FINANSE I BANKOWO艢膯 - WYK艁ADY
Prof. Marian Podstawka
Literatura:
Zbigniew Dobosiewicz, Wprowadzenie do finans贸w i bankowo艣ci, PWN, 2005.
Dorota Korenik i Stanis艂aw Korenik, Podstawy finans贸w, PWN, 2004.
Jerzy Osiaty艅ski, Finanse publiczne. Ekonomia i polityka, PWN, 2006.
Marian Podstawka, Podstawy finans贸w. Teoria i praktyka, SGGW, 2005.
Zaliczenie Test 15 pyta艅 - wielokrotny wyb贸r b膮d藕 niewyb贸r (8 zalicza).
WYK艁AD 1 (21.02.2007) Wprowadzenie
WYK艁AD 2 (28.02.2007)
Instrumenty finansowe - strumienie pieni臋偶ne (kryterium podmiotowe i przedmiotowe):
Potocznie s膮 to zasoby pieni臋偶ne. W literaturze ekonomicznej s膮 to r贸偶nego rodzaju strumienie pieni臋偶ne i sposoby gospodarowania nimi. To zjawisko ekonomiczne zwi膮zane z gromadzeniem
i wydatkowaniem zasob贸w pieni臋偶nych. Finanse maj膮 charakter teoretyczny i praktyczny. W uj臋ciu teoretycznym jest to nauka o zjawiskach i procesach pieni臋偶nych.
Ruch pieni膮dza - od jego tworzenia (kreacji) w systemie bankowym do kr膮偶enia (cyrkulacji) mi臋dzy r贸偶nymi jednostkami gospodarczymi i publicznymi. Analiza ruchu pieni膮dza prowadzi si臋 w odniesieniu do zjawisk rzeczowych w sferze gospodarowania, a wi臋c rozpatruje si臋 j膮 na tle:
produkcji,
podzia艂u dochodu narodowego,
oszcz臋dno艣ci,
inwestycji,
bezrobocia,
inflacji,
wymiany z zagranic膮 itp.
Gospodarka finansowa - zawiera dzia艂ania zwi膮zane z: przygotowaniem operacji pieni臋偶nych; faktyczn膮 realizacj膮 tych operacji (w odniesieniu do sektora publicznego i sektora prywatnego); ewidencj膮 i analiz膮 przebiegu operacji pieni臋偶nych w przesz艂o艣ci.
Polityka finansowa - cele i 艣rodki ich realizacji zwi膮zane ze 艣rodkami pieni臋偶nymi na poziomie pa艅stwa, przedsi臋biorstwa, gospodarstwa domowego; rolnego itp. Tre艣膰 polityki finansowej zale偶y od podmiotu, kt贸ry realizuje gospodark臋 finansow膮.
Finanse kryterium przedmiotowe (kryterium funkcji) - pozwala wyodr臋bni膰 rodzaje zjawisk pieni臋偶nych ze wzgl臋du na ich rol臋 w gospodarce. Wyr贸偶niamy 3 rodzaje strumieni pieni臋偶nych:
Przychody i wydatki pieni臋偶ne ekwiwalentne (rynkowe):
powstaj膮 g艂贸wnie w mikropodmiotach gospodarczych prowadz膮cych dzia艂alno艣膰 wytw贸rcz膮, handlow膮 i us艂ugow膮,
ich istot膮 jest wzajemne ekwiwalentne powi膮zanie wydatku pieni臋偶nego jednego podmiotu ze 艣wiadczeniem towar贸w, us艂ug i pracy innego podmiotu b膮d藕 innych podmiot贸w,
regulowane przez mechanizm rynkowy,
zwi膮zane z zakupem i sprzeda偶膮 towar贸w, us艂ug oraz z wynagrodzeniem za prac臋.
Przychody i wydatki pieni臋偶ne redystrybucyjne (transfery):
brakiem wzajemnego ekwiwalentnego powi膮zania pomi臋dzy 艣wiadczeniem pieni臋偶nym jednego podmiotu a 艣wiadczeniami us艂ug ze strony podmiot贸w innych,
nie regulowane przez mechanizm rynkowy za艣 kszta艂towane na podstawie norm prawnych,
zaliczane s膮 do nich: podatki, op艂aty, emerytury, renty, zasi艂ki, dotacje, subwencje, sk艂adki na ubezpieczenie spo艂eczne itp.
Przychody i wydatki pieni臋偶ne kredytowe:
przychody pieni臋偶ne kredytowe to przychody pieni臋偶ne, jakie osi膮gaj膮 podmioty gospodaruj膮ce, wykorzystuj膮ce kredyty bankowe,
wydatki pieni臋偶ne kredytowe to wydatki tych jednostek zwi膮zane ze sp艂at膮 zaci膮gni臋tych kredyt贸w bankowych,
zwi膮zane z operacjami bankowymi wyp艂aty odsetek od kredyt贸w oraz oprocentowania od depozyt贸w maj膮 charakter transfer贸w, poniewa偶 wysoko艣ci odsetek i oprocentowania ustalane s膮 na podstawie decyzji banku centralnego.
