1. Pedagogika kultury

Główne założenia:
a. Poza życiem biologicznym człowieka istnieje duch ludzki, który jest charakterystyczny tylko dla życia człowieka.
b. Należy tworzyć wiedzę o człowieku /jego potrzeby/.”Przyrodę można wyjaśniać, zaś kulturę trzeba rozumieć”. Poznawanie kultury jest procesem osobistym i indywidualnym.
Stosunek pedagogiki kultury do wartości.
a. Wartości są obiektywne, a nie zależne od środowiska, okresu historycznego człowieka.
b. Zasadnicze wartości - prawda, dobro, piękno. Wszystko stanowi jedność. Współczesna kultura zaproponowała na miejsce tej jedności hedonizm i redukcjonizm moralny.
c. Uznawanie wartości tradycji /współczesność już nie potrzebuje tradycji/. Istnieją pewne dziedziny wiedzy, które powinny być znane człowiekowi współczesnemu, tzw. KANON. ANOMIA - małe dziecko nie ma żadnych wartości. Heteronomia - młody człowiek jeszcze nie uznaje wartości, ale słyszy o nich. Jest świadomy, ale jeszcze ich nie uznaje. AUTONOMIA - dorosły człowiek mający własne wartości.
d. Należy przekazywać wiedze o wartościach. Największą wartością jest wartość moralna.
e. Przyjmowanie wartości.
2. Pedagogika religii

(zwana niekiedy pedagogiką religijną) w szerokim znaczeniu jest rozumiana jako kierunek w myśli wychowawczej (pedagogicznej i teologicznej) podkreślający znaczenie religii dla całościowego i humanistycznego wychowania człowieka. W ujęciu węższym jest to dyscyplina naukowa na pograniczu pedagogiki i teologii zajmująca się analizą potencjału edukacyjnego religii oraz teorią i praktyką jego wykorzystania w różnych środowiskach wychowawczych, zwłaszcza w obszarze szkoły, wspólnoty religijnej i rodziny. 

3. Pedagogika Nowego Wychowania
1. Powstanie, przedstawiciele.
Powstał na przełomie XIX/XX wieku, we Francji i Szwajcarii do II wojny światowej. Przedstawicielami są psycholodzy. Cały kierunek dotyczył wychowania i kształcenia małego dziecka.
(Owidiusz Decroly,Edward Claparede,Adolf Ferrier)
Była to teoria, ale i praktyka. Powstały szkoły nowego wychowania. Nazywano je „szkołami reform”. W Polsce te szkoły stworzył Henryk Rowie i nazywały się „szkołami twórczymi”. Działały na zasadzie eksperymentu. Nowe wychowanie powstało jako sprzeciw wobec tradycji intelektualizmu. Panował w nich werbalizm, ostra dyscyplina.
2. Główne postulaty.
Postulowano wobec nowoczesnych szkół:
1. zmianę w nauczaniu i wychowaniu w oparciu o wiedzę psychologiczną:
a. autonomię okresu dzieciństwa w XIX wieku dziecko było własnością rodziców, dzieci nie miały praw. Okres ten był okresem przygotowania do dojrzałości. Dziecko miało być człowiekiem, a nie przedmiotem.
b. Postulowano indywidualizację - każde dziecko postrzega oddzielnie.
c. Rozwój uczuć, zainteresowań.
d. Wyższość indywidualnego doświadczania nad poznaniem werbalnym.
3. Założenia kierunku nowego wychowania.

4. Pedagogika Marii Montessori

Punktem wyjścia jest biologiczny i społeczny rozwój dziecka nawiązywała do naturalizmu
„Dziecko jest budowniczym siebie samego” - konsekwencją jest wspieranie jego naturalnego rozwoju. „Pomóż mi abym mógł pomóc sobie samemu”.
Postawą nauczania i wychowania jest: samodzielność, indywidualność jego doświadczeń, podmiotowe wychowanie.
5. Pedagogika Celestyna Freineta

Stworzył program kształcenia w szkole podstawowej „Nowoczesna szkoła technik kształcenia Freuata”. Główne zasady szkół:
Swobodna ekspresja: Gazetki szkolne, Drukarnia tekstów, Swobodne teksty, Korespondencja z kolegami z innych szkół również za granicą, Pamiętnik szkolny, Twórczość artystyczna,
Nauczanie przez doświadczenie poszukujące uczniowie opracowują tematy z encyklopedii, wywiadów, rozmów i przedstawiają na ten temat referat/
Szkoła ma charakter środowiskowy bliska życia społecznego
6. Pedagogika Janusza Korczaka

