Dr. M Lewartowska- Zychowicz

WPROWADZENIE DO PEDAGOGIKI

TREŚCI PROGRAMOWE:

I. Pedagogika i pedagogia

1.pedagogia – społeczna praktyka

2. pedagogika – dyscyplina naukowa

II. Kontekst pedagogicznej praktyki

1. społeczne praktyki socjalizacyjne

2. procesy kulturowe

3. polityczność wychowania

4. ideologie edukacyjne

5. ekonomizacja pedagogicznej praktyki

III. Wychowanek w instytucji edukacyjnej

1. podmiot potencjalny – praktyki dyrektywne

2. podmiot od zarania – praktyki niedyrektywne

3. podmiot opresjonowany

4. emancypacja podmiotu

IV. Wychowawca w instytucji edukacyjnej

1. adaptacyjny technik – transmisja

2. refleksyjny praktyk – innowacyjność metodyczna

3. transformatywny intelektualista – konstruowanie wiedzy

LITERATURA:

• J.Kruk, Filozoficzno-pedagogiczne aspekty rozumienia tekstu. IMPULS, Kraków 1998

• R.Miller, Socjalizacja, wychowanie,psychoterapia, PWN, Warszawa 1981

• E.Zalewska, Ideologiczne konteksty działalności zawodowej nauczyciela…, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2000

• Z.Melosik, T,Szkudlarek, Kultura, tożsamość, edukacja, IMPULS, Kraków1998

• F.Znaniecki, Wychowujące społeczeństwo, [w:] idem, Socjologia wychowania, PWN, Warszawa 2001

• M.Czerepaniak-Walczak, Aspekty i źródła profesjonalnej refleksji nauczyciela, EDYTOR, Toruń 1997

• M.Lewartowska-Zychowicz, Pojęcie i kategoria, IMPULS, Kraków 2001

• U.Beck, Społeczeństwo ryzyka, SCHOLAR, Warszawa 2004;

• Z.Bauman, Globalizacja, PIW, Warszawa 2000

• J.Rifkin, Koniec pracy, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2001

• P.Bourdieu, J.Passeron, Reprodukcja. Elementy teorii systemu, PWN, Warszawa 1990

• M.Foucault,Nadzorować i karać, ALETHEIA, Warszawa1998

PEDAGOGIKA I PEDAGOGIA- Społeczna praktyka wychowawcza, dyscyplina naukowa

EDUKACJA- proces uwikłany w procesy społeczne

Różnorodne postrzeganie, o które zahacza szkoła:

• GLOBALIZACJA- rozszerzenie się jakiegoś zjawiska na cały glob, dotyczy sfery informacyjnej, technologicznej, kulturowej, politycznej, ekonomicznej, ma obejmować swoim zasięgiem cały glob

• ESTATYZACJA (XVII- XVIII w.- państwo narodowe)

  • Kwestia relacji jednostka- państwo

  • Rola obywatela (legitymizacji)

  • Kryzys legitymizacji- nie wiadomo czy państwo się sprawdza

  • Szkoła powszechna:

    • Pomoc najsłabszym: zajęcia dodatkowe, wyrównawcze

    • Edukacja ukierunkowana na kształcenie wszystkich

• RACJONALIZACJA

  • Idea łożenia z podatków na powszechną edukację

  • Oparta o zasadę egalitaryzacji (wszyscy równi)

• NACJONALIZACJA

  • Jednostka, a naród

  • Społeczności wielonarodowe- wieloetniczne

  • Trudno rozstrzygnąć przynależność

• KOLEKTYWIZACJA

  • Jednostka, a grupa społeczna

  • Klasa średnia- potężny dynamizm, ambicje, aspiracje

  • Przynależność zawodowa- grupa społeczna

  • Kryterium majątkowe

  • Poczucie przynależności i solidarności

• POLITYZACJA

  • Jednostka, a ideologie społeczne

  • Cenienie demokracji

  • Nasi kandydaci niezależni od naszych sądów

  • Zaradne jednostki i światłe społeczeństwo

  • Szkoła to miejsce apolityczne

  • Ideologia: zbiór idei, które legitymizują do działania

  • Edukacja- immanentnie polityczna

  • Szkoła kształtuje jako podmioty polityczne

• SOCJALIZACJA

  • Jednostka, a grupa pierwotna (np. rodzina)

  • Ważne jest skąd człowiek pochodzi (z jakiego środowiska), ponieważ przychodzi z określoną wiedzą społeczną, językiem

  • Edukacja szkolna zorientowana jest na kod rozwinięty. Dziecko kod nierozwinięty, np. gwara

  • Edukacja- wysoka kultura

  • Wpływa na rezultaty nauki szkolnej

• INKULTURACJA

  • Ja, a kultura

  • Wrastanie w kulturę (sposób symboliczny)

  • Sfera znaczeń i hierarchia ważności

  • Waloryzacja wartościowania

  • Szkoła zajmuje się kulturą wysoką, poza szkołą kultura niska

  • Dotyczy obszarów kultury, w które my wrastamy

• HUMANIZACJA

  • Godność osoby

  • Zasada współczulności

  • Uruchomienie wspólnego myślenia

• JURYDYFIKACJA

  • Wychowanie obywatelskie

  • Reguły prawne

  • Świadomość między ludnością, a odpowiedzialnością

• HUMINIZACJA

  • Wychowanie zdrowotne, higieniczne

• Psychologowie:

