IV. USTRÓJ ADMINISTRACJI GOSPODARCZEJ.
1. Pojęcie i funkcje oraz klasyfikacja administracji gospodarczej.
Administracja gosp. - stanowi pewien skrót myślowy służący do oznaczenia tego fragmentu adm. publicznej, która realizuje zadania państwa wobec gospodarki. Obejmuje ona działania polegające na prowadzeniu przez państwo działalności gosp. o charakterze zarobkowym. Adm. gosp. mogą wykonywać także zakłady adm., przedsiębiorstwa państwowe, fundacje, korporacje, organizacje społeczne, a nawet upoważnione osoby prywatne.
Budowę systemu adm. gosp. można oprzeć na kryterium:
1. funkcji:
- programowanie i planowanie gospodarcze,
- kontrola i nadzór,
- ochrona gospodarki, jej mechanizmów i uczestników.
2. zakresu przedmiotowego działania.
Wykonywanie funkcji kontroli, nadzoru i ochrony można powierzyć kilku organom, przyjmując między nimi podział przedmiotowy zakresu działania.. W pozostałym zakresie budowę adm. gosp. można oprzeć na kryterium przedmiotowym i w tych ramach lokować całość lub większość funkcji adm. gosp.
Podmioty adm. gosp. można ponadto klasyfikować ze względu na zasięg ich działania na rynku i są to podmioty, których:
- zakres działania obejmuje wszystkie segmenty rynku,
- zadania i kompetencje dotyczą poszczególnych fragmentów rynku, np. towarowego,
finansowego, pracy, międzynarodowego.
Podstawy prawne działania administracji gospodarczej w Polsce tworzą przepisy konstytucyjne oraz ustawy. Pierwsze wskazują na usytuowanie poszczególnych organów w całym systemie ustrojowym, a drugie określają zadania i kompetencje organów administracji gosp. oraz formy i metody ich działania.
2. System rządowej administracji gospodarczej.
Rada Ministrów i jej organy.
Katalog zadań RM zawarty jest art.146 ust.4 Konstytucji, w którym wymienia się m.in. ochronę interesów Skarbu Państwa i zagadnienia budżetu państwa wiążące się z problematyką planowania finansowego i gospodarczego.
Do RM należy: - zapewnienie wykonania ustaw - w całokształcie zadań wobec gosp. funkcja ta jest funkcją główną, - kierowanie, koordynowanie i kontrolowanie prac organów adm. rządowej - nie dotyczą one bezpośrednio gosp., lecz działań podejmowanych wobec niej przez org. rządowej adm. gosp., -podejmowanie bezpośrednich działań organizatorskich, reglamentacyjnych, kontrolnych wobec gosp., jej mechanizmów i uczestników.
Organy wewnętrzne RM mają charakter stałych lub doraźnie tworzonych komitetów. Tworzy się je jako organy pomocnicze i opiniodawcze i są to: - Komitet Ekonomiczny, - Komitet Społeczny, - Komitet Spraw Obronnych, - Komitet ds. Polityki Regionalnej i Zrównoważonego Rozwoju. Zadaniem Komitetu jest wypracowanie na potrzeby decyzyjne RM projektów aktów normatywnych lub projektów programów rządowych - ostateczne uzgodnienia, usunięcie rozbieżności i koordynację projektów powstałych we wcześniejszych fazach prac w skali resortu lub kilku resortów. Niezależnie od komitetów RM w roli organów opiniodawczych i doradczych występują także inne podmioty, np. Rada Legislacyjna, Rada Strategii Społ. - Gosp.
Ministrowie i ich aparat oraz podległe organy.
Z konstytucyjnego punktu widzenia ministrowie są członkami RM (art.147 ust.1). Kierują oni określonymi działami adm. rządowej lub wypełniają zadania wyznaczone przez Prezesa RM. Podstawowy zakres działania ministra wynika z nazwy jego urzędu, natomiast szczegółowy zakres działania określa w drodze rop. Prezes RM. On też nadaje ministerstwu statua, w którym określa jego szczegółową strukturę organizacyjną. Minister wykonuje swoje zadania przy pomocy sekretarza i podsekretarza stanu. Aparat wykonawczy ministra stanowi ministerstwo. Pracownicy zatrudnieni w adm. rządowej stanowią korpus służby cywilnej ustanowionej w celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i neutralnego politycznie wykonywania zadań państwa. W pojęciu resortu, którym kieruje dany minister, znajdują się również organy, urzędy i jednostki organizacyjne podporządkowane ministrowi lub urzędy centralne, nad działalnością, których minister sprawuje nadzór. W stosunku do podmiotów podporządkowanych minister pełni funkcje kierownicze i kontrolne, natomiast
w stosunku do pozostałych jedynie funkcje nadzoru. Głównym zadaniem ministra jest opracowywanie założeń polityki państwa wobec zachowań na rynku oraz ochrona mechanizmów rynkowych i weryfikowanie zachowań przedsiębiorców niezgodnych z chronionymi przez państwo regułami gry rynkowej. Minister opracowuje własną wizję rozwoju danego działu gosp.
Minister Gospodarki jest głównym realizatorem zadań państwa na rynku towarowym i międzynarodowym, a w tych działaniach wspomaga go Minister Skarbu Państwa. Funkcję gospodarczą pełnią również Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Minister Infrastruktury.
W dziedzinie finansów publicznych i na rynku finansowym główna rola przypada Ministrowi Finansów zaś na rynku pracy Ministrowi Pracy i Polityki Społecznej.
Urzędy centralne.
Nie wszystkie zadania adm. publicznej wobec gosp. realizują ministrowie. Część zadań z wykonują urzędy centralne, które nie mają statusu urzędu ministra, chociaż najczęściej kierowane są przez osoby będące ministrami. Status prawny tych urzędów nie jest zresztą jednolity. Czasami jego kształt i charakter ma nawet ważne znaczenie, ponieważ wyraża pewną koncepcję ustrojowa. Uwaga ta odnosi się szczególnie do organu państwowego zajmującego się programowaniem i planowaniem gosp.
Rządowe Centrum Studiów strategicznych ma status prawny państwowej jednostki organizacyjnej, którą kieruje Prezes w randze ministra i członka RM. Jego zadaniem jest prowadzenie prac służących RM i Prezesowi RM do programowania strategicznego, prognozowania rozwoju gosp. i społ. oraz zagospodarowania przestrzennego kraju. Charakter tych zadań zbliża Centrum bardziej do jednostki badawczej niż do urzędu.
Dla funkcjonowania gosp. oraz wypełniania wobec niej zadań państwa istotne znaczenie ma system statystyki publicznej. Wymaga on rzetelnego, obiektywnego, profesjonalnego i niezależnego prowadzenia badań statystycznych oraz prezentowania ich zainteresowanym podmiotom. Służby statystyki publicznej stanowią Główny Urząd Statystyczny oraz podległe mu urzędy i jednostki statystyczne. GUS jest centralnym organem adm. państwa. Struktura GUS jest dostosowana do jego zadań. Komitet Integracji Europejskiej - powołanie Komitetu oraz jego zakres działania i struktura wewnętrzna podkreślają wagę, jaką Polska przykłada do integracji europejskiej. Komitet jest organem utworzonym w celu programowania i koordynowania polityki w sprawach związanych z integracją Polski z Unia Europejska oraz programowania i koordynacji działań dostowawczych Polski do standardów europejskich, jak również koordynowanie działań adm. państwowej w zakresie otrzymywanej pomocy zagranicznej. W skład Komitetu wchodzą: Przewodniczący, Sekretarz Komitetu oraz członkowie. Są nimi ministrowie: spraw Zagranicznych, Spraw Wewnętrznych i Adm., Gospodarki, Finansów, Ochrony Środowiska, zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Pracy i Polityki Socjalnej, Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Sprawiedliwości. Urząd Komitetu ma strukturę organizacyjną przystosowaną do wypełniania zadań Komitetu, obejmuje ona m.in. departamenty: Harmonizacji Prawa, Spraw Traktatowych, Ekonomicznych, Koordynacji, Instytucji Europejskich i Planowania, Kształcenia Europejskiego i Informacji, Pomocy Zagranicznej, Funduszy i Programów Wspólnotowych, Dokumentacji Europejskich. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest centralnym organem adm. rządowej, podległym RM. Nie jest to więc organ w pełni samodzielny i niezależny, co utrudnia zwalczanie monopoli państwa. Wewnętrzna struktura tego organizacyjna urzędu oparta jest na przedmiotowym podziale pracy. Urząd ma również swoje delegatury terenowe, a ponadto Prezesowi Urzędu podlega Inspekcja Handlowa. Komisja Papierów Wartościowych i Giełd jest centralnym organem adm. rządowej w sprawach publicznych obrotu papierami wartościowymi. Nadzór nad Komisją sprawuje Prezes RM. Komisja jest organem kolegialnym. W jej skład wchodzą: przewodniczący i 2 zastępców oraz członkowie. Komisja realizuje następujące funkcje: kontrolno-nadzorcze, reglamentacyjne, policyjne, organizatorsko - inspirujące oraz informacyjne. Aparatem wykonawczym Komisji oraz jej przewodniczącego jest urząd Komisji Papierów Wartościowych i Giełd, którym kieruje przewodniczący przy pomocy zastępców. W skład urzędu wchodzą m.in. biura: Inspekcji, Prawne, Finansów i Analiz Ekonomicznych, Domów Maklerskich i Funduszy Powierniczych. Państwowy Urząd Nadzoru Ubezpieczeń jest centralnym organem adm. państwowej. zadaniem nadzoru jest ochrona interesów osoby ubezpieczonej i zapobieganie sytuacji, w której zakład ubezpieczeń nie będzie w stanie wypłacać ubezpieczonemu należnego Świadczenia. Nadzór ubezpieczeniowy dotyczy więc działalności zakładów ubezpieczeń, brokerów i agentów ubezpieczeniowych. Urząd Nadzoru jest centralnym organem adm. rządowej. Jego zadaniem jest ochrona interesów członków funduszy oraz uczestników pracowniczych programów emerytalnych. W zakresie ubezpieczeń zdrowotnych nadzór sprawuje Urząd Nadzoru Ubezpieczeń Zdrowotnych utworzony jako organ centralny. Prezes Urzędu Zamówień Publicznych jest centralnym organem adm. państwowej właściwym w sprawach zamówień publicznych. Prezesa powołuje i odwołuje Prezes RM. Funkcje Prezesa mają charakter czynności: decyzyjnych i organizacyjno-sprawozdawczych. Prezes realizuje je przy pomocy urzędu, który ma jedynie 4 zespoły: Ewidencji, Prawny, Szkoleń i Promocji, Administracyjny. Prezes Krajowego Urzędu Pracy jest centralnym organem adm. państwowej, podległym Ministrowi Pracy i Polityki Socjalnej.
Agencje rządowe.
Do systemu adm. gosp. należą agencje rządowe. Publicznoprawne rozumienie agencji odnosi się do podmiotów stanowiących jednostki organizacyjne wyłączone z tradycyjnych struktur ministerialnych, chociaż na ogół poddane nadzorowi ministrów, o zróżnicowanych podstawach prawnych i formach działania, tworzone jako szczególnego rodzaju rządowe przedstawicielstwa, w celu spełnienia wyznaczonych przez rząd zadań z zakresu adm. gospodarczej. To, czy jest agencja, określa w każdym przypadku konkretna ustawa bądź inny akt prawny pochodzący od organu założycielskiego. założycielskiego związku z tym agencje rządowe różnią się sposobem powstawania, organizacji, finansowania, nadzoru i kontroli, a także zadaniami i sposobami ich wypełniania. Z punktu widzenia sposobu powstania wyróżniamy agencje: - powstałe na mocy ustaw, powstałe na mocy aktu notarialnego tworzącego spółkę akcyjną. Wśród agencji powstałych na mocy ustawy wyróżnić można agencje określone pod względem formy organizacyjno-prawnej jako: - państwowe osoby prawne, - państwowe jednostki organizacyjne, - zakłady budżetowe. Zadania agencji rządowych: - interwencyjny skup i sprzedaż produktów rolnych (Agencja Rynku Rolnego),
- wykup gruntów pod autostrady i przygotowanie ich budowy (Agencja Budowy i Eksploatacji Autostrad), - czynności prywatyzacyjne (Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, Agencja Prywatyzacji), - czynności restrukturyzacyjne (Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa), - zarządzanie określoną substancją materialną oraz obrót nieruchomościami i innymi składnikami majątku Skarbu Państwa, - funkcje doradcze i promocyjne. / Agencje działające w formie spółek akcyjnych w zasadzie nie korzystają z dotacji budżetowych. Agencje podlegają kontroli finansowej za strony ministra Finansów, natomiast są nadzorowane przez innego ministra.
Terenowa administracja rządowa.
Zadania adm. rządowej wykonują: - wojewoda sprawujący władzę adm. ogólnej, - działający pod zwierzchnictwem wojewody kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży, - organy adm. niezespolonej, - organy samorządu terytorialnego, - działający pod zwierzchnictwem starosty kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży, - organy innych samorządów, jeżeli wykonywanie zadań adm. rządowej następuje na podstawie ustawy lub porozumienia.
Wojewoda jako organ rządowej adm. ogólnej kieruje i zapewnia jej oraz innym jednostkom warunki działania w województwie, koordynuje ich pracą, a także nadzoruje działalność j.s.t. Wydaje w sprawach należących do jego właściwości decyzje. Jest przedstawicielem Skarbu Państwa, istotne są również kompetencje w zakresie komunalizacji mienia gminnego, polityki regionalnej, zagospodarowania przestrzennego terenu, a także specjalnych stref ekonomicznych i wolnych obszarów celnych. wojewoda wykonuje zadania przy pomocy wicewojewody i innych kierowników służb inspekcji wojewódzkich oraz urzędu wojewódzkiego i urzędu rejonowego, które podlegają jego nadzorowi.
Terenowy zakres działania mają również regionalne izby obrachunkowe powołane do kontroli gosp. finansowej i zamówień publicznych gmin, powiatów, województw, itp., także do nadzorowania działalności komunalnej w zakresie spraw budżetowych i do kontroli wykorzystania dotacji uzyskanych z budżetu gminy. Izby kontrolują gosp. finansową gmin na podstawie zgodności z prawem i dokumentacji ze stanem faktycznym.
3. POZARZĄDOWE INSTYTUCJE ADMINISTRACJI GOSPODARCZEJ
NIK - jest naczelnym organem kontroli państwowej, podległym Sejmowi. Kontroluje on działalność organów administracji rządowej, NBP, Państwowych osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności, rzetelności i celowości. Może też kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, komunalnych osób prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych pod względem legalności, rzetelności i gospodarności. NIK nie jest organem administracji gospodarczej. Wypełnia jednak bardzo ważną funkcję (kontrolna) państwa wobec gospodarki. Kontroluje bowiem zachowania przedsiębiorców gospodarce jak i realizację zadań państwa wobec gospodarki przez administrację gospodarczą.
Narodowy Bank Polski w systemie gospodarczym
Zgodnie z Konstytucją RP jest on centralnym bankiem państwa i spełnia on 3 funkcje:
- banku emisyjnego
-banku gospodarki narodowej.
