UKŁAD POKARMOWY

Jest odpowiedzialny za pobieranie substancji odżywczych, mechanicznie i chemicznie przetwarzanie tych substancji.

Budowa ścian przewodu pokarmowego

Zbudowane są z trzech warstw:

1)błony śluzowej położonej wewnętrznie,

2)błony mięśniowej tworzące warstwę środkową,

3) błony zewnętrznej pokrywającej.

Błona śluzowa pokrywa powierzchnie wewnetrzną przewodu pokarmowego. Jest wyscielona i pokryta delikatnym nabłonkiem, który w okolicy szpary ust i odbytu przechodzi bezpośrednio w naskórek. W żołądku fałdy biegną w różnych kierunkach umożliwiając zwiększenie pojemności żołądka w miarę wypełniania go pokarmem. Błona śluzowa jelita cienkiego wytwarza fałdy okrężne oraz bardzo liczne wypustki tzw kosmki jelitowe. Ma to znaczenie zasadnicze dla jelita cienkiego zwiększa wielokrotnie powierzchnię wchłaniania.

Błona mięśniowa w początkowych odcinkach przewodu pokarmowego aż do górnej części przełyku i w rejonie odbytu warstwę środkową błony mięśniowej tworzy tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana. W przeważającej części przewodu pokarmowego występują mięśnie gładkie których praca zalezy od naszej woli lecz podlega układowi nerwowemu autonomicznemu.

Błona zewnętrzna części układu pokarmowego które nie leżą w jamie brzusznej lub są pozbawione otrzewnej obejmuje błona zewnetrzna zbudowana z tkanki łącznej. Błona ta pokrywa narządy i łączy je z otoczeniem. Błona surowicza pokrywa większości odcinków przewodu pokarmowego wewnątrz jamy brzusznej.

Przewód pokarmowy

Układ pokarmowy obejmuje przewód pokarmowy, gruczoły trawienne i otrzewną.

Układ pokarmowy tworzą:

1)jama ustna

2)gardło

3)przełyk

4)żołądek

5)jelito cienkie obejmujące dwunastnicę oraz jelito krezkowe-czcze i jelito kręte

6)jelito grube składające się z jelita ślepego-kątnicy, wraz z wyrostkiem robaczkowym, okrężnicy i odbytnicy

Do układu pokarmowego należą także gruczoły trawienne położone na zewnątrz ścian przewodu pokarmowego:

1)ślinianki

2)wątroba

3)trzustka

4)otrzewna

Jama ustna to pierwszy odcinek przewodu pokarmowego jest dostosowana do pobierania i rozdrabniania pokarmu oraz odbierania wrażeń smakowych. Od przodu rozpoczyna się szpara ust i ku tyłowi przechodzi w gardło. Łuki zębowe szczęki i żuchwy dzielą jamę ustną na przedsionek jamy

Przedsionek jamy ustnej ograniczają od przodu wargi od boku policzki od tyłu łuki zębowe. Cały przedsionek wyściela błona śluzowa która w płaszczyźnie pośrodkowej wytwarza dwa fałdy.

Jama ustna właściwa od przodu i boku jest ograniczona łukami zębowymi od góry podniebieniem a od dołu znajduje się dno jamy ustnej o które opiera się język. Język jest jest narządem mięśniowym pokrytym błona śluzową. W języku wyróznia się trzy części skierowana do tyłu nasadę języka, środkową część tworzącą trzon języka zakończony końcem języka. Błona śluzowa grzbietu języka wytwarza liczne brodawki językowe: brodawki nitkowate, grzybowate, okolone i liściaste. Z wyjątkiem brodawek nitkowatych wszystkie brodawki są wyposażone w kubki smakowe i gruczołu surowicze.

Podniebienie tworzy sklepienie jamy ustnej. Podniebienie składa się z dwóch części: większej przedniej zwanej podniebieniem twardym, i krótszej części tylnej zwanej podniebieniem miękkim. Brzeg podniebienia miękkiego do boku przechodzi w dwa fałdy: przedni to łuk podniebienno-językowy, tylny to łuk podniebienno-gardłowy. Wnękę między łukami zajmuje migdałek podniebienny który wraz z migdałkiem językowym i gardłowym wchodzi w skład pierscienia limfatycznego gardła(pierścień limfatyczny gardłowy Waldeyera)

Gruczoły jamy ustnej do jamy ustnej wchodza liczne drobne gruczoły wydzielające ślinę oraz trzy duże parzyste gruczoły: 2 ślinianki przyuszne, 2 ślinianki podżuchwowe, 1 ślinianka podjęzykowa.

Gardło jest narządem nieparzystym położonym przed częścią szyjną kręgosłupa od przedniej strony znajduje się jama nosowa, jama ustna i krtań. Gardło dzieli się na trzy pietra: górne to część nosowa gardła, środkowe część ustna gardła, dolne część krtaniowa gardła.

Część ustna gardła najszersza obejmująca sklepienie gardła jest przymocowana do podstawy czaszki. Ujście gardłowe trąbki słuchowej umozliwia przewietrzanie ucha środkowego. W przejściu sklepienia gardła w ścianę tylną położony jest migdałek.

Część ustna gardła jest oddzielona od części nosowej podniebieniem miękkim. W ścianie przedniej znajduje się ujście jamy ustnej tzw cieśń gardzieli.

W części krtaniowej gardła w ścianie przedniej znajduje się wejście do krtani. Po obu wejścia do krtani zagłębienie błony śluzowej nosi nazwę zachyłka gruszkowatego.