Finanse kryterium podmiotowe - opiera si臋 na rodzajowym zr贸偶nicowaniu podmiot贸w gospodarczych. Wyr贸偶niamy tu takie zjawiska finansowe jak:
Finanse przedsi臋biorstw:
s膮 najwa偶niejsze; tu powstaje PNB,
gromadzone s膮 tu przychody pieni臋偶ne z tytu艂u sprzeda偶y towar贸w, us艂ug lub sk艂adnik贸w maj膮tkowych (ekwiwalentne); tak偶e przychody kredytowe oraz transfery z rynku kapita艂owego b膮d藕 z bud偶etu pa艅stwa,
wydatki zwi膮zane s膮 z zakupem czynnik贸w produkcji (ekwiwalentne),
wyst臋puj膮 tu strumienie pieni臋偶ne o charakterze redystrybucyjnym takie jak: podatki, op艂aty, sk艂adki na ubezpieczenie maj膮tku i pracownik贸w.
Finanse ludno艣ci (gospodarstw domowych):
przychody powstaj膮 z racji wynagrodzenia za prac臋; w ramach sektora prywatnego (ekwiwalentne) lub sektora publicznego (transfery),
osi膮gaj膮 przychody z tytu艂u oprocentowania depozyt贸w, emerytur, rent i zasi艂k贸w (ekwiwalentne) b膮d藕 przychody kredytowe w zwi膮zku z zaci膮ganiem kredyt贸w na cele inwestycyjne lub bie偶膮ce,
wydatki zwi膮zane s膮 g艂贸wnie z zakupem towar贸w i us艂ug (charakter ekwiwalentny) albo s膮 to: podatki, op艂aty, sk艂adki z tytu艂u ubezpieczenia, oprocentowania kredyt贸w bankowych (transfery).
Finanse bank贸w:
istotne znaczenie maj膮 operacje kredytowe zwi膮zane z kreacj膮 pieni膮dza, np. emisja pieni膮dza depozytowego (na skutek tworzenia depozyt贸w wt贸rnych, kt贸re s膮 cyklicznie wykorzystywane do udzielania kredyt贸w bankowych); emisja bilet贸w bankowych i bilonu (Bank Centralny); prowadzenie operacji rozliczeniowych,
przychody to odsetki pobierane z tytu艂u udzielonych kredyt贸w oraz prowizje za wykonanie zleconych czynno艣ci rozliczeniowych,
wydatki zwi膮zane s膮 z oprocentowaniem depozyt贸w, z wynagrodzeniem zatrudnionych pracownik贸w oraz zakupem towar贸w i us艂ug; s膮 to tak偶e: podatki, op艂aty, podzia艂 zysku (transfery).
Finanse komercyjnych instytucji ubezpieczeniowych:
przychody pieni臋偶ne w postaci sk艂adek z racji ubezpieczenia sk艂adnik贸w maj膮tkowych nale偶膮cych do podmiot贸w gospodarczych oraz os贸b (charakter transferowy/ekwiwalentny),
wydatki osobowe i rzeczowe; podatki i op艂aty (transfery).
Finanse publiczne (finanse pa艅stwa, samorz膮d贸w terytorialnych i instytucji ubezpieczenia spo艂ecznego):
gromadz膮 艣rodki pieni臋偶ne o charakterze transferowym, w postaci: podatk贸w, op艂at, kar, dochod贸w z przedsi臋biorstw pa艅stwowych, zysku z banku centralnego,
dochody to tak偶e: po偶yczki pa艅stwowe b膮d藕 samorz膮dowe zaci膮gane w bankach i na rynku kapita艂owym w postaci obligacji pa艅stwowych lub samorz膮dowych,
do przychod贸w nie zalicza si臋 przychod贸w rynkowych realizowanych przez przedsi臋biorstwa pa艅stwowe lub samorz膮dowe,
wydatki zwi膮zane z zakupem towar贸w i us艂ug niezb臋dnych do funkcjonowania sektora publicznego (ekwiwalentne) lub wyp艂acane wynagrodzenia wraz z pochodnymi za prac臋 zatrudnionych w sektorze publicznym pracownik贸w (redystrybucyjne).
WYK艁AD 3 (07.03.2007)
Teorie finans贸w publicznych:
Teoria kameralist贸w,
Teoria fizjokrat贸w,
Teoria merkantylist贸w,
Teoria liberalna,
Teoria ortodoksyjna,
Teoria interwencyjna,
Monetaryzm (teoria wsp贸艂czesna).
Rys. 1 Mechanizm funkcjonowania gospodarki
wg libera艂贸w i interwencjonist贸w (M. Podstawka)
Teoria fizjokrat贸w:
przedstawiciel F. Quesnay,
problematyka rolnictwa i jego opodatkowania; jedynym 藕r贸d艂em bogactwa jest rolnictwo,
a dok艂adnie ziemia i tylko praca w rolnictwie ma charakter produkcyjny,
strategia podatku jedynego w艂a艣ciciele ziemscy (brak uzasadnienia),
gospodarka jest jak 偶ywy organizm i nie nale偶y w niego ingerowa膰; gospodarka powinna rozwija膰 si臋 dzi臋ki wolnej konkurencji (naiwno艣膰 pogl膮d贸w),
podstawa rozwoju ekonomii klasycznej.