Zasadniczym elementem w poglądach pedagogicznych J. Korczaka, obok metod i technik wychowania jest sam ich realizator, opiekun- wychowawca. Jego zdaniem bywają różne typy wychowawców. Bywają brutale i mizantropi. Są wychowawcy tylko na pokaz życzliwi, w istocie wrogowie i krzywdziciele dzieci. Bywają wychowawcy - dozorcy, którzy uważają, że ich obowiązkiem jest przede wszystkim czuwać - „Jeśli chcesz być dozorcą, możesz nie robić nic..Wychowawca, który nie chce mieć przykrych niespodzianek, nie chce ponosić odpowiedzialności za to, co się stać może - jest tyranem dzieci” . Bywają też wychowawcy „tyrani”, przesadnie czuli na przykład na punkcie czystości moralnej dzieci.
Według Korczaka dobry wychowawca- opiekun musi spełnić przede wszystkim podstawowy wymóg, jakim jest poznanie samego siebie. „ Bądź sobą - szukaj własnej drogi. Poznaj siebie , zanim zechcesz dzieci poznać.
7. PEDAGOGIKA CELESTYNA FREINETA

Założenia pedagogiki Freineta:

1.nie ma podziału na dydaktykę i wychowanie,
2.szkoła nie może selekcjonować dzieci na lepsze i gorsze lecz powinna pracować z dziećmi o różnych możliwościach intelektualnych,
3.w pracy pedagogicznej najważniejszy jest rozwój osobowości każdego dziecka,
4.pedagogika oparta jest na prawach dziecka, szacunku dla jego osoby, potrzeb i dążeń,
5.w rozwoju zawodowym nauczyciela ważna jest wymiana doświadczeń,
6.założenia pedagogiczne realizowane są za pomocą TECHNIK, które ułatwiają pracę nauczyciela.

Celestyn Freinet zrezygnował z tradycyjnych metod nauczania. Odrzuca on ocenę, konwencję podręcznika, uwzględnia indywidualne tempo pracy. Inny jest sposób zdobywania wiedzy przez ucznia. Freinet szczególną uwagę zwracał na rozwój samorządności czyli pracę w małych grupach. Samorządność dzieci stanowi podstawę wychowania. Jej formą jest tzw. spółdzielnia szkolna. Dzieci organizują wszystkie dziedziny i rodzaje działalności w szkole. Pracują nie w klasach lecz w pracowniach wyposażonych w materiały i pomoce kształcące, odpowiednio poklasyfikowane i dostępne w każdej chwili. Uczniowie sami określają zadania do wykonania na cały tydzień, wyznaczają osoby odpowiedzialne, dokumentują pracę. Na koniec tygodnia następuje samoocena i ocena pracy. Ma ona charakter graficzny. Zamiast ocen dzieci uzyskują sprawności i dyplomy. Taki sposób oceniania wysiłków dzieci sprawia, że znika niezdrowa rywalizacja, a każde dziecko może zdobyć sprawność intelektualną lub manualną zgodnie ze swoim wyborem. Dlatego też inna jest rola nauczyciela w klasie. Musi on przezwyciężyć w sobie postawę dogmatyczną, autorytarną, narzucającą aby wejść między uczniów, by razem z nimi pracować i szukać rozwiązań. Wychowawca ma inspirować, regulować i pomagać. TECHNIKI, które opracował Freinet są podstawą jego pedagogiki.

8. Pedagogika ekologiczna

Pedagogika ekologiczna to: formowanie wiedzy, a także rozwijanie wrażliwości oraz chęci działania na rzecz kształtowania i ochrony środowiska.
Cele pedagogiki ekologicznej skupiają się na:
- Poznawaniu motywów i sposobów ochrony środowiska,
- Kształceniu umiejętności dostrzegania zjawisk w ekosystemach,
- Przewidywaniu i ocenie pewnych następstw obserwowanych zjawisk przyrodniczych i czynów człowieka,
- Kształtowaniu emocjonalnego stosunku do określonych zjawisk i obiektów w środowisku człowieka,
- Formowaniu i wzmacnianiu pozytywnych przekonań i postaw wobec określonych zjawisk, obiektów przyrodniczych.
9. Pedagogika personalistyczna

Pedagogika personalistyczna jest jednym z ważnych nurtów współczesnej refleksji pedagogicznej. Płaszczyźnie odniesienia dla tego kierunku stanowi koncepcja świata i człowieka, która przyjmuje wzajemną zależność od siebie takich elementów, jak względny indeterminizm, wolność, transcendencja.

Najważniejsze tezy pedagogiki personalistycznej

• wychowanie jest rozumiane jako ważny czynnik (element) wysiłku na rzecz promowania „uniwersum personalnego” albo też „wspólnoty osób”;

• najwyższym celem wychowania jest uzdalnianie podmiotu (wychowanka) do przejęcia kierownictwa nad własnym procesem rozwoju;

• wychowanek nie jest uważany za przedmiot czy rzecz do napełnienia jej czymkolwiek, nie jest też on istotą do ćwiczenia (szkolenia), lecz jest osobą, którą należy w nim :wzbudzić”;

• wychowanek jest pierwszym i podstawowym czynnikiem wychowania, wychowawca jest jedynie kooperatorem, współpracownikiem w tym dziele;

• treścią nauczania szkolnego powinny być: „integralny humanizm”, a więc nie tylko literacki lub artystyczny, lecz także naukowy i techniczny;

• potwierdza się i broni wychowawczej funkcji rodziny.