Część nosowa ustna i krtaniowa gardła stanowi drogę wspólną układu pokarmowego i oddechowego.

Ściany gardła składają się z czterech warstw: błony śluzowej, błony włóknistej, błony mięśniowej, błony zewnętrznej.

Błonę mięśniową gardła tworzą mięśnie poprzecznie prążkowane których włókna układają się okrężnie lub podłużnie,

Błona zewnętrzna pokrywa gardło i łączy je tkanka luźną z otoczeniem.

Przełyk jest przewodem przesuwającym pożywienie z gardła do żołądka o dł ok. 25cm. Przełyk rozpoczyna się na wysokości VI kręgu szyjnego a kończy na wys XI kręgu piersiowego. Zajmuje położenie przed kręgosłupem. Wyróżniamy trzy części: szyjną, piersiową, brzuszną.

Część szyjna jest krótka jej dolną granice stanowi wcięcie szyjne mostka.

Część piersiowa zajmuje położenie w śródpiersiu tylnym i dochodzi do rozworu przełykowego przepony.

Część brzuszna jest najkrótsza leży tuż pod przeponą i łączy się z wpustem żołądka. Przełyk ma trzy zwężenia: górne które leży na granicy gardła i przełyku, zwężenie środkowe położone na wysokości skrzyżowania przełyku z lewym oskrzelem i aortą oraz dolne wstępujące w rejonie rozworu przełykowego przepony.

ściana przełyku zbudowana z trzech warstw: błony śluzowej, błony mięśniowej, błony zewnętrznej.

Błona mięśniowa w górnej części przełyku składa się z mięśni poprzecznie prążkowanych które w środkowej części przełyku są stopniowo zastępowane przez tkankę mięśniowa gładką. Włókna mięśniowe układają się w dwie warstwy: mięśnie o przebiegu podłużnym są położone zewnętrznie, mięśnie o przebiegu okrężnym wewnętrznie.

Żołądek jest poszerzoną częścią przewodu pokarmowego. Jego funkcja mechaniczna polega na rozcieraniu pokarmu i mieszaniu go z wydzieliną gruczołów żołądka.

W budowie zewnętrznej żołądka wyróżnia się cztery podstawowe części:

1)ujście wpustowe jest to miejsce połączenia się przełyku z żołądkiem

2)dno żołądka jest położone na lewo od wpustu. Jest najszerszą częścią żołądka w której gromadzi się połknięte powietrze

3)trzon żołądka od góry łączy się z częścią wpustową i dnem żołądka ku dołowi zwęża się i przechodzi w następną część żołądka

4)część oddźwiernikowa żołądka mocno zagina się w strone prawą od trzonu żołądka, część ta przechodzi w oddźwiernik łączący żołądek z dwunastnicą.

Na żołądku wyróżnia się ścianę przednią i ścianę tylną które łączą się w dwóch brzegach zwanych krzywiznami. Krzywizna większa żołądka jest wypukła i skierowana w stronę lewą. Krzywizna mniejsza żołądka jest wklęsła i zwrócona w stronę prawą. Żołądek położony jest wewnątrzotrzewnowo.

Budowa ściany żołądka

Ścianę tworzą trzy główne warstwy: błona surowicza, błona mięśniowa, błona śluzowa. Błona mięśniowa jest przedłużeniem błony mięśniowej przełyku. W żołądku oprócz warstw podłużnej i okrężnej występuje warstwa skośna. Błona śluzowa jest najgrubsza z trzech warstw ściany i buduje około połowy jej grubości. Błona ta składa się z błony śluzowej właściwej i tkanki podśluzowej która umożliwia znaczną przesuwalność błony śluzowej właściwej względem podłoża. Błona śluzowa żołądka jest mocno pofałdowana. Najwyższe fałdy to fałdy żołądkowe które w okolicy krzywizny mniejszej biegnąc podłużnie tworząc tzw drogę ślinową. Cała śluzówka żołądka jest pokryta drobnymi wyniosłościami błony śluzowej właściwej tzw pólkami żołądkowymi które oddzielają od siebie rowki. W błonie śluzowej żołądka wyróżnia się trzy rodzaje gruczołów: gruczoły wpustowe, gruczoły dna, gruczoły oddźwiernikowe.

Jelito cienkie jest położone między żołądkiem a jelitem grubym. Jego długość wynosi około 4-5m. w jelicie zachodzą intensywne procesy chemiczne pokarmu, wchłanianie substancji odżywczych oraz przesuwanie treści pokarmowych w kierunku jelita grubego. Powierzchnia chłonna jelita zwiększona jest fałdami okrężnymi i kosmkami jelitowymi. W jelicie cienkim występują trzy odcinki: dwunastnica, jelito czcze i jelito kręte.

Dwunastnica jest położona zewnątrzotrzewnowo. Do dwunastnicy uchodzą wydzieliny wątroby i trzustki oraz wydzieliny gruczołów własnych. Długość dwunastnicy nie przekracza 30cm. Ma kształt litery C, wypukłością jest skierowana w stronę prawą. Do wklęsłej części dwunastnicy przylega głowa trzustki. W dwunastnicy wyróżnia się część górną, zstępującą, dolną i wstępującą. Część górna jest poszerzona i tworzy opuszkę. Część zstępująca towarzyszy głowie trzustki. Część dolna biegnie od strony prawej poziomo w stronę lewa i przechodzi w część wstępującą. Część ta ostrym zgięciem dwunastniczo-czczym przechodzi w jelito czcze n wysokości II kręgu lędźwiowego. Błona śluzowa występują gęsto ułożone fałdy okrężne oraz kosmki jelitowe. W części zstępującej jest położony fałd podłużny dwunastnicy zaopatrzony w brodawkę większą dwunastnicy an której znajduje się ujście przewodu trzustkowego i przewodu żółciowego wspólnego. Powyżej jest brodawka mniejsza dwunastnicy zawierająca ujście przewodu trzustkowego dodatkowego. Charakterystyczne dla dwunastnicy są gruczoły dwunastnicze położone w tkance podśluzowej.