Teoria liberalna:
wywodzi si臋 z ekonomii klasycznej,
tw贸rca Adam Smith,
podstaw膮 gospodarki jest w艂asno艣膰 prywatna i wolna konkurencja; rola pa艅stwa
i instrumenty finansowe powinny by膰 ograniczone do minimum,
rola w艂adz publicznych ograniczona do: organizacji rob贸t publicznych, obrony w艂asno艣ci, wymiaru sprawiedliwo艣ci,
za艂o偶enia teorii to: neutralna polityka podatkowa; system podatkowy zawieraj膮cy podatki po艣rednie; ci臋偶ary podatkowe nie hamuj膮ce aktywno艣ci gospodarczej; podatki nie ograniczaj膮ce zdolno艣ci do oszcz臋dzania; bud偶et pa艅stwa jak najmniejszy i trwale zr贸wnowa偶ony.
Teoria ortodoksyjna:
odmiana nurtu liberalnego, dominowa艂a w XIX i XX w.,
tw贸rca Adam C. Pigou,
mo偶liwo艣膰 interwencji pa艅stwa w procesy gospodarcze (w sprawach zatrudnienia),
ponoszenie wydatk贸w publicznych na cele gospodarcze warunkowane ich produktywno艣ci膮,
wi臋ksza efektywno艣膰 gospodarowania w sektorze prywatnym ni偶 w publicznym,
koncepcja ma艂ego bud偶etu, koniecznie zr贸wnowa偶onego,
dopuszczenie w pewnych wyj膮tkach istnienia deficytu bud偶etowego (zaci膮gni臋te po偶yczki radzili przeznacza膰 na rozw贸j gospodarki),
ma艂e podatki realizuj膮ce jedynie cele fiskalne,
system podatkowy zawieraj膮cy podatki po艣rednie.
WYK艁AD 4 (14.03.2007)
Teoria interwencyjna:
tw贸rcy: Adolf Wagner, J.M. Keynes,
propozycja ingerencji pa艅stwa w procesy gospodarcze,
koncepcja teorii interwencyjnej finans贸w (Keynes) - gospodarka nie mo偶e funkcjonowa膰, opieraj膮c si臋 tylko na prawach rynku i wolnej konkurencji, musi by膰 wspierana instrumentami finansowymi, takimi jak: wydatki publiczne, podatki, po偶yczki, op艂aty itp.,
nie nale偶y ogranicza膰 wydatk贸w publicznych w warunkach deficytu bud偶etowego; powinno decydowa膰 si臋 na zaci膮ganie d艂ugu publicznego (Keynes),
kryzys w gospodarce powodowany jest przez spadek popytu; ukszta艂towanie si臋 r贸wnowagi po spadku popytu nast臋puje przez przesuni臋cie si臋 wykorzystania potencja艂u gospodarki z punktu Y1 do Y2; nie dochodzi tu do obni偶enia cen [Rys. 1].
Teorie wsp贸艂czesne:
konserwatyzm fiskalny - przerzucenie ci臋偶aru oddzia艂ywania pa艅stwa na gospodark臋
z instrument贸w finansowych na instrumenty monetarne, do kt贸rych zalicza si臋: poda偶 pieni膮dza, kursy walutowe, stopy procentowe, rezerwy obowi膮zkowe itp.,
odzwierciedleniem antyfiskalnych koncepcji rozwoju gospodarczego s膮 postanowienia
z Maastricht, wed艂ug kt贸rych zaleca si臋, aby:
deficyt bud偶etowy nie wynosi艂 wi臋cej ni偶 3% PKB,
d艂ug publiczny nie przekracza艂 60% PKB,
inflacja nie przekracza艂a o wi臋cej ni偶 1,5 punktu procentowego poziomu trzech kraj贸w
o najni偶szym jej poziomie.
Sektor finans贸w publicznych:
Zgodnie z nowelizacj膮 ustawy z 25 listopada 2004 r. (Dz. U. Nr 273, poz. 2703) sektor finans贸w publicznych obejmuje:
organy w艂adzy publicznej, organy administracji rz膮dowej, organy kontroli pa艅stwowej i ochrona prawa, s膮dy i trybuna艂y, a tak偶e jednostki samorz膮du terytorialnego i ich organy oraz zwi膮zki;
jednostki bud偶etowe, zak艂ady bud偶etowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek bud偶etowych;
fundusze celowe;
pa艅stwowe szko艂y wy偶sze;
jednostki badawczo-rozwojowe;
samodzielne publiczne zak艂ady opieki zdrowotnej;
pa艅stwowe lub samorz膮dowe instytucje kultury;
Zak艂ad Ubezpiecze艅 Spo艂ecznych, Kas臋 Rolniczego Ubezpieczenia Spo艂ecznego i zarz膮dzane przez nie fundusze;
Narodowy Fundusz Zdrowia;
Polsk膮 Akademi臋 Nauk i tworzone przez ni膮 jednostki organizacyjne;
pa艅stwowe lub samorz膮dowe osoby prawne utworzone na podstawie odr臋bnych ustaw w celu wykonywania zada艅 publicznych, z wy艂膮czeniem przedsi臋biorstw, bank贸w i sp贸艂ek prawa handlowego.