  • Poznać można jedynie wtedy, gdy zniwelujemy

  • Warunkiem socjalizacji jest pobudzanie struktur poznawczych

  • Nacisk na kwestię komunikacji i socjalizacja jest oparta na komunikacji

SOCJALIZACJA- kształtowanie się mentalności pod wpływem grup społecznych

SOCJOLOGIA POZYTYWISTYCZNA- wpajanie ludziom wzorów społecznych, norm, które są niezbędne dla naszego funkcjonowania. Socjalizacja jest okolicznością dzięki, której można funkcjonować

SOCJOLOGIA KRYTYCZNA- (opresje) wzorce, normy itp. To mechanizmy zniewolone jednostki

SOCJOLOGIA- silne oddziaływanie grupy na jednostkę, niedostateczne uwzględnianie kontaktu twarzą w twarz, symboli, indywidualności

• Antropologowie kultury:

  • Krytykowali socjologów

  • Socjalizacja to proces przejmowania wzorów kultury, od dorosłych za pośrednictwem mitów i rytuałów, pośredniczą temu procesowi symbole

  • Kwestie budzące wątpliwości:

    • Indywidualność

    • Kwestia przekazywania wzorców nie jest jednostronna

PEDAGOGIKA- człowiek jest istotą egocentryczną, manipulującą, dialogującą, rozwija się dzięki kontaktom z innymi. Istota, która przechodzi od monologu do dialogu

SOCJALIZACJA PERNAMENTNA- wskazuje na określone stanowisko w obrębie wychowania

• Psychologia- socjalizacja:

  • Teorie, jak działają różne mechanizmy ludzkie

  • Behawioryzm- zainteresowaniem rozwojem człowieka

  • Bodźcem może być wzmocnienie pozytywne/ negatywne (kara/ nagroda)

  • Bardzo silny model w edukacji

  • Reakcją jest cel

• Psychologowie humanistyczni:

  • Socjalizacja szansą samorealizacji

  • Człowiek istotą, która sama może o sobie decydować

  • Ujmują socjalizację jako proces, który może wspierać samorealizację, ale może również przeszkadzać

  • Teorie w jakich warunkach człowiek najlepiej się rozwija

PSYCHOANALIZA- człowiek rozwija się w efekcie oddziaływania środowiska, oddziaływanie jest analizowane w kontekście agresywności, przeszkoda w rozwoju osobowości. Zadanie pedagogów, terapia, zniwelowanie wpływów, by można odkryć prawdziwe ja

PSYCHOLOGIA POZNAWCZA- socjalizacja to proces przyswajanie matryc, które nabywamy w okresie dzieciństwa, które pomaga nam odkryć świat. Socjalizacja najważniejszym procesem

PSYCHOLOGIA EKSPERYMENTALNA- (Wygotski) zetknięcie się ze społeczną strukturą, symbole itd. Świat nasycony szeregiem znaczeń, symboli, przekazywanie kultur dzięki innym ludziom

SOCJALIZACJA ANTYCYPUJĄCA- nasza interpretacja grupy, z która mamy do czynienia

SOCJALIZACJA A WYCHOWANIE
SOCJALIZACJA
- wpływy niezamieszczone - związane z wpływem grupy pierwotnej
- R. Miller uważa, że te dwa pojęcia różni kodyfikacja - socjalizacja ma swój kontekst teoretyczny, polityczny, kulturowy, ekonomiczny. Współcześnie społeczeństwo jest najbardziej skodyfikowane, systematyczne

• Maks Scheller:

  • Gdzie umieścić wiedzę filozoficzną? Należy wziąć pod uwagę różne typy wiedzy, każda z nich posługuje się innym językiem, potrzebują innej tożsamości

  • Mamy różne typy wiedzy, które ukazują różne odmiany habitusu

• Wiedza potoczna:

  • Dotyczy naszej codzienności- „tu i teraz”

  • Informuje nas jak zdobyć pożywienie

  • W odróżnieniu od wiedzy filozoficznej nie pyta o naturę rzeczy

  • W odróżnieniu od wiedzy naukowej nie pyta o relację

  • Dzieli się ją z innymi ludźmi

  • Nie jest ani obiektywna, ani subiektywna

  • Jest intersubiektywna

  • Jest utylitarna(użyteczna)

  • Mamy obszary zrutynizowane i nowe

  • Są w tej wiedzy obszary związane z płcią, wiekiem itd.

  • Na terenie nauki trzeba wiedzę najpierw zbadać, a w wiedzy potocznej można „od tak” budować, generalizuje

  • Zakorzeniona w doświadczeniu

  • Schemat typizujący, np. wizja kobiecości i męskości

  • Wiedza jako pole schematyczne

  • Zrutynizowanie sfery- odruchowe, bezwarunkowe

  • Używamy przy tym wiedzy usłyszanej, z cudzego doświadczenia

  • To nie tylko to, co myślimy ale to z czym mamy do czynienia

  • Obiektywizacja wiedzy subiektywnej

  • Pozwala zinterpretować naszą rzeczywistość

  • Dostarcza pewnych standardów, musi zawierać pewne sankcję

  • Zawiera normy właściwego działania

  • Zdekonstruowanie pierwotnego habilitusu

• Relacje pomiędzy wiedzą socjalizacyjną

  • Wiedza socjalizacyjna jest zbędna i trzeba przejść do wiedzy naukowej

  • Wiedza socjalizacyjna jest bazą, która może być użyteczna

  • Wiedza socjalizacyjna jest istotną częścią, nie wygasa, a wiedza naukowa jest dodatkowym elementem