Jako bank centralny dokonuje emisji znaków pieniężnych. Jako bank banków reguluje cyrkulację emitowanego pieniacza oraz wielkość tworzonego przez banki operacyjne pieniądza gotówkowego i płynność całego systemu bankowego. Jako bank gospodarki narodowej czuwa nad równowagą bilansu płatniczego, udziela kredytów budżetowi państwa oraz sprawuje obsługę długu państwowego. Do zadań NBP wobec gospodarki należą:
- w współdziała w kształtowaniu polityki gospodarczej państwa
- przekazuje organom państwa założenia polityki pieniężnej
- współdziała z Ministrem Finansów
- opiniuje projekty aktów normatywnych z zakresu polityki gospodarczej i dotyczących działalności banków.
NBP współdziałając z właściwymi organami władzy i administracji państwowej w ustalaniu i realizowaniu polityki gospodarczej państwa ma w szczególności na względzie umocnienie pieniądza polskiego.
Komisja Papierów Wartościowych i Giełd
Jest centralnym organem administracji rządowej do spraw obrotu papierami wartościowymi, działalności giełd, domów maklerskich i składowych.
Do zadań Komisji należy:
sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem reguł uczciwego obrotu i konkurencji w zakresie publicznego obrotu papierami wartościowymi i towarami giełdowymi oraz nad zapewnieniem powszechnego dostępu do rzetelnych informacji na rynku papierów wartościowych i rynku towarów giełdowych,
inspirowanie, organizowanie i podejmowanie działań zapewniających sprawne funkcjonowanie rynku papierów wartościowych i rynku towarów giełdowych oraz ochronę inwestorów,
współdziałanie z organami administracji rządowej, Narodowym Bankiem Polskim oraz instytucjami i uczestnikami publicznego obrotu papierami wartościowymi i obrotu towarami giełdowymi w zakresie kształtowania polityki gospodarczej państwa zapewniającej rozwój rynku papierów wartościowych i rynku towarów giełdowych,
upowszechnianie wiedzy o zasadach funkcjonowania rynku papierów wartościowych i rynku towarów giełdowych,
przygotowywanie projektów aktów prawnych związanych z funkcjonowaniem rynku papierów wartościowych i rynku towarów giełdowych,
podejmowanie innych działań przewidzianych przepisami ustawy Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi oraz ustawy o giełdach towarowych.
Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych
Status prawny, zadania i skład komisji
Status prawny Komisji
Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych (KNUiFE) jest centralnym organem administracji rządowej. Nadzór nad Komisją sprawuje minister właściwy do spraw instytucji finansowych, którym w obecnym stanie prawnym jest Minister Finansów.
Komisja została utworzona 1 kwietnia 2002 r. na mocy przepisów Ustawy z dnia 1 marca 2002 r. o zmianach w organizacji i funkcjonowaniu centralnych organów administracji rządowej i jednostek im podporządkowanych oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 2002 r. Nr 25, poz. 253). Komisja przejęła zadania zniesionych przepisami tej samej ustawy organów - Państwowego Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń i Urzędu Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi.
Organizację i zasady działania Komisji określa ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze ubezpieczeniowym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych (Dz. U. nr 124 poz. 1153).
Przedmiot działania i kompetencje Komisji
Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych jest organem państwowego nadzoru ubezpieczeniowego i emerytalnego. Nadzorem Komisji jest objęta działalność:
1) ubezpieczeniowa, o której mowa w przepisach o działalności ubezpieczeniowej
2) w zakresie pośrednictwa ubezpieczeniowego, o której mowa w przepisach o pośrednictwie ubezpieczeniowym
3) w zakresie funduszy emerytalnych, o której mowa w przepisach o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych
4) w zakresie pracowniczych programów emerytalnych, o której mowa w przepisach o pracowniczych programach emerytalnych.
Nadzorowi podlegają podmioty prowadzące działalność w wyżej wymienionych obszarach, w szczególności zakłady ubezpieczeń, pośrednicy ubezpieczeniowi, fundusze i towarzystwa emerytalne.
Celem nadzoru jest ochrona interesów osób ubezpieczających, ubezpieczonych, uposażonych lub uprawnionych z umów ubezpieczenia, członków funduszy emerytalnych oraz uczestników pracowniczych programów emerytalnych.
W celu realizacji swoich zadań Komisja współpracuje w szczególności z Komisją Nadzoru Bankowego, Komisją Papierów Wartościowych i Giełd, Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz z organami nadzoru ubezpieczeniowego lub emerytalnego innych państw. Komisja może zawierać porozumienia o współdziałaniu w zakresie nadzoru z organami nadzoru ubezpieczeniowego i emerytalnego innych państw.
Skład Komisji
Przewodniczący Komisji - powoływany przez Prezesa Rady Ministrów na wspólny wniosek ministra właściwego do spraw instytucji finansowych i ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego - na pięcioletnią kadencję,
dwaj zastępcy Przewodniczącego Komisji - przedstawiciele wyznaczeni przez ministra właściwego do spraw instytucji finansowych oraz przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego,
członkowie Komisji - Przewodniczący Komisji Papierów Wartościowych i Giełd albo wyznaczony przez niego zastępca przewodniczącego oraz Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów albo wyznaczony przez niego wiceprezes.
W posiedzeniach Komisji z głosem doradczym uczestniczą: przedstawiciel Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Rzecznik Ubezpieczonych oraz Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego.
Zasady funkcjonowania Komisji
Pracami Komisji kieruje Przewodniczący Komisji. Przewodniczący Komisji reprezentuje Komisję na zewnątrz.
Komisja w zakresie swojej właściwości podejmuje uchwały. Uchwały podpisuje w imieniu Komisji Przewodniczący Komisji, a w przypadku jego nieobecności, upoważniony przez niego Zastępca Przewodniczącego Komisji.
Komisja podejmuje uchwały zwykłą większością głosów w obecności co najmniej trzech osób wchodzących w skład Komisji. Szczegółową organizację i tryb pracy Komisji określa regulamin Komisji uchwalony przez Komisję.
Komisja może upoważnić Przewodniczącego Komisji, zastępców Przewodniczącego lub pracowników Urzędu Komisji do podejmowania działań w zakresie właściwości Komisji, także do wydawania postanowień i decyzji administracyjnych, z wyjątkiem wydawania rozstrzygnięć co do istoty sprawy, w sprawach dotyczących:
wydawania i cofania zezwolenia na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej
wydawania zgody na powołanie osób na członków zarządu
połączenia i podziału zakładów ubezpieczeń
przeniesienia portfela ubezpieczeń
wydawania zezwolenia na nabycie lub objęcie akcji zakładu ubezpieczeń
likwidacji przymusowej zakładu ubezpieczeń
ustanowienia zarządu komisarycznego zakładu ubezpieczeń
występowania z wnioskiem o ogłoszenie upadłości zakładu ubezpieczeń
wydawania zezwolenia na utworzenie funduszu emerytalnego i towarzystwa emerytalnego
cofania zezwolenia na utworzenie towarzystwa emerytalnego
wydawania zezwolenia na przejęcie zarządzania funduszem emerytalnym oraz połączenie towarzystw emerytalnych
wydawania zezwolenia na nabycie lub objęcie akcji towarzystwa emerytalnego
wydawania zezwolenia na zmianę statutu funduszu emerytalnego oraz zmianę statutu towarzystwa emerytalnego
likwidacji pracowniczego funduszu emerytalnego
nadawania decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności
kar pieniężnych nakładanych na towarzystwa emerytalne, zakłady ubezpieczeń lub członków ich organów, oraz zawieszania członków zarządu, występowania z wnioskiem o odwołanie członka zarządu lub odwołanie udzielonej prokury lub występowania o zwołanie posiedzenia walnego zgromadzenia, rady nadzorczej lub zarządu.
Obsługę Komisji zapewnia Urząd Komisji. Urzędem kieruje Przewodniczący Komisji.
Organizację Urzędu określa statut Urzędu, nadany w drodze zarządzenia, przez ministra właściwego do spraw instytucji finansowych w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego.
Urząd Zamówień Publicznych
Podstawowe informacje o Urzędzie Zamówień Publicznych
Urząd Zamówień Publicznych został utworzony na podstawie art. 7 ustawy z dnia 10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych (tekst jednolity w Dz.U. z dnia 14 września 1998r. Nr 119,poz. 773).
Prezes Urzędu jest centralnym organem administracji państwowej. Organem doradczym i opiniodawczym Prezesa UZP jest kolegium, którego członków powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów, na wniosek Prezesa Urzędu.
Prezes Urzędu kieruje i nadzoruje pracę UZP przy pomocy Zastępcy Prezesa, Dyrektora Generalnego, Dyrektorów departamentów i Dyrektorów równorzędnych komórek organizacyjnych.
System zamówień publicznych jest zdecentralizowany, zatem Prezes UZP nie dokonuje zamówień w imieniu innych podmiotów, nie zatwierdza ani nie unieważnia przeprowadzonych przetargów oraz zawartych umów.
Do zadań realizowanych przez właściwe komórki Urzędu Zamówień Publicznych należy w szczególności:
* zatwierdzanie wyboru trybu udzielania zamówienia publicznego innego niż przetarg nieograniczony, przy wydatkowaniu środków publicznych o kwocie wyższej niż 200 000 ECU (za wyjątkiem trybu zamówienia z wolnej ręki, gdzie uzyskanie zgody prezesa na zastosowanie w/w trybu wymagane jest już przy przekroczeniu kwoty 20 000 ECU),
* wydawanie decyzji dotyczących skracania terminów składania ofert,
* wydawania zgody na zastosowanie bądź odstąpienie od zastosowania preferencji krajowych,
* wydawania innych decyzji w trybie administracyjnym wynikających z ustawy o zamówieniach publicznych,
* ustalanie i prowadzenie listy arbitrów rozpatrujących odwołania wniesione w postępowaniu o zamówienie publiczne oraz organizacja i obsługa rozpraw arbitrażowych,
* wydawanie Biuletynu Zamówień Publicznych, w którym publikowane są ogłoszenia o przetargach i ich wyniku o wartości powyżej 30 000 ECU, informacje o udzielaniu zamówienia w trybie negocjacji z zachowaniem konkurencji oraz zapytania o cenę przy zamówieniach o wartości powyżej 200 000 ECU,
* opracowywanie programów szkoleń oraz organizowanie i inspirowanie szkoleń, których celem jest upowszechnianie prawidłowych wzorców postępowania w procesie udzielania zamówień publicznych.
Realizacja przedstawionych zadań ma na celu racjonalizację i podniesienie efektywności wydatkowania środków publicznych.
W skład Urzędu wchodzą następujące komórki organizacyjne:
Departament Prawny
Departament Prawny zapewnia wewnętrzną i zewnętrzną obsługę prawną Urzędu oraz reprezentuje Prezesa UZP przed organami ochrony prawnej.
Zadania Departamentu Prawnego w zakresie legislacji realizowane są przez Wydział Legislacyjno - Prawny zajmujący się:
opiniowaniem projektów aktów prawnych,
prowadzeniem dokumentacji związanej z postępowaniem legislacyjnym,
opracowywaniem, gromadzeniem i ewidencjonowaniem wszelkich opinii, uwag oraz propozycji dotyczących ustawy o zamówieniach publicznych,
udzielaniem wyjaśnień w zakresie interpretacji prawa o zamówieniach publicznych,
opracowywaniem i przygotowywaniem ogólnych warunków umów, wzorów umów, regulaminów, wzorców postępowania przy udzielaniu zamówień,
przygotowywaniem pism procesowych w sprawach sądowych, wnoszeniem i popieraniem powództw i wniosków,
wewnętrzna obsługa prawna Urzędu.
Do zadań w zakresie orzecznictwa realizowanych przez Wydział Orzecznictwa Departamentu Prawnego należy w szczególności:
przygotowywanie decyzji administracyjnych Prezesa przewidzianych w ustawie o zamówieniach publicznych,
opracowywanie okresowych analiz oraz informacji dotyczących decyzji, wydawanych przez Prezesa w trybie administracyjnym, przygotowywanych przez Departament Prawny
Departament Szkoleń i Wydawnictw
Departament Szkoleń i Wydawnictw odpowiada za całokształt działań związanych z przygotowaniem i upowszechnianiem programów szkoleniowych, organizowanie i inspirowanie szkoleń, opracowywanie i upowszechnianie materiałów szkoleniowych i informacyjnych oraz wydawanie Biuletynu Zamówień Publicznych.
Zadania Departamentu realizowane są przez Wydział Szkoleń i Wydawnictw Edukacyjnych w zakresie:
upowszechniania zasad funkcjonowania systemu zamówień publicznych wśród zamawiających oraz przedsiębiorców uczestniczących w rynku zamówień publicznych,
organizowania szkoleń i seminariów dla arbitrów,
pomocy w zakresie organizacji i merytorycznego kształtu szkoleń z zakresu zamówień publicznych, w tym współpraca z podmiotami sektora finansów publicznych zajmującymi się wsparciem przedsiębiorców i doskonaleniem administracji w podnoszeniu ich umiejętności z zakresu zamówień publicznych,
inspirowania przedsięwzięć wydawniczych dotyczących problematyki zamówień publicznych,
przygotowywania poradników i publikacji z zakresu zamówień publicznych i nadzoru nad ich dystrybucją,
udziału w realizacji programów pomocowych wspierających rozwój systemu zamówień publicznych.
Do zadań Departamentu Szkoleń i Wydawnictw, realizowanych przez Wydział Biuletynu Zamówień Publicznych należy:
przygotowywanie projektów decyzji administracyjnych Prezesa w sprawie odmowy zamieszczenia ogłoszenia w Biuletynie,
nadzór nad działaniem regionalnych wydań Biuletynu,
przyjmowanie i przekazywanie ogłoszeń do publikacji w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich.
Departament Kontroli, Analiz i Szkoleń
Departament Kontroli, Analiz i Szkoleń realizuje zadania w zakresie funkcjonowania systemu odwołań, analiz, szkoleń oraz kontroli, informując Prezesa Urzędu o przypadkach naruszeń przepisów ustawy o zamówieniach publicznych, stwierdzonych w związku z realizowanymi zadaniami.
W zakresie odwołań Departament zajmuje się:
* prowadzeniem, z upoważnienia Prezesa Urzędu, listy arbitrów,
* przygotowywaniem projektów decyzji Prezesa Urzędu o skierowanie odwołania do zespołu arbitrów i o wyznaczenie arbitrów wraz ze wskazaniem przewodniczącego zespołu arbitrów oraz o terminie posiedzenia,
* wykonywaniem czynności organizacyjno-technicznych, wynikających z regulaminu postępowania przy rozpatrywaniu odwołań i prowadzeniem repertorium spraw oraz archiwum akt spraw z przeprowadzonych postępowań odwoławczych,
* przesyłaniem orzeczeń zespołu arbitrów wraz z wezwaniem do zapłaty kosztów postępowania z jednoczesnym powiadomieniem Biura Organizacyjno-Finansowego UZP,
* nadzorowaniem wykonywania orzeczeń zespołów arbitrów poprzez występowanie do sądu powszechnego z wnioskami o stwierdzenie wykonalności wyroków zespołu arbitrów i nadanie klauzuli wykonalności tym wyrokom i podejmowanie czynności egzekucyjnych,
* wykonywaniem przewidzianych przepisami prawa czynności w związku ze skargami wnoszonymi do sądu powszechnego o uchylenie orzeczenia zespołu arbitrów.