WYK艁AD 5 (21.03.2007)
Definicja bud偶etu pa艅stwa (BP):
Bud偶et jest planem finansowym pa艅stwa, zestawiaj膮cym dochody i wydatki w roku kalendarzowym, uchwalanym w formie ustawy okre艣laj膮cej 藕r贸d艂a dochod贸w i rodzaje wydatk贸w.
Inicjatywa ustawodawcza Rada Ministr贸w Minister Finans贸w Projekt Bud偶etu, kt贸ry powinien zawiera膰:
przychody i wydatki Pa艅stwowych Zak艂ad贸w Bud偶etowych,
plany finansowe pa艅stwowych funduszy celowych,
plany finansowe innych jednostek podsektora rz膮dowego,
wykaz program贸w wieloletnich,
wydatki na inwestycje wieloletnie,
wydatki zwi膮zane na wsp贸艂finansowanie projekt贸w z bud偶etu UE,
wykaz jednostek, kt贸re otrzymuj膮 dotacje i kwot臋 tych dotacji.
Dochody bud偶etu pa艅stwa:
Wyszczeg贸lnienie |
Wysoko艣膰 w roku 2004 (w mld z艂) |
Dochody og贸艂em |
156,3 |
Dochody podatkowe |
135,6 |
Podatki po艣rednie |
101,1 |
Podatki bezpo艣rednie |
34,5 |
Podatki zniesione |
0,0 |
Dochody niepodatkowe |
17,9 |
Wp艂aty z zysku NBP |
4,1 |
C艂o |
2,3 |
Pozosta艂e dochody niepodatkowe |
8,7 |
Wp艂ywy z prywatyzacji |
- |
Dochody zagraniczne |
0,2 |
Wp艂aty z Unii Europejskiej |
2,6 |
Podatki bezpo艣rednie - obci膮偶aj膮 bezpo艣rednio osi膮gane przez podatnik贸w dochody lub maj膮tek. Tu przedmiot opodatkowania zawsze jest bezpo艣rednio zwi膮zany ze 藕r贸d艂em podatku. S膮 to podatki, kt贸re nie mog膮 by膰 przerzucane. Naliczane s膮 one w momencie osi膮gania dochod贸w b膮d藕 maj膮tku przez podatnika. Zaliczamy do nich: podatki dochodowe (PIT, CIT), podatki maj膮tkowe (podatek rolny, od nieruchomo艣ci itp.).
Podatki po艣rednie - w spos贸b wt贸rny (po艣redni) wskazuj膮 na domniemanie istnienia dochodu. Dotycz膮 dokonywanych wydatk贸w i s膮 pobierane w momencie zakupu towar贸w i us艂ug. Wkalkulowane s膮 w cen臋. S膮 przerzucalne. Podatnicy po艣rednicz膮 w tym przypadku przekazaniu cz臋艣ci lub ca艂o艣ci nale偶nych podatk贸w od os贸b trzecich do w艂adzy publicznej. Zaliczamy do nich: podatki od wydatk贸w (podatki konsumpcyjne, np. od towar贸w i us艂ug; akcyzowy), podatki maj膮tkowe, c艂a, sk艂adk臋 ubezpieczeniow膮 spo艂eczn膮, sk艂adk臋 na fundusz pracy oraz sk艂adki i wp艂aty na inne fundusze celowe.
Podzia艂 podatk贸w wg kryterium w艂adztwa podatkowego oraz miejsca przeznaczenia wp艂yw贸w
z podatk贸w:
Podatki lokalne - gdy wp艂ywy z podatk贸w zasilaj膮 bud偶ety gmin:
Podatek rolny od grunt贸w,
Podatek od nieruchomo艣ci,
Podatek od 艣rodk贸w transportowych,
Podatek od czynno艣ci cywilno-prawnych,
Podatek le艣ny,
Podatek rozliczany w formie karty podatkowej,
Podatek od spadk贸w i darowizn,
Podatek od posiadania ps贸w.
Podatki centralne - gdy wp艂ywy z podatk贸w zasilaj膮 bud偶et pa艅stwa:
Podatek od dochod贸w od os贸b fizycznych,
Podatek od dochod贸w od os贸b prawnych,
Podatek VAT,
Akcyza,
Podatek od gier.
Wydatki bud偶etu pa艅stwa:
Wyszczeg贸lnienie |
Wysoko艣膰 w roku 2004 (w %) |
Wydatki og贸艂em |
100,0 (197,7 mld z艂) |
Wydatki bie偶膮ce |
83,0 |
Wydatki na obs艂ug臋 d艂ugu publicznego |
11,4 |
Wydatki maj膮tkowe |
5,6 |
WYK艁AD 6 (28.03.2007)
BP 膯wiczenia
WYK艁AD 7 (04.04.2007)
Ubezpieczenia spo艂eczne - nale偶膮 do publicznego systemu finansowego. S膮 艣ci艣le zwi膮zane
z pracownikiem i wykonywaniem przez niego pracy, a m贸wi膮c szerzej - z jego zatrudnieniem. Ubezpieczenie spo艂eczne jest to system ustawowo zagwarantowanych i zwi膮zanych z prac膮 艣wiadcze艅
o charakterze roszczeniowym pokrywaj膮cym skutki szczeg贸lnego rodzaju zdarze艅 losowych lub na r贸wni z nimi innych zdarze艅.