• Typy myślenia o wiedzy potocznej:

  • W XVIII w. wiedza potoczna była traktowana jako epitet, jako gorsza wiedza, natomiast właściwym sposobem myślenia o świecie była nauka

  • Prymarna utomność ludzkiego umysłu- jakich narzędzi ona dostarcza; Bacon- umysł mocno zakorzeniony w potoczności, skłonny do wiedzy potocznej niż naukowej

  • Hume- wiedza potoczna wytwarza takie narzędzia, które umożliwiają wiedzę naukową

  • Mill- skłonni jesteśmy utożsamiać z tym, co myślą inni

  • Rassel- ludzie skłonni umrzeć, a nie myśleć

AMBIWALENCJA- oczekiwanie przeciwstawnych zachowań w danej roli społecznej

• Cechy wiedzy potocznej:

  • Zrutynizowanie (zautomatyzowanie)- niepołączone z żadną refleksją

  • Obiektywizacja cudzej subiektywności- nie widzimy świata do końca obiektywnie. Poznajemy świat przez matrycę socjalizacji (kultura, język, normy, znaczenia)

  • Częstość doświadczania- używana jest jako matryca do obiektywnego poznawania świata

  • Schematy typujące- stereotypy, wyobrażenia, skąpe dane, nie ma dowodu weryfikacji poglądu, potwierdzenia badaniami, ale wiedza potoczna nie potrzebuje uzasadnienia. Rodzi rasizm i ksenofobię, są niebezpieczne społecznie, nie sposób stwierdzić prawdziwość

HABITUS- jest produktem wiedzy potocznej; nieuświadomiony i pół- automatyczny sposób reagowania na świat (poznawania)

• Procesy kulturowe:

  • Upłynnianie, rozszerzanie granic stereotypowych, kulturalnych roli i cech społecznych

  • Doświadczenie odmienności kulturowej

IDEA AKULTURACJI- idea cywilizowania; dziecko traktowane jako osobnik dziki, emocjonalny, nieracjonalny; wychowanie ma na celu cywilizowanie, nauczanie opanowania emocji, racjonalnego, naukowego myślenia

• Zjawiska kulturowe (ważne dla procesu edukacji)

  • Musi zajść w określonej przestrzeni, uczestnikami są ludzie

  • Kultura, zasób znaczeń= pole semantyczne jest elementem tożsamości ludzkiej, ludzie są nosicielami kultury

  • Ma wymiar czasowy (oś czasu): ewolucjonizm, antropologia

• Kontakt odrębnych kultur:

  • Pojęcie wartości (jedna wchłania drugą)

  • Dyfuzja, przemieszczenie wartości (żadna kultura nie ginie, zmienia się)

  • Zderzenie (starcie słabszej kultury)

• Podejścia badawcze kultury:

  • Obiektywistyczne- E. Durkheim

    • Badanie faktów społecznych generowanych społecznie i zbiorowości (instytucje, obyczaje, wzorce) bezpośrednio dostępne naszej obserwacji

    • Badanie empiryczne

  • Krytyczne- P. Bourdieu

    • Poszczególne działania społeczne mają charakter strategiczny

    • Instytucje tworzone są do określonych celów, które wzbogacają kapitał kulturowy istotny w procesie socjalizacji

    • Bariera: dzieci z górnych środowisk mają problemy w szkole, ponieważ rodzice przedstawiają kulturę niską, a szkoła przedstawia kulturę wysoką

• Rodzaje kapitału istotnego w szansach edukacyjnych:

  • Ekonomiczny

    • Zasoby materialne, pieniądze

    • Dziedziczony

  • Kulturowy

    • Strefa symboliczna, zwyczaje, obyczaje wyniesione z określonego środowiska

    • Socjolog ma demaskować agresję kulturową, przemoc symboliczną

    • Zmienia się pogląd o strukturze, organizacji szkoły, o ingerencji władzy, roli nauczyciela, relacji z uczniami itd.

  • Społeczny

    • Koneksje i znajomości, wg. Bordieu, przebywanie w określonym towarzystwie

• Ekonomizacja (neoliberalizm, neokonserwatyzm)

  • Edukacja- stworzenie najlepszych warunków rozwoju jednostki

  • Rynek główną matrycą myślenia o społeczeństwie

• Liberalizm (wizja jednostki- człowiek wolny ma określone prawa)

  • Prawa człowieka

  • Natura człowieka- racjonalność wrodzona

  • Edukacja odzwierciedleniem stylu myślenia charakterystycznego dla rynku

  • Jednostka jest właścicielem samej siebie i może samodzielnie sobą dysponować i rozporządzać

  • Człowieka, należy wykształcić do racjonalności, a co za tym idzie do moralności, dokonywania wyborów, realizacji planów

  • Jednostka istotną odpowiedzialną za swoje działania, ponosząca winę za niepowodzenia

  • Wizja społeczeństwa:

    • Nie ma społeczeństwa jako całości organizmów, jest tylko suma jednostek

    • Nie ma zbiorowych praw (pracowniczych), ale prawa podmiotowe

    • Jesteśmy zdolni do wspólnego działania na podstawie jednostkowych interesów

  • Dziecko nie jest racjonalne, więc nie może być wolne

  • Wartości:

