Istotne fazy z historii ruchu ekumenicznego poza Kościołem Katolickim.
Ruch ekumeniczny został zapoczątkowany w chrześcijaństwie ewangelickim.
Do 1910r -preekumenizm:
Połowa XVIII w. Jednym z wybitnych przedstawicieli nowożytnych, akatolickich dążeń zjednoczeniowych był Ludwik Zinzendorf. Ten żarliwy saski arystokrata założył pietystyczną wspólnotę chrześcijańską, znaną pod nazwą Herrnhuttów (Dom Boży), która skupiała Jednotę Braci Czeskich, niektórych luteranów, kalwinów i innych protestantów. Zinzendorf głosił potrzebę ogólno chrześcijańskiego braterstwa, posiadającego swoje źródło nie w strukturach kościelnych, ale w rzeczywistej łączności z Chrystusem. Ponad kościelne braterstwo tego nowego związku nazywanego Jednotą Braci Morawskich miało się realizować w głębokim życiu wewnętrznym, w miłości odkupionego grzesznika do swojego Zbawiciela poprzez wiarę w odkupienie i odprawienie wspólnych nabożeństw.
Jedną z ważniejszych tendencji zmierzających w protestantyzmie do jedności, a uwieńczonych sukcesem, był Alians Ewangelicki, założony w 1846r. w Londynie przez Thomasa Chalmersa. Była to wspólnota międzywyznaniowa. Dążyła ona do połączenia poszczególnych chrześcijan na określonych zasadach, podkreślających autorytet Pisma Św., jedność Boga, Trójcę Świętą, grzeszność człowieka. Wpływy Aliansu zanikły jednak na przełomie XIX i XX stulecia. Do dziś przetrwał jedynie zapoczątkowany przezeń Tydzień Modlitwy o Jedność Chrześcijan.
W 1855r., podczas posiedzenia Aliansu Ewangelickiego w Paryżu, doszło do utworzenia Światowej Organizacji Chrześcijańskich Związków Młodych Mężczyzn (YMCA). Żeński odpowiednik, Światowa Organizacja Chrześcijańskich Związków Młodych Kobiet (YWCA), powstał dopiero w 1893r. Ich celem było pogłębianie życia duchowego i studiowanie Biblii.
1910r. w Nowym Jorku z inspiracji CH.H. Brenta (biskup misyjny z ramienia Protestanckiego Kościoła Episkopalnego) Generalne Zgromadzenie Protestanckiego Kościoła Episkopalnego powołało do życia ruch „Wiary i Ustroju". Celem tego ruchu było dążenie zjednoczeniowe. Dziś jest w strukturze światowej Rady Kościołów, zajmuje się dialogami doktrynalnymi.
1910r. w Edynburgu zebrała się Światowa Konferencja Misyjna, która w 1921r. przekształciła się Międzynarodową Radę Misyjną.
Ludzie się spierają czy to wydarzenie z Nowego Yorku czy z Edynburga należy uznać za początek ruchu ekumenicznego. Ważne jest jednak to, że oba wydarzenia dały początek ekumenizmowi nowożytnemu.
„Wiara i Ustrój"
Pierwszą Międzynarodową Konferencję „Wiary i Ustroju" zorganizowano już w 1927r. w Lozaimie. Konferencję, w której wzięła udział min. liczna delegacja prawosławia.
Druga Konferencja „Wiary i Ustroju" odbyła się w Edynburgu w 1937r. i zgromadziła 443 delegatów ze 123 Kościołów i wyznań chrześcijańskich pochodzących z 43 krajów. Podkreśla się, że miała ona charakter zdecydowanie teologiczny (dogmatyczny).
Konferencja z Edynburga była ostatnim samodzielnym zgromadzeniem ruchu „Wiara i Ustrój". Zaakceptowała ona normy prawne tworzącej się Światowej Rady Kościołów i tym samym w 1938r. w Utrechcie weszła w przyszłe ramy organizacyjne ŚRK.
1948r. powołano dopiero do życia Światową Radę Kościołów, gdyż plany jej wcześniejszego tworzenia przerwała II wojna światowa.
„Życie i Działanie"
W roku wybuchu I wojny światowej Natan Söderblom(działał podczas studiów w Chrześcijańskim Ruchu Studentów) został biskupem Uppsali. Uznał, że w sytuacji wzajemnych zagrożeń chrześcijanie nie mogą milczeć i zredagował w 1914r. słynny „Apel o pokój". Podjął starania, by dla sprawy pokoju zjednać przywódców kościelnych społeczności chrześcijańskich. Przez całą wojnę utrzymywał z nimi kontakty, by wspólnie skuteczniej pomagać ofiarom wojny. Za tę działalność otrzymał później pokojową nagrodę Nobla. Ważniejsze jednak było zainaugurowanie ruchu praktycznego chrześcijaństwa. W 1919r. Söderblom wystąpił w Holandii z formalną propozycją i planem założenia Światowej Rady Kościołów. Postanowiono wówczas zwołać międzynarodową Konferencję Kościołów Chrześcijańskich. Prawosławie ustosunkowało się pozytywnie do tej propozycji, Kościół katolicki natomiast odmówił udziału przypominając, że zjednoczenie winno nastąpić na drodze „powrotu do Rzymu".
Pierwsza Konferencja miała miejsce w Sztokholmie w roku 1925 z udziałem 661 delegatów z 37 krajów. Arcybiskup Uppsali uważał, że zjednoczenia chrześcijaństwa nie osiągnie się na drodze dyskusji teologicznych, dlatego głosił zasadę, że „wiara dzieli, miłość jednoczy".
Tematy Konferencji:
Kościół a sprawy ekonomiczne i przemysłowe, Kościół a problemy moralne i społeczne, Kościół a stosunki międzynarodowe, Kościół a wychowanie chrześcijańskie, Kościół a metody współpracy i organizacji
Druga Konferencja odbyła się w 1937r. w Oksfordzie. Dokonano zmiany na stanowisku przewodniczącego. Po śmierci N. Sóderbloma miejsce przewodniczącego zajął Ch. H. Bell, biskup anglikański.