Podzia艂 ubezpiecze艅 spo艂ecznych:
Ubezpieczenia spo艂eczne pracownik贸w i innych os贸b,
Ubezpieczenia spo艂eczne rolnik贸w.
Zdarzenia losowe (niemo偶no艣膰 wykonywania pracy):
choroba,
wypadek,
inwalidztwo,
sieroctwo,
wdowie艅stwo,
bezrobotno艣膰,
Inne zdarzenia (procesy):
staro艣膰,
urodzenie dziecka,
przyj臋cie dziecka do 1 roku na wychowanie.
Zasady wnoszenia sk艂adek na ubezpieczenie spo艂eczne:
Rodzaj ubezpieczenia |
Sk艂adka przychodu brutto (w %) |
|
|
Pracownik |
Pracodawca |
Emerytalne |
9,76 |
9,76 |
Rentowe |
6,50 |
6,50 |
Chorobowe |
2,45 |
- |
Wypadkowe |
- |
0,40 - 8,12 |
Ustawa z dnia 13 pa藕dziernika 1998 r. o systemie ubezpiecze艅 spo艂ecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887)
Algorytm naliczania emerytury:
gdzie:
E - emerytura,
MKUE - Mi臋dzynarodowy Kapita艂 Uprawnie艅 Emerytalnych,
Kp - kapita艂 pocz膮tkowy (b臋dzie naliczany tylko dla os贸b podlegaj膮cych ubezpieczeniu
w ramach starego systemu),
x - 艣rednie dalsze trwanie 偶ycia osoby na emeryturze.
gdzie:
HE - hipotetyczna emerytura,
209 - liczba wyra偶aj膮ca w miesi膮cach 艣rednie dalsze trwanie 偶ycia osoby.
gdzie:
HE - hipotetyczna emerytura,
B - kwota bazowa w II kwartale 1998 r. r贸wna kwocie 1220,89 z艂,
p - wsp贸艂czynniki spe艂nienia przez ubezpieczonego w dniu 1 stycznia 1999 r. warunk贸w wiekowo-sta偶owych otrzymywania emerytury - kobiety 60 lat i 20 lat pracy, m臋偶czy藕ni 65 lat i 25 lat pracy,
PWE - wymiar emerytury w starym systemie - podstawa wymiaru emerytury. Ustalono j膮, bior膮c pod uwag臋 relacj臋 ograniczon膮 do 250% zarobk贸w ubezpieczonego do przeci臋tnej p艂acy
w gospodarce narodowej z 10 ostatnich kolejnych lat lub 20 lat dowolnie wybranych z okresu ubezpieczenia. Nast臋pnie otrzymany iloraz by艂 mno偶ony przez kwot臋 bazow膮,
n1 - liczba lat sk艂adkowych, najcz臋艣ciej r贸wna liczbie lat aktywno艣ci zawodowej,
n2 - liczba lat niesk艂adkowych.
Przyj臋to za艂o偶enie, 偶e nowe zasady funkcjonowania pracowniczego ubezpieczenia spo艂ecznego b臋d膮 wprowadzane stopniowo. W tym celu dokonano podzia艂u ubezpieczonych na trzy kategorie:
urodzeni do 31 grudnia 1948 r.,
urodzeni po 1 stycznia 1949 r. do 31 grudnia 1968 r.,
urodzeni po 1 stycznia 1969 r.
WYK艁AD 8 (18.04.2007)
Finanse przedsi臋biorstw:
Wprowadzenie:
Przedsi臋biorstwo dysponuje maj膮tkiem, kt贸ry umo偶liwia prowadzenie dzia艂alno艣ci gospodarczej. Mo偶e on pochodzi膰 od w艂a艣cicieli, kt贸rzy wnosz膮 pewne kapita艂y w postaci got贸wkowej b膮d藕 rzeczowej. Uzupe艂niaj膮ce 艣rodki finansowe to po偶yczki, kredyty bankowe, kredyty kupieckie
(z od艂o偶eniem terminu zap艂aty), emisja papier贸w warto艣ciowych (bony komercyjne).
Przedsi臋biorstwo prowadzi operacje gospodarcze, kt贸re maj膮 wyraz pieni臋偶ny, czyli s膮 to finansowe przedsi臋biorstwa - zjawisko ekonomiczne, zwi膮zane z gromadzeniem
i wydatkowaniem 艣rodk贸w pieni臋偶nych na cele dzia艂alno艣ci gospodarczej przedsi臋biorstwa.
Zarz膮dzanie finansami przedsi臋biorstw polega na pozyskiwaniu 藕r贸de艂 finansowania dzia艂alno艣ci firmy oraz na lokowaniu ich w sk艂adniki maj膮tkowe w spos贸b umo偶liwiaj膮cy maksymalizowanie korzy艣ci.
Cele dzia艂alno艣ci przedsi臋biorstwa (korzy艣ci):
Maksymalizacja nadwy偶ki finansowej,
Maksymalizacja zysku,
Wzrost warto艣ci firmy,
Umocnienie pozycji na rynku,
Wzrost wyp艂aty dywidendy dla udzia艂owc贸w (w艂a艣cicieli).