Do zadań Departamentu w zakresie szkoleń należy:
* organizowanie szkoleń i seminariów dla arbitrów,
* prowadzenie doradztwa w zakresie organizacji i merytorycznego przebiegu szkoleń, inspirowanie oraz koordynacja przedsięwzięć wydawniczych, związanych z problematyką zamówień publicznych.
W dziedzinie kontroli i analiz Departament prowadzi działania polegające na:
* przeprowadzaniu okresowych analiz orzeczeń arbitrów,
* występowaniu do zamawiających z żądaniem przedstawienia informacji dotyczących przebiegu postępowań o udzielenie zamówień publicznych i ich realizacji oraz udostępnienia dokumentacji w sprawie zamówienia publicznego,
* analizie zgromadzonych materiałów oraz przygotowywanie stosownych wniosków i informacji o wynikach kontroli,
* przygotowywaniu analiz i przeglądów prasowych w zakresie zamówień publicznych,
* podejmowaniu czynności związanych realizacją uprawnień Prezesa Urzędu w zakresie wystąpień do sądów powszechnych o stwierdzenie nieważności umów lub nieważności zmian w umowach w sprawach zamówień publicznych.
Biuro Organizacyjno- Finansowe
Biuro Organizacyjno - Finansowe zapewnia obsługę w zakresie księgowości, obsługi kancelaryjnej, administracyjnej i organizacyjnej przedsięwzięć realizowanych przez Urząd Zamówień Publicznych.
Do zadań realizowanych przez Biuro należy:
zajmowanie się budżetem Urzędu Zamówień Publicznych,
prowadzenie księgowości oraz obsługi bankowo-kasowej Urzędu,
zapewnienie obsługi księgowo-kasowej arbitrażu na podstawie wezwań do zapłaty przesyłanych do stron przez Biuro Odwołań.
obsługa kancelaryjna Urzędu Zamówień Publicznych, w tym przyjmowanie, ewidencjonowanie, rozdzielanie i doręczanie korespondencji,
gromadzenie i przechowywanie dokumentacji, zgodnie z obowiązującą Instrukcją Kancelaryjną,
archiwizacja dokumentów urzędowych,
administrowanie pomieszczeniami Urzędu,
zapewnienie obsługi techniczno - porządkowej, zaopatrywanie w niezbędne materiały biurowe i środki pracy, prowadzenie ksiąg inwentarzowych,
zapewnienie sprawnego funkcjonowania systemu informacyjnego Urzędu,
prowadzenie, pod bezpośrednim nadzorem Dyrektora Generalnego, spraw kadrowych
4. KOORDYNACJA DZIAŁALNOŚCI ADMINISTRACJI GOSPODARCZEJ
Koordynacja oznacza proces harmonizowania działań wielu podmiotów przez inny podmiot w zakresie przedmiotu działań oraz ich czasu i przestrzeni.
Cechy koordynacji to m.in.:
Działania koordynacyjne odnoszą się do różnych jednostek organizacyjnych niezależnych od siebie
Czynnikiem łączącym te jednostki powinno być zbieżność ich interesów oraz wspólne potrzeby gospodarcze
Formą działania koordynacyjnego jest oddziaływanie pośrednie
Koordynator tylko funkcjonalnie zajmuje pozycję nadrzędną w stosunku do jednostek koordynowanych
Powiązania koordynacyjne mają charakter obowiązkowy i trwały.
Koordynacja gospodarcza obejmowała zachowania przedsiębiorstw. w roli koordynatorów występowały wówczas organy administracji gospodarczej. W ustawach podkreśla się funkcję koordynacji jaką mają realizować organy administracji publicznej wobec gospodarki, np. Minister Finansów ma zapewnić koordynację działań w sprawach gospodarowania publicznymi środkami finansowymi, Minister Gospodarki koordynację w zakresie gospodarczego rozwoju kraju. Na szczeblu rządowej administracji terenowej koordynacja działań należy do wojewody w zakresie koordynacji współdziałania wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rządowej i samorządowej działających na obszarze województwa. Dotyczy ona m.in. zapobiegania zagrożeniom życia i zdrowia ludzkiego, zagrożenia środowiska, zapobiegania klęskom żywiołowy.
Rozdział IV
5. Partnerzy administracji gospodarczej i podstawy prawne ich działalności.
Samorząd zawodowy
Samorząd zawodowy jest formą zrzeszania się obywateli opartą na wspólnocie zawodowej powstałej celem reprezentowania ich interesów wobec instytucji państwowych. Możliwość tworzenia samorządu zawodowego przewiduje Konstytucja. Zgodnie z art.17 Konstytucji zadaniem samorządu zawodowego jest reprezentowanie osób wykonujących zawody wymagające szczególnego zaufania publicznego oraz sprawowanie pieczy nad należytym ich wykonywaniem. Samorząd zawodowy kształtowany jest na podstawie odrębnych ustaw określających zasady wykonywania poszczególnych zawodów zaufania publicznego.
Samorząd gospodarczy
Podstawą prawną funkcjonowania samorządu jest ustawa z dnia 19.11.1999r. Prawo działalności gospodarczej. Generalnie celem samorządu jest decentralizacja zadań administracji i przez to odciążenie administracji. Samorząd gospodarczy reprezentuje interesy polskich przedsiębiorców w stosunku do rządu i do lokalnych organów administracji państwowej oraz współpracuje z parlamentem w zakresie opiniowania projektów nowych uregulowań prawnych z dziedziny życia gospodarczego. Uważa się, że samorząd gospodarczy może być efektywnym źródłem informacji o działalności gosp. A przez to wykorzystania ich w procesie oddziaływania państwa na gospodarkę. c) Organizacje pracowników i pracodawców.
Pracownicy lub osoby bezrobotne mogą zrzeszać się w związkach zawodowych. Zgodnie z ustawą z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych jest to organizacja powoływana do reprezentowania i obrony praw ludzi pracy. Działalność związków ma istotny wpływ na kształtowanie przez państwo rynku pracy. Związki zawodowe o charakterze ogólno krajowym są uprawnione do wyrażania opinii na temat projektów aktów prawnych, jak tez do występowania z wnioskiem o wydanie lub zmianę ustawy. Szczególna role odgrywają w prowadzeniu rokowań zbiorowych oraz zawieraniu układów zbiorowych pracy.
Pracodawcy również mają możliwość tworzenia związków grupujących pracodawców (ustawa z 23 maja 1991 o organizacjach pracodawców). Ich podstawowym zadaniem jest ochrona praw i reprezentowanie interesów pracodawców wobec związków zawodowych pracowników, organów władzy i administracji publicznej. Związki pracodawców mają prawo opiniowania założeń i projektów aktów prawnych oraz prowadzenia rokowań zbiorowych
V Działalność gospodarcza.
1. Pojęcia i rozwój prawa działalności gospodarczej.
Najwcześniej prawo działalności gospodarczej występowało pod nazw prawa przemysłowego. Pojęcie to oznaczało zespół przepisów prawnych określających zasady podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej zwanego „wykonywaniem przemysłu”. Pojecie przemysł oznaczało niemal każdą profesjonalna i odpłatną działalność gospodarczą.
Kiedy uświadomiono, że pełna swoboda w dziedzinie prawa gospodarczego jest niemożliwa, a nawet bez odpowiedniej kontroli i ochrony może okazać się szkodliwa, zrodziła się potrzeba unormowania zasad podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Określenie tych reguł odbywa się w interesie bezpieczeństwa obrotu gospodarczego, dla ochrony konsumentów, ze względu na ochronę konkurencji.
Prawo działalności w wąskim ujęciu należy do prawa publicznego. Wyraża władcze określenie reguł podejmowania działalności gospodarczej i roli państwa w tym procesie. W szerokim ujęciu prawo gospodarcze należy co do zasady do prawa publicznego, lecz w pewnych fragmentach stanowi tez prawo prywatne, część jego przepisów znajduje się także w prawie handlowym i cywilnym.
2. Wolność gospodarcza
3. Swoboda gospodarcza w niektórych państwach europejskich
Swoboda gospodarcza w regulacjach krajów europejskich.
W państwach UE prawo działalności gospodarczej ma różne ujęcia legislacyjne. Wynika to z tradycji i dorobku legislacyjnego państw członkowskich. Część z nich ma skodyfikowany fragment prawa działalności gospodarczej (Niemcy, Austria, Hiszpania). Inne państwa mają natomiast nieskodyfikowane prawo działalności gospodarczej. Takich państw jest więcej np. Francja, Szwecja.
Francja - Zasadę wolności handlu i przemysłu we Francji wyprowadza się z preambuły konstytucji Francji z 1958 r. Wolność ta nosi charakter swobody obywatelskiej prawnie zagwarantowanej. Współcześnie we Francji nie ma wyodrębnionego i skodyfikowanego prawa przemysłowego. Nie oznacza to jednak braku przepisów prawnych. Stan ten jest unormowany wieloma aktami prawnymi. Pod względem tematycznym akty te dotyczą: przedsiębiorców, organizacji administracyjnej i zawodowej działalności gospodarczej, rodzajów działalności gospodarczej, czynności działalności gospodarczej oraz sanacji, likwidacji i upadłości.
Szwecja - W Szwecji zasada wolności gospodarczej została wyrażona w ustawie z 1894 r. o wolności handlowej. Obecnie zasada ta jest respektowana aczkolwiek nie ma wyodrębnionego prawa przemysłowego. Każdy obywatel, który nie utracił na mocy prawomocnego orzeczenia sądowego prawa wykonywania działalności gospodarczej może ją wykonywać, jednakże po spełnieniu warunków stawianych przez prawo( np. kwalifikacji zawodowych). Część działalności jest licencjonowana a część podlega specjalnemu nadzorowi państwa. Pewne ograniczenia wynikają z przepisów chroniących zdrowie, środowisko naturalne itp.
Niemcy- W Niemczech początki ustawodawstwa opartego na zasadzie wolności gospodarczej sięgają XIX wieku. Od 1919 r. wolność gospodarcza podniesiona jest do rangi zasady konstytucyjnej i utrzymana w obowiązującej ustawie zasadniczej RFN z 1949 r. Niemieckie przepisy regulujące zasady podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej mieszczą się w ramach prawa dotyczącego gospodarki. Objęte są one obszarem konkurującej kompetencji prawodawczej Związku i poszczególnych krajów. Poszczególne kraje związkowe mogą mieć własne regulacje prawne tylko w takim zakresie w jakim problematyka ta nie została unormowana przepisami ogólnozwiązkowymi. Ustawodawstwo krajowe nie może ustanawiać ograniczeń ponad te, które wynikają z ustawodawstwa związkowego.
Austria - Podobnie jak w Niemczech, prawu przemysłowemu nie podlegają wszystkie rodzaje działalności gospodarczej.
Hiszpania- Prawo przemysłowe skodyfikowano w formie ustawy w 1939r. Ustawa ta była bardzo restrykcyjna, ponieważ zapewniała państwu absolutną kontrolę nad działalnością gospodarczą. Zmiany przeprowadzone w latach następnych ograniczyły ingerencję państwa w gospodarce. W 1992r. uchwalono nowe prawo przemysłowe. Przyjmuje zasadę wolności gospodarczej, ale w pewnych sytuacjach (interes publiczny)może wprowadzić wymóg uzyskania zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej. Hiszpańskie prawo normuje: zasady ogólne działalności gospodarczej, kompetencje administracji publicznej w gospodarce, bezpieczeństwo przemysłowe i jakość, rejestr przedsiębiorstw przemysłowych, odpowiedzialność prawną związaną z naruszeniem przepisów ustawy.
1. Wolność gospodarcza- Idea wolności gospodarczej polegała przede wszystkim na usuwaniu różnych ograniczeń wprowadzonych przez państwo w dziedzinie gospodarowania lub na łagodzeniu ich dolegliwości dla przedsiębiorców. Wolność gospodarcza postrzegana jest jako jedna z wolności publicznych i jedna z zasad ogólnych prawa. Wolność gospodarcza ma różne aspekty: ekonomiczny, polityczny i unormowań prawnych. W sensie ekonomicznym wolność gospodarcza jest słusznie uważana za warunek funkcjonowania gospodarki rynkowej. Istotne ograniczenia lub eliminacja wolności gospodarczej oznaczają przejście do systemu reglamentacji działalności gospodarczej.
4. PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ W ŚWIETLE USTAWY - PRAWO DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Z 1999 R.
Podejmowanie działaln. gosp. może być:
wolne
zakazane bezwzględnie
zakazane względnie
reglamentowane
1,3,4 - normatywne określenie zasad podejmowania i prowadzenia działaln. gosp. jest równoznaczne z prawnym ustaleniem warunków korzystania z wolności gosp.
Podmiot, który podejmuje działaln. gosp. musi spełniać określone prawem wymogi.
Istnieje obowiązek zgłoszenia działaln. gosp.
Ust. o działalności gosp. z dn. 19 listopada 1999 r., weszła w życie dnia 1 stycznia 2001 r. Prawo działalności gosp. ze względu na swój ogólny charakter ma cechy ustawy ustrojowej, nie jest jednak regulacją wyłączną w kwestiach, które reguluje. Przeciwnie, z przepisów pr. dział. gosp. dotyczących np. procedury koncesyjnej wynika, że w pierwszej kolejności mają do niej zastosowanie przepisy odrębnych ustaw.
Rodzaje działalności wymagające koncesji określa enumeratywnie sama ustawa, jednak zakres i warunki koncesjonowanej działalności (jej stronę podmiotową), określają wyłącznie przepisy odrębne (art.14).
Procedura koncesjonowania także uregulowana jest w p.d.g jednolicie dla wszystkich koncesji, z wyjątkiem koncesji na budowę i eksploatację autostrad płatnych oraz rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych.
Udzielenie, odmowa udzielenia, zmiana i cofnięcie koncesji według p.d.g należy do ministra właściwego ze względu na przedmiot działalności koncesjonowanej, chyba że odrębna ustawa stanowi inaczej.
Zezwolenia - obowiązek ich uzyskiwania, przepisy odrębne określają organy zezwalające oraz wszelkie warunki wykonywania działalności objętej zezwoleniem, tryb ich wydawania i cofania o ile pr.dział.gosp. nie normuje tego inaczej.
Ustawa określa zasady podejmowania i wykonywania działalności gosp. na terytorium RP oraz zadania organów admin. rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego w zakresie działalności gosp.
Pra. działal. gosp. nie ma cech kodeksu gospodarczego, gdyż jego ogólne regulacje nie mogłyby uwzględnić specyfiki wszystkich dziedzin szczegółowych. Ustawa ta ma w znacznej mierze charakter subsydiarny, co marginalizuje znaczenie uchwalonej ustawy.