    • Każdy ma swoją hierarchie wartości

    • Umowa społeczna to zrzeszenie się części praw, obowiązków na rzecz społeczeństwa (dla dobra ogólnego)

    • Nie ma projektu dobrego życia

    • Społeczeństwo jest nieustająco różniącym się konglomeratem

  • Rynek:

    • Zbiór racjonalnych jednostek, wolnych od konfliktów i wojen, dążących do zrealizowania określonych interesów, model idealnego społeczeństwa

  • Edukacja:

    • Jako przestrzeń rynkowa, kupno- sprzedaż (relacja kompetencji/ kupowania notatek)

    • Kupowanie i sprzedawanie wiedzy i umiejętności

    • Rankingi szkół- oferta kupna dobrej edukacji

• Racjonalność rynkowa (3 typy osobowości/ tożsamości kreowanych w racjonalnym rynku)

  • Producenci- ludzie generujący kulturę przeszli przez wyższe szczeble edukacji, ludzie sukcesu piastują wysokie urzędy

  • Konsumenci- konsumentami jesteśmy wszyscy

  • Ludzie na przemiał, zbędni, odpad- zbędni to 50% absolwentów, ludzie trwale niepotrzebni, ludzie- śmieci skazani na bezrobocie, dziedziczenie biedy, spychani na margines życia społecznego

• Dyskurs uczciwego handlu (N.Klein)

  • Praca bez zabezpieczeń socjalnych

  • Praca na zlecenie, umowę nie daje żadnego zabezpieczenia

  • Śmieciowa praca (Tesco, McDonald) przeznaczona dla młodych osób, dodatkowe kieszonkowe, pracujący ubodzy- biedni ci, co pracują

  • Edukacja mówi, że mamy się kształcić, rozwijać, aby otworzyły się drzwi do kariery, a powinna mówić, że nie dostaniemy pracy na pełen etat, bo jej po prostu nie ma

  • Usługi nie wchłaniają dawnych etatów w przemyśle, ale dają pracę młodym ludziom, imigrantom, umiejętnością narodowym

  • Bardzo duże rozwarstwienie społeczne, milionerzy i skrajnie biedni ludzie; klasa średnia jest w zaniku, a powinna stabilizować strukturę. Klasa średnia inwestuje w edukację i dostęp do kultury dla swoich dzieci

  • Ubodzy działają stabilizująco na strukturę społeczną, ponieważ mobilizują klasę średnią do wytężonej pracy, żeby tylko nie znaleźć się na marginesie (relacja wolności i odpowiedzialności)

  • Kultura masowa ukierunkowana na generowanie zysków, napędza konsumpcje

AMBIWALENCJA- napięcie emocjonalne, tworzące dyskomfort psychiczny, nieciągłość poznawcza; niejasność w rozumieniu świata

• Ambiwalencja bierze się z otwartości ludzi:

  • W rolę (dziecka) wpisuje się przeciwstawne oczekiwania- trudno określić swoją tożsamość

  • Elementy dysfunkcyjne- ambiwalencja jest jednym z nich, czyli rozsadzającą strukturą od wewnątrz

• Yeats (rasa i dusza)

  • Świat plemienny- krwawa polityka tożsamości, świat dżihadu

  • Macświat- bezkrwawa polityka zysku, przyszłość bez granic

  • Niemożliwe stworzenie tożsamości na różnicy, ani wyłącznie na uniwersalnym, aby stworzyć tożsamość musi być ambiwalencja; żyjemy między uniwersalnością, a praktykularnością

HEGEMONIA- jedna z partykularności przeważa (zwycięża) i determinuje tożsamość (lokalną)

SPOŁECZEŃSTWO SPEKTAKULARNE- ludzie są częścią spektaklu (część życia społecznego)

• Ritzer:

  • Kultura społeczna jest całkowicie upozorowana

  • Kultura= prezentacja rozrywki (laswegazacja)

  • Żyjemy w świecie pełnym SYMULACJI

  • Nie ma oryginalnych kultur- myślimy, że jemy tradycyjną pizze (a taką możemy znaleźć w domu Włocha)

  • Wytwarzanie się HIPER RZECZYWISTOŚCI, która nie nawiązuje nawet do tego, co było, do żadnej realności- zaciera się granica między reprezentacja i symulacją

• Etapy symulacji:

  • Wyobrażenie o rzeczywistości (taka fotografia rzeczywistości)

  • Wyobrażenie, które wypacza rzeczywistość

  • Wyobrażenie ukrywa rzeczywistość (przestaje być widoczna)

  • Wyobrażenie jest całkowicie różne od rzeczywistości

• Wspólnoty refleksyjne:

  • Ucieczka do tyłu może prowadzić do fundamentalizmu i ortodoksji

  • Współczesne społeczeństwo zrywa więzi narodowe, religijne, ale buduje więzi konsumpcyjne, jesteśmy uspołecznieni przez konsumpcjonizm- tworzy się nowa wspólnota

• Ideologia i problematyka polityczności:

  • Socjalizacja i edukacja opierają się na wyborach (politycznych), ideologiach

  • Ukryta ideologia: więcej przedmiotów humanistycznych niż ścisłych, bo tworzą tożsamość narodową

  • Intencję przeszłości, daje poczucie spójności (my polacy) i tworzy się tożsamość osobista i wspólna (tworzymy takie same obrazy przeszłości)