Odpisy amortyzacyjne - s膮 zaliczane stopniowo w ci臋偶ar koszt贸w dzia艂alno艣ci, ale ich r贸wnowarto艣膰 nie wymaga wyr贸wnania wydatkami pieni臋偶nymi. Powinny by膰 zatem traktowane 艂膮cznie z zyskiem netto jako podstaw膮 oceny zwrotno艣ci zainwestowanych kapita艂贸w.
Zysk, koszty i nadwy偶ka finansowa przedsi臋biorstwa:
Warto艣膰 pieni膮dza w czasie:
Deprecjacja - utrata si艂y nabywczej pieni膮dza (jego warto艣ci),
Aprecjacja - wzrost warto艣ci si艂y nabywczej pieni膮dza.
Warto艣膰 pieni膮dza zmienia si臋 w czasie:
Procesy inflacyjne deprecjacja,
Procesy deflacyjne aprecjacja.
Rodzaje pieni膮dza:
Pieni膮dz stoj膮cy (bie偶膮cy, dyspozycyjny);
got贸wka,
lokaty pieni臋偶ne w bankach.
Pieni膮dz przysz艂y (o odroczonym terminie p艂atno艣ci);
nale偶no艣ci,
udzielone po偶yczki.
Pieni膮dz zamro偶ony (przysz艂y) ma mniejsz膮 warto艣膰 ni偶 pieni膮dz dyspozycyjny (stoj膮cy), bo nie mo偶na go w danym czasie zaanga偶owa膰 w powi臋kszanie zasob贸w finansowych. Im d艂u偶szy czas zamro偶enia pieni膮dza, tym mniej ma jego aktualna warto艣膰.
Stopa procentowa cen膮 pieni膮dza - cen膮 pieni膮dza jest stopa procentowa (odsetki):
Obejmuje ona wynagrodzenie za czas oczekiwania,
Uwzgl臋dnia ryzyko niewyp艂acalno艣ci d艂u偶nika,
Posiada t膮 cz臋艣膰, kt贸ra wynika z inflacji, respektuje utrat臋 warto艣ci pieni膮dza.
Realna stopa procentowa:
gdzie:
dr - realna stopa procentowa,
d - nominalna stopa procentowa,
i - stopa inflacji.
Np. d = 15% rocznie, i = 20%, wi臋c
Koszt pieni膮dza obcego:
Odsetki proste,
Odsetki z艂o偶one.
Odsetki proste:
gdzie:
O - kwota odsetek,
k - kapita艂,
d - stopa procentowa,
t - czas wykorzystania kapita艂u.
Np. Przedsi臋biorstwo zaci膮gn臋艂o po偶yczk臋 na kwot臋 50.000,- z艂 na 5 m-cy na odsetki 2% miesi臋cznie. Kwota odsetek wyniesie:
z艂
Tryb pobierania odsetek:
Z g贸ry - kwota kredytu pomniejszona jest o odsetki i jest to dyskonto,
Z do艂u - inkasa.
Przeliczenie stopy dyskontowej na stop臋 odsetek:
gdzie:
d - stopa odsetek,
ds- stopa dyskonta.
WYK艁AD 9 (25.04.2007)
Polityka podatkowa:
Definicja podatku - obci膮偶enie finansowe, przymusowe, pieni臋偶ne, powszechne, nieodp艂atne, nak艂adane jednostronnie przez zwi膮zek publicznoprawny, jakim jest pa艅stwo b膮d藕 organizacja samorz膮dowa.
Technika podatkowa:
Podmiot podatku - kto?
Przedmiot podatku - co?
Podstawa wymiaru - warto艣ciowo wyra偶ony przedmiot podatku,
Taryfa podatkowa - uk艂ad skal podatkowych (regresywna, proporcjonalna, progresywna, kwotowa),
Ulgi,
Zwolnienia.
Podatki wg podstawy opodatkowania:
Maj膮tkowe - maj膮tek,
Dochodowe - doch贸d,
Od konsumpcji - doch贸d przeznaczony na konsumpcj臋, np. VAT.
Podatki wg w艂adztwa podatkowego - uprawnienie w艂adz pa艅stwowych b膮d藕 samorz膮dowych do nak艂adania podatk贸w, ustalania stawek, ustalania ulg i zwolnie艅, do poboru wp艂yw贸w:
Centralne,
Lokalne.
System podatkowy - zesp贸艂 podatk贸w obowi膮zuj膮cych w danym kraju w danym czasie.
Op艂ata - 艣wiadczenie odp艂atne; wnosz膮cemu op艂at臋 przys艂uguje korzy艣膰.
Fiskalizm pa艅stwa - aby go okre艣li膰, nale偶y zestawi膰 to, co w艂adze publiczne bior膮, a tak偶e to, co one oferuj膮. Na kwestie fiskalizmu patrze膰 nale偶y te偶 ze wzgl臋du na to, 偶e zachodzi on w bud偶ecie pa艅stwa, JST, itd.
Miary fiskalizmu - stopa podatkowa relacje podatku do PKB.
Prawo Wagnera - w miar臋 rozwoju spo艂eczno-gospodarczego publiczne w艂adze realizuj膮 coraz to wi臋cej funkcji, a zatem zg艂aszaj膮 co raz to wi臋kszy popyt na publiczne 艣rodki pieni臋偶ne.
