Zdaniem Guilforda, myślenie dywergencyjne charakteryzują cztery czynniki

1. Płynność (słowna skojarzeniowa, ekspresyjna, ideacyjna)

2. Giętkość - plastyczność (spontaniczna, adaptacyjna)

3. Oryginalność

4. Wrażliwość na problemy

i jak dodaje twórczy kontynuator teorii Guilforda – Torrance:

5. Elaboracja (dopracowanie, staranność)

Płynność
Łatwość wytwarzania pomysłów, idei, sentencji

słowna ujawniająca się przez podawanie wielu słów spełniających dany warunek,

ekspresyjna ujawniająca się w konstruowaniu całych wypowiedzi,

skojarzeniowa można ją ocenić przez sprawdzenie

liczby trafnych, sensownych określeń danego desygnatu (zjawiska)

ideacyjna jej miarą jest liczba pomysłów

dotyczących np.: zastosowania znanych przedmiotów

Giętkość (plastyczność)
-gotowość do zmiany kierunku myślenia

Jest to zdolność wychodzenia poza stereotypowe rozwiązania np.:

- przewidywania skutków paradoksalnych sytuacji,

- rysowanie zaskakujących uzupełnień figur,

- wymyślanie niekonwencjonalnych, ale sensownych tytułów obrazów czy historyjek.

Wrażliwość na problemy

Jest to zdolność wykrywania wad lub niedostatków, trudności pojawiających się w sytuacjach i działaniach, np.:

• Jakie wady ma rower?

- Jakie korzyści i kłopoty mogą mieć ludzie bogaci?

Elaboracja

Zdolność ekspresyjnego, wyczerpującego, pełnego szczegółów wypełnianie sytuacji problemowych, np.:

- Wykonaj rysunek wykorzystując dany „zakrętas”,

- Dokończ opowiadanie, które zaczyna się tak…

Twórcze operacje umysłowe:

1. Abstrahowanie

2. Rozumowanie przez analogię

3. Kojarzenie

4. Metaforyzowanie

5. transformowanie – przekształcanie

6. rozumowanie dedukcyjne

Model lekcji twórczości

1. Przywitanie i rozgrzewka.

2. Wprowadzenie – miniwykład i postawienie problemu.

3. Odkrywanie, formułowanie i rozwiązywanie problemów.

4. Podsumowanie.

5. Pożegnanie.

Podstawowe zasady tworzenia Szkolnego programu rozwijającego aktywność twórczą uczniów

1. NAZWA PROGRAMU

2. WPROWADZENIE/WSTĘP

3. CELE OPERACYJNE

CELE DOTYCZĄCE PROCESÓW PERCEPCYJNYCH I POZNAWCZYCH

CELE DOTYCZĄCE ROZWOJU EMOCJONALNO-MOTYWACYJNEGO

CELE DOTYCZĄCE SFERY DZIAŁANIOWEJ

4. ZADANIA REALIZATORA PROGRAMU(NAUCZYCIELA/OSOBY PROWADZĄCEJ ZAJĘCIA)

5. ZADANIA DLA UCZESTNIKÓW ZAJĘĆ/LEKCJI TWÓRCZYCH

6. FORMY i METODY PRACY

7. TREŚCI

8. PRZEBIEG ZAJĘĆ (uwzględnienie etapów prowadzenia lekcji twórczości)

9. EWALUACJA

10. BIBLIOGRAFIA lub LITERATURA

• WPROWADZENIE/WSTĘP

Może to być:

• Część teoretyczna lub/i praktyczna uzasadniająca potrzebę prowadzenia zajęć rozwijających zdolności twórcze,

• Notatka o autorze,

• Podziękowanie,

• NAZWA PROGRAMU

• Zawiera tytuł lub tytuł i podtytuł,

• Tytuł może być typowy dla zajęć, np,.: Szkolny program rozwijający uzdolnienia twórcze..

• Tytuł może mieć formę wyimaginowaną, np.: Płyniemy z Kaliope na Wyspy Szczęśliwe

• CELE DOTYCZĄCE PROCESÓW PERCEPCYJNYCH I POZNAWCZYCH

-stymulowanie i rozwijanie wrażliwości wzrokowej, słuchowej, dotykowej;

-rozwijanie spostrzegawczości;

-kształtowanie umiejętności świadomej obserwacji rzeczy, zjawisk i ludzi;

- stymulowanie umiejętności odkrywania, formułowania i rozumienia problemów

-rozwijanie koncentracji uwagi;

-stymulowanie wyobraźni twórczej;

-kształtowanie operacji umysłowych: analizy, syntezy, uogólniania, kojarzenia, transformowania i przewidywania;

-stymulowanie i rozwijanie zdolności twórczych: płynności, giętkości i oryginalności myślenia;

-poszerzanie wiedzy o rzeczach, zjawiskach i ludziach;

-umożliwienie otwarcia językowego.