  • Dzięki ideologii wiemy kim jesteśmy tu i teraz

  • Strategie działania na przyszłość

• Ideologia pełni funkcję:

  • Opisowa (opisuje świat)

  • Normatywna (podpowiada nam co mamy robić)

• Typy ideologii:

  • Elitarystyczne

    • Są grupy, którym należy się szczególne miejsce w społeczeństwie, potrzebne określone kryterium

  • Egalitarne

    • Sprzeciwiają się nierównością, ale są bardziej i mniej radykalne (które domagają się równości praw i szans)

• Ideologia człowieka:

  • Konserwatywna

    • Pochodzenie, reakcja na zmiany, próba obrony upadającego feudalizmu oraz tamtych wartości

    • Wizja człowieka:

      • Biologiczny i duchowo niedoskonały

      • Ludzie różnią się między sobą (co wynika z pochodzenia), wyrażają akceptację tych różnic

    • Wizja społeczeństwa:

      • Organizm= społeczeństwo, składa się z różnych części i każda jest potrzebna

      • Części te nie powinny zmieniać swojego położenia

      • Każda grupa na tyle istotna, że jednostki muszą zostać na swoim miejscu, stąd sprzeciw do zmian; doskonalenie w obrębie swojej pozycji

    • Wizja edukacji:

      • Tradycja, trwałość, kultura, religia (wartości, na których oparta jest edukacja)

      • Nastawiona na transmisję utrwalonej tradycją kultury

      • Realizowane przez:

1. Wybór treści programowej (treści muszą złożyć się na określoną postać)

2. Kanony (wiedzy, lektur, wartości, interpretacyjny).

   1. Kanon wiedzy:

      1. Służy podtrzymywaniu pewnych wartości (ma kształtować naszą tożsamość)

      2. Musimy znać historię, umieć kształtować nastawienie do rzeczywistości

   2. Kanon wartości:

      1. Wartości nie neutralne, tylko już zwaloryzowane, ma to zaowocować wykształceniem odpowiedniej postawy

      2. Dekalog- podstawowy kanon wartości

      3. Znamy tylko pewne systemy etyczne (inne są usuwane z treści kształcenia)

      4. Szkoła nasiąknięta „pewnymi” wartościami

   3. Kanon interpretacyjny:

      1. Szkoła dysponuje źródłem interpretacyjnym (ideologia), dlatego nauczyciele często nie uznają naszych interpretacji „bo są złe”

      2. Naciskanie na to, co autor miał na myśli, a nie własna interpretacja

      3. Istotny element kultury szkolnej; naucza nas analizy (rzadziej robiliśmy syntezę i przetwarzanie wiedzy, co jest nam potrzebne

3. Pytania na odtwarzanie

4. Klasa umeblowana tak, że uczniowie zwróceni są w stronę nauczyciela, są tyłem do siebie, tylko nauczyciel porusza się po klasie (nie ma nastawienia na dyskusje, tylko na transmisję)

5. Dyscyplina i prawidłowy przepływ transmisji

• Liberalna

  • Indywidualistyczna koncepcja człowieka

  • Człowiek zdolny do samodzielności, z natury jest względnie dobry

  • Istota racjonalna i potencjalna (potrzebne są warunki, aby umysł się rozwinął)

  • Warunki:

    • Odpowiednia przestrzeń społeczna (wolny rynek, demokratyczny porządek życia społecznego)

    • Zorganizowana edukacja (aby stać się samodzielnym zarówno intelektualnie jak i podtrzymywanie swojego życia)

  • Racjonalność/ wolność (związek)

    • Tylko człowiek racjonalny może oceniać cel- środek i tylko on może być wolnym, myśleć i działać niezależnie i stać się osobą moralną

    • Ktoś kto potrafi rozpoznać dobro i zło, wybiera DOBRO, dlatego związek między racjonalnością, a moralnością

  • Społeczeństwo:

    • „suma jednostek”, które są zróżnicowane, ale zdolne do współpracy, gdy mamy wspólne cele

    • Podmiotowa wolność (autonomia), ale wolny jest tylko człowiek dorosły

    • Edukacja może być zdyscyplinowana, ale nadal nastawiona na emancypacje oraz indywidualizm

    • Edukacja zwerbalizowana- poszerza prawa podmiotowe (dyskurs humanistyczny, a nie liberalny)

• Radykalna

  • Człowiek zawiera w sobie id (Freud), więc jak może być racjonalny skoro ma id. Kwestionuje modernistyczny model (Marksizm)- jak mamy być racjonalnymi skoro nasze myślenie zależy od sytuacji ekonomicznej

  • Człowiek nie jest racjonalny

  • Kompetencje intelektualne mogą prowadzić do zła

  • Warto angażować się w edukację, bo mamy nieustannie do czynienia z presją kultury, rodziny, społeczeństw- trzeba nauczyć się tej przemocy (rozpoznawać) by z nią walczyć

  • Edukacja może być demokratyczna, krytyczna (by rozpoznawać opresje, a jednocześnie uczyć/ dążyć do emancypacji)

  • Ważna jest obecna sytuacja

PODMIOT POTENCJI- koncepcja nowożytna, nie mamy jej od momentu urodzenia, możemy ją pozyskiwać w wyniku odpowiednich zabiegów edukacyjnych; dziecko to istota anomijna

POTOCZNA RACJONALNOŚĆ- potencjał do rozwoju umysłowego, potrzebne są określone warunki do rozwoju

AKTUALNA EMOCJONALNOŚĆ- kierowanie się emocjami naraża nas na konflikty

RELACJA CEL- ŚRODEK- trzeba podjąć odpowiednie środki, działania, aby osiągnąć racjonalny cel

• Pedagogika intelektualistyczna (od XIX w.)