Jelito krezkowe czcze i kręte położone wewnątrzotrzewnowo i podwieszone przez długą krezkę do kręgosłupa lędźwiowego. Dlatego oba te odcinki nazywane są jelitem krezkowym. Jelito czcze bez wyraźnej granicy przechodzi w jelito kręte. 2/5 całego jelita krezkowego to jelito czcze a 3/5 to jelito kręte. W całym jelicie krezkowym występują fałdy okrężne i kosmki jelitowe, a ich wysokości gęstość zmniejsza się wyraźnie w miarę zbliżania się do jelita grubego. Tkanka limfatyczna występuje w jelicie czczym w postaci grudek chłonnych samotnych, w jelicie krętym dochodzą jeszcze grudki chłonne skupione. Tkanka limfatyczna wytwarza limfocyty i jest ważnym narządem ochronnym przeciw różnym drobnoustrojom. Ściany jelita cienkiego zbudowane z błony surowiczej, błony mięśniowej i błony śluzowej. Błona mięśniowa zbudowana też z mięśni gładkich układa się w dwie warstwy: włókna o przebiegu podłużnym są położone zewnętrznie do włókien o przebiegu okrężnym. Skurcz włokiem mięśniowych wywołuje ruchy wahadłowe, ruchy odcinkowe, ruchy robaczkowe, perystaltyczne.

Jelito grube jest końcowym odcinkiem przewodu pokarmowego. Długość dochodzi do 150cm, szerokość do 8cm. Jelito grube dzieli się na: jelito ślepe zwane kątnicą wraz z wyrostkiem robaczkowym, okrężnicę(wstępującą, poprzeczną, zstępującą i esowatą), odbytnicę zakończoną odbytem.

Jelito ślepe rozpoczyna się od ujścia jelita krętego zaopatrzonego w zastawkę krętnico-kątniczą położoną po środkowej stronie kątnicy. Od dolnej części jelita ślepego odchodzi wyrostek robaczkowy. Odejście wyrostka robaczkowego od kątnicy przypada na punkt McBurneya-około 6cm od kolca biodrowego przedniego górnego w kierunku pępka. Długość wyrostka to 7-8cm. Cecha char jest nagromadzenie tkanki limfatycznej w postaci grudek chłonnych skupionych. Wyrostek jest nazwany migdałkiem jelitowym.

Okrężnica obiega jamę brzuszną obejmując pętle jelita cienkiego. Cechy char dla okrężnicy to: taśmy, uwypuklenia ściany i fałdy półksiężycowate oraz przyczepki sieciowe. Taśmy: swobodna, krezkowa i sieciowa powstają w wyniku nagromadzenia podłużnych włókien mięśniowych. Napięcie tych taśm skraca okrężnicę a pozostała część jelita układa się w fałdy półksiężycowate. Między nimi powstają uwypuklenia okrężnicy. Ściana jelita grubego składa się z trzech warstw: błony zewnętrznej, błony mięśniowej i błony śluzowej. Błona zew jest utworzona przez błone surowiczą. Tylko w okrężnicy wstępującej i zstępującej nie ma otrzewnej na tylnej powierzchni wskutek czego obie te części leżą pozaotrzewnowo. W okrężnicy wyróżnia się cztery odcinki: okrężnicę wstępującą, poprzeczną, zstępującą, esowatą. Wstępująca biegnie w przedłużeniu jelita ślepego do góry do trzewnej powierzchni wątroby gdzie zgięciem prawym okrężnicy przechodzi w okrężnicę poprzeczną. Poprzeczna łączy łuk skierowany do przodu i dołu i kieruje się w stronę podżebrową lewą. Zstępująca rozpoczyna się od zgięcia lewego i dochodzi do grzebienia biodrowego lewego przechodząc dalej w okrężnice esowatą. Esowata jest przedłużeniem okrężnicy zstępującej. Leży w lewym dole biodrowym skąd kieruje się do miednicy mniejszej gdzie przechodzi w odbytnicę. Nazwa pochodzi od esowatego położenia. Okrężnica esowata leży wewnątrzotrzewnowo.

Wątroba jest narządem o złożonych czynnościach. Bierze udział w przemianie materii, magazynuje glikogen, syntetyzuje mocznik i żółć ma duże zdolności odtruwające. Wątroba położona jest tuż pod przeponą w prawym podżebrzu i nadbrzuszu. Masa to 1500g, barwa brązowo czerwona. Kształt zbliżony do podłużnie przeciętego jajka. Na watrobie wyróżniamy dwie powierzchnie: górną przeponową i dolną trzewną. Powierzchnia przeponowa jest wypukła i dostosowana do przepony. Powierzchnia trzewna przylega do narządów jamy brzusznej które wytwarzaja wiele wycisków: wycisk nerkowy i nadnerczowy, okrężniczy, żołądkowy i dwunastniczy. Powierzchnia trzewna wątroby skierowana do narządów jamy brzusznej oprócz wycisków ma wiele bruzd które układają się w kształcie litery H. Dwie bruzdy są ułożone strzałkowo i połączone krótką bruzdą poprzeczną. Do przodu od bruzdy poprzecznej jest położony płat czworoboczny. Krótka bruzda poprzeczna tworzy wrota wątroby.

