Paszoznawstwo

Wykład 13

Okopowe

Charakterystyka

- rośliny magazynujące składniki pokarmowe w korzeniach, bulwach, liściach

- Bulwiaste: ziemniaki, topinambur

- korzeniowe: buraki, marchew, brukiew, rzepa

- liściaste: cykoria, por, cebula

- w Polsce największe znaczenie mają ziemniaki i buraki

- uprawa możliwa na glebach <lepszych?> albo jako poplon

- rośliny wysokoproduktywne, węglowodanowe, energetyczne, łatwo strawne i chętnie zjadane

- zaliczane do pasz objętościowych soczystych (woda 70 - 90%, mało suchej masy)

- mało włókna 2,5-10% i białka ogólnego 4-12%

- pasze uzupełniające - nie zawiera dostatecznej ilości składników pokarmowych (za dużo wody)

- problem z magazynowaniem (kiełkują)

Ziemniaki

• produkcja ziemniaków maleje, żywienie tuczników ziemniakami jest coraz rzadsze

• niewielka zawartość składników pokarmowych

• sucha masa 5-35%

• główny składnik to skrobia, jest niejednorodna (20% amylozy i 80% amylopektyny, amyloza i amylopektyny utrudniają trawienie skrobi zwierzętom monogastrycznym - dlatego ziemniaki podaje się parowane, gotowane i pieczone)

• białko ziemniaków ma wysoką wartość biologiczną

• niska zawartość tłuszczu 0,1% i włókna surowego 0,6% w s.m.

• mało białka surowego 6-14%, połowa to białko właściwe, druga połowa to związki azotowe niebiałkowe (przeważają wolne aminokwasy)

• odmiany wcześniejsze zawierają więcej związków azotowych nie białkowych

• bogate źródło witaminy C, występują witaminy z grupy B, kwas nikotynowy, pantotenowy, foliowy, biotyna

• niewiele związków mineralnych, mało P i Ca, dużo K, zawartość zależy od odmiany i wielkości bulw

• Zawierają solaninę (najwięcej w ziemniakach zzieleniałych, kiełkujących), gotowanie niszczy solaninę, jest trująca, szczególnie dla drobiu, świń, przeżuwacze są mniej wrażliwe

• Zawierają inhibitory trypsyny i chymotrypsyny, co powoduje obniżenie strawności białka - gotowanie eliminuje te inhibitory

• Strawność BEW u przeżuwaczy wynosi 85% (bez różnicy jak się przygotuje ziemniaki), a u świń ziemniaki surowe 95% i ziemniaki parowane 98%, skrobia surowa jest słabo trawiona w jelicie cienkim, zaś parowana jest trawiona w 90-95%

• Mają wybitne właściwości tuczące (co cóż… skrobia…)

• Zbilansowana dawka pokarmowa z udziałem ziemniaków nie powoduje otłuszczenia

• W tuczu bekonowym świń dawka 5-6kg/dzień, w tuczu tł-mięsnym 7-9kg, maciory 4-8kg

• W żywieniu przeżuwaczy można stosować rozdrobnione

• Owce dorosłe 2kg, jagnięta 0,5 kg/dzień

• Krowy mleczne do 20kg/dzień w dwu odpasach, opasy 10-20kg w zależności od okresu tuczu, bydło należy przyzwyczaić

• W opasie koni - rozdrobnione lub parowane

• Konie ciężkie jedzą 10-12kg surowych i 20kg parowanych/dzień (ziemniaki mogą zastąpić owies (14kg owsa = 4kg ziemniaków)

• Drób - tylko ziemniaki parowane i kiszone

• Przed skarmianiem zawsze oczyścić z ziemi i kamieni i kiełków

PRZECHOWYWANIE I KONSERWACJA

• Przechowujemy w stanie świeżym, konserwacja przez kiszenie lub suszenie

• Przechowywanie w kopcach - duże straty s.m., straty ilościowe i jakościowe - zabezpieczyć przed mrozami, wietrzyć, zamarznięte szybko się psują

• W kopcach nie dłużej niż 7 miesięcy

• Zakiszanie i suszenie pozwala na przechowywanie ziemniaków przez dowolny okres

• Straty nie są związane z długością przechowywania (przy suszeniu)

• Płatki i susze z ziemniaków są paszą treściwą o wysokiej zawartości energii - ale suszenie jest kosztowne

• Płatki ziemniaczane są łatwo trawione, mają więcej energii niż jęczmień, są paszą węglowodanową

• Stosowanie w żywieniu wszystkich gatunków zwierząt

• Susz jest dobrą paszą dla przeżuwaczy, nie nadaje się dla drobiu

• Śruty i krajanki stosowane są głównie w żywieniu tuczników (do 30% w dawce) susz jest paszą gorszą

• Kiszenie ziemniaków surowych - mają mało cukru, skrobia nie jest rozkładana, szybko się psują (?)

