Kinga Kozyra - Makroekonomia

UKŁAD MAKROEKONOMICZNY

1. Wstęp.

2. Zmienne polityczne:

• polityka pieniężna

• polityka fiskalna

• wydatki

• dochody

3. Zmienne zewnętrzne:

• praca

• technologia

• kapitał

• zasoby naturalne

4. Zmienne indukowane:

• inflacja

• cena

• bezrobocie

• zatrudnienie

• PNB

Układ makroekonomiczny omówimy na podstawie układu makrogospodarczego. Zaczniemy od przypomnienia pojęcia makroekonomii. Makroekonomia to głównie teoria tworzenia i podziału dochodu narodowego z uwzględnieniem polityki pieniężnej banku centralnego i polityki fiskalnej państwa. Zajmuje się ona funkcjonowaniem całej gospodarki i formułowaniem polityki rządowej. Jak można zauważyć w definicji makroekonomii pojawia się pojęcie gospodarki. Gospodarka to najprościej organizacja produkcji i sposobów produkcji. W analizie makroekonomicznej istotne jest rozróżnianie trzech rodzajów zmiennych, które wpływają na gospodarkę. Są to:

• zmienne polityczne (czyli narzędzia polityki)

• zmienne zewnętrzne

• zmienne indukowane

Zmienne polityczne wyznaczane są przez władze i napędzają one globalny popyt. Mianem globalnego popytu określamy tę sumę, którą - przy danych cenach, dochodach oraz innych zmiennych ekonomicznych - wydadzą konsumenci, przedsiębiorstwa oraz rząd. Globalny popyt przedstawiany jest na wykresach za pomocą krzywej globalnego popytu AD. AD mierzy zatem łączne wydatki dokonywane przez różne podmioty w gospodarce np. na samochody nabywane przez konsumentów, czołgi kupowane przez rząd, ciężarówki kupowane przez przedsiębiorstwa i tak dalej. Do sił wyznaczających AD należą takie czynniki, jak poziom cen, dochody ludzi, oczekiwania dotyczące przyszłości, a także zmienne polityczne, takie jak podatki, zakupy rządowe czy podaż pieniądza. Zmienne polityczne czyli inaczej narzędzia polityki to przede wszystkim:

• polityka pieniężna (pieniądz):Polityka pieniężna obejmuje decyzje banku centralnego dotyczące rozmiarów podaży pieniądza, za pomocą którego można wpływać na kształtowanie się popytu globalnego i wzrost dochodu narodowego. Natomiast pieniądz definiuje się najogólniej jako wszelkiego rodzaju środki wymiany i środki płatnicze, których zdolność do zapłaty jest nieograniczona zarówno wtedy, kiedy kupujemy jakiś towar lub usługę, jak i wtedy, kiedy regulujemy jakieś zobowiązanie finansowe względem kredytodawcy, banku, budżetu centralnego, budżetu lokalnego itp.

• polityka fiskalna (podatki): Polityka fiskalna obejmuje decyzje podejmowane przez rząd dotyczące zasad i wysokości opodatkowania oraz kierunków i proporcji wydatkowania zebranych dochodów. Podatki są to przymusowe, nieodpłatne i bezzwrotne świadczenia materialne pobierane przez państwo (Urząd Skarbowy) lub inny związek publiczny (samorząd terytorialny).

• wydatki - to środki pieniężne, które dana jednostka wydatkuje na realizację swoich zadań i celów. W przypadku państwa mogą to być np. wydatki pieniężne jako opłata za pracę, wydatki polegające na finansowaniu przez państwo działalności innych podmiotów za pomocą dotacji i subwencji, wydatki na obsługę długów państwa itp.

• dochody - są to wszelkie wpływy zarówno w formie pieniężnej, jak i w naturze, jakie dana jednostka gospodarująca otrzymuję w pewnym okresie.

Zmienne zewnętrzne są to zmienne, które ewoluują niezależnie od gospodarki. Zmienne te określają poziom produktu potencjalnego, wyznaczając tym samym globalną podaż. Nazwą globalnej podaży określamy tę wielkość produkcji, którą wytworzą i sprzedadzą podmioty gospodarcze przy danych istniejących cenach, mocy wytwórczej i kosztach. Krzywa przedstawiająca globalną podaż to krzywa globalnej podaży AS. Ogólnie rzecz biorąc, jednostki gospodarujące będą dążyć do tego, by wielkość ich produkcji odpowiadała wielkości ich potencjalnego produktu, a potencjalnym produktem danej gospodarki jest ta maksymalna ilość, którą może ona wytworzyć bez uruchomienia inflacji. Zmienne zewnętrzne, które wyznaczają globalną podaż to przede wszystkim:

• praca jest to celowa i świadoma działalność człowieka, w efekcie której powstają dobra gospodarcze i usługi. Jest ona koniecznym i nieodzownym warunkiem istnienia społeczeństwa.