Wyróżniamy cztery płaty:

prawy – ograniczony na powierzchni przeponowej przyczepem więzadła sierpowatego, a na powierzchni otrzewnej bruzdą żyły głównej i dołem pęcherzyka żółciowego

lewy – ograniczony na powierzchni przeponowej przez przyczep więzadła sierpowatego.

czworoboczny

ogoniasty .

Żyła wrotna prowadzi krew bogata w składnik odżywcze. W wątrobie tworzy siec naczyń włosowatych który przechodzi w żyły wątrobowe uchodzące do żyły głównej dolnej. Układ wrotny ma charakter krążenia czynnościowego. Żyła wątrobowa powstaje za głową trzustki z połączenia żyły krezkowej górnej, krezkowej dolnej i śledzionowej a kończy się we wnęce wątroby gdzie dzieli się na dwie gałęzie końcowe prawą i lewą. Żyły te nie mają zastawek i wytwarzają liczne zespolenia.

Pęcherzyk żółciowy niewielki narząd położony w dolnej części na powierzchni trzewnej wątroby. Otrzewna wątroby pokrywa wolną dolna powierzchnie pęcherzyka. Pęcherzyk ma wydłużony kształt wyróżnia się w nim trzy części: dno skierowane w przód i do dołu, trzon oraz szyjkę położoną w okolicy wnęki wątroby.

Żółć jest barwy żółtobrunatnej lub zielonkowatej o gorzkim smaku i obojętnym. Jej zadaniem jest emulgowanie tłuszczów i neutralizacji kwaśnego odczynu treści pokarmowego dwunastnicy.

Trzustka należy do gruczołów o podwójnym wydzielaniu: zewnętrznym i wewnętrznym. Funkcja wewnatrzwydzielnicza trzustki polega na wydzielaniu hormonów regulujących stężenie cukru we krwi-insulina powoduje obniżenie cukru we krwi i gromadzeniu go w wątrobie. Trzustka jest położona w górnej części jamy brzusznej zaotrzewnowo, poprzecznie między dwunastnicą a sledzioną, do tyłu od żołądka. Długośc trzustki to 15cm. Trzustka składa się z: głowy, trzonu i ogona. Trzustka jest zaopatrzona w dwa przewody którymi sok trzustkowy jest odprowadzany do dwunastnicy: przewód trzustkowy i przewód trzustkowy dodatkowy.

UKŁAD ODDECHOWY

Oddychanie ma na celu dostarczenia organizmowi tlenu zawartego w powietrzu i wydalanie dwutlenku węgla. Wymiana ta zachodzi w pęcherzykach płucnych i nazywa się oddychaniem zewnętrznym. Oddychanie wewnętrzne odbywa się w tkankach. W układzie oddechowym wyróżnia się drogi oddechowe oraz płuca. W środkowej części dróg oddechowych w krtani powstaje dźwięk który może być zmieniany w jamie ustnej w mowę artykułowaną. Stąd krtań stanowi granicę między drogami oddechowymi górnymi a drogami oddechowymi dolnymi.

Do dróg oddechowych górnych:

1)nos i jama nosowa

2)gardło

Drogi oddechowe dolne:

1)krtań

2)Tchawica

3)oskrzela

Na końcu dróg oddechowych są płuca. Drogi oddechowe zawsze zachowują światło dlatego w budowie ściany występują elementy kostne lub chrzęstne.

Nos i jama nosowa na nosie zewnętrznym wyróżnia się nasadę nosa położona w okolicy między oczodołami przechodzącą w grzbiet nosa który oddziela od sienie powierzchnie boczne które w dolnej części poszerzają się tworząc ruchome skrzydełka nosa. W rejonie podstawy nosa znajdują się nozdrza przednie będące wejściem do jamy nosowej. Jamę nosową wyznaczają nozdrza przednie . Jama nosowa jest podzielona na dwie przestrzenie przegrodą nosa. Mniejsza przednia część jamy nosowej to przedsionek nosa tylna większa część stanowi jamę nosową właściwą.

Krtań należy do dróg oddechowych jest jednocześnie narządem głosu. Położona w okolicy szyi poniżej kości gnykowej. U góry krtań łączy się z gardłem a u dołu przechodzi w tchawicę. Ruchomy szkielet krtani tworzą chrząstki połączone ze sobą stawami, więzadłami i mięśniami. Do chrząstek krtani należą chrząstki nieparzyste: nagłośnia, tarczowa i pierścieniowata oraz parzysta chrząstka nalewkowata. Jama krtani w przekroju czołowym ma kształt klepsydry. W jamie wyróżnia się trzy piętra: górne, środkowe i dolne. Pietro górne to przedsionek krtani który u góry łączy się z gardłem otworem zwanym wejściem do krtani, u dołu dochodzi do fałdów przedsionkowych. Pietro środkowe jest krótkie. Granice górna wyznaczają fałdy przedsionkowe u dołu fałdy głosowe. Między fałdami po każdej stronie leży zachyłek zwany kieszonka krtaniową. Fałdy głosowe i fałdy przedsionkowe biegna w kierunku przednio tylnym i tworzą głośnię. Pietro dolne tworzy jamę podgłośniową której rusztowaniem jest stożek sprężysty.