10. Pedagogika waldorfska

Pedagogika waldorfska postrzega człowieka bardzo wszechstronnie. Jest zorientowana na wyzwoleniu sił twórczych wrodzonych każdemu dziecku, na umożliwieniu mu odnoszenia sukcesów, na możliwości przekraczania jego obecnych granic poznania. Jego podstawowym założeniem jest szacunek jakim dorosły powinien darzyć dziecko. Szanowanie dziecka to przyjmowanie go takim, jakim jest, pragnienie jego rozwoju i współistnienia z nim. Pedagogika steinerowska jest bliska humanistycznej antropologii dziecka, uznającej świat dziecka za inny lecz równowartościowy ze światem dorosłych.

Celem nauczania i wychowania jest wspomaganie dziecka w osiągnięciu świadomej i odpowiedzialnej dojrzałości. Pedagogika steinerowska odpowiada na potrzeby, zainteresowania i problemy dzieci i młodzieży. Oprócz rozwoju indywidualnego dziecka, główny nacisk kładzie się na wychowanie do wolności, które jest podstawowa potrzeba współczesności, wychowanie człowieka, który będzie w stanie wnosić nowe wartości twórcze, przekształcać społeczeństwo i zmieniać ustrój społeczny.

Główna ideą szkoły jest to, ze każdy ma prawo do ogólnego wykształcenia, rozwoju własnych możliwości. Dlatego szkoła powinna być wolna i niezależna od ograniczeń ekonomicznych, politycznych i społecznych.

W pedagogice waldorfskiej słowo mówione, pisane i drukowane stanowi podstawowy nośnik wartości kulturowych i edukacyjnych. Kształcenie języka występuje na wszystkich przedmiotach nauczania podczas realizowania zadań związanych ze stymulowaniem rozwoju sfery intelektualnej, uczuciowej i wolitywnej.

11. Pedagogika emancypacyjna

W pedagogice emancypacyjnej centralną rolę odgrywa pojęcie emancypacji, czyli wyzwolenia jednostek od społecznej przemocy przez aktywny udział w kreowaniu antyrepresyjnych form wychowania i współżycia, ale i autonomię, wyzwolenie i uzyskanie przez młodego człowieka wewnętrznej niezależności od autorytetów.
Pedagogika emancypacyjna nie zgadzała się na to aby osobowość człowieka była kształtowana z zewnątrz, by była przystosowywana do normatywnych, ideologicznych i politycznych żądań swoich władz państwowych. Pedagogika emancypacyjna postulowała by człowiek stawał się takim, jakim chciałby być, postulowała podjęcie walki ze strukturami władzy by ją znieść, zniszczyć i nie reformować. Emancypacja oznaczała wyzwolenie się spod społecznej dominacji i zależności, ku swobodnemu wyrażaniu własnych, autentycznych potrzeb, równości szans, prawu do samostanowienia, samoregulacji, do wychowania wolnego od przemocy i wzmacniającego się JA. Takie terminy jak wyzwolenie, emancypacja czy wolność stały się kluczowymi hasłami do wszelkich rewolucyjno-reformatorskich inicjatyw w systemach oświaty różnych państw.
Pedagogika emancypacyjna jest normatywnym nurtem w naukach o wychowaniu, o zróżnicowanej strukturze i założeniach. Można wyróżnić dwa nurty: polityczny i indywidualistyczno-anarchiczny.
Pierwszy nurt poprzez nadanie mu politycznie instrumentalnego charakteru sprawił, że pedagogika emancypacyjna stała się ruchem protestu przeciwko nowoczesnemu społeczeństwu przemysłowemu, przeciwko ideologii oraz przeiwko szeroko rozumianym zagrożeniom ekologicznym.
Drugi nurt jest źródłem romantycznej czy utopijnej wiary w ukształtowanie nowego człowieka w doskonałym, wolnym od władzy i przemocy społeczeństwie. Ukazuje jako naczelny cel wychowania umożliwienie człowiekowi bycia wolną osobowością, wolną od przymusów jakie niosą za sobą państwo, religia, prawo i normy moralne. Nurt ten kładzie nacisk na wolność jednostki, zdolność do samostanowienia i autonomii.
Do podstawowych nurtów pedagogiki emancypacyjnej należy zaliczyć pedagogikę „uciśnionych” Freire'a, pedagogikę „wyzwolenia dziecka” Neill'a, pedagogikę krytyczą Szkoły Frankfurckiej.

2

---