  • Wychowanek jest ukształcalny/ plastyczny, można go urobić/ zmienić

  • Kształcenie jest równoznaczne z wychowaniem

  • Celem edukacji jest charakter moralny

MORALNOŚĆ- dokonywanie wyborów w obliczu pokus (dobra i zła); wyłącznie umysł zdolny jest do rozpoznawania tego, co dobre, a tego co złe i do dokonywania wyborów

• Gdy ktoś przekazuje nam wartości moralne zniewala nas, bo nie stawia nas przed wyborami, nie jesteśmy moralni, bo nie stoimy w obliczu wyboru. W ten sposób jednostka jest niewolnikiem postępującym moralnie, ale nie potrafi dokonywać moralnych wyborów w obliczu pokus

MYŚLI- wiedza abstrakcyjna, ćwiczenie umysłu

UCZUCIA- wartościowanie wiedzy

ZASADY- to jest słuszne, podstawowe konstruowanie działania

DZIAŁANIE- metoda działania, wypracowana samodzielnie na podstawie wcześniejszych procesów

• Wychowanie jako próba skłonienia do tego, by samodzielnie nauczyć się odróżniać dobro od zła:

  • Osąd etyczny

  • Osąd estetyczny- jeśli chcemy pochwalić się naszymi czynami to znaczy, że jest dobry, jeśli nie chcemy oznacza to, że jest zły, że się go wstydzimy

• Idee moralności:

  • Idea wolności wewnętrznej- możność postępowania w zgodzie z własnymi przekonaniami

  • Idea doskonałości- wola rozwija się w ogniu wyborów, jeśli nie ma okazji przeszyć to się nie doskonalimy

  • Idea prawa- charakter społeczny; dwie wolne wole roszczą sobie prawo do tego samego obiektu

  • Idea słuszności- za dobrodziejstwo się odwdzięczyć, za wyrządzoną krzywdę zadośćuczynić

CNOTA- życie zgodne z regułami moralnymi, a jak nie cnota to piekło (obowiązek)

• Pedagogika dyrektywna (kontrola, pobudzenie do rozwoju)

  • Kształcenie intelektualne- narzędzie doskonalenia

  • Indywidualizm spada na drugi tor

  • W szkole nie uczymy się ważnych rzeczy, musimy być wyjątkowo zainteresowani danym zagadnieniem

PODMIOT OD ZARANIA- od urodzenia albo nawet wcześniej, przyznanie człowiekowi pewnych praw podmiotowych od początku jego istnienia

• Pedagogika humanistyczna (PAJDOCENTRYCZNA)

  • Platon- pedagogiczny dyrekt- kontrola przebiegu edukacji

  • Sokrates- wiara w samodzielny rozwój, człowiek to autonomiczna podmiotowość, samodzielny impuls rozwojowy, nie trzeba podmiotu popychać do rozwoju

  • J.J. Rousseu- NATURALIZM

    • społeczeństwo to źródło wszelkiego zła

    • dziecko to istota chętna do rozwoju, zdolna, dobra

    • wychowanie na łonie natury- naturalne przeszkody (spadanie z drzewa)

    • w społeczeństwie dziecko ma wrażenie, że jest zależne od cudzej woli (rodzic), uczy się konformizmu (rodzina- nie narażaj się rodzicom, szkoła- przypodobaj się nauczycielom)

  • J. Rutkowiak

  • Paratechnologiczna pedagogika humanistyczna (M. Łopatkowa)

    • Uczyńmy wychowanka podmiotem procesu wychowania

    • Podmiotowość nie jest więc zależna od niego (raz jest, raz nie jest, ktoś o tym decyduje)

    • Przyznawanie i odbieranie podmiotowości to środek manipulacji

  • Pedagogika kultury Hessen

    • Sfera symboliczna

    • Człowiek rozwija się w efekcie, poprzez to jakie świadczenia ludzie przenoszą

    • Te symbole to nasze narzędzia działania i rozumienia życia wokół nas

    • Człowiek, którego potencjały mierzyliśmy wybudował piec kremacyjny

  • Załamanie modernistycznej wersji podmiotowości

• Pedagogika krytyczna:

  • Pytanie o przemoc, struktury społeczne, instrukcje społeczne mają charakter agresywny

  • ANTYPEDAGOGIKA- nie wychowujemy, bo to przemoc, kształcenie za zgodą obu stron

  • PEDAGOGIKA OPORU- jak stawiać opór przemocy, przymusowi

  • PEDAGOGIKA EMANCYPACYJNA- czy można wyzwolić się z przemocy, jak można poszerzyć moją wolność

• Pedagogika terapeutyczna:

  • John Holt

    • Szkoła to nie miejsce na terapię, strony uzależniają się od siebie (terapeuta i podopieczny)

    • Nauczyciel: dawca praw, przywilejów

    • Uczeń jest ubezwłasnowolniony i konformistyczny w procesie nadawania praw

  • Ledi Witkowski

    • Złudzenie, mity, koncepcja ucznia jako podmiotu

    • Gotowej podmiotowości przyznaje się pełnie praw, a więc wybór, co wtedy ze szkołą?- nauczanie domowe