Tchawica to dalszy odcinek układu oddechowego. Jest cewa łączącą krtań z oboma oskrzelami głównymi. Tchawicy towarzyszą duże pnie tętnicze i żylne. Długość wynosi około10cm a średnica około 2cm. Ściana tchawicy składa się z trzech warstw: wewnętrznie położonej błony śluzowej, środkowej błony włóknistej i błony zewnętrznej. Błona śluzowa jest pokryta nabłonkiem migawkowym. W warstwie środkowej które tworzy błona włóknista znajdują się podkowiaste chrząstki tchawicze. Chrząstki te w liczbie 16-20 łukiem są skierowane do przodu a z tyłu są otwarte. Ostatnia chrząstka ma strzałkowo ustawiona listewkę i tworzy ostroge tchawicy.

Oskrzela główne w miejscu rozdwojenia tchawica przechodzi w dwa oskrzela główne, prawe i lewe. Oskrzele główne prawe biegnie w przedłużeniu tchawicy ma większe światło i jest krótsze. Oskrzele główne lewe ma przebieg bardziej poziomy jest dłuższe i węższe. Oba oskrzela kierują się w dół i do boku do wnęki płuc.

Płuca stanowią główny narząd oddechowy, są położone w jamie klp. Oba płuca mają kształt stożka, szczytem skierowanym ku górze. W budowie zewnętrznej płuca wyróżnia się:

1)podstawę płuca szeroką, wklęsłą, przylegającą do przepony

2)szczyt płuca zaokrąglony skierowany ku górze do otworu górnego klp

3)trzy brzegi: przedni, dolny i tylny które oddzielają od siebie trzy powierzchnie płuca: przeponową, śródpiersiową, żebrową

4)trzy powierzchnie: żebrowa największa mocno wypukłą i przylegającą do żeber, pow śródpiersiową, pow przeponową.

Głębsze szczeliny dzielą płuca na płaty. W płucu prawym mamy trzy płaty: górny, środkowy i dolny, w płucu lewym dwa płaty: górny i dolny. W każdym płucu występuje 10 segmentów. Segmenty te dzielą się na podsegmenty, małe płaciki i na grona.

Drzewo oskrzelowe-oskrzele główne po wejściu do wnęki płuc dzieli się na oskrzela płatowe w prawym płucu trzy w lewym dwa. Oskrzela płatowe rozgałęziają się na oskrzela segmentowe po 10 w każdym. Oskrzela płatowe dolne każdego płuca oddają po 5 oskrzeli segmentowych: oskrzele segmentowe górne, segment podstawny przedni, tylny, boczny i przyśrodkowy. Płat płucny środkowy płuca prawego ma dwa segmenty: boczny i przyśrodkowy. Płat płucny górny lewego płuca zawiera cztery lub pięć segmentów: szczytowy, tylny, przedni, języczka górny i dolny. Dalszy podział wiąże się z ich coraz mniejszą średnicą, ostatnim odcinkiem drzewa oskrzelowego są oskrzeliki.

W płucach występuje krążenie czynnościowe i odżywcze. Pień płucny rozpoczyna krążenie małe czyli płuce które kończą życie płucne odprowadzające krew do lewego przedsionka serca. Funkcja tego krążenia jest wymiana gazowa w pęcherzykach płucnych a sieć naczyń nazywa się naczyniami czynnościowymi. Naczynia odżywcze płuc to gałęzie oskrzelowe odchodzące od aorty piersiowej. Przebieg naczyń w płucach jest zgodny z podziałem i przebiegiem drzewa oskrzelowego. Naczynia chłonne płuc kierują się do licznych węzłów chłonnych płuc, oskrzelowo-płucnych i tchawiczo-płucnych.

Opłucna jest błoną surowiczą. Wyróżnia się opłucna płucną która pokrywa płuco oraz opłucną ścienną która pokrywa wnetrze klp. Opłucna płucna przechodzi w opłucną ścienną w rejonie korzenia płuc wytwarzając krezkę płuca.

UKŁAD MOCZOWO-PŁCIOWY

Narządy moczowe

Funkcje układu moczowego sprowadzają się do filtracji krwi. W wyniku tego procesu poza organizm usuwane są zbędne składniki przemiany materii oraz woda co sprzyja utrzymaniu równowagi środowiska wewnętrznego organizmu.

W skład narządów moczowych wchodzą:

1)nerka w której zachodzi filtracja krwi i wytwarzanie moczu

2)drogi odprowadzające mocz: parzysty moczowód nieparzysty pęcherz moczowy-zbiornik moczu oraz cewka moczowa żeńska i cewka moczowa męska.

Nerka jest położona zewnątrzotrzewnowo w tylno-górnej okolicy brzucha po obu stronach kręgosłupa. Kształtem nerka przypomina ziarno fasoli. Długość ok. 10-12cm, szer 506cm, grub 3-4cm. Na nerce wyróżnia się powierzchnię przednią i tylną, wypukły brzeg boczny i nierówny brzeg przyśrodkowy który zawiera wnękę nerki. W budowie wew wyróżnia się dwie odrębne części obwodowo położoną korę nerki i wewnętrzny rdzeń nerki. Bardzo ważnym składnikiem kory są ciałka nerkowe. Rdzeń nerki ma kształt piramid które podstawa są skierowane obwodowo a wierzchołkiem do zatoki nerkowej. Wierzchołek piramidy tzw brodawka nerkowa jest objęta kielichem miedniczki nerkowej.