Ustawa wprowadza zasady:
wolności gospodarczej
równości (na równych prawach)
uczciwej konkurencji
poszanowania słusznych interesów konsumentów
Ustawa określa:
pojęcie przedsiębiorcy oraz działalności gosp.
terminologię pojęć z zakresu pr. dział. gosp.
zasady prowadzenia działalności gosp. (jej podjęcie - rejestr oraz osobno jej wykonywanie)
procedury koncesjonowania i uzyskiwania zezwoleń
reguluje instytucje oddziałów i przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych
próbuje sprecyzować zadania organów admin. rządowej i samorządowej w zakresie działaln. gosp.
5. ORAGNIZACJA PRAWNA WYKONYWANIA DZIAŁANOŚCI GOSPODARCZEJ
Wybór formy działalności gosp. stosownej do rodzaju i przedmiotu tej działalności lub podmiotu, który ją prowadzi (wolny wybór i dozwolony każdemu na równych prawach, jednakże z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa).
Spośród form wyraźnie nazwanych i prawnie unormowanych wymienić można:
spółki prawa handlowego (akcyjną, z o.o., komandytową i jawną), których konstrukcja uregulowana jest w przepisach kodeksu handlowego
spółki cywilne, które mają swe unormowania w przepisach kodeksu cywilnego
spółdzielnie - przepisy prawa spółdzielczego
Uzupełniające znaczenie mają:
towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych, przedstawicielstwa zagraniczne, fundacje, przedsiębiorstwa międzynarodowe.
Publicz. działalność gosp. jest prowadzona w licznych formach, zarówno obejmujących spółki handlowe, jak i formy odnoszące się do tworzenia pewnych jednostek organizacyjnych, stanowiących same w sobie formy prowadzenia działalności gosp. (np. przedsiębiorstwa państwowe, jednostki i zakłady budżetowe, państwowe fundusze celowe, instytucje kultury, jednostki organizacyjne kinematografii, jednostki badawczo - rozwojowe.
Obecnie obserwujemy przenikanie do polskiej praktyki gosp. różnych form czynności prawnych np. leasing, franchising, factoring, sponsoring controlling lub czynności organizacyjnych np. tworzenie holdingów i konsorcjów.
Swoboda wyboru formy organizacyjno prawnej prowadzenia działalności gosp. jest w pewnych wypadkach eliminowana, gdyż prawo polskie przewiduje nakaz zastosowania wskazanej formy dla określonego rodzaju działalności lub pewnej kategorii podmiotów gosp. Nakaz ten dotyczy głównie spółki akcyjnej, rzadziej innych form. Spółka akcyjna jest formą obowiązkową w takich obszarach jak:
prowadzenie banków innych niż państwowe i spółdzielcze
prowadzenie zakładów ubezpieczeń społecznych,
-„- giełdy pieniężnej, towarzystw funduszy powierniczych, Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych, fundacji zagranicznych i szczególnych rodzajów działalności gosp. - np. telekomunikacja, linie lotnicze, radio i TV publiczna, giełda pieniężna.
Państwo nie pozostawia wyboru formy także państwowemu przedsiębiorstwu użyteczności publicznej, w której ma działać „Poczta Polska”.
Inne formy nakazane to:
w ramach komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych nie powiązanej
z wierzytelnościami - spółka akcyjna lub spółka z o.o.
działalność ubezpieczeniowa - towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych (forma samoistna)
przedsiębiorstwa maklerskie - różne formy
prowadzenie działalności gosp. przez partie polityczne - spółdzielnia lub spółka z o.o.
Formy prowadzenia działalności gosp. przez osoby fizyczne, jako samodzielny podmiot prawa nie są normowane i nazwane przez prawo, a więc:
bez wpisu do ewidencji działalności gosp.
jako działalność wytwórcza w rolnictwie, ogrodnictwie, sadownictwie
jako uboczne zajęcie zarobkowe
na podstawie wpisu do ewidencji działalności gosp. w formie przedsiębiorstwa (warsztatu, biura, agencji itp.)
Osoba fiz. może samodzielnie organizować i prowadzić działalności gosp. bez współdziałania i udziału innych osób, lecz nie występuje wówczas w roli osoby fizycznej będącej podmiotem gospodarczym. Jest nim pierwotnie utworzona jednoosobowa spółka z o.o. lub wtórnie istniejąca spółka z o.o. lub spółka akcyjna. Osoba fizyczna może realizować swą aktywność gospodarczą nie będąc podmiotem gosp., występując także w roli wspólnika w wieloosobowych spółkach prawa handlowego lub w roli członka spółdzielni bądź członka towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych.
Działalność gosp. podejmowana przez podmioty będące osobami prawnymi lub jednostkami organizacyjnymi w obrocie gosp. (tzw. ułomne osoby prawne) może być wykonywana jako zajęcie o charakterze podstawowym (prowadzenie działalności gosp. jest istotą danej osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej) lub ubocznym (wskazuje na to, że daną osobę prawną lub jedn. organ. utworzono w innym celu niż prowadzenie działaln. gosp., podjęcie zaś takiej działalności wiąże się z potrzebą osiągania dochodów na finansowanie działalności statutowej pozagospodarczej lub z realizacji niektórych statutowych zadań rzeczowych tej osoby np. - prowadzenie drukarni dla własnych celów wydawniczych).
Osoby prawne i jednostki organizacyjne, które nie stanowią form organizacyjno prawnych prowadzenia działalności gosp., mogą prowadzić taką działalność, należą do nich:
państwo (Skarb Państwa), gmina oraz związki gmin, stowarzyszenie zwykłe i zarejestrowane, związki zawodowe, związki wyznaniowe, fundacje itp. Nie prowadzą działalności na podstawie zgłoszenia i wpisu do ewidencji działalności gosp.
mają one służyć innym osobom prawnym do prowadzenia działalności gosp.; takim podmiotom jak:
dla prowadzenia działalności gosp. przez państwo (Skarb Państwa)
jednoosobowe spółki kapitałowe Skarbu Państwa
wieloosobowe spółki z udziałem Skarbu Państwa
przedsiębiorstwa państwowe
banki państwowe
jednostki i zakłady budżetowe oraz państwowe fundusze celowe
jednostki badawczo - rozwojowe
narodowe instytucje kultury
szkoły wyższe i instytuty naukowe
przedsiębiorstwa międzynarodowe i mieszane
dla prowadzenia działalności gosp. przez gminy, związki gmin i porozumienia komunalne:
komunalne spółki prawa handlowego (jednoosobowe lub z udziałem gminy)
komunalne jednostki i zakłady budżetowe oraz gospodarstwa pomocnicze
komunalne instytucje kultury
dla prowadzenia działalności gosp. przez pozostałe podmioty:
spółki kapitałowe
spółdzielnie
przedsiębiorstwa mieszane
Państwowa działalność gosp. jest wykonywana w formie przedsiębiorstw lub państwowych jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej. Wyróżniamy:
przedsiębiorstwa państwowe utworzone na podstawie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych
przedsiębiorstwa państwowe tworzone na podstawie odrębnych ustaw
przedsiębiorstwa państwowe przekształcane w spółki Skarbu Państwa
Podmioty zagraniczne działające w Polsce mają możliwość wyboru takich form jak:
spółki komandytowo - akcyjnej
spółki z o.o. ( w tym jednoosobowej)
spółki akcyjne, tzw. przedstawicielstwa - przedsiębiorstwa zagranicznego może być utworzone dla wykonywania działalności gosp. w zakresie objętym przedmiotem działania tego przedsiębiorstwa, jednakże tylko w zakresie: handlu zagranicznego, transportu, usług turystycznych i kulturalnych itp.; nie mogą być tworzone przedstawicielstwa zagraniczne do wykonywania działalności gosp. polegającej na spedycji i dystrybucji paczek zagranicznych.
Formy org.prawne prowadzenia wspólnej działalności gosp. mogą obejmować również współdziałanie podmiotów gosp. na podstawie umów, umów o wspólne przedsięwzięcie, umów kooperacyjnych, i umów (porozumień) koordynacyjnych.
Przedsiębiorstwa mieszane tworzone są na mocy ustawy o przedsiębiorstwach mieszanych, która stanowi , że tworzenie takiego przedsiębiorstwa następuje w drodze zawarcia umowy, do której - jeśli przepisy nie stanowią inaczej - stosuje się odpowiednio prze[pisy k.h. o umowie spółki z o.o. Nie jest to równoznaczne z obowiązkiem zastosowania tej formy, można wybrać inną. Przepisy ustawy wprowadzają jeszcze dodatkowe warunki:
odsyłają do przepisów regulujących działanie podmiotów zawierających umowę
wprowadzają warunek zgody odpowiedniego organu na utworzenie przedsiębiorstwa mieszanego (np. organu założycielskiego przedsiębiorstwa spółdzielni, rady nadzorczej spółdzielni itp.)
jeśli wymagana jest koncesja lub zezwolenie na prowadzenie określonej działalności gosp., uzależniają możliwość podjęcia takiej działalności, a także wpisu do rejestru handlowego, od uzyskania takiego zezwolenia lub koncesji.
W przedsiębiorstwie mieszanym występuje szczególna regulacja jednoosobowego zarządu w postaci dyrektora, powołanego przez wspólników. Zarządza on przedsiębiorstwem, reprezentuje je na zewnątrz, przy pomocy zastępcy i głównego księgowego w granicach określonych przez wspólników. Obligatoryjne jest ustanowienie rady nadzorczej, jeśli zatrudnia ono co najmniej 50 pracowników to także obligatoryjnie - organów samorządu pracowniczego.
Koncentracja gosp. prowadzi do powstania pewnych struktur funkcjonalnych, które nie tworzą odrębnych podmiotów gosp. W praktyce pojawiają się różne odmiany takich struktur koncentracyjnych:
konsorcjum - jest to współdziałanie dwóch lub więcej samodzielnych podmiotów gosp. podjęte dla realizacji jednorazowego przedsięwzięcia gosp., pod wspólną firmą oraz na zasadzie wspólnego ponoszenia ryzyka i odnoszenia korzyści.
Konsorcja tworzone są zwykle przy podejmowaniu dużych przedsięwzięć gosp., zazwyczaj są to konsorcja inwestycyjne, budowlane i bankowe. Cel i organizacja konsorcjum wynika z treści umowy założycielskiej. Podmioty zainteresowane konsorcjum nie tworzą odrębnego przedsiębiorstwa i nie wnoszą do niego swych kapitałów, które stanowiłyby wyodrębniony majątek. W prawie polskim konsorcjum nie ma osobowości prawnej, jest szczególną odmianą spółki cywilnej zawiązanej dla osiągnięcia wspólnego celu.
syndykat - trwałe wspólne działanie prowadzone w określonym zakresie, pod wspólną firmą oraz na zasadzie wspólnego ponoszenia ryzyka oraz odnoszenia korzyści (nie jest to przedsięwzięcie jednorazowe), celem jest odnoszenie korzyści z prowadzonej działalności gosp., która we fragmentach jest prowadzona wspólnie (np. wspólne zakupy lub wspólna sprzedaż). Syndykat najczęściej jest zwalczany przez prawo antymonopolowe.
pool - porozumienie, w którym kilka podmiotów gosp., biorąc na siebie wspólne ryzyko ich oddzielnego działania, zobowiązuje się do wspólnego gromadzenia zysków, które są następnie dzielone między te podmioty według przyjętego w porozumieniu klucza.
6. SAMODZIELNOŚĆ WYKONYWANIA DZIALANOŚCI GOSPODARCZEJ
W znaczeniu potocznym samodzielność oznacza możliwość podejmowania decyzji (wyboru) we własnym imieniu oraz na własny rachunek i odpowiedzialność. pełna samodzielność przedsiębiorcy wyraża się w możliwości podejmowania decyzji w zakresie celu i przedmiotu
działania gospod., organizacji przedsiębiorstwa, ustalenia liczby i jakości zadań produkcyjnych, wysokości ceny i kierunku zbytu, rozwoju przedsiębiorstwa oraz przeznaczenia osiągniętego dochodu.
Swoboda wykonywania działalności gosp. może być ograniczona w sposób subiektywny lub obiektywny.
Subiektywny - przyczyny leżą po stronie przedsiębiorcy, to on korzysta ze swobody.
Obiektywny - to swojego rodzaju nakaz dla przedsiębiorcy, niezależny od niego, np. przymus ekonomiczny - ograniczenie rozmiarów produkcji lub wysokości ceny towarów lub przejaw racjonalności przedsiębiorcy - ponoszenie wydatków związanych z ubezpieczeniem gosp.
Ograniczeniami prowadzenia działalności gosp. są:
stan obowiązującego prawa, które musi być przestrzegane przez przedsiębiorców
wymogi rynku, które dyktują warunki gospodarowania i politykę przedsiębiorcy
Samodzielność przedsiębiorstwa państwowego jest więc ograniczona z samej natury, a jej zakres wyznacza państwo jako właściciel i organizator przedsiębiorstw państwowych. Ustawodawca przyznaje im pewien katalog swobód, o samodzielności prawnej mówimy, gdy spełnione są łącznie 2 warunki:
normy prawne przyznają przedsięb. państwowemu uprawnienia (kompetencje) do podejmowania i realizowania decyzji we wszelkich sprawach mieszczących się w zakresie jego działania,
z norm prawnych wynika wyłączność przedsiębiorstwa w urzeczywistnianiu powyższego upoważnienia.
W odniesieniu do innych podmiotów gosp., wprowadzone wobec nich ograniczenia prawne w zakresie wykonywania działalności gosp. są wyrazem interwencji państwa na rynku. Granice samodzielności nie są oznaczone sztywno i ze względów podmiotowych.
Wymaga to ustanowienia pewnego systemu kontroli i nadzoru oraz oparcia go na regulacjach prawnych, na podstawie powinności państwa w zakresie ochrony rynku i jego mechanizmów.
Samodzielność w wykonywania działalności gosp. obejmuje swobodę przedsiębiorcy w zakresie zatrudniania siły najemnej oraz płac i innych form motywacji, jednak ograniczenia stanowią przepisy prawa pracy w zakresie urlopowania, stworzenia odpowiednich warunków pracy itp. Przedsiębiorca będący pracodawcą ma swobodę kształtowania wysokości wynagrodzenia, ogranicza go jednak obowiązek zachowania wysokości płacy minimalnej.
Swoboda przedsiębiorcy przejawia się również w decydowaniu o rozmiarach produkcji lub usług. Reglamentacji podlegają jedynie rozmiary energii (elektrycznej, cieplnej, gazowej, wodnej), których produkcja znajduje się w gestii jednostek państwowych.
Prawo przewozowe przewiduje możliwość ograniczenia obowiązku przewozu ze względu na potrzeby obronności i bezpieczeństwa państwa bądź w wypadku klęsk żywiołowych. Polegać one będą na całkowitym lub częściowym zawieszeniu przewozu, wyłączeniu z przewozu określonych kategorii przesyłek, relacji przewozowych lub punktów odprawy.