    • Naturalny impuls rozwoju u dzieci, nie przeszkadzać, co z nauczycielem?- nie jest potrzebny. Impuls jest przewartościowany, potrzebny jest bodziec do znalezienia swojej ścieżki, potrzebny jest zewnętrzny impuls, np. zachęta nauczyciela

    • Dziecko jest uwiedzione (już oglądało telewizję, zajrzało do internetu, bluzgało się w piaskownicy)

    • Pragnienie rozwoju i poznawanie świata. Niektóre dzieci chcą żyć na pograniczu świata, tam reguły są dla nich korzystniejsze niż w świecie dorosłych

    • Autorytet- ktoś z kim warto się pokłócić, nie zgadzać, polemizować, bo rozwija nasze myślenie, są dla nas inspiracją. Konflikt -> kryzys -> rozwój

    • Potrzebny nam ktoś, kto da nam kopa do rozwoju

    • Autorytet nie ma być jakimś ideałem, do którego dążymy, z którym chcemy się utożsamić

• Pedagogika niedyrektywna rezygnuje z:

  • Celów

  • Programów

  • Przemocy

• Myśl liberalna (nie przyznaje praw podmiotowych dziecku, bo nie jest racjonalne) to nie myśl humanistyczna (PAJDOCENTRYZM- dziecko ma pewne lub pełnie praw podmiotowych)

  • Wchodząc do instytucji nasza tożsamość ma stać się zgodna z jakimś modelem podmiotowym

  • Przemoc symboliczna- narzucanie dyskursu, nie możemy mówić tego, co chcemy, ale co jest w programie

• Przemoc instytucjonalna

  • Średniowiecze- praktyki karcelarne- cierpienie dla ciała, wyznanie winy (tortury), a nie udowodnienie winy

  • Oświecenie- przestępstwo wobec prawa

  • Teraz- zmienia się mentalność przesunięcia spektaklu z wykonania kary do udowodnienia winy; koncentracje na procesie udowodnienia winy

  • Ekspertyza- budują wiedzę o człowieku

• Antropologia kryminalna

  • Modelowanie ludzi

  • Dyskurs prawny składa się z różnych dziedzin (pedagogika, psychologia, socjologia, medycyna)

  • Ta wiedza modyfikuje proces karny

  • Ukryte, łagodniejsze wymienianie kary (rosnąca wrażliwość)

  • Oddziaływanie na duszę- naprawianie, leczenie, resocjalizacja- zmiana duszy

  • Wiedza o osadzonych w więzieniu; jak oddziałuje na jego poczynanie środowisko

• Wiedz budowana przez praktyki karcelarne:

  • Wiedza o psychologii (motywacje, emocje)

  • Normy (co można, a czego nie)

  • Wpływ środowiska (kontekst)

• Ponopticon

  • Układ Sali (podwyższenie, frontalne ułożenie ławek)

  • Nie można ruszać się w ławce i z ławki

  • Nauczyciel może się poruszać, stanąć za naszymi plecami i kontrolować nasze ruchy (nie wiemy, czy obserwuje właśnie nas)

  • Jednokierunkowa edukacja

• Co to jest transmitowanie- program szkolny. Ministerstwo tworzy program (klasy panujące, elita, legitymizacja programu przez klasę panującą)

• HABITUS- to, co uwewnętrzniliśmy do sfery nawyków (sposoby działania, myślenia, reagowania, poznawania) matryca używana nieświadomie

  • To, co powstaje w rodzinie (wartości, poglądy, zachowania)

  • To, co w szkole- zderzenie kultury niskiej z wysoką, różne wartości, poglądy

• Model tożsamościowy:

  • Dzieci posiadają wysoki kapitał kulturowy, lepiej dopasowują się do szkoły, osiągają więcej sukcesów

  • Kapitał ekonomiczny rodziny- im wyższy tym większe możliwości rozwoju w szkole, tym więcej sukcesów

  • Kapitał społeczny (koneksje i znajomości)- dziecko lekarza obcuje z medycyną wcześniej niż inne dzieci

• Przemoc:

  • Symbol- kult

  • Negacja prawomocności poprzedniego

  • McLaren- antystruktura- struktura wewnątrz szkoły, działająca przeciw szkole, powołuje ją opór

  • Rytualizm

    • Obrząd inicjacyjny: matura- legenda

    • Rewitalizacyjny: okresowe przypominanie hierarchii władzy ( lubię nas, ale to ja tu rządzę)

    • Opór- ruch przeciwko określonym regułom życia szkolnego

      • Akty wywrotne zimnych facetów, kaptur, zwisanie z krzesła, ręce w kieszeniach, rzucie gumy- całym sobą wyraża pogardę na temat tego, co dzieje się w szkole

      • Błaznowanie- prowokuje do śmiechu, neutralizuje lęki za pośrednictwem żartu. Trudno z nim walczyć

      • Inwersja symboliczna- odwrócenie roli, hierarchii.