Drogi odprowadzające mocz początkowym odcinkiem dróg wyprowadzających mocz są cewki zbiorcze które uchodzą do kielichów nerkowych wchodzących w skład miedniczni nerkowej. Miedniczka nerkowa przedłuża się w moczowód uchodzący do pęcherz moczowego a stąd mocz cewka moczowa opuszcza organizm.

Miedniczka nerkowa powstaje z kielichów nerkowych. Kielich nerkowy obejmuje dwie lub trzy brodawki które wpuklają się w kielich. Kielichy bez wyraźnej granicy przechodzą w miedniczkę nerkową i są położone w zatoce nerkowej. W rejonie wnęki nerki miedniczka przechodzi w moczowód. Ściana miedniczki i kielichów nerkowych jest zbudowana z trzech warstw:

1)błony zewnętrznej utworzonej przez luźną tkankę łączną

2)błony środkowej składającej się z włókien mięśniowych gładkich oraz ze znajdującej się od wewnątrz

3)błony śluzowej pokrytej nabłonkiem przejściowym dróg moczowych

Moczowód jest przewodem łączącym nerkę z pęcherzem moczowym. Ma dł ok. 30cm i śred 0,5cm, jest położona na tylnej ścianie jamy brzusznej a następnie przylega do ściany miednicy mniejszej. Wyróżnia się część brzuszną i część miedniczną moczowodu. W budowie ściany moczowodu występują trzy warstwy: błona śluzowa, błona mięśniowa i błona zewnetrzna.

Cewka moczowa żeńska jest końcowym odcinkiem drogi wyprowadzającej mocz. Dł cewki moczowej wynosi 3-5cm a śred 0,5cm. Cewka moczowa rozpoczyna się w pęcherzu moczowym ujściem wewnętrznym. Biegnie w dół i nieco do przodu między spojeniem łonowym a pochwą. Ujście zewnętrzne cewki moczowej znajduje się obrębie przedsionka pochwy. Cewka moczowa jest wysłana błoną śluzową która układa się w podłużne fałdy. Błona śluzowa w początkowym odcinku jest pokryta nabłonkiem przejściowym, który u dołu przechodzi w nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący. Błona mięśniowa cewki moczowej żeńskiej składa się z dwóch warstw: zewnętrznej o układzie okrężnym włókien i wewnętrznej o podłużnym przebiegu włókien.

Cewka moczowa męska to wspólny przewód moczowo-nasienny który ma przebieg esowaty. W cewce moczowej wyróżnia się trzy części: sterczową, błoniastą i gąbczastą. Część sterczowa jest położona w gruczole krokowym ma dł 3-4cm. Część błoniasta ma dł 2-3cm i mniejsze światło. Rozpoczyna się od ujścia gruczołku krokowego następnie lekkim łukiem skierowanym do tyłu kieruje się za spojenie łonowe i przechodzi przez przeponę moczowo-płciową. Część gąbczasta jest najdłuższa i objeta ciałem gąbczastym prącia. Cewka moczowa jest wysłana błoną śluzową pokrytą w początkowej części nabłonkiem przejściowym w dalszej części nabłonkiem wielowarstwowym cylindrycznym.

Narządy płciowe żeńskie

Narządy wewnętrzne obejmują:

1)jajnik

2)jajowód

3)macica

4)pochwa

Narządy zewnętrzne obejmują:

1)wzgórek łonowy

2)wargi sromowe większe i mniejsze

3)łechtaczka

4)przedsionek pochwy

Narządy płciowe męskie

Narządy wewnętrzne obejmuja:

1)jądro z najądrzem

2)nasieniowód

3)pęcherzyki nasienne

4)gruczoł krokowy

Narządy zewnętrzne obejmują:

1)mosznę

2)prącie

3)cewkę moczową

UKŁAD NACZYNIOWY

Układ naczyniowy obejmuje dwa układy: krwionośny i limfatyczny. Poza układem naczyniowym zalicza się narządy: szpik kostny, węzły chłonne i śledzionę oraz twory tkanki limfatycznej.

Limfa zwana chłonką jest przezroczystym płynem o składzie zbliżonym do plazmy krwi, uboższym jednak o białka i węglowodany a bogatszym o tłuszcze zwłaszcza w naczyniach jelit. Wyraźnie mniej jest w limfie komórek krwi. Chłonka pochodzi z płynów tkankowych a jej przepływ jest jednokierunkowy z obwodu do żyły głównej górnej serca.

Szpik kostny wypełnia jamy trzonów kości długich oraz jamki w kości gąbczastej. Szpik kostny różnicuje się na nieczynny szpik kostny żółty, wypełniający jamy trzonu kości długich oraz szpik kostny czerwony występujący w kościach gąbczastych. W strukturze szpiku wyróżnia się siateczkę oraz miąższ.

Śledziona jest narządem nieparzystym położonym w lewym podżebrzu wewnątrzotrzewnowo i należy do układu krwionośnego. Śledziona ma kształt ziarenka kawy. W budowie zew wyróżnia się pow przeponową i trzewną. Obie pow zbiegają się w brzegu górnym i dolnym. Koniec tylny zwrócony do kręgosłupa i nieco do góry, koniec przedni skierowany w bok i do dołu.

