NARZĄD SKRZELOWY I GRUCZOŁY(CZ.I).
Co się na niego składa?
Parzyste łuki skrzelowe(gardłowe)
kieszonki skrzelowe(gardłowe)
bruzdy skrzelowe (gardłowe)
błony skrzelowe(gardłowe).
Kiedy powstaje?
W 4 tygodniu rozwoju.
Zarodek ma już wtedy 5mm długości. Wzdłuż bocznych ścian jelita głowowego(czyli gardłowego), między błoną ustno-gardłową /gardłową a zawiązkiem tchawicy/tchawiczo-skrzelowym mezoderma tworzy podłużne skupienia. Te od strony wewnętrznej wyściela endoderma., a od strony zewnętrznej ektoderma.
Takie struktury nazywamy…?
Łukami skrzelowymi(gardłowymi).
Łuki skrzelowe(gardłowe) są, są parzystymi strukturami, czyli występują symetrycznie zarówno po jednej jak i drugiej stronie zarodka. Łuki są widoczne na zewnątrz w okolicy szyi. Pod koniec 4 tygodnia mamy 4 łuki skrzelowe
A co z 5 i 6 łukiem skrzelowym?
Są bardzo małe, występują w formie szczątkowej, nie są one widoczne.
Ektoderma, która oddziela od siebie poszczególne łuki, wpukla się między nimi i tworzy BRUZDY.
Od wewnątrz endoderma wpukla się w mezodermę, tworząc...KIESZONKI.
Na tym etapie głowowa część zarodka ludzkiego podobna jest do zarodka ryby, ale jak wiemy, nie dochodzi do rozwoju skrzeli. Uważa się więc, że zarodek w tym stadium rozwoju posiada łuki, kieszonki, brzudy gardłowe.
Dlaczego?
Bo między kieszonkami a otoczeniem nie ma połączenia-występują błony gardłowe.
Omawiane struktury to elementy przejściowe, ale są one niezbędne do rozwoju jamy ustnej, twarzy, narządu słuchu i gruczołów dokrewnych(nie wszystkich, ale znacznej ilości).
ŁUKI:
Ich mezenchyma pochodzi z 2-óch źródeł. Jakich?
Mezoderma przyosiowa:
Łuk I-somitomer II i III
Łuk II-somitomer IV i V
Łuk III-somitomer VI i VII
Łuk IV-somitomer VIII
Łuk V i VI-somity szyjne
Neuroektoderma
Łuk I-KGN znad rombomeru 2
Łuk II-KGN znad rombomeru 4
Łuk III-KGN znad rombomeru 6
Łuk IV-KGN znad rombomeru 7
Łuk V i VI- KGN wagalne.
Komórki tych grup oddziałują na siebie wzajemnie => stają się komórkami mezynchymalnymi.
Łuk I(czyli łuk żuchwowy).
Występuje w postaci 2 elementów. Jego chrząstka dzieli się na część grzbietową, która tworzy wyrostek szczękowy, i na część brzuszną(większą). Ta stworzy wyrostek żuchwowy.
Wyrostek szczękowy zaniknie, a w jego miejscu (w wyniku kostnienia mezenchymy) powstanie….?
Kość jarzmowa
Kość podniebienna
Łuska kości skroniowej
Wyrostek kości żuchwowej: przekształci się chrząstkę Meckela(beleczka chrzęstna o kształcie podkowiastym, jest to chrząstka pierwszego łuku skrzelowego). Chrzątka Meckela zaniknie, z wyjątkiem jej części grzbietowych, z których powstanie…?
Kowadełko
Młoteczek
Komórki mezynchymalne i komórki ektromezynchymalne grzebienia nerwowego, które otaczają chrząstkę Meckela wytworzą…?
Kość żuchwy
Mięśnie żwacza(skroniowy, skrzydłowe: środkowy i boczny) żuchwowo-gnykowy, przedni brzusiec m.2brzuścowego, napinacze :podniebienia miękkiego i błony bębenkowej
Łuk ten unaczyniony jest przez t. twarzową łuku aorty, a unerwiony jest przez n gałąź żuchwową n. trójdzielnego,n.V (częściowo przez gałęzie n. twarzowego, n.VII)
Łuk II(łuk gnykowy).