  • Narusza reguły

  • Pokazuje nowe rozwiązania

• Podmiot emancypacyjny (opór + polityczność)

  • Polityczność, czyli kreowanie się tożsamości

  • Podmiot polityczny to osoba dokonująca świadomych wyborów, podejmująca decyzje, wyznająca wartości demokratyczne

  • Szkoła powinna nas chronić przed manipulacją, przemocą, kolonizacją

  • GIROUX- w szkole powinniśmy uczyć się rozwiązywać problemy, a nie kolekcjonować informacje, tworzyć znaczenia, a nie odtwarzać

  • Szkoła powinna być demokratyczna, prowadząca do emancypacji (działania wolnościowe, zmieniające naszą strukturę)

  • Człowiek istotą:

    • Emocjonalną (odpowiada za wszystko, co złe)

    • Potencjalnie racjonalną

• Etapy emancypacji:

I emancypacja przez rozum. Dostęp do praw. Chronią przed przemocą

II emancypacja- walka klas (marksizm), rozum, a nie walka daje dostęp do wolności

III teologia wyzwolenia- emancypacja przez dialog

IV emancypacja przez tworzenie podmiotu politycznego

• Emancypacja, wg. M. Czerpaniaka- Walczaka:

  • Świadome i trwające w czasie rozpoznawanie (w sobie i świecie) ograniczeń i źródeł agresji; podejmowanie działań skierowanych na ich odrzucenie, świadome osiągnięcie nowych pól wolności, nowych praw oraz konsekwentne i odpowiedzialne z nich korzystanie

  • Wymaga świadomości (rozum- oświecenie- modernizm)

  • Rozpoznawanie przeszkód wewnątrz nas i w świecie

  • Działanie indywidualne i zbiorowe (aktywność)

• Emancypacja, a izonomia

  • Ktoś nam przyznaje wolność

  • Nie wymaga żadnej aktywności

  • Obdarzenie wolnościami

  • Nauczyciel- dysponuje swobodami, ma władzę, poczucie wyższości, instrumentalizacja praw

• Symbol dobrego patrona

  • Pozwala swobodnie wypowiadać swoje zdanie

  • Chce dowodów sympatii i uznania, uczeń ma doceniać liberalną postawę nauczyciela inaczej odbierze nam prawa

  • Władza nadana przez izonomię jest niebezpieczna

• Wychowanie pod wpływem izonomii:

  • Postawa roszczeniowa

  • Nieumiejętność odpowiedniego korzystania z praw, gospodarki, wolności

  • Ryzyko nadmiernej podległości, utrata wiary we własne możliwości

  • Przymus korzystania z praw

I FAZA ROSZCZEŃ EMANCYPACYJNYCH

• Bo wszyscy idą, mają ten przywilej, jeśli nie mogą iść na imprezę to moje wolności są ograniczone

• Zablokowanie działania- bo tak, bo wszyscy, ale ty nie jesteś wszyscy

II FAZA ASPIRACJI EMANCYPACYJNYCH

• Bardzo, bardzo chcemy

• Dyskusje, negocjacje, rozmowa, bo bardzo zależy mi na swobodzie

• Ubieganie zmartwień (argumentów) rodziców

III FAZA DĄŻEŃ EMANCYPACYJNYCH

• Trzeba pokazać, że potrafimy odpowiedzialnie skorzystać ze swobody

• Emancypacja przez dialog (Freire)

  • WOLNOŚĆ- praktyka mówienia własnych słów

  • Grupy uciśnionych- nie mówiących własnym głosem, nie mówiących o sobie

  • Kultura ciszy- mówimy o wykluczonych, a oni nie mogą mówić sami o sobie

  • Przywrócenie głosu przez dialogowanie

  • BANKOWA KONCEPCJA EDUKACJI- narracja, mówienie, nie wszyscy są usprawiedliwieni do mówienia ; nauczyciel= narrator, uczeń= słuchacz

  • DEPOZYT- przechowujemy niepotrzebną wiedzę, po sprawdzianie ją wyrzucamy

I założenie, że człowiek jest dobry

II ryzyko porzucenia dzieci, pozostawienia samym sobie (nie można dawać zbyt duże swobody do emancypacji)

III obawa przed represją (interwencja rozumiana jako agresja)

IV urynkowienie, a eliminowanie rywalizacji w edukacji (jeśli wyeliminujemy współzawodnictwo to uczniowie będą ludźmi nie przygotowanymi do życia, do podejmowania działań, do radzenia sobie

• Wychowawca:

  • Potoczne myślenie (jaki jest, a jaki powinien być)

    • Nie jest skarbnicą wiedzy (a powinien)

    • Nie zawsze ma odpowiednie zdolności komunikacji

    • Nie umie tłumaczyć, wyjaśniać zagadnień

    • Musi być wrażliwy na przeżycia/ potrzeby ucznia

    • Konkretny, uczciwy, stanowczy, kompetentny, dotrzymuje tajemnic

  • Wiedza metodyczna i merytoryczna

    • Kompetencje realizacyjne- wiedza typu jak to zrobić

    • Kompetencje interpretacyjne- wiedza, umiejętności, wartości czyniące świat zrozumiałym

  • Adaptacyjny technik

    • Dostosowanie do statusu quo

    • Transmituję wiedzę zgodnie z programem, podręcznikiem

    • Postawa zupełnie nie twórcza

    • Młodzi praktycy próbują dopasować się do zasad funkcjonowania szkoły

  • Refleksyjny technik

    • Wiąże świadome działanie nauczyciela z krytyką refleksyjną nad praktyką

    • Twórca własnego warsztatu

  • Transformatywny intelektualista

    • Nie wykonuje pracy fizycznej, wytwarza idee