• CELE DOTYCZĄCE ROZWOJU EMOCJONALNO-MOTYWACYJNEGO

-rozwijanie zaciekawienia problemami wymagającymi twórczego podejścia;

-rozwijanie i przekształcanie spontanicznej motywacji poznawczej w motywację świadomą, niezbędną do podejmowania dłuższych wysiłków poznawczych, fizycznych, artystycznych;

- kształtowanie umiejętności wyrażania własnych potrzeb, poglądów i zainteresowań,

-pomoc w pokonywaniu barier hamujących aktywność twórczą: nieśmiałości, obawy przed nieznanym, trwogi przed arcydziełem, antytwórczych przekonań;

-kształtowanie umiejętności odkrywania , rozpoznawania wyrażania uczuć emocji;

- pomoc w rozumieniu i akceptowaniu własnych cudzych uczuć;

-kształtowanie pozytywnej samooceny i poszerzanie samowiedzy

-kształtowanie zachowań prospołecznych i umiejętności współpracy w grupie zadaniowej, rozwijanie życzliwości i wrażliwości na potrzeby innych;

-wdrażanie do przyjmowania pochwał i krytyki ze strony innych osób, uczenie konstruktywnego komunikowania się i uważnego słuchania innych;

-ośmielanie i pobudzanie uczniów do aktywności własnej w rozwiązywaniu problemów (otwartych) dywergencyjnych;

-budzenie i rozwijanie poczucia odpowiedzialności i podmiotowości w realizacji otwartych zadań problemowych;

- pomoc w minimalizowaniu postaw agresywnych i odreagowaniu napięć i konfliktów psychicznych.

• CELE DOTYCZĄCE SFERY DZIAŁANIOWEJ

-rozwijanie samodzielności i wytrwałości w procesie odkrywania i rozwiązywania problemów;

-rozwijanie zdolności manipulacyjnych i konstrukcyjnych;

-pobudzanie i rozwijanie umiejętności ekspresyjnego wyrażania myśli i emocji w języku sztuki i poprzez spontaniczną dramatyzację;

-doskonalenie sprawności językowych i umiejętności wypowiadania się w opisie i opowiadaniu przez doświadczenia językowe;

-doskonalenie umiejętności integrowania różnorodnych sprawności (umysłowych, emocjonalnych i praktycznych) w rozwiązywaniu problemów dywergencyjnych.

TREŚCI programu rozwijania twórczości i ekspresji
w ujęciu Janiny Uszyńskiej- Jarmoc.

ZDOLNOŚCI INTELEKTUALNE (POZNAWCZE):

1. twórcze zdolności potencjalne (dyspozycje do twórczości)

• myślenie twórcze

• płynność myślenia

• giętkość myślenia

• oryginalność myślenia

• wrażliwość na problem

1. inne procesy poznawcze

• spostrzegawczość

• uwaga

• pamięć

UMIEJĘTNOŚCI (KOMPETENCJE) INTELEKTUALNE:

• umiejętność klasyfikowania

• umiejętność abstrahowania

• umiejętność dokonywania skojarzeń

• umiejętność antycypowania (przewidywania)

• umiejętność tworzenia analogii (rozumowanie indukcyjne)

• umiejętność tworzenia metafor

• umiejętność transformowania

• Przebieg zajęć

Tok lekcji twórczości zgodnie z metodyką powinien składać z następujących elementów:

• Etap I (wprowadzenie ) czyli rozgrzewka, która obejmuje ćwiczenia interpersonalne podnoszące nastrój i przygotowujące grupę do wysiłku umysłowego a także ćwiczenia ruchowe.

• Etap II czyli ćwiczenia myślenia pytajnego i jego trzech zdolności:

- zdolności dostrzegania problemów,

- zdolności formułowania pytań

- zdolności redefiniowania problemów.

• Etap III czyli ćwiczenia w odkrywaniu, formułowaniu i rozwiązywaniu problemów. Etap jest zasadniczym elementem lekcji twórczości.

• Etap IV czyli podsumowanie i rundka kończąca, podczas której następuje zebranie informacji zwrotnych i przyjazne pożegnanie się.