Samodzielność przedsiębiorcy w zakresie obrotu gospodarczego, w tym obrotu towarowego, wiąże się przede wszystkim ze swobodą kontraktowania (kc). Zasada swobody kontraktowania wyraża się w możliwości swobodnego:
decydowania o zawarciu kontraktu
wyboru osoby kontraktowania
kształtowania (wspólnie z drugą stroną) treści kontraktu
wyboru formy kontraktu
Swoboda kontraktowania ma pewne granice, część z nich ustalana jest głównie w drodze orzecznictwa sądowego, a część w normuje kodeks cywilny.
Do umów w sprawach zamówień publicz. stosuje się przepisy ustawy o zamówieniach publicznych (tryb udzielania zamówień i warunki jego zastosowania), k.c.
i k.p.c.
W dziedzinie cen ingerencja państwa jest wciąż potrzebna. Swoboda w tym zakresie jest ograniczona przez funkcjonowanie cen urzędowych - ich wykaz ogłasza Rada Ministrów (ustalonych przez organy państwowe lub komunalne) oraz regulowanych (co do ustalenia których, państwo tworzy pewne reguły) - praktycznie ten system nie funkcjonuje.
Ustawa o cenach przewiduje kilka rozwiązań prawnych ograniczających swobodę cenową podmiotów gosp.:
zamrażanie cen oraz wprowadzanie okresowych, maksymalnych wskaźników wzrostu cen
zakaz dyskryminacji cenowej
zakaz sztucznego tworzenia niedoboru zniekształcającego wysokość cen
zakaz stosowania cen rażąco niskich oraz odsprzedaży ze stratami
obowiązek uwidaczniania cen
obowiązek informowania przez jednostkę gosp. izb skarbowych o zamiarze podwyższenia cen
ustawowy obowiązek zwrotu kwoty niezależnej
ograniczenie swobody ustalenia cen towarów dotowanych z budżetu państwa.
VI. Publiczna działalność gospodarcza
Gospodarka państwowa
relacje państwo - przedsiębiorca
jedną z form bezpośredniego udziału państwa w gospodarce jest podejmowanie działalności gospodarczej w charakterze właściciela środków produkcji i przedsiębiorcy. Wykonując funkcje gospodarcze, Skarb państwa realizuje zadania państwa, lecz w obrocie prawnym występuje w roli tzw. właściciela, który włada, korzysta i rozporządza majątkiem państwowym.. To SP decyduje o sposobie, rozmiarach i formach prawnych prowadzenia przez państwo działalności gospodarczej. Decyduje on również o wydzielaniu części mienia państwowego na prowadzenie działalności gospodarczej państwa w formie przedsiębiorstw państwowych lub wyposażonych w osobowość prawna państwowych jednostek organizacyjnych. SP zachowuje wobec tego mienia swe uprawnienia władcze, decydując o przeobrażeniach strukturalnych tych podmiotów, a także o ich komercjalizacji i prywatyzacji. SP może prowadzić działalność gospodarczą państwa samodzielnie tzn. poprzez jednostki organizacyjne, które nie mają odrębnej od SP osobowości prawnej (jednostki, zakłady budżetowe) oraz w formie jednoosobowych spółek z udziałem SP, może on także realizować swe funkcje gospodarcze poprzez udziały kapitałowe w funduszach powierniczych i fundacjach.
przedsiębiorstwo państwowe
Organizacja i funkcjonowanie przedsiębiorstw państwowych są regulowane wieloma aktami prawnymi. Przedsiębiorstwami państwowymi są przedsiębiorstwa użyteczności publicznej. Z art. 6 ustawy o przedsiębiorstwach państwowych wynika, że przedsiębiorstwa użyteczności publicznej mają przede wszystkim na celu bieżące i nieprzerwane zaspokajanie potrzeb ludności. W szczególności przedsiębiorstwa te mają na celu produkcję, świadczenie usług w zakresie: inżynierii sanitarnej; komunikacji miejskiej; zaopatrzenia ludności w energię elektryczną, gazową i cieplną; zarządu państwowymi zasobami lokalowymi oraz terenami zielonymi, zarządu uzdrowiskami, usług pogrzebowych i utrzymania urządzeń cmentarnych; usług kulturalnych. Przedsiębiorstwa państwowe są tworzone przez organy założycielskie są to między innymi: naczelne oraz centralne organy administracji państwowej, Narodowy Bank Polski i banki państwowe, organy samorządu terytorialnego.
prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych
Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych oznacza świadomą i dobrowolną rezygnację przez państwo z własności przedsiębiorstwa państwowego na rzecz podmiotów prywatnych lub innych (zwykle niepaństwowych), podejmowaną w celu zmiany reżimu prawnego i finansowego przedsiębiorstw państwowych. Prywatyzacja stanowi pewien proces, który: 1) jest rozłożony w czasie, 2) ma prowadzić do zmiany właściciela przedsiębiorstwa państwowego, 3) ma na celu zmianę reżimu prawnego, finansowego i gospodarczego obowiązującego dotychczas przedsiębiorstwo państwowe oraz zmianę sposobu zarządzania nim, 4) jest przeprowadzany na podstawie odrębnych od prawa cywilnego przepisów prawnych oraz według specjalnej procedury.
państwowe osoby prawne
W celu realizacji zadań w zakresie badań i wdrożeń, a także w dziedzinie kultury oraz w zakresie wspierania lub ochrony pewnych zjawisk państwo tworzy jednostki organizacyjne o odrębnej osobowości prawnej, np. jednostki badawczo-rozwojowe, instytucje kultury, fundusze celowe. Jednostki badawczo-rozwojowe funkcjonują na podstawie ustawy z 25.07.1985 r. o jednostkach badawczo-rozwojowych - są to państwowe jednostki organizacyjne wyodrębnione pod względem prawnym, organizacyjnym i ekonomiczno - finansowym, tworzone w celu prowadzenia badań naukowych i prac badawczo - rozwojowych, których wyniki powinny znaleźć zastosowanie w określonych dziedzinach gospodarki narodowej i życia społecznego. Organ tworzący jednostkę badawczo - rozwojową wyposaża ją w środki niezbędne do prowadzenia działalności.
Działalność kulturalna polega na tworzeniu, upowszechnianiu i ochronie kultury w różnych formach organizacyjnych, jak: teatry, opery, filharmonie, kina, domy kultury, biblioteki, galerie sztuki. Organy admin. rządowej mogą tworzyć państwowe instytucje kultury, zapewniając im środki niezbędne do prowadzenia działalności kulturalnej i utrzymania obiektu, instytucje te działają na podstawie aktu o utworzeniu oraz statutu nadanego przez organ tworzący.
Ustawa z dnia 28.07.1998 r o finansach publicznych przyjęła, iż funduszem celowym jest fundusz: którego przychody pochodzą z dochodów publicznych, wydatki przeznaczane są na realizację wyodrębnionych zadań państwa lub jednostek samorządu terytorialnego.
działalność gospodarcza Skarbu Państwa
Część zadań państwa jest realizowana przez państwowe jednostki organizacyjne, które są wyposażone przez Skarb Państwa jedynie w środki niezbędne do prowadzenia działalności. Uczestnicząc w obrocie gospodarczym, jednostki te występują jako jednostki Skarbu Państwa, który ponosi odpowiedzialność za ich zobowiązania. Dlatego Ich gospodarka jest poddana rygorom prawa budżetowego. SP może prowadzić samodzielnie działalność gospodarczą w formie jednoosobowych spółek SP, jak również poprzez zaangażowanie w działalność innych podmiotów gospodarczych jak spółek, funduszy powierniczych, fundacji. Tworzenie jednoosobowych spółek SP może być oparte na zasadach ogólnych sformułowanych w przepisach k.s.h., bądź też na zasadach szczegółowych, określonych w innych ustawach. Jeżeli chodzi o udział SP w spółkach z o.o. lub w spółkach akcyjnych może on mieć różne rozmiary, w tym zapewniając SP tzw. kontrolny pakiet udziałów i akcji. Tworzenie spółek handlowych z udziałem SP może odbywać się na zasadach przewidzianych w k.h. Fundacje mogą ustanawiać nie tylko osoby fizyczne, czy osoby prawne, a także SP. Fundacje utworzone przez SP lub z jego udziałem stanowią dużą grupę w Polsce.
2. Gospodarka komunalna
Zakres działalności gospodarczej jednostek samorządu terytorialnego.
Działalność jednostek samorządu terytorialnego polega na wykonywaniu zadań własnych (gmina) w celu zaspokojenia zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej, w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych. Gmina w swej działalności powinna oceniać, czy istnieją nie zaspokojone potrzeby wspólnoty samorządowej na rynku lokalnym, czy występujące w gminie bezrobocie nie wpływa ujemnie na poziom życia wspólnoty samorządowej i czy podjęte w tym zakresie dotychczasowe działania doprowadziły do znacznego ożywienia rynku lokalnego lub trwałego ograniczenia bezrobocia (gminy mogą być organizatorami robót publicznych, prac interwencyjnych - środki na to są przeznaczane z budżetu państwa), gminy mogą posiadać udziały lub akcje w spółkach, bądź zajmować się dowolną działalnością ważną dla rozwoju gminy. Działalność gospodarcza gmin jest szeroka - wypełniają one również zadania interwencyjne władzy publicznej.
Formy organizacyjno - prawne działalności jednostek samorządu terytorialnego.
Działalność samorządu terytorialnego może być prowadzona w formach: zakładu budżetowego, gospodarstw pomocniczych, spółek prawa handlowego.
Zakład budżetowy - tworzony jest na podstawie uchwały rady j.s.t., jest tzw. ułomną osobą prawną, tzn. w obrocie prawnym działa samodzielnie, lecz w granicach pełnomocnictwa udzielonego przez organ, w którego imieniu podejmowane są czynności prawne i których ponosi odpowiedzialność prawną za zobowiązania zakładu budżetowego. W sprawach majątkowych uprawnienia i obowiązki zakładu budżetowego sprowadzają się do sprawowania zarządu w stosunku do majątku zakładu. Zakład budżetowy dysponuje znacznym stopniem samodzielności gospodarczej i finansowej - niezbędnej do prowadzenia działalności gospodarczej. Forma zakładu budżetowego ma szerokie zastosowanie w sferze użyteczności publicznej.
Spółki prawa handlowego - jednostki samorządu terytorialnego mogą tworzyć i przystępować do spółek prawa handlowego poza sferą użyteczności publicznej. J.s.t. może posiadać akcje, udziały spółek zajmujących się czynnościami bankowymi, ubezpieczeniowymi oraz inna działalnością na rzecz samorządu terytorialnego. Spółka jest prawną formą współdziałania dla osiągnięcia wyznaczonego celu, głównie gospodarczego, wyraża wolę zjednoczenia się wspólników w tym celu.
Jednostka samorządu terytorialnego może także powierzyć wykonywanie zadań osobom fizycznym, osobom prawnym lub jednostkom organizacyjnym nie posiadającym osobowości prawnej, w drodze umowy na zasadach ogólnych.
VII. ADMINISTRACYJNE ASPEKTY DZIAŁALNOSCI GOSPODARCZEJ OSÓB ZAGRANICZNYCH.
1. Podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej przez osoby zagraniczne.
Udział podmiotów zagranicznych zagranicznych w polskiej gospodarce jest regulowany przez Ustawę - Prawo działalności gospodarczej. Powstanie ustawy było związane z zabiegami Polski o członkostwo w UE.
Ustawa dzieli podmioty zagraniczne na 3 grupy:
- obywateli państw obcych, którzy otrzymali zezwolenie na osiedlenie się na terytorium RP
- osoby zagraniczne
- przedsiębiorców zagranicznych, którzy pragną wykonywać działalność gospodarczą w Polsce.
Podział podmiotów był konieczny dla wyrażenia zróżnicowanych uprawnień tych podmiotów do wykonywania działalności gospodarczej. Największe uprawnienia mają obywatele pastw obcych, którzy otrzymali zezwolenie na osiedlenie się na terytorium RP. W zakresie podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej na terytorium RP podmioty te korzystają z takich samych uprawnień jak obywatele polscy.
W drugiej grupie podmiotów zagranicznych znajdują się osoby zagraniczne, która według ustawy dzielą się na:
- osoby fizyczne mające stałe miejsce zamieszkania za granicą
- osoby prawne z siedzibą za granicą
- oraz nie mające osobowości prawnej spółki wymienionych osób z siedzibą za granicą.
Osoby zagraniczne mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak przedsiębiorcy mający miejsce pobytu stałego lub siedzibę w Polsce jednakże na zasadzie wzajemności, chyba że umowy ratyfikowane przez Polskę stanowią inaczej.
Trzecia grupa to przedsiębiorcy zagraniczni, czyli osoby zagraniczne wykonujące działalność gospodarczą za granicą. Mogą oni, na zasadzie wzajemności tworzyć na terytorium Polski oddziały i przedstawicielstwa.
2. Nabywanie przez cudzoziemców nieruchomości na terenie RP
Cudzoziemcem - jest:
osoba fizyczna nie mająca obywatelstwa polskiego,
osoba prawna mająca siedzibę za granicą.
osoba prawna mająca siedzibę w Polsce, kontrolowana bezpośrednio lub pośrednio przez osoby wymienione w pkt. 1 i 2.
Preferencje w otrzymaniu zezwolenia na nabycie nieruchomości w przypadku osób fizycznych mają osoby narodowości polskiej bądź polskiego pochodzenia oraz małżonkowie obywateli polskich. Osobom, które nie spełniają tych warunków, zezwoleń takich udziela się w zasadzie tylko w przypadku zamieszkania na stałe w Polsce na podstawie tzw. „Karty stałego pobytu”, którą wydaje wojewoda. W tych przypadkach uwzględniane są różnorodne „życiowe” potrzeby wnioskodawcy.
Kolejną przesłanką, umożliwiającą uzyskanie zezwolenia, jest prowadzenie w Polsce działalności gospodarczej zgodnie z przepisami prawa polskiego - uwzględniane są uzasadnione potrzeby tej działalności.
Prawo polskie, stosownie do przepisów ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców, umożliwia cudzoziemcom nabywanie wszystkich nieruchomości na terenie Polski, z uzależnieniem jednak od uprzedniego uzyskania zezwolenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji wydawanego każdorazowo za zgodą Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej
VIII. Kontrola i nadzór państwa w gospodarce
Zadania i organizacja kontroli i nadzoru państwa w gospodarce
Zmiana ustroju gospodarczego postawiła Polskę przed potrzebą pilnej przebudowy dotychczasowego systemu kontroli i nadzoru państwa w gospodarce. Stary system był skonstruowany głównie po to , by państwo jako organizator działalności gospodarczej mogło sprawdzać stopień realizacji zadań ustalonych w narodowym planie gospodarczym. Kontrola oparta była na kryterium zgodności działania z planem, celowości, gospodarności i rzetelności, a w dalszym rzędzie także legalności. W warunkach gospodarki planowej nie istniało duże zapotrzebowanie na rozwijanie nadzoru państwowego, ponieważ jest to instytucja stosowana wobec jednostek samodzielnych, a takich nie było.