Ten rozwija się najintensywniej z wszystkich, około 34dnia/5tydzień(zarodek ma wtedy 13mm), zachodzi całkowicie na III i IV łuk. Łuk ten zakrywa bruzdy:2,3 i 4, wytwarza się w ten sposób…?
Zatoka szyjna( ta później powinna zarosnąć. Gdy nie zarośnie, powstają cysty)
Rozrośnięty II łuk – odpowiednik wieczka skrzeli.
Z jego chrząstki, którą nazywamy…?
Chrząstką Reicherta
Powstanie….?
Strzemiączko
Wyrostek rylcowaty k. skroniowej
Rogi mniejsze i górna część kości gnykowej
Więzadło strzemiączkowe
Więzadło rylcowo-gnykowe
Z zawiązków mięśniowych tego łuku powstaną…?
Mięsień strzemiączkowy
M. rylcowo-gnykowy
Brzusiec tylny m. 2brzuścowego
Mm. mimiczne twarzy: policzkowy, czołowy, okrężne: ust i oka, szeroki szyi
Łuk ten unaczyniony jest przez : II łuk aorty(t. szyjna zew.), a unerwia: n.twarzowy(n.VII)
Łuk III(tarczowo-gnykowy)
Jego chrząstka zanika, a w jej miejscu powstanie…?
Dolna część trzonu i rogi większe k. gnykowej
A z zawiązków mięśniowych powstanie…?
M. rylcowo-gnykowy.
Mięsień ten unaczyniony jest przez III łuk aorty(t. szyjna wewnętrzna), a unerwia: n. językowo-gardłowy( n.III)
Łuk IV
Słabo rozwinięty, jego chrząstka stworzy (razem z łukiem V i VI) chrząstki krtani: tarczowata, nalewkowata, pierścieniowata, rożkowata, klinowata
Z jego zawiązków mięśniowych powstaną…?
M. pierścieniowo-tarczowy
M. zwieracz gardła.
Unerwienie ich: gałąź krtaniowa górna n. błędnego(n.X)
Unaczynienie ich: IV łuk aorty.
Łuk V i VI
Jak wspomniałam: ich elementy niewidoczne na zewn. zarodka.
Ich elementy chrzęstnę połączą się i stworzą…?
chrząstki krtani(z wyjątkiem nagłośni, ta rozwija się z mezenchymy wyniosłości podskrzelowej, która pochodzi z III i IV łuku)
Zawiązki mięśniowe utworzą:
mm. krtani/m. wewn. krtani
dźwigacz podniebienia, zwieracz gardła
łuk V – istnieje tylko przejściowo lub wcale, łuk VI – wyraźnie wykształcony.
KIESZONKI:
Pierwotne gardło rozszerza się w kierunku głowy. Tu łączy się z pierwotną jamą ustną. Zwęża się za to w kierunku ogonowym, przechodząc w przełyk. Wyściółka pierwotnego gardła(pochodzenia endodermalnego) stworzy wzdłuż bocznych ścian parzyste zachyłki. Są to kieszonki skrzelowe(gardłowe).
Ile ich powstaje?
5 par
1-wsza para powstanie między I a II łukiem, kolejna między II i III itd., w kierunku ogonowym.
Pierwsza kieszonka skrzelowa.
Da początek takim strukturom, jak…?
Jama bębenkowa
Jama sutkowa
Część endodermalna błony bębenkowej
Trąbka słuchowa
Ucho środkowe
Druga kieszonka skrzelowa.
Jej brzuszna część jest mała, na skutek ucisku języka. Reszta rozrasta się i stworzy…?
Dołek migdałka podniebiennego.
W 5 tygodniu endoderma wniknie do otaczającej mezenchymy i stworzy nabłonek i krypty migdałka podniebiennego.
W 20 tygodniu z mezenchymy różnicuje się tk. limfatyczna i powstaną tutaj grudki limfatyczne migdałka podniebiennego.
Trzecia kieszonka skrzelowa.
Z jej grzbietowej części w 5 tygodniu powstanie przytarczyce dolne, a z części brzusznej powstanie grasica.
Te dwie struktury będą migrować w dół.
