Tkanki łączne

1. Charakterystyka

Wszystkie tkanki łączne zbudowane są z wyspecjalizowanych komórek podporowych, niektóre produkują macierz zewnątrzkomórkową.
Macierz zewnątrzkomórkowa – stanowi główny składnik niektórych tkanek podporowych i określa ich właściwości fizyczne. Macierz zewnątrzkomórkowa składa się z części organicznej o charakterze żelu (substancja podstawowa), w której zatopionej są różne włókna.

Tkanki podporowe występują w różnych postaciach i maja różne właściwości fizyczne. W większości narządów tkanki podporowe luźne działają jak biologiczny materiał służący do „opakowania” komórek i innych tkanek.

Postać zbita tkanki łącznej stanowi mocne podłoże w skórze, tworzy trwałe torebki narządów, przenosi wielkie siły napięć w więzadłach i ścięgnach. Chrząstka i kość są wysoce wyspecjalizowanymi postaciami tkanki podporowej.

Pełnią ważne funkcje metaboliczne, takie jak magazynowanie tłuszczy, regulowanie temperatury ciała. Do tkanek podporowych wnikają komórki układu immunologicznego, wspomagając obronę przed mikroorganizmami patogennymi. Przy ich udziale zachodzą procesy reparacyjne.

1. Budowa

Wywodzą się z komórek prekursorowych pierwotnej tkanki podporowej (mezenchymy). Dominującą wspólną funkcją jest synteza i zachowanie materiały tworzącego macierz zewnątrzkomórkową.

• Najczęściej występującą komórką podporową jest fibroblast, odpowiedzialny za wydzielanie macierzy międzykomórkowej w większości tkanek.

• Chondrocyty i osteocyty odpowiadają za wydzielanie macierzy międzykomórkowej odpowiednio w chrząstce i kości.

• Miofibroblasty pełnią funkcję skurczową, a także pełnią rolę przy wydzielaniu macierzy pozakomórkowej.

• Adipocyty – skupiska tworzą tkankę tłuszczową. Grupa wysoce wyspecjalizowanych komórek podporowych, odpowiedzialna za gromadzenie i metabolizm tłuszczy.

W tkance łącznej często spotyka się komórki obronne, zalicza się do nich komórki tuczne, makrofagi tkankowe, wszystkie rodzaje krwinek białych i komórki plazmatyczne produkujące przeciwciała.

1. Składniki tkanki podporowej

• Macierz zewnątrzkomórkowa

• Substancja podstawowa

• Włókna

1. Włókna tkanki łącznej

1. Kolagen - Główny rodzaj włókien większości tkanek łącznych. Jego najważniejszym zadaniem jest przenoszenie siły napięcia. Wydzielany jest do macierzy międzykomórkowej w postaci tropokolagenu.

Kolagen typu I – występuje w większości tkanek podporowych, w skórze właściwej, ścięgnach i więzadłach, w różnej formie, od gęstej do luźnej.

Kolagen typu II – w chrząstce szklistej, składa się z delikatnych włókien, rozproszonych w substancji podstawowej.

Kolagen typu III – tworzy włókna zwane retikulinowymi, rozgałęziają się w tkankach bogatych w komórki, np. wątroba, szpik.

Kolagen typu IV – nie tworzy włókien, lecz siateczkę, stanowi ważny składnik błony podstawnej.

Kolagen typu VII – tworzy włókna kotwiczące.

1. Elastyna – białko strukturalne, w postaci włókien lub nieciągłych błon, szczególnie w macierzy międzykomórkowej w skórze, płucach i naczyniach krwionośnych, którym nadaje możliwość rozciągania i powracania do stanu pierwotnego. Syntezowana jest w fibroblastach w postaci proelastyny. Odkładanie elastyny w postaci włókien wymaga obecność mikrofibryl.

2. Włókna sprężyste

3. Włókna elastynowe

1. Substancja podstawowa – składa się z mieszaniny siedmiu rodzajów nierozgałęzionych łańcuchów polisacharydowych.

1. Żwacz owca

Tkanka łączna włóknista luźna blaszkowata

2) Tkanka łączna włóknista luźna podskórna

3) Tkanka tłuszczowa żółta

Tkanka łączna oporowa

Tkanka chrzęstna

Półsztywny charakter chrząstki wynika z dominanty proteoglikanów.

Proteoglikany tworzą sybstancję podstawową i nadaja chrząstce sztywną, lecz gładką konsystencję. Wyróżnia się chrząstki różniące się liczba i rodzajami włókien:

• Chrząstka szklista – mało włókien

• Chrząstka włóknista – bardzo dużo włókien w substancji podstawowej

• Chrząstka sprężysta – włókna kolagenowe i elastyczne

Chondrocyty – dojrzałe komórki chrząstki utrzymują integralność macierzy chrzęstnej. Syntezują tropokolagen typu II, glikozaminoglikany, białka.

Ochrzęstna – otacza najbardziej dojrzałe masy chrzęstne, składa się z włókien kolagenowych i komórek o wrzecionowatym kształcie.

Większość chrząstek jest pozbawiona naczyń krwionośnych.

1. Chrząstka szklista – przegroda nosowa, krtań, pierścienia tchawicy, powierzchnie stawowe. Cechują ją małe skupiska chondrocytów, zatopionych w macierzy podstawowej, wzmocniowej włóknami kolagenowymi.

2. Chrząstka sprężysta – małżowina uszna, kana słuchowy, nagłośnia. Podobna do sprężystej, ale elastyczność zawdzięcza wiązkom włókien elastycznych.

3. Chrząstka włóknista – ma cechy chrząstki i zbitej włóknistej tkanki podporowej, występuje w krążkach międzykręgowych, spojeniu łojowym. Zbudowana z naprzemiennie ułożonych warstw macierzy chrząstki szklistej i grubych warstw zbitych włókien kolagenowych.

Tkanka kostna

Kość składa się z komórek oraz bogato kolagenowej (typu I) macierzy zewnątrzkomórkowej (osteoid), która ulega miniralizacji wskutek odkładania w niej hydroksyapatytu wapnia, co nadaje kości siłę i sztywność.

Komórki osteogenne (prekursorowe) swoim wyglądem przypominają komórki mezenchymy pierwotnej, z których powstają. W dojrzałej kości komórki prekursorowe znajdują się w okostnej i śródkostnej wyścielającej kanały Haversa, jamy szpikowe, kanały odżywcze oraz beleczki kostne kości gąbczastej. W tych miejscach komórki pozostają w stanie spoczynku, aż do momentu zadziałania bodźca wyzwalającego proces tworzenia kości. Pod wpływem tych bodźców komórki dzielą się i różnicują w osteoblasty.

Osteoblasty – syntetyzują osteoid i pośredniczą w jego mineralizacji; położone na powierzchni kości

Osteocyty – nieaktywne osteoblasty, zamknięte wewnątrz utworzonej kości; komórki te wspomagają odżywaanie kości.

Osteoklasty – komórki zdolne do niszczenia kości. Wraz z osteoblastami biorą udział w nieustannej przebudowie i remodelowaniu kości.

Osteon - system Haversa – podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna tkanki kostnej zbitej, zbudowana z koncentrycznie ułożonych wokół kanału Haversa blaszek kostnych (systemowych) z komórkami kostnymi.

Kanały Volkmanna – w nich znajdują się odgałęzienia naczyń krwionośnych poszczególnych osteonów.

Kość drobnowłóknista zbita

Kość drobnowłóknista zbita, przekrój poprzeczny