Serce jest narządem jamistym mięśniowym i centralnym narządem układu naczyniowego. W sercu wyróżnia się dwie połowy niekomunikujące się ze sobą: serce prawe związane z krążeniem krwi odtlenowanej oraz serce lewe w którym płynie krew utlenowana. Serce składa się z przedsionków prawego i lewego, oddzielonych przegrodą międzyprzedsionkową oraz komory prawej i lewej które oddziela przegroda międzykomorowa.

Budowa zew serca: serce jest położone w środkowej części klp i jest objęte błoną surowiczą-osierdziem. Serce ma kształt stożka. Wyróżnia się w nim podstawę skierowana do góry do tyłu i w stronę prawą oraz koniuszek skierowany w stronę lewą w dół i do przodu. W sercu wyróżnia się powierzchnię mostkowo-żebrową, tylno-dolna przeponową, oraz płucną przylegająca do lewego płuca. U podstawy serca są położone przedsionki które przyjmują krew z dużych naczyń. Z komór położonych poniżej przedsionków wychodzą dwie duże tętnice: aorta z komory lewej i pień płucny z komory prawej. Naczynia w podstawie serca tworzą koronę naczyniową serca i obejmują: aortę, pień płucny, żyłę główną dolną i górną oraz cztery żyły płucne-dwie prawe i dwie lewe. Na granicy przedsionków i komór biegnie bruzda wieńcowa. Między komorami od strony przedniej biegnie bruzda międzykomorowa przednia, od tyłu międzykomorowa tylna. Obie bruzdy schodza się w prawym brzegu serca tzw wcięciu koniuszka serca. Char dla przedsionków są uszka serca.

Budowa wew serca narząd czterojamowy: 2 przedsionki i 2 komory. Przedsionki prawy i lewy oddzielone przegrodą międzyprzedsionkową, poniżej są komory prawa i lewa oddzielone przegrodą międzykomorową.

Przedsionek prawy składa się z zatoki żył głównych, właściwego przedsionka i uszka prawego. Do części zatokowej uchodzą: od góry żyła główna górna od dołu żyła główna dolna zaopatrzona w zastawkę półksiężycowatą oraz zatoka wieńcowa. Z przedsionka prawego krew kieruje się do komory prawej przez ujście przedsionkowo-komorowe prawe zaopatrzone w zastawkę trójdzielną. Zastawki przedsionkowo-komorowe nie pozwalają na cofanie się krwi z komór do przedsionków w czasie skurczu komór.

Przedsionek lewy do przodu tworzy uchyłek tzw uszko lewe. Ściany przedsionka lewego są gładkie. Do przedsionka lewego od strony prawej i lewej uchodzą parzyste żyły płucne prawe i lewe. Tworzą one poziome ramię krzyża żylnego serca. Żyła główna górna i dolną tworzy pionowe ramię tego krzyża. W ujściu przedsionkowo-komorowym lewym znajduje się zastawka dwudzielna zapobiegajaca cofaniu krwi z komory do przedsionka.

Komora prawa przyjmuje krew z przedsionka prawego i kieruje przez pień płucny do płuc. W rejonie podstawy znajdują się dwa otwory: ujście przedsionkowo-komorowe prawe oraz ujście pnia płucnego. Oba ujścia oddziela pasmo mięśniowe tzw grzebień nadkomorowy. W ujściu pnia płucnego znajduje się zastawka pnia płucnego.

Komora lewa tłoczy krew do krwiobiegu dużego, aorty. W rejonie podstawy znajdują się dwa otwory: ujście przedsionkowo-komorowe lewe z zastawką dwudzielna oraz ujście aorty. Na drodze dopływu od ujścia przedsionkowo-komorowego do koniuszka serca ściany są zaopatrzone w beleczki mięśniowe od których odchodzą mięśnie brodawkowate.

Ściany serca w budowie wyróżnia się trzy warstwy:

1)nasierdzie cienka blaszka która pokrywa serce od zewnątrz

2)śródsierdzie warstwa środkowa a zarazem najgrubsza

3) wsierdzie cienka warstwa wyścielająca jamy serca

Śródsierdzie składa się ze szkieletu serca i mięśnia sercowego. Szkielet położony na granicy przedsionków i komór. Zbudowany z tk łącznej która układa się w pierścienie przy ujściach przedsionkowo-komorowych, w ujściu aorty i pnia płucnego oraz trójkąty włókniste. Kierując się od przodu ku tyłowi serca występują: pierścień włóknisty pnia płucnego, pierścień włóknisty aorty, pierścień włóknisty ujścia przedsionkowo-komorowego prawego i lewego.

Mięsień sercowy wyróżni a się mięsień czynnościowy serca i mięsień przewodnictwa. Mięsień czynnościowy: na ogół wyróżnia się zewnętrzną warstwę podłużno-skośną, środkową okrężną oraz wewnętrzną warstwę podłużną. Warstwa zew biegnie od szkieletu serca w stronę koniuszka i tworzy się tam wir serca. Mięsień przewodnictwa serca tworzy układ przewodzący serca który reguluje prace serca. Mięsień przewodnictwa wytwarza węzeł zatokowo-przedsionkowy(położony przy ujściu żyły głównej górnej w przedsionku prawym) i przedsionkowo-komorowy(położony na dnie przedsionka prawego w przegrodzie międzyprzedsionkowej) który przechodzi w pęczek przedsionkowo-komorowy. Pęczek składa się z pnia (pęczek Hisa) i dwóch odnóg prawej i lewej które przechodzą w rozgałęzienia tzw włókna Purkiniego.