• Kiszenie poprawia dodatek środków konserwujących, śruty zbożowe, otręby pszenne.

Buraki

• odmiany różnią się od siebie zawartością s.m. i przeznaczeniem (na paszę lub na przemysł cukrowniczy)

• zawartość suchej masy:

• B. cukrowe 20-27%

• B. cukrowo-pastewne 14-20%

• B. pastewne 8-13%

• Ze względu na dużą zawartość s.m. na pasze coraz częściej stosuje się buraki półcukrowe lub cukrowe

BURAKI PASTEWNE

• Odmiany:

• Dużo s.m. (11-17%) i mały plon (400-600dt/ha)

• Mało s.m. i duży plon (600-1000dt/ha) - te są łatwiejsze w uprawie, gorsze w przechowywaniu i skarmianiu

• Różnica miedzy burakiem cukrowym a pastewnym to koncentracja cukru rozpuszczonego w soku komórkowym

• Główny składnik węglowodanów to sacharoza

• Węglowodany włókna surowego (lignina) w b.cukrowych powodują łykowatość miąższu - ale świnie i tak jedzą chętnie

• Substancje pektynowe spełniają funkcje dietetyczne u przeżuwaczy, wykorzystywane są do produkcji LKT

• Białko ma małe znaczenie żywieniowe, połowa białka występujące w formie zw. Azotowych niebiałkowych (dużo betainy - nadaje smak mleku jeśli w dawce pokarmowej jest powyżej 30kg/dzień)

• W korzeniach występują azotany, mogą być szkodliwe dla przeżuwaczy

• Saponiny tylko w małych ilościach, nie są szkodliwe

• Mała zawartość witamin w porównaniu z zielonkami

• Mało zw. Mineralnych, dużo K

• Składniki pokarmowe w burakach łatwo strawione przez przeżuwacze i świnie

• Parowanie nie ma wpływu na strawność

• Skarmiać oczyszczone

• Buraki stosowane w żywieniu koni i świń mają wyższą wartość energii niż w żywieniu przeżuwaczy!

• Są paszą wysokoenergetyczną o małej zawartości białka

• Obecnie rzadziej uprawiane (bo mało s.m.)

• Smaczna i dietetyczna pasza, chętnie zjadana przez bydło

• Najczęściej stosowana w żywieniu krów mlecznych - mają wpływ na mleczność, zawartość białka i tłuszczu w mleku

• Dawka dla krowy 15-25kg/dzień w większych ilościach doprowadza do depresji strawności i gorsze wykorzystanie składników pokarmowych i kwasicę (bo za dużo cukru)

• Dawka dla loch do 12 kg/dzień, warchlaki i młodzież - niewielkie ilości; tucznikom nie podaje się

• Owce do 4 kg, konie 10-15kg / dzień

BURAKI CUKROWO-PASTEWNE

• Mają więcej s.m. i BEW

• Skarmia się w większych ilościach niż b. cukrowe… szczególnie w żywieniu krów, bydła opasowego i owiec

• Stosuje się w żywieniu świń, zwłaszcza loch, czynnikiem ograniczającym w żywieniu jest duża zawartość wody

BURAKI CUKROWE

• Ze względu na dużą zawartość cukru sa ograniczone w żywieniu zwierząt

• W żywieniu mogą częściowo zastąpić ziemniaki czy śruty zbożowe

• Maciory luźne i nisko prośne do 8kg, wysokoprośne do 4kg / dzień

• Tuczniki do 1 kg w I okresie tuczu i do 8 kg w II okresie tuczu na dzień

• W żywieniu bydła stosuje się ostrożnie, nadmiar powoduje kwasicę, maksymalnie daje się do 15kg w dwu opasach

• Konie robocze dobrze wykorzystują tą paszę, na dzień 15 kg się daje koniom lżejszym, 20kg koniom cięższym.