• technologia jest to wiedza o przetwarzaniu surowców oraz wytwarzaniu półwyrobów i wyrobów, a także metoda ich wytwarzania. Zależnie od rodzaju otrzymywanych produktów rozróżnia się technologię papieru, gumy, budowy maszyn itp., zależnie od przetwarzanych materiałów -technologię stali, drewna itp., a zależnie od stosowanych metod -technologię chemiczną i technologię mechaniczną.

• kapitał w ujęciu rzeczowym jest to jeden z czynników produkcji, obok ziemi i pracy, obejmujący produkty przeznaczone do wykorzystania w procesie produkcji: budynki, maszyny i urządzenia, a w ujęciu pieniężnym są to aktywa finansowe.

• zasoby naturalne to zasoby dostarczane przez przyrodę. Są one ilościowo nieograniczone i niemal zawsze dostępne dla człowieka. Dobra te nie są wytworem pracy ludzkiej . Jednak korzystanie z nich jest obecnie coraz częściej zagrożone i utrudnione ze względu na zanieczyszczenie środowiska naturalnego i dlatego muszą być podejmowane działania służące wyeliminowaniu skażenia tych dóbr np. oczyszczanie.

Zmienne indukowane są wyznaczane wewnątrz układu gospodarczego lub przez ten układ i są one wynikiem procesu gospodarczego. Do zmiennych indukowanych zalicza się:

• inflacja jest to trwały wzrost przeciętnego lub ogólnego poziomu cen, któremu nie odpowiada równoważny wzrost przeciętnej jakości konsumowanych dóbr i usług. Można ją alternatywnie uważać za ciągły spadek wartości jednostki pieniężnej. Należy zauważyć, że inflacja po pierwsze jest procesem ciągłym (rosnące ceny), a nie jednorazową znaczną zmianą (wysokie ceny), a po drugie ma miejsce jedynie w gospodarce opartej o wymianę pieniężną, nie zachodzi zaś w gospodarce towarowej.

• cena to wartość towaru wyrażona w pieniądzu. Na wartość towaru składają się zużyte środki produkcji potrzebne do jego wytworzenia, nakłady pracy żywej i inne niematerialne składniki (np. ubezpieczenia) oraz niektóre płacone podatki i osiągane zyski. Na cenę poza wartością towaru ma wpływ również jego jakość, atrakcyjność, opakowanie, renoma i reklama, a ponadto duży wpływ mają czynniki rynkowe głownie podaż i popyt. Cena jest niezbędnym elementem transakcji kupna i sprzedaży.

• bezrobocie jest to zjawisko braku miejsc pracy dla osób zdolnych do pracy i jej poszukujących.

• zatrudnienie to liczba osób pracujących, z reguły na podstawie umowy o pracę. Zatrudnienie oblicza się dla podmiotów gospodarczych, gałęzi, jednostek podziału terytorialnego kraju i gospodarki narodowej.

• PNB (produkt narodowy brutto) jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju niezależnie od miejsca świadczenia usług i czynności produkcyjnych tzn. w kraju lub za granicą. Produkt narodowy brutto możemy obliczyć z następującego wzoru:

PNB = PKB + D_z + E_x - I_m

gdzie:

PKB - produkt krajowy brutto - jest miarą produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.

D_z - dochody z kapitału zainwestowanego za granicą

E_x - dochody z eksportu

I_m - wydatki na import

PNB możemy podzielić na PNB nominalny i realny PNB. PNB w ujęciu nominalnym mierzy się w cenach bieżących. (ceny bieżące są to ceny, które występują w okresie gdy produkowano wchodzące w skład PNB dobra i usługi). Natomiast realny PNB koryguje nominalny PNB o skutki inflacji i wyraża go w cenach istniejących w pewnym okresie określanym jako rok bazowy lub podstawowy. Przejście od nominalnego do realnego PNB umożliwia tzw. deflator. Deflator jest to relacja PNB w cenach bieżący do PNB w cenach stałych pomnożony przez 100. Uzyskujemy wtedy poziom wzrostu lub spadku cen w kraju na wszystkie dobra lub usługi wchodzące w skład PNB. Jest to więc równocześnie miernik inflacji w badanym okresie.

Oprócz PNB istnieje również pojęcie PNN (produktu narodowego netto). PNN jest miarą ilości pieniędzy jaką dysponuje gospodarka na wydatki, na dobra i usługi po odłożeniu odpowiedniej ilości pieniędzy wystarczającej na sfinansowanie amortyzacji i utrzymanie istniejącego zasobu kapitału na dotychczasowym poziomie.

1

1

---