Unaczynienie i unerwienie serca serce unaczyniają dwie tętnice odchodzące od opuszki aorty. Tętnica wieńcowa lewa biegnie w bruździe wieńcowej i oddaje gałąź międzykomorową przednią położoną w bruździe miedzykomorowej przedniej i gałąź okalająca kierująca się na tylną pow serca. Tętnica wieńcowa prawa biegnie w bruździe wieńcowej i oddaje gałąź miedzykomorową tylną. Unerwienie: włókna współczulne zwojów szyjnych i górnych piersiowych tworzą nerwy sercowe. Włókna przywspółczulne nerwu błędnego tworzą gałęzie sercowe.

Tętnice ściana składa się z trzech warstw: błony wewnętrznej, środkowej oraz zewnętrznej. Błona wew zbudowana ze śródbłonka o płaskich komórkach oraz tk łącznej zawierającej włókna sprężyste. Błona środkowa jest najgrubsza , między błoną środkowa a zew jest położona blaszka sprężysta zew. Błona wew zbudowana z włókien kolagenowych i sprężystych ułożonych koncentrycznie i śrubowo.

Żyły mają ściany zbudowane z trzech warstw: wew, środkowej i zew ale są cieńsze niż tętnice. Char cechą żył są zastawki żylne które mają kształt półksiężycowaty i wystepują parami. Krew płynie żyłami w kierunku serca. Żyły są uboższe składniki mięśniowe i sprężyste w porównaniu z tętnicami a wiotkie ściany powodują że opróżniowe naczynia żylne zapadają się a opróżniona tetnica zachowuje światło.

Naczynia włosowate są połączeniem między tętnicami i żyłami. Z naczyniami tętniczymi łączą się naczynia przedwłosowe natomiast naczynia zawłosowe przechodzą w żyły. Przez ścianę naczyn włosowatych odbywa się wymiana między środowiskiem krwi i jej składnikami a tkankami. Ściana składa się z jednowarstwowego śródbłonka który przylega do błony podstawnej. Średnica naczyń waha się w granicach 5-20um.

Krążenie małe czyli płucne rozpoczyna się w prawej komorze serca. Krew jest kierowana do płuc gdzie oddaje dwutlenek węgla a pobiera tlen z powietrza pęcherzykowego nastepnie zaś wraca do lewego przedsionka serca. Z prawej komory serca wychodzi pień płucny który pod łukiem aorty dzieli się na tętnice płucną prawa i lewą. Tętnice te prowadzą krew żylna uboga w tlen do wneki odpowiedniego płuca prawego lub lewego. Po wejściu do płuc tętnice dzielą się zgodnie z podziałem drzewa oskrzelowego a w rejonie pęcherzyków tworzą sieć naczyń włosowatych. Najczęściej z każdego płuca wychodzą dwie żyły płucne które kierują się do lewego przedsionka serca.

Krążenie duże ma za zadanie doprowadzenie krwi do wszystkich narządów i tkanek. Rozpoczyna się w lewym sercu aortą a kończy w prawym przedsionku żyłą główną górna i dolną.

Aorta jako główna tętnica krążenia dużego rozpoczyna się w lewej komorze serca, a sprężystość jej ścian zapewnia równomierny przepływ krwi. Od aorty odchodzą wszystkie tętnice krążenia dużego. W aorcie wyróżnia się części: aortę wstępującą, łuk aorty, aortę zstepującą.

Aorta wstępująca kieruje się z lewej komory serca do góry i w strone prawą. Tuż przy wyjściu serca na wys zastawek od aorty odchodzą tętnice wieńcowe: prawe i lewe. Tętnice te unaczyniają ściany serca.

Łuk aorty kieruje się od strony prawej i od przodu w stronę lewą i do tyłu. Od łuku odchodzą naczynia które zaopatrują głowę, szyję oraz kkg. Są to pień ramienno-głowowy, tętnica szyjna wspólna lewa i tętnica podobojczykowa lewa.

Pień głowowo-ramienny jest największym naczyniem łuku aorty i po przebiegu ok. 3cm dzieli się na tętnicę szyjna wspólna prawą i tętnicę podobojczykową prawą.

Tętnica wspólna prawa i lewa biegnie w kierunku głowy nieco rozbieżnie po obu stronach krtani. Tętnica szyjna wspólna na wys brzegu górnego chrząstki tarczowej dzieli się na tętnicę szyjną zew i wew. W miejscu podziału tętnica szyjna wspólna poszerza się tworząc tzw zatokę tętnicy szyjnej.

Tętnica podobojczykowa prawa odchodzi od pnia ramienno-głowowego, lewa zaś bezpośrednio od łuku aorty. Dalszy przebieg obu tetnic jest podobny. Tętnica podobojczykowa zaopatruje głównie kg. Od tętnicy podobojczykowej odchodzą: tętnica kręgowa, piersiowa wew, tarczowa dolna, nadłopatkowa, poprzeczna szyi, międzyżebrowa najwyższa.

Aotra zstępująca jest najdłuższym odcinkiem aorty i dzieli się na aortę piersiową i brzuszną.

Naczynia kd jest zbliżony do ukł żylnego kg. Żyły głębokie jako żyły towarzyszące w liczbie dwóch biegną razem z tętnicą, żyły powierzchowne biegną w towarzystwie naczyń limfatycznych.

Żyła odpiszczelowa, odstrzałkowa, podkolanowa, udowa, biodrowa zewnetrzna.

Żyła odłokciowa odpromieniowa, pachowa podobojczykowa