• Lepsza pasza w żywieniu świń niż bydła

PRZECHOWYWANIE I KONSEROWANIE BURAKÓW

• Ograniczona trwałość (?) przez dużą zawartość wody i łatwo przyswajalnych składników pokarmowych w korzeniu

• Można przechowywać w kopcach, piwnicach, konserwować przez zamrażanie, suszenie i kiszenie

• Kopce: proste przechowywanie przez zimę do marca (przełączył)

• Buraki o większej zawartości s.m. przechowują się lepiej

• Straty 10-15% , na wiosnę wraz ze wzrostem temperatury wzrastają straty, przemarznięte szybko się psują.

KISZENIE BURAKÓW

• Kiszą się dobrze (dużo cukru)

• fermentacja burzliwa - pieni się, straty składników pokarmowych (powstaje sok), powstaje alkohol, ale mało przepada energii

• Powstały alkohol ogranicza się przez zakiszanie ze związkami chemicznymi lub śrutą rzepakową poekstrakcyjną, plewami, sieczką i suszem z zielonek.

• (tu coś zmienił)

• Zakiszamy surowe, rozdrobnione

• Dobre efekty również po zakiszeniu całych korzeni wraz z liśćmi i paszami suchymi - kiszonka dobrej jakości, stabilna ale zanieczyszczona piaskiem

SUSZENIE BURAKÓW

• W rolniczych suszarniach bębnowych

• Należy kontrolować tempo suszenia b0 może brązowieć krajanka - powstają trudno strawne aminokwasy

• Lepiej nadają się B. cukrowe - mają dużo cukru

• Susz z buraków jest paszą treściwą, ma dużo energii i mało białka

• Stosuje się jako komponent mieszanek dla świń, można zastąpić 30-50% zboża

• Zwierzęta należy przyzwyczaić aby uniknąć biegunek

• Maciory do 2 kg / dzień

• Bydło 2-3kg/dzień, więcej powoduje kwasicę

• Konie ciężko pracujące 4-5 kg/dzień

BURAKI CZERWONE (ĆWIKŁOWE)

• 20% s.m.

• 2,4 % białek organicznych

• 1,5% włókna surowego, 14,3% Baw

• Wysoko strawne składniki pokarmowe dla świń, dla przeżuwaczy niższa strawność

• Strawność tłuszczu surowego niewielka

• Magazynowanie jak inne buraki

Marchew

• Mało s.m. 11-14%

• Mało tłuszczu 1% i mało białka 9%

• Gromadzi azotyny w korzeniach

• Olejki eteryczne nadają smak i zapach produktom żywieniowym

• Włókno surowe 9% (zmienił slajd)

• Cennym składnikiem jest karoten 5-310mg

• Zawiera witaminy z grupy B, kwas nikotynowy, pantotenowy i foliowy

• Bogata w składniki mineralne, dużo K i Na

• Łatwo strawne składniki pokarmowe dla koni, przeżuwaczy i świń

• Pasza dietetyczna, smaczna, chętnie pobierana

• Zaleca się podawać zwierzętom młodym i cielętom 1kg…. (zmienił slajd)

• Plon 550 dt/ha, magazynowanie jak burak

• Cenna pasza dla gęsi, kaczek, kur, niosek, poprawia zabarwienie żółtka jaja kurzego

Brukiew

• Małe wymagania glebowe, mniejsze niż buraki, plon podobny do b. pastewnych

• S.m. 10-14%, białko jak w b. pastewnych ale większa wartość biologiczna

• Występują związki gorczyczne (i przełączył slajd)

• Składniki pokarmowe dobrze trawione, pasza smaczna, główne przeznaczona do żywienia przeżuwaczy

• Krowy 20-30kg w dwóch opasach

Topinambur

• Uprawiany rzadko, gleby lekkie, mrozoodporny

• Plon bulw 150-300 dt/ha

• S.m. 20% (chyba slajd przełączył)

• Krowy 6-8kg/dzień, może powodować wodnistość i kwaskowy smak mleka

• Maciory 2-4 kg, dla tuczników 1-2kg/dzień

• Świniom i krowom podaje się parowane

Inne najprawdopodobniej do wykucia:

• Rzepa

• Cebula

• Melon

• Dynia

• Por

• Szparag lekarski

• Seler

• Czosnek

• Maniok jadalny

1

---