Czwarta kieszonka skrzelowa.
Z jej grzbietowej część w 6 tygodniu powstanie przytarczyce górne. Te oddzielają się od kieszonek i zaczną migrować w dół, do ich miejsca przeznaczenia czyli: górnej części tarczycy(po stronie tylnej).
Piąta kieszonka skrzelowa.
Z niej powstaną…?
Ciała pozaskrzelowe
Są to struktury, które połączą się z tarczycą. Ich komórki- komórki przypęcherzykowe tarczycy -będą wytwarzały…?
Kalcytoninę.
Pamiętajmy! Komórki przypęcherzykowe nie tworzą tarczycy.
BUZDY SKRZELOWE(=SZCZELINY GARDŁOWE).
4 zagłębienia ektodermy widoczne od zewnątrz, oddzielające łuki skrzelowe.
Która, jako jedyna nie zaniknie?
Pierwsza (bo bruzdy 2,3 i 4 przykryte łukiem drugim, zarosną)
Z niej powstanie…?
Przewód słuchowy zewnętrzny
Ektodermalna cz. błony bębenkowej.
BŁONY SKRZELOWE
Powstają w wyniku zetknięcia nabłonka endodermalnego kieszonki z nabłonkiem ektodermalnym bruzdy.
Są to struktury przejściowe, które zanikną. Z wyjątkiem…?
Pierwszej błony
Utworzy ona…?
Błonę bębenkową.
ROZWÓJ PRZYTARCZYC:
Jak mówiliśmy: dolne powstają w 5 tygodniu(3kieszonka), górne w 6(4 kieszonka).
Ich tkanka łączna i naczynia powstaną z mezenchymy endodermalnej.
Wytwarzają parathormon.
ROZWÓJ TARCZYCY:
W 4 tygodniu(ok. 24 dnia) powstaje uchyłek tarczycy(jej zawiązek). Jest to wpuklenie endodermy w dnie pierwotnego gardła/jelita gardłowego przed 2-gą kieszonką, tuż za zawiązkiem języka(wzgórkiem nieparzystym).Uchyłek ten migruje w dół(wraz ze wzrostem języka i wydłużaniem się zarodka) do szyi, po kości gnykowej. W czasie migracji dołączają ciała pozaskrzelowe z kieszonki 5, które utworzą komórki przypęcherzykowe(komórki C).
Następnie łączy się z….?
Przewodem tarczowo-językowym, który zaniknie na drodze apoptozy.
Jego ujście znajduje się w…?
Otworze ślepym. Znajduje się on na języku; pozostałość po miejscu proliferacji komórek zawiązka tarczycy.
W 7 tygodniu tarczyca ma już 2 płaty i jest już na swoim ostatecznym położeniu, czyli na przodzie szyi. W 10 tygodniu formują się pęcherzyki tarczycy z komórek endodermalnych(będą wytwarzać T3 i T4), a mezynchyma stworzy tk. łączną i naczynia.
A kiedy widać koloid w pęcherzykach?
W 12 tygodniu.
Co to oznacza?
Że rozpoczęła się sekrecja hormonów przez tarczycę.
Jakie są funkcje tych hormonów?
W okresie embrionalnym ma wpływ na rozwój układu nerwowego.
W okresie okołoporodowym: udział w termoregulacji – powoduje spalanie(=przekształcanie w ciepło) tk. tł. brunatnej.
ROZWÓJ GRASICY:
Powstaje z 3 kieszonki. Jej rozwój zaczyna się pod koniec 4 tygodnia. Na tym etapie struktura ta ma postać zrębu. Jest on pochodzenia endodermalnego. Reszta będzie powstawać z mezodermy:
W 6 tygodniu – torebka grasicy i tk. łączna(z mezenchymy , tej z KGN), zraziki.
Między 8 a 10 tygodniem- przybywają protymocyty z wątroby zarodka
W 12 tygodniu komórki endodermalne zróżnicują się w komórki siateczki nabłonkowej części korowej i rdzennej przyszłych zrazików grasicy.
Między 14 1 5tygodniu powstaną…?
Ciałka Hassala.
Co będą wytwarzać?
Hormony grasiczne.
Po okresie dojrzewania grasica zanika.