Kontrola finansowa w gospodarce planowej miała na celu kontrolę cen, płac, rozliczeń z budżetem i kontrolę dewizową. Dla takich potrzeb stworzono potężny aparat kontroli państwowej . Częściowo był wyodrębniony całkowicie spośród innych zadań. W dużej mierze sprawowanie funkcji kontrolnych należało do jednostek, które wykonywały je obok innych zadań. System kontroli starano się uzupełnić kontrolą społeczną i tzw. samokontrolą. W mniejszym stopniu kontrolę powierzono sądom. Skuteczność i efektywność kontroli była jednak znikoma.
Praktyka systemu transformacji pokazała , że tworzenie nowego systemu kontroli nie jest łatwe. Zmiany są przeprowadzane stopniowo co nie daje wrażenia, że tworzą one logiczny system.
Państwo , które ma chronić mechanizmy rynkowe i uczestników obrotu gospodarczego, powinno korzystać z kontroli i nadzoru, aby móc sprawdzać i weryfikować przestrzeganie prawa w gospodarce. Podstawowym kryterium kontroli i nadzoru jest legalność, natomiast tam gdzie państwo działa jako właściciel mogą wchodzić kryteria: celowość, gospodarność , rzetelność.
Mimo obowiązywania zasady wolności gospodarczej istnieje konieczność kontroli podejmowania działalności gospodarczej. Przez to państwo ma zapewnić uczestnikom obrotu gospodarczego i konsumentom bezpieczeństwo oraz pewność , że wśród przedsiębiorców nie znajdą się tacy, którzy nie powinni prowadzić tej działalności. Państwo musi też kontrolować przestrzeganie obowiązujących zasad wykonywania działalności gospodarczej. Przedsiębiorców obowiązują pewne reguły gospodarcze np. konkurencja i przestrzeganie wymogów związanych z ochroną zdrowia i życia ludzkiego, bezpieczeństwa publicznego, ochroną środowiska naturalnego.
Dwa newralgiczne obszary w których państwo musi kontrolować i weryfikować zachowania przedsiębiorców to konkurencja i obrót z zagranicą.
Działalność przedsiębiorców musi podlegać także kontroli finansowej państwa. Zapewnia ona dyscyplinę rozliczeń z budżetem państwa z tytułu podatków i dotacji budżetowych, reglamentację dewizową. Jest to też kontrola całokształtu działalności finansowej przedsiębiorców, sprawowana poprzez ocenę sprawozdań finansowych. Mieści się tu też kontrola finansowa jedn. sam. ter sprawowana przez RIO .
Kontrola właścicielska ma służyć ochronie własności publicznej- w oparciu o majątek państwowy działają przecież liczni przedsiębiorcy. Konieczne jest także kontrolowanie procesu zamówień publicznych.
Dla kontroli i nadzoru działalności gospodarczej nie ma jednolitych i wspólnych podstaw prawnych oraz trybu postępowania. Zakres podmiotowy kontroli wskazują najczęściej przepisy prawa ustrojowego, które określają kompetencje organów adm. publicznej , sądów i centralnego banku państwa. Zakres przedmiotowy kontroli i nadzoru określają zwykle ustawy normujące różne zjawiska gospodarcze i finansowe.
Kontrola podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej.
Kontrola podejmowania działalności gospodarczej.
Zasadą jest swoboda podejmowania działalności gospodarczej, jednakże na warunkach określonych przez prawo. Oznacza to, że w odniesieniu do wskazanych rodzajów działalności jej podjęcie i wykonywanie może być:
całkowicie wolne ze względu na podmiot i formę organizacyjno-prawną jego działalności, jak i ze względu na czas i sposób wykonywania działalności . Jest tu pozorny brak podstaw prawnych do sprawowania kontroli. Tymczasem podstawy tkwią w aktach prawnych, na podstawie których dokonuje się rejestracji przedsiębiorców. Sąd rejestrowy bada, czy dołączone do wniosku dokumenty są zgodne pod względem formy i treści z przepisami prawa, czy zgłoszone dane są zgodne ze stanem faktycznym.
Dopuszczalne tylko dla określonych rodzajowo podmiotów lub w wymaganych formach organizacyjno-prawnych, w określonym czasie i według wymaganych sposobów oraz po uzyskaniu koncesji lub zezwolenia. Podstawą prawną kontroli podejmowania działalności gospodarczej stanowią akty prawne , które przewidują uzyskania koncesji lub zezwolenia . Organ koncesyjny lub zezwalający może przed podjęciem decyzji o udzieleniu koncesji lub zezwolenia podjąć czynności kontrolne mające na celu sprawdzenie, czy wnioskodawca spełnia warunki wymagane prawem dla uzyskania koncesji czy zezwolenia.
Kontrola wykonywania działalności gospodarczej.
W toku wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorcy mogą być kontrolowani z trzech powodów:
sprawdzenia czy wypełniają warunki podjęcia i wykonywania działalności gospodarczej obowiązujące wszystkich przedsiębiorców ,
sprawdzenia, czy wypełniają warunki wykonywania działalności gospodarczej związane z danym rodzajem działalności gospodarczej,
sprawdzenia , czy wypełniają warunki określone w koncesji lub w zezwoleniu na wykonywanie działalności gospodarczej, o ile na ich podstawie podjęli i wykonują działalność gospodarczą.
Wszystkich przedsiębiorców obowiązują trzy grupy wymogów:
odnosi się do wypełniania warunków wykonywania działalności gospodarczej, dotyczącej ochrony przed zagrożeniem dla życia i zdrowia ludzkiego oraz moralności publicznej, a także ochrony środowiska. Grupę tę tworzą przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy (kodeks pracy) . Organem kontroli w tym zakresie jest Państwowa Inspekcja Pracy. Przepisy sanitarne obejmują regulacje prawne związane z ochroną zdrowia, żywnością i żywieniem, zwalczaniem chorób . Organem kontroli jest Inspekcja Sanitarna. Przepisy budowlane (prawo budowlane) określają warunki techniczne, którym mają odpowiadać budynki i urządzenia techniczne związane z budynkami, dotyczą projektowania, konserwacji zabytków, nadzoru architektonicznego i techniczno-budowlanego. Nad przestrzeganiem przepisów budowlanych czuwa Główny Urząd Nadzoru Budowlanego. Przepisy przeciwpożarowe opierają si e na ustawie o ochronie przeciwpożarowej. Nakłada ona obowiązek przestrzegania przez przedsiębiorców przeciwpożarowych wymagań budowlanych. Uprawnienia kontrolne należą do Państwowej Straży Pożarnej. Nad bezpieczeństwem gospodarowania czuwają też organy Wyposażone w kompetencje kontrolne i nadzorcze: w energetyce - Urząd Regulacji Energetyki, w atomistyce - Państwowa Agencja Atomistyki, w dozorze technicznym - Urząd i inspektoraty dozoru technicznego. Nad jakością wyrobów i bezpieczeństwem ich używania czuwają organy o kompetencjach kontrolnych: Główny Urząd Miar, Polskie Centrum Akredytacji, Polski Komitet Normalizacyjny, Centralny Inspektorat Standaryzacji, Inspekcja Handlowa. Przepisy ochrony środowiska - środowisko chronione jest przed hałasem , wibracjami, odpadami i innymi zanieczyszczeniami oraz promieniowaniem. Organem kontroli jest Inspekcja Ochrony Środowiska.
Prawo działalności gospodarczej wymaga od przedsiębiorców, aby zapewnili oni wykonywanie prac, zajęć w zakresie prowadzonej działalności przez osoby legitymujące się odpowiednimi kwalifikacjami. Przedsiębiorca występuje tu jako pracodawca i jego obowiązkiem jest wiedzieć czy dla danego rodzaju prac sa wymagane kwalifikacje i jak je potwierdzić.
trzecia grupa inne wymogi, których spełnienie wymaga także kontroli przedsiębiorców. Przedmiotem kontroli mogą być:
legalność produkcji lub usług
zużycie surowców i paliw, a także energii elektrycznej i atomowej
stosowanie cen w obrocie wewnętrznym i zewnętrznym
technologia i jakość oraz oznaczenie towaru
przestrzeganie reguł konkurencji
przestrzeganie dyscypliny finansowej
przestrzeganie informacji niejawnych i danych osobowych
Regułą jest, że wykonywanie działalności gospodarczej wiąże się także z postawieniem przed reglamentowanymi rodzajami działalności specyficznych i odrębnych warunków. Są one określone w sposób generalny w ustawach i w aktach wykonawczych, a w sposób indywidualny konkretyzują je organy udzielające koncesji i zezwoleń. Organ koncesyjny jest uprawniony do kontroli w zakresie:
zgodności prowadzonej działalności z udzieloną koncesją
przestrzegania warunków wykonywania działalności gospodarczej określonych w przepisach prawnych, jak i ustalonych przez organ koncesyjny w koncesji
obronności lub bezpieczeństwa, a także ochrony bezpieczeństwa lub dóbr osobistych obywateli bądź innego ważnego interesu.
3. Kontrola i nadzór na rynku finansowym.
Kontrola bankowa i nadzór bankowy
Kontrola bankowa w gospodarce rynkowej nie ma charakteru publicznego. Wiąże się z koniecznością dbałości banku o własne interesy w stosunkach z kredytobiorcami. Kontrola ma umożliwić ocenę zdolności kredytowej ubiegającego się .Bank może żądać od kredytobiorcy w czasie korzystania przez niego z kredytu bankowego , przedstawienia informacji i dokumentów niezbędnych do oceny jego sytuacji gospodarczej i finansowej.
Inny charakter ma nadzór bankowy . jego podmiotem są same banki jako przedsiębiorcy działający na rynku finansowym. Celem nadzoru bankowego jest zapewnienia bezpieczeństwa wkładów oszczędnościowych i lokat gromadzonych w bankach oraz zgodności działalności banków z prawem bankowym w zakresie ich stosunków z klientami.
W Polsce sprawowanie nadzoru bankowego należy do Komisji Nadzoru Bankowego , w skład której wchodzą:
Prezes NBP - jako przewodniczący
Minister Finansów - jako zastępca
przedstawiciel Prezydenta RP
Prezes Zarządu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego
Przewodniczący Komisji Papierów Wartościowych i Giełd
przedstawiciel Ministra Finansów
Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego
Czynności podejmowane w ramach nadzoru nad działalnością banków polegają na:
badaniu wypłacalności, płynności płatniczej i wyników ekonomicznych osiąganych przez banki
badaniu zgodności udzielonych kredytów i pożyczek z wymogami prawa bankowego
badaniu zabezpieczenia i terminowości spłaty kredytów i pożyczek
badaniu stosownego oprocentowania kredytów i pożyczek oraz wkładów oszczędnościowych i lokat
dokonywaniu oceny sytuacji finansowej banku
Nadzór ubezpieczeniowy
Zadaniem nadzoru ubezpieczeniowego jest ochrona interesów osoby ubezpieczonej i zapobieganie sytuacji, w której zakład ubezpieczeń nie będzie w stanie wypłacić ubezpieczonemu należnego świadczenia . Nadzór polega na:
podejmowaniu działań mających na celu zapewnienie prawidłowego funkcjonowania rynku ubezpieczeń i ochronę ubezpieczonych
wydawanie zezwoleń na prowadzenie działalności brokerskiej i agencyjnej
kontroli prowadzenia działalności przez zakłady ubezpieczeń i brokerów
podejmowaniu innych działań przewidzianych w ustawie o działalności ubezpieczeniowej.
Organ nadzoru może wydawać zalecenia majce na celu usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości i dostosowanie działalności do przepisów prawa. W razie niewykonania zaleceń, organ nadzoru może:
nakładać na członków zarządu lub prokurentów kary pieniężne do wysokości trzykrotnego miesięcznego wynagrodzenia tej osoby
nakładać na zakład kary do wysokości 0,5 % zbioru składki brutto za rok poprzedni
występować do właściwego organu zakładu ubezpieczeń z wnioskiem o odwołanie członka zarządu lub prokurenta
występować z wnioskiem do właściwego organu zakładu ubezpieczeń o zawieszenie w czynnościach członków zarządu do czasu rozpatrzenia wniosku o odwołanie.
Nadzór w zakresie publicznego obrotu papierami wartościowymi
Przedmiotem nadzoru jest przestrzeganie reguł uczciwego obrotu i konkurencji w zakresie obrotu papierami wartościowymi oraz zapewnienia powszechnego dostępu do rzetelnych informacji na rynku papierów wartościowych. Nadzorowi podlegają maklerzy, emitenci i giełda pieniężna. Do sprawowania nadzoru jest powołana Komisja Papierów Wartościowych i Giełd. Komisja : wydaje zezwolenia na prowadzenie działalności , sprawdza czy maklerzy i domy maklerskie przestrzegają obowiązującego prawa. Środki nadzorcze: Komisja może cofnąć zezwolenie lub ograniczyć zakres dozwolonych czynności albo nałożyć karę pieniężną do wysokości 500 tys. zl.
Nadzór nad tworzeniem i funkcjonowaniem giełdy pieniężnej. Prowadzenie giełdy wymaga zezwolenia , które wydaje Prezes Rady Ministrów na wniosek zainteresowanego, zaopiniowany przez Komisję. Ta zaś weryfikuje wniosek. Komisja ma prawo kontrolowania ksiąg i dokumentów giełdy oraz uczestnictwa przedstawiciela w posiedzeniach rady giełdy oraz walnych zgromadzeniach. Komisja może wystąpić do Prezesa Rady Ministrów z wnioskiem o uchylenie zezwolenia na prowadzenie giełdy. Część zadań nadzorczych wykonuje Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych działający w formie spółki akcyjnej. Do jego zadań należy nadzorowanie zgodności wielkości emisji z liczbą papierów wartościowych znajdujących się w obrocie.
Kontrola i nadzór nad instytucjami parabankowymi.
Do tych instytucji należą : kasy oszczędnościowo-budowlane - ustawa o kasach nie stanowi o nadzorze nad nimi należy jednak przyjąć, ze podlegają nadzorowi bankowemu ponieważ są bankami, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe - w sensie prawnym są spółdzielniami. Lustrację kas i nadzór nad ich działalnością sprawuje Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnośiowo-Kredytowa. Czynności nadzorcze polegają na : * analizie bilansu kas, * badaniu realizacji obowiązku utrzymania płynności płatniczej przez kasy, * badaniu zgodności udzielonych kredytów i pożyczek przez kasy z przepisami, * badaniu zabezpieczenia i terminowości spłaty kredytów i pożyczek kas, * badaniu stosownego oprocentowania kredytów i pożyczek oraz złożonych oszczędności i lokat; towarzystwa funduszy emerytalnych i fundusze emerytalne - nadzór nad działalnością funduszy jest odrębnie uregulowany w ustawie o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych. Nadzór prewencyjny jest sprawowany poprzez przyjęcie zasady , że zarówno utworzenie funduszu jak i towarzystwa wymaga uzyskania zezwolenia Urzędu Nadzoru Ustawa nie przewiduje innych środków nadzorczych niż wezwanie do usunięcia nieprawidłowości, a w przypadku nie usunięcia ich -nałożenia kary pieniężnej w wysokości do 500 tys. zł. Karę tę można nałożyć na towarzystwo , co praktycznie nie stanowi żadnej kary , ponieważ dolegliwości te muszą być pokryte ze środków funduszu a praktycznie ze środków członków funduszu.
