Klasyfikacja wojen:
- wojny o niepodległość
- wojny o terytorium (np. iracka agresja na Kuwejt)
- wojny motywowane ekonomicznie (np. o rynki zbytu)
- wojny o pozycję międzynarodową (np. dynastyczne, sukcesyjne)
- wojny ideologiczne (np. religijne, rewolucyjne)
- wojna wywołana poczuciem zagrożenia (np. prewencyjna)
- wojny prowadzone z przyczyn wewnętrznych (np. dla odwrócenia uwagi społeczeństwa od problemu)

Klasyfikacja legalność:
- wojny legalne (wojna obronna, prowadzona w oparciu o mandat Rady Bezp. ONZ)
- wojna nielegalna (każdy inny przypadek)

Kryterium chronologiczne:
- wojny pierwszej generacji (wojny nowożytnej ery preindustrialnej- toczone przez państwa z udziałem mas mundurowych żołnierzy, taktyka linii strzeleckich, kolumn szturmowych, z reguły krótkotrwałe rozstrzygające bitwy)
- wojny drugiej generacji (rozgrywane z udziałem wielkich armii, na dużych obszarach, kilkumiesięczne bitwy, przewaga obrony nad natarciem, okopy, komunikacja radiowa, np. wojny burskie
- wojny trzeciej generacji (wojny manewrowe, ruchome środki bojowe, przemieszczająca się szybko artyleria, samoloty, czołgi, duża siła ognia, toczone przez masowe armie, przewaga narcia)
- wojny czwartej generacji (współczesne konflikty asymetryczne, długotrwałe, techniki terrorystyczne, cywile jako cel, brak decydujących bitw)

Konflikty asymetryczne
Po zakończeniu zimnej wojny pojawiły się nowe zagrożenia asymetryczne.
- państwa dobrze są zorganizowane żeby zwalczać zagrożenia ze strony innych państw, ale nie ze strony pozapaństwowych uczestników SM
- toczą sie sytuacje znacznej dyspozycji sił pomiędzy stronami konfliktu
- strona słabsza stosuje niekonwencjonalne techniki

Wojny hybrydowe
- nowoczesne konflikty wykorzystujące wszystkie środki walki, także środki cybernetyczne, możliwość użycia broni jądrowej, wojna informacyjna, wojna psychologiczna