Fiskalizm:
Na pocz膮tku 10-20%,
Obecnie 40-50%,
Czasami ponad 50%.
WYK艁AD 10 (09.05.2007)
Do element贸w techniki podatku zaliczamy:
Stawka podatkowa
Pewna cz臋艣膰 podstawy
Rodzaje stawek:
- progresywne
- proporcjonalne
- regresywne
(tutaj by艂y jakie艣 wykresy kt贸rych nie rysowa艂em) dotyczy艂y wzrostu podatku i stawek w zale偶no艣ci od teorii stawek - progresywnej proporcjonalnej regresywnej
Stopa fiskalizmu
Pa艅stwo w miar臋 rozwoju realizuje coraz to wi臋kszy popyt na pieni膮dze
Prawo Wagnera
Finanse przedsi臋biorstw
Procesy i zjawiska zwi膮zane z gromadzeniem i wydatkowaniem 艣rodk贸w pieni臋偶nych na szczeblu przedsi臋biorstwa
Najwa偶niejsze kategoria realizowana w przedsi臋biorstwie to przychody (powstaj膮 one na skutek sprzeda偶y towar贸w i us艂ug)
Tutaj by艂 diagram dotycz膮cy przychod贸w, koszt贸w (kt贸ry ju偶 wcze艣niej by艂)
Itd. Itd.
Przychody z dzia艂alno艣ci finansowej - s膮 z regu艂y inwestowane na rynku finansowym
Nadwy偶ka finansowa Cash - flow
WYK艁AD 11 (16.05.2007)
Sprawozdania finansowe - podstawa analizy finansowej.
Bilans - zapis a okre艣lony dzie艅 stanu maj膮tku przedsi臋biorstwa oraz 藕r贸de艂 ich finansowania:
Aktywa - sk艂adnik maj膮tku przedsi臋biorstwa,
Pasywa - og贸艂 藕r贸de艂 finansowania.
Aktywa:
Trwa艂e - warto艣ci niematerialne i prawne, rzeczowe, 艣rodki trwa艂e, nieruchomo艣ci, nale偶no艣ci d艂ugoterminowe, got贸wka.
Obrotowe.
Z艂ota zasada bilansowa - maj膮tek trwa艂y = kapita艂y sta艂e
Sk艂adniki maj膮tku w bilansie uszeregowane s膮 wg stopnia ich p艂ynno艣ci:
Maj膮tek trwa艂y,
Zapasy,
Nale偶no艣ci,
Got贸wka.
Pasywa s膮 uszeregowane wg stopnia pilno艣ci ich zwrotu:
Kapita艂 w艂asny,
Zobowi膮zania d艂ugoterminowe,
Zobowi膮zania kr贸tkoterminowe.
Rachunek zysk贸w i strat - bardziej analitycznie rozpatruje sytuacj臋 po stronie zysk贸w i strat.
Dotyczy 4 poziom贸w:
Operacyjny - ocena tej dzia艂alno艣ci, sprzeda偶 maj膮tku, urz膮dze艅, grunt贸w.
Finansowy - z inwestycji finansowych - nabywanie aktyw贸w, realizacja odsetek i dywidend, udzielanie po偶yczek, emisja akcji itp.
Nadzwyczajny - skutki finansowe zdarze艅 nadzwyczajnych, choroba, zdarzenia losowe.
Podzia艂u wyniku finansowego - obci膮偶enia podatkowe, cz臋艣膰 do dyspozycji przedsi臋biorstwa.
Amortyzacja - odpisy z tytu艂u utraty warto艣ci 艣rodk贸w trwa艂ych oraz warto艣ci niematerialnych
i prawnych (prawa autorskie, warto艣膰 przedsi臋biorstwa, prawa do patent贸w, logo). Zasady amortyzacji regulowane s膮 zasadami prawa handlowego.
Na pocz膮tku mo偶na stosowa膰 amortyzacj臋 przyspieszon膮:
Amortyzacja proporcjonalna,
Amortyzacja degresywna,
Amortyzacja jest kosztem, ale nie jest wydatkiem.
Analiza finansowa - s艂u偶y do oceny sytuacji finansowej i mo偶na por贸wnywa膰 wyniki przedsi臋biorstwa z wynikami przedsi臋biorstw tej samej bran偶y.
WYK艁AD 12 (23.05.2007)
Analiza wska藕nikowa - opiera si臋 na konstruowaniu r贸偶norodnych wska藕nik贸w.
Wska藕niki zyskowno艣ci/rentowno艣ci - s艂u偶膮 do oceny efektywno艣ci funkcjonowania przedsi臋biorstwa.