4. Kontrola i nadzór na rynku pracy
W krajach gospodarczo rozwiniętych rynek pracy jest rynkiem funkcjonującym najmniej sprawnie i w sposób najbardziej odległy od teoretycznego modelu konkurencji. Rynek pracy nie może też zostawać bez kontroli i nadzoru ze strony państwa. Dotyczą one trzech sfer: bezrobocia, okresu zatrudnienia oraz okresu emerytalnego lub inwalidzkiego.
Zadania państwa w zakresie łagodzenia skutków bezrobocia oraz zatrudnienia i aktywizacji zawodowej bezrobotnych określa ustawa o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu. Kontrolę przepisów ustawy powierzono urzędom pracy. Kontrola obejmuje badanie przestrzegania:
legalności zatrudnienia , innej pracy zarobkowej lub działalności,
obowiązku informowania rejonowych urzędów pracy o zatrudnieniu osoby zarejestrowanej jako bezrobotna
obowiązku opłacania składek na Fundusz Pracy,
warunków zawartych w upoważnieniach do prowadzenia pośrednictwa pracy lub kierowania obywateli polskich do pracy za granicą.
Kontrolą ze strony urzędów pracy objęci są Pracodawcy, jednoosobowi przedsiębiorcy oraz osoby fizyczne.
Nadzór i kontrolę nad przestrzeganiem prawa pracy a w szczególności zasad bezpieczeństwa i higieny pracy sprawuje Państwowa Inspekcja Pracy . Kontrola ta polega na badaniu zgodności między stanem faktycznym a stanem określonym w przepisach prawa pracy oraz na przekazywaniu właściwym podmiotom informacji i uwag o stwierdzonych nieprawidłowościach. Na podstawie wyników kontroli inspekcja pracy wydaje orzeczenia w sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika.
W zakresie ubezpieczeń społecznych organem kontroli jest przede wszystkim ZUS, który jest centralnym organem administracji rządowej. Do jego zadań należy kontrola wykonywania przez zakłady pracy obowiązków w zakresie ubezpieczenia społecznego. Kontroli podlega:
1. zgłaszanie do ubezpieczenia społecznego,
2. obliczanie, pobieranie i opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne,
3. ustalanie uprawnień do świadczenia społecznego i wypłacanie tych świadczeń oraz rozliczenia z tego tytułu,
4. prawidłowość i terminowość opracowywania wniosków o świadczenia emerytalno-rentowe,
5. wystawianie zaświadczeń lub zgłaszanie danych do celów ubezpieczenia społecznego.
Ochrona przedsiębiorców
Za stworzenie prawnej ochrony mechanizmów rynkowych i interesów uczestników stosunków rynkowych odpowiedzialne jest państwo. Jego powinnością jest również zapewnienie możliwości prawnych wzruszania aktów prawnych podejmowanych przez organy administracji gospodarczej i organy kontroli państwowej w związku z ochroną rynku.
- ochrona prawna przedsiębiorców w zakresie ich kontroli.
Przepisy prawne o kontroli przedsiębiorców nie są skodyfikowane, mimo iż niezależnie od tego, komu jest powierzona kontrola i w jakim celu jest wykonywa, istnieje podobny tryb jej podejmowania, przeprowadzania i wykonywania czynności pokontrolnych. Podobne są też prawa i obowiązki organów kontroli oraz podmiotów kontrolowanych. Po stronie podmiotów kontrolowanych ustanawia się obowiązki w zakresie udostępniania źródeł i składania niezbędnych wyjaśnień. Podmioty kontrolowane nie mogą być pozbawione możliwości wnoszenia uwag do ustaleń kontrolnych i pokontrolnych, składania wyjaśnień o przyczynach występowania stwierdzonych nieprawidłowości, propozycji ich usunięcia, a także wniosków w zakresie odstąpienia od całości lub części czynności pokontrolnych. Należy pamiętać , że kontrola nie łączy się ze stosowaniem środków represyjnych. Wyniki kontroli mogą jednak stanowić podstawę ich szerokiego zastosowania. Stąd też konieczność zapewnienia podmiotom kontrolowanych możliwości wzruszenia prawnego wyników kontroli. Wyniki kontroli zawarte w protokole kontrolnym nie mają charakteru prawnego decyzji administracyjnej, a więc nie mogą być przedmiotem odwołania i skargi do NSA.
Odmienne rozwiązania należą do rzadkości. Ich przykładem może być postępowanie kontrolne prowadzone przez kontrolerów NIK. Przepisy przewidują możliwość zgłoszenia na piśmie w terminie 7 dni od dnia otrzymania stanowiska kontrolera podtrzymującego swoje ustalenia umotywowanych zastrzeżeń, które są rozpatrywane przez komisję odwoławczą. Innym przykładem odrębnego uregulowania ochrony prawnej kontrolowanego przedsiebircy jest postępowanie w zakresie kontroli skarbowej . Przepisy przewidują, że kontrolowany ma prawo w terminie 3 dni od dnia zapoznania się z dokumentacją i ustaleniami kontroli, żądać na piśmie:
uzupełnienia tej dokumentacji przez wskazanie czynności kontrolnych, które należałoby podjąć i dokumentów, które należałoby włączyć do akt sprawy,
przeprowadzenia ponownej oceny zebranej dokumentacji z punktu widzenia możliwości weryfikacji ustaleń kontroli.
Inspektor jes obowiązany rozpatrzyć zastrzeżenia i w terminie 3 dni zawiadomić kontrolowanego o sposobie ich załatwienia.
- ochrona prawna przedsiębiorców w zakresie nadzoru państwowego.
Decyzje nadzorcze nie mają jednolitego charakteru prawnego. Są bowiem podejmowane w ramach nadzoru właścicielskiego oraz nadzoru nie związanego z dominium. Akty te mogą dotyczyć nadzoru prewencyjnego, weryfikacyjnego lub represyjnego.
Ustawa o przedsiębiorstwach państwowych przewiduje, że dyrektorowi przedsiębiorstwa oraz radzie pracowniczej przysługuje prawo wniesienia sprzeciwu w stosunku do decyzji podjętych wobec przedsiębiorstwa przez organ sprawujący nad nim nadzór. Sprzeciw wnosi się do organu , który wydał decyzję w ciągu 7 dni od daty jej otrzymania. Wniesienie sprzeciwu wstrzymuje wykonanie decyzji. W razie podtrzymania decyzji dyrektorowi przeds. Oraz radzie pracowniczej przysługuje prawo wniesienia w ciągu 7 dni sprawy do sądu powszechnego.
Nadzór właścicielski w zakresie działalności gospodarczej prowadzonej w formie spółki prawa handlowego wykonują odpowiednie organy kontrolne lub nadzorcze spółki (rada nadzorcza lub komisja rewizyjna). Kodeks spółek handlowych przewiduje możliwość wytoczenia powództwa sądowego o unieważnienie uchwał zgromadzenia wspólników, jeśli podjęto je wbrew obowiązującym przepisom prawa lub postanowieniom umowy spółki bądź też wbrew dobrym obyczajom kupieckim, godząc w interesy spółki lub z pokrzywdzeniem wspólnika.
W ramach nadzoru niewłaścicielskiego regułą jest istnienie sądowej ochrony przed decyzjami organów nadzoru. Decyzje nadzorcze są decyzjami administracyjnymi i podlegają zaskarżeniu do NSA, natomiast niektóre decyzje nadzorcze podlegają kontroli sądów powszechnych.
- ochrona prawna przedsiębiorców wobec innych decyzji organów administracji gospodarczej.
Organy administracji gospodarczej podejmują wobec przedsiębiorców decyzje administracyjne konkretyzujące ich uprawnienia (zezwolenia , koncesje) lub obowiązki. Są to decyzje podejmowane w trybie postępowania administracyjnego tzn. postępowanie jest dwuinstancyjne. Adresatom decyzji przysługują więc środki ochrony w postaci prawa wniesienia odwołania lub złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, uruchomienia nadzwyczajnych trybów wzruszania decyzji administracyjnej lub zaskarżenie jej do sądu administracyjnego.
odpowiedzialność karna jako forma ochrony prawnej stosunków rynkowych.
Znaczenie dla skuteczności działania norm chroniących rynek i jego mechanizmy oraz uczestników są także sankcje prawa finansowego, wyrażające się zarówno w zagrożeniu utraty pewnych uprawnień prawnofinansowych (np. do dotacji budżetowej, do ulgi lub zwolnienia podatkowego), jak i grożących ich utratą (np. zezwolenia dewizowgo).Zestaw sankcji uzupełniają zwykle kary pieniężne stosowane w postępowaniu administracyjnym oraz sankcje służbowe odnoszące się do osób pełniących funkcje kierownicze. Przepisy karne odnoszące się do ochrony stosunków rynkowych nie są skodyfikowane. Zabieg taki nie jest możliwy i potrzebny. Przepisy karne zawierają bowiem odrębne ustawy normujące zachowania przedsiębiorców w różnych sferach. Taka sytuacja ma przede wszystkim miejsce w ustawach, które określają pewne wymogi podejmowania i prowadzenia danego rodzaju działalności gospodarczej.
Konieczność stosowania odpowiedzialności karnej w ochronie stosunków rynkowych nie podlega dyskusji. Stawia jednak przed praktyką organów prokuratury i sądów nowe wyzwania. Przestępstwa i wykroczenia w zakresie stosunków rynkowych to nowe zjawiska w naszej rzeczywistości. Na organach prokuratury i sądów spoczywa więc nie tylko obowiązek ich zwalczania, ale przede wszystkim dokładnej znajomości przedmiotu ochrony i mechanizmów prowadzących do zagrożenia lub naruszenia stosunków rynkowych.
IX. Ochrona rynku oraz jego mechanizmów.
1.Prawo ochrony konkurencji i konsumentów.
Mechanizm ekonomiczny konkurencji jest obok wolności gospodarczej podstawą gospodarki rynkowej. Zadaniem państwa jest zaś ochrona tego mechanizmu. Jest ona konieczna, ponieważ zagrożeniem dla konkurencji jest monopolizacja, rozumiana jako wyłączność produkcji lub sprzedaży określonych towarów i usług. Ochrona prawa ekonomicznego mechanizmu konkurencji jest zawarta w przepisach prawa antymonopolowego. Zakresem podmiotowym ustawy antymonopolowej są objęte podmioty, które:
1)naruszają zakazy lub nakazy przewidziane w ustawie,
2)ponoszą skutki tych naruszeń,
3)orzekają w sprawach objętych ustawą.
Zadania z zakresu przeciwdziałania praktykom monopolistycznym, rozwoju konkurencji i ochrony interesów konsumentów realizuje Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Do zakresu działania Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów należy w szczególności:
1)sprawowanie kontroli przestrzegania przez przedsiębiorców przepisów o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym
2)badanie kształtowania się cen w warunkach ograniczenia konkurencji.
3)wydawanie decyzji w sprawach przeciwdziałania praktykom monopolistycznym,
4)podejmowanie czynności wynikających z przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów może nakładać na przedsiębiorców kary pieniężne, jeżeli dopuszczają się oni zachowań wymienionych w ustawie. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest wyposażony w daleko idące uprawnienia kontrolne. Zadania ochrony interesów konsumentów zakresie określonym nową ustawą wykonuje również samorząd terytorialny, a także organizacje konsumenckie i inne instytucje, do których statutowych i ustawowych zadań należy ochrona interesów konsumentów. Przedmiotowy zakres ustawy antymonopolowej jest rozległy. Ustawa zakazuje przede wszystkim porozumień, których celem lub skutkiem jest wyłącznie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji, polegające w szczególności na:
1)ustalaniu, bezpośrednio lub pośrednio, cen i innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów
2)ograniczeniu lub kontrolowaniu produkcji lub zbytu oraz postępu technicznego inwestycji.
Zakazane jest również nadużywanie pozycji dominującej na rynku właściwym przez jednego lub kilku przedsiębiorców. Nadużywanie pozycji dominującej polega w szczególności na:
1)bezpośrednim lub pośrednim narzucaniu nieuczciwych cen, w tym cen nadmiernie wygórowanych albo rażąco niskich lub innych warunków zakupu albo sprzedaży towarów.
Postępowanie w sprawie praktyk ograniczających konkurencje jest prowadzone przed Prezesem Urzędu jako postępowanie wyjaśniające lub postępowanie antymonopolowe. W wyniku postępowania antymonopolowego Prezes Urzędu wydaje trojakiego rodzaju decyzje:
1)o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję i nakazującą zaniechanie jej stosowania
2) o niestwierdzeniu stosowania praktyki ograniczającej konkurencję
3)o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję i stwierdzającą zaniechanie jej stosowania. Z punktu widzenia regulacji prawnej zwalczanie nieuczciwej konkurencji może być oparte na dwóch podstawowych systemach. Jeden z nich polega na zwalczaniu nieuczciwej konkurencji na podstawie przepisów prawa cywilnego o czynach niedozwolonych. System ten znajduje zastosowanie w Anglii i częściowo we Francji. Drugi system przewiduje natomiast oparcie walki z nieuczciwą konkurencją na podstawie specjalnych ustaw poświęconych temu zagadnieniu. Ma to miejsce m.in. w Niemczech i w Polsce.
Ustawa z 1993 r. reguluje zwalczanie nieuczciwej konkurencji w działalności gospodarczej, w szczególności w produkcji przemysłowej i rolnej, w budownictwie, handlu i usługach. Ustawa z 1993 r. przewiduje też ochronę prawną niesłusznie pozwanego. W razie bezzasadnego wniesienia powództwa z tytułu nieuczciwej konkurencji sąd może na wniosek pozwanego nakazać powodowi złożenie jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Ponadto pozwany, u którego na skutek wniesienia powództwa powstała szkoda, może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych. Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji przewiduje także odpowiedzialność karną w sprawach dotyczących czynów nieuczciwej konkurencji. Postępowanie w sprawach czynów nieuczciwej konkurencji jest postępowaniem sądowym i toczy się odpowiednio do rodzaju sprawy w rejonowym sądzie gospodarczym lub w wydziale karnym sądu rejonowego. Istnieniu i funkcjonowaniu konkurencji mogą zagrażać różne zachowania. Niekoniecznie muszą to być czyny kwalifikowane do praktyk monopolistycznych lub do kategorii czynów nieuczciwej konkurencji. Konkurencja może być bowiem zagrożona przez pewien typ zachowań osób, które pozostają w określonej zależności wobec przedsiębiorcy, którego interesy jako konkurenta zagrożone tymi właśnie zachowaniami. Przeciwko takim zachowaniom ustanawia się zakazy konkurencji.
Szczególne postacie zakazu konkurencji wynikają przede wszystkim z przepisów kodeksu spółek handlowych.
Po pierwsze, zakaz konkurencji dotyczy wspólnika spółki jawnej. Jest on obowiązany powstrzymać się od wszelkiej działalności sprzecznej z interesami spółki. Nie wolno mu bez wyraźnego lub domniemanego zezwolenia pozostałych wspólników zajmować się interesami konkurencyjnymi ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej.
