Pierwszy etap konfrontacji Kościoła Katolickiego z reformacją zaznaczył się polemiką. Polemika dąży do obrony swego stanowiska, do pokonania a nawet nawrócenia przeciwnika. Nie uznaje żadnej racji w obozie przeciwnika. W okresie polemiki strona katolicka traktowała heretyków i schizmatyków, jako zbuntowanych katolików, osądziła ich stanowisko z punktu widzenia katolickiego, nie uwzględniając czynników ani psychologicznych ani socjologicznych.

Okres najgwałtowniejszej polemiki z protestantyzmem – to wiek XVI i początek wieku XVII. W wieku XVII polemika przechodzi w etap kontrowersji irenicznej. Powstający racjonalizm zaczął atakować dogmaty tak katolickie, jak protestanckie. Dlatego obrona skoncentrowała się na podstawowych prawdach wiary i na ich pozytywnym wykładzie. Do zmiany nastawienia ze strony katolickiej przyczynili się min. święci (św. Franciszek Salezy; św. Wincenty a Paulo; św. Jan Eudes), a po stronie protestanckiej ruchy pietastyczne, które kładły nacisk na życie według ewangelii z pewnym zaniedbaniem doktrynalnej strony wiary.

Etap następny zaznaczył się w XIX wieku przez wprowadzenie porównawczej metody badań. Szczególną zasługę ma tutaj teolog z Tybingi J. A. Moehler (autor dzieła „Symbolika”). Metoda porównawcza:

• bada księgi symboliczne różnych wyznań

• zestawia je ze sobą

• ukazuje różnice i podobieństwa

• stara się znaleźć wyjściowe idee i zasadnicze intuicje duchowe każdego systemu.

Zdaniem Moehlera, pierwszym warunkiem tego rodzaju badań jest lojalność. Moehler żądał, aby dla konfrontacji dwóch wyznań zbadać także ich życie kościelne, kulturalne, społeczne, typ pobożności itp. Czynniki pozadoktrynalne wchodzące w skład życia religijnego Kościoła i jego wiernych.