Wska藕nik zyskowno艣ci sprzeda偶y (mar偶y zysku) = zysk netto / warto艣膰 sprzeda偶y netto
Im wy偶szy, tym mar偶a wy偶sza
Wska藕nik zyskowno艣ci (rentowno艣ci) maj膮tku = zysk netto / warto艣膰 maj膮tku (aktyw贸w)
Wska藕nik zyskowno艣ci kapita艂贸w w艂asnych = zysk netto / warto艣膰 kapita艂贸w w艂asnych
D藕wignia kapita艂owa (finansowa) - jest efektem korzystania z kapita艂贸w obcych, ustalana jako r贸偶nica mi臋dzy (2) i (1). Za pos艂ugiwanie si臋 kapita艂em obcym firma p艂aci odsetki. Je偶eli stopa odsetek jest ni偶sza od zyskowno艣ci, to wp艂ywa to dodatnio na (2). Przy obliczaniu d藕wigni nale偶y uwzgl臋dni膰 koszt pozyskania kapita艂贸w obcych, kt贸ry prowadzi do zmniejszenia podstawy wymiaru podatku.
Skorygowana zyskowno艣膰 maj膮tku = (zysk netto + odsetki - podatek) / maj膮tek og贸艂em
D藕wignia finansowa = zyskowno艣膰 kapita艂贸w w艂asnych - skorygowana zyskowno艣膰 maj膮tku
Wska藕nik bie偶膮cej p艂ynno艣ci finansowej - zdolno艣膰 do sp艂acania bie偶膮cych zobowi膮za艅 (do 1 roku).
Wska藕nik bie偶膮cej p艂ynno艣ci finansowej = aktywa obrotowe og贸艂em / zobowi膮zania bie偶膮ce
Wynosi od 1,5 do 2,0.
Wska藕nik p艂ynno艣ci szybkiej = (艣rodki obrotowe og贸艂em - zapasy) / zobowi膮zania bie偶膮ce
Wynosi od 1,0 do 1,2.
Wska藕niki zdolno艣ci do obs艂ugi zad艂u偶enia - grupa wska藕nik贸w informuj膮ca o zdolno艣ci przedsi臋biorstwa do sp艂aty wszystkich swoich zobowi膮za艅.
Wska藕nik pokrycia odsetek zyskiem = (zysk brutto + odsetki) / odsetki
Im wy偶szy, tym ryzyko zaci膮gni臋cia nowych kredyt贸w jest mniejsze.
Wska藕nik pokrycia zobowi膮za艅 nadwy偶k膮 finansow膮 = nadwy偶ka / przeci臋tny stan zobowi膮za艅
Nadwy偶ka = zysk netto + amortyzacja
Wska藕nik ruchu kapita艂owego - wa偶ny dla firm inwestuj膮cych w S.A.
Wska藕nik zysku przypadaj膮cy na 1 akcj臋 = zysk netto / liczba wyeliminowanych akcji
Wska藕nik ceny rynkowej akcji= cena rynkowa 1 akcji / zysk na 1 akcj臋
Wska藕nik stopy dywidendy = dywidenda na 1 akcj臋 / cena rynkowa 1 akcji
Analiza progu zysku:
Koszty sta艂e - to cz臋艣膰 koszt贸w dzia艂alno艣ci przedsi臋biorstwa, kt贸ra nie ulega zmianie w zale偶no艣ci od wielko艣ci sprzeda偶y:
Zarz膮d,
Amortyzacja 艣rodk贸w trwa艂ych,
Utrzymanie magazyn贸w i sieci sprzeda偶y.
Koszty zmienne - zmieniaj膮 si臋 wraz z rozmiarami dzia艂alno艣ci przedsi臋biorstwa:
Materia艂贸w,
Robocizny.
Pr贸g zysku - osi膮gni臋cie takiego poziomu, w kt贸rym nast臋puje ca艂kowite pokrycie koszt贸w
i maksymalizacja zysku.
gdzie:
F - suma koszt贸w sta艂ych,
C - cena jednostkowa,
Z - koszty zmienne przypadaj膮ce na jednostk臋 produkcji.
D藕wignia operacyjna - relacja, jaka b臋dzie zachodzi膰 mi臋dzy przyrostem zysku operacyjnego
a przyrostem warto艣ci (przychod贸w) sprzeda偶y.
Skala d藕wigni operacyjnej:
gdzie:
Sw - sprzeda偶 w okresie wyj艣ciowym,
V - koszty,
Zo - zysk operacyjny.
Oczekiwany przyrost sprzeda偶y (znaj膮c skal臋 d藕wigni operacyjnej):
gdzie: S - przyrost warto艣ci sprzeda偶y
Np. Warto艣膰 sprzeda偶y 900.000, koszty zmienne 630.000, koszty sta艂e 120.000, Zo = 150.000
Przewiduje si臋 wzrost sprzeda偶y o 14% wobec tego:
Je偶eli wzrost sprzeda偶y b臋dzie o 14%, a skala d藕wigni 1,8, to
10
Nauka o finansach
Nauka
o finansach prywatnych
Relacja pomi臋dzy sektorem publicznym a sektorem prywatnym i na odwr贸t
Nauka
o finansach publicznych
B
Koszty 200
Y1
Przychody z dzia艂alno艣ci
300
Y2
X1
A
X0
Y
Potencja艂 gospodarczy
X
Cena
(w tym amortyzacja 60)
Zysk operacyjny
100
Zap艂acone odsetki 20
Zysk brutto
80
Podatek dochodowy 30
Zysk netto
50
Nadwy偶ka finansowa (cash flow)
110
Wzrost kapita艂u
35
Dywidendy
15
200 koszty
W tym amortyzacja 60
Przychody 300
Zysk operacyjny 100