Po drugie, zakaz konkurencji dotyczy członka spółki akcyjnej. Nie mogą oni bez zezwolenia spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik jawny lub członek władz spółki. Odrębnym zagadnieniem jest swoista forma ochrony konkurencji ze względu na ochronę środowiska i zasobów naturalnych. Państwo ma zatem sprzeczne pozornie w swej istocie powinności. Ma chronić środowisko, racjonalizując wykorzystanie zasobów naturalnych oraz przeciwdziałając gospodarczym i społecznym skutkom zanieczyszczenia środowiska.
Kolejnym zagadnieniem jest ograniczenie konkurencji ze względu na ochronę konsumenta W zakresie ochrony konsumenta prawo polskie należy do systemów tradycyjnych. Ochrona ta ma miejsce w ramach ogólnych instytucji prawa cywilnego (np. gwarancji, rękojmi, czynów niedozwolonych).
Od 1 stycznia 1995 r. rozpoczęło się stopniowe obniżanie stawek taryfy celnej
oraz zmiana istniejącego systemu ochrony rynku rolnego.
Ochronie rynku krajowego w zakresie towarów rolno- spożywczych wywożonych za granicę służą postanowienia ustawy z 12 września 1996 r. o państwowym nadzorze standaryzacyjnym towarów rolno-spożywczych
w obrocie z zagranicą.
Polska podjęła aktywną działalność w zakresie przeciwdziałania
rozprzestrzenianiu się broni masowej zagłady, z czym ściśle związane jest funkcjonowanie krajowego systemu kontroli obrotu z zagranicą towarami
i technologiami podwójnego zastosowania (cywilnego i wojskowego).
Zorganizowano go na podstawie ustawy z 2 grudnia 1993 r. o zasadach
szczególnej kontroli obrotu z zagranicą towarami i technologiami w związku
z porozumieniami i zobowiązaniami międzynarodowymi.
Obrót z zagranicą towarami i technologiami jest dokonywany na podstawie
certyfikatu importowego albo pozwolenia na przywóz, wywóz lub tranzyt
przez terytorium Polski.
Podstawowe znaczenie ma regulacja prawna zawarta w ustawie z 11 grudnia
1997r. o administrowaniu obrotem z zagranicą i usługami oraz (Dz.U. nr 157, poz.1026 z późn. zm.). Zasadą jest, że obrót towarami i usługami z zagranicą jest wolny od ograniczeń i wymogu uzyskiwania zezwolenia oraz jest dozwolony każdemu na równych prawach z zachowaniem warunków ograniczeń określonych w przepisach ustaw lub umowach międzynarodowych.
Natomiast obrót towarami i usługami z zagranicą jest zakazany, jeżeli taki zakaz wynika z przepisów ustaw lub umów międzynarodowych.
Produkcja oraz obrót wyrobami militarnymi i policyjnymi zawsze podlegały odrębnemu reżimowi prawnemu, związanemu nie tylko z otaczaniem tej działalności tajemnicą, lecz także z poddaniem jej ścisłej kontroli.
Na przedsiębiorstwach dokonujących obrotu towarami o znaczeniu strategicznym spoczywają liczne obowiązki, do których należą:
uzyskanie zezwolenia na obrót towarami o znaczeniu strategicznym.
uzyskanie certyfikatu importowego i oświadczenia końcowego użytkownika.
prowadzenie ewidencji obrotu towarami o znaczeniu strategicznym.
poddanie obrotu towarami o znaczeniu strategicznym kontroli.
Dwie ustawy poświęcono ochronie przed nadmiernym przywozem towarów
na polski obszar celny oraz zasadom i trybowi postępowania związanego ze
stosowaniem środków ochronnych. Są to:
ustawa z 21 marca 2001 r. o ochronie przed nadmiernym przywozem towarów na polski obszar celny.
ustawa z 21 czerwca 2001r. o ochronie przed nadmiernym przywozem na polski obszar celny niektórych towarów tekstylnych i odzieżowych.
Przywóz towaru na polski obszar celny uważa się za nadmierny, jeżeli towar jest przywożony:
w tak zwiększonych ilościach bezwzględnych lub w stosunku do wielkości krajowej produkcji towaru podobnego albo towaru bezpośrednio konkurencyjnego.
Na takich warunkach, że wyrządza poważną szkodę lub zagraża wyrządzeniu takiej szkody przemysłowi krajowemu wytwarzającemu towar podobny lub towar bezpośrednio konkurencyjny.
Nadmierny przywóz towaru na obszar celny ocenia się w postępowaniu ochronnym. Ono też służy stosowaniu tymczasowego lub ostatecznych środków ochronnych.
Postępowanie ochronne wszczyna i prowadzi Minister Gospodarki. Wszczęcie postępowania może nastąpić na wniosek lub z urzędu.
Odrębną podstawę prawną ma ochrona przemysłu krajowego przed stosowaniem dumpingu. Ustawa z 21 czerwca 2001r. o ochronie przed przywozem na polski obszar celny towarów po cenach dumpingowych.
Zasadą jest, że wprowadzenie towaru do obrotu na polskim obszarze celnym po cenie dumpingowej, które wyrządza szkodę przemysłowi krajowemu, jest zabronione i uzasadnia zastosowanie środków antydumpingowych.
Towar uważa się za wprowadzony do obrotu na polskim obszarze celnym po cenie dumpingowej, jeżeli jego cena eksportowa jest niższa od wartości normalnej.
Postępowanie antydumpingowe ma na celu stwierdzenie dumpingu i szkody oraz zastosowanie środka antydumpingowego.
X. Administracyjno-prawne aspekty działalności gospodarczej
osób zagranicznych.
Podstawowym źródłem prawa w zakresie podejmowania i wykonywania
Działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest
Ustawa z 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej. Ustawa-Prawo działalności gospodarczej, odrębnie traktuje obywateli państw obcych mających zezwolenie na osiedlenie się na terytorium RP oraz osoby zagraniczne, w tym przedsiębiorców zagranicznych. Zasady podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej przez osoby zagraniczne określa art.. 6 ust. 1 i 2 ustawy - Prawo działalności gospodarczej. Z przepisów tych wynika, że na zasadzie wzajemności, o ile umowy międzynarodowe ratyfikowane przez Polskę nie stanowią inaczej, osoby zagraniczne mogą na terytorium RP podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak przedsiębiorcy mający miejsce pobytu stałego lub siedzibę w Polsce.
W przypadku, gdy podejmowana umowa międzynarodowa stanowi inaczej, wtedy podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej na terytorium RP przez osoby zagraniczne podlega,, regułom” określonym w umowie.
Umowa taka może ograniczać lub rozszerzać zasadę wzajemności. Natomiast w przypadku braku zasady wzajemności osoby zagraniczne, w tym przedsiębiorcy zagraniczni, mogą-w celu podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej na terytorium RP - tworzyć spółki komandytowe i spółki kapitałowe, a także przystępować do takich spółek oraz obejmować ich udziały i akcje.
Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z 1920r., który tworzy generalną zasadę, możliwość nabycia przez cudzoziemca nieruchomości położonej na terytorium RP zależy od uprzedniego uzyskania zezwolenia. Organem właściwym w tej sprawie jest minister do spraw wewnętrznych, który działa za zgodą Ministra Obrony Narodowej, a w przypadku nieruchomości rolnych- również za zgodą ministra właściwego do spraw rozwoju wsi.
Zezwolenie na nabycie nieruchomości jako decyzja administracyjna należy do kategorii aktów konstytutywnych. Tworzy dla cudzoziemca uprawnienie w postaci możności ubiegania się o nabycie nieruchomości. Uprawnienie to dotyczy nabycia nieruchomości określonej w zezwoleniu nieruchomości i przysługuje jego adresatowi, co oznacza, że nie może być przeniesione na osoby trzecie. Okres ważności zezwolenia wynosi rok, licząc od dnia wydania decyzji
i nie może być przedłużony. Z upływem tego okresu zezwolenie jako decyzja administracyjna traci moc prawną, a zatem wygasa uzyskane na podstawie tej decyzji uprawnienie do nabycia nieruchomości określonej w zezwoleniu.
Zezwolenie przewidziane w ustawie z 1920r. stanowi akt uprawniający cudzoziemca do nabycia konkretnie oznaczonej nieruchomości, co nie przesądza o jej nabyciu. Zasady tego nabywania określają odrębne regulacje prawne, w szczególności o charakterze prywatnoprawnym. W zakresie jednak obrotu nieruchomościami publicznymi, tj. nieruchomościami Skarbu Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego, podstawowe znaczenie odgrywają regulacje publicznoprawne, które poddają zbywanie tych nieruchomości szczególnemu reżimowi prawnemu. Dotyczy to zbywania, które polega na obciążeniu gruntu prawem użytkowania wieczystego na podstawie umowy.
W świetle obowiązującego ustawodawstwa nabywanie nieruchomości przez podmioty,, pochodzących z obszaru Wspólnot Europejskich'', Europejskich mające status,, cudzoziemca'' w rozumieniu ustawy z 1920 r. podlega-co do zasady-identycznym regułom jak w przypadku nabywania nieruchomości przez innych cudzoziemców.
Minister właściwy do spraw wewnętrznych jest obowiązany do wydania przedsiębiorcy Wspólnot zezwolenia na nabycie nieruchomości, gdy; o zezwolenie ubiega się przedsiębiorca Wspólnoty, którego przedsiębiorstwo zostało założone na terytorium RP przez przedsiębiorcę Wspólnoty”, a wydanie takiego zezwolenia jest,, bezpośrednio konieczne dla prowadzenia działalności gospodarczej, dla której przedsiębiorstwo lub oddział zostały założone”.
Oznacza to, że obowiązek wydania zezwolenia na nabycie nieruchomości przez przedsiębiorcę Wspólnoty jako cudzoziemca powstaje, gdy:
- o zezwolenie ubiega się przedsiębiorca Wspólnoty, który prowadzi na terytorium RP działalność gospodarczą za pośrednictwem przedsiębiorstwa jako odrębnego podmiotu prawa polskiego bądź oddziału jako części składowej przedsiębiorcy Wspólnoty.
- wydanie zezwolenia na nabycie nieruchomości jest bezpośrednio konieczne dla prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę Wspólnoty za pośrednictwem przedsiębiorstwa lub oddziału, które w tym celu założono na terytorium RP.
W sytuacjach, w których nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców nie podlega przepisom ustawy z 1920r.,cudzoziemiec może skutecznie nabywać nieruchomości bez zezwolenia. Zwolnienia z obowiązku uzyskania zezwolenia na nabycie nieruchomości są skuteczne, pod warunkiem, że nabycie nie dotyczy:
-nieruchomości położonych w strefie nadgranicznej
-gruntów rolnych w rozumieniu art.2 ustawy z 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych leśnych, o ile powierzchnia tych gruntów przekracza 1 ha.
Nabycie nieruchomości nie wymaga zezwolenia w przypadku gdy następuje:
a) nabycie samodzielnego lokalu mieszkalnego, z wyjątkiem nabycia lokali, które są położone w strefie nadgranicznej.
b) nabycie nieruchomości przez cudzoziemca, który zamieszkuje w RP przynajmniej 5 lat od dnia uzyskania karty stałego pobytu. Rozwiązanie to uprawnia cudzoziemców (osoby fizyczne) do nabycia nieruchomości bez zezwolenia w ramach obrotu, jeżeli nabywca spełnia wymóg miejsca i okresu zamieszkania.
c) nabycie przez cudzoziemca jako kontrolowaną osobę prawną prawa polskiego oraz kontrolowaną spółkę handlową (osobową) prawa polskiego nieruchomości nie zabudowanych, których łączna powierzchnia w całym kraju nie przekracza 0,4 ha na obszarze miast, z zastrzeżeniem jednak, że ich nabycie następuje na cele statutowe.
d) nabycie nieruchomości przez cudzoziemca będącego bankiem i jednocześnie wierzycielem hipotecznym w trybie przejęcia nieruchomości na własność w wyniku bezskutecznej licytacji w postępowaniu egzekucyjnym.
W jednym tylko przypadku ustawa z 1920r., znosząc obowiązek uzyskania stosownego zezwolenia, nie różnicuje osoby nabywcy nieruchomości. Dotyczy to nabycia prawa własności samodzielnego lokalu mieszkalnego, o ile jest położony poza obszarem strefy nadgranicznej.
Zezwolenie na nabycie nieruchomości, jako decyzja administracyjna, jest prawną formą reglamentacji obrotu nieruchomościami z udziałem cudzoziemców. Z istnieniem tego ograniczenia wiąże się promesa zezwolenia na nabycie nieruchomości, która jako przyrzeczenie administracyjne stanowi instytucję materialnego prawa publicznego. Promesa zezwolenia jako przyrzeczenie wydania w przyszłości zezwolenia jest - w porównaniu z zezwoleniem na nabycie nieruchomości-autonomiczną instytucją prawną, lecz nie zastępuje zezwolenia.
Przyrzeczenie administracyjne (promesa) stanowi oświadczenie woli organu administracyjnego, w którym organ zobowiązuje się do konkretnego zachowania się w przyszłości, tj. ,,do podjęcia określonego działania albo do dopuszczenia do pewnego działania”, względnie ,, do wyrażenia zgody na podjęcie określonego działania ”.
Decyzja w sprawie promesy zezwolenia należy do kategorii decyzji uznaniowych, analogicznie jak decyzja w sprawie zezwolenia na nabycie nieruchomości.
Okres ważności promesy wynosi sześć miesięcy, licząc od dnia wydania promesy.
Cudzoziemiec legitymujący się promesą nie uzyskuje zezwolenia na nabycie nieruchomości, lecz otrzymuje gwarancję w postaci przyrzeczenia wydania takiego zezwolenia. Oznacza to, że promesa zezwolenia pozostaje w ścisłym związku z przyrzeczonym zezwoleniem.
Problematyka nabywania przez obywateli i przedsiębiorców Wspólnot nieruchomości położonych na terytorium RP znajduje również odzwierciedlenie w Układzie Europejskim.
Na podstawie Układu Europejskiego RP przyjęła zobowiązanie, w myśl którego zapewni w odniesieniu do,, zakładania i działalności przedsiębiorstw założonych” na jej terytorium przez obywateli i przedsiębiorców Wspólnot traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie własnych obywateli i przedsiębiorców w tej dziedzinie.
Punkt wyjścia w zakresie problematyki nabywania nieruchomości przez obywateli i przedsiębiorców Unii Europejskiej tworzy art. 44 ust. 6 Układu Europejskiego. W myśl tego postanowienia traktowanie narodowe, które dotyczy,, zakładania przedsiębiorstw” i ,,działalności przedsiębiorstw założonych” na terytorium RP, zostało wyłączone w zakresie nabywania określonych nieruchomości. Kategorię tych nieruchomości stanowią z jednej strony nieruchomości gruntowe, na których występują zasoby naturalne, tj. złoża kopalin, z drugiej zaś - grunty rolne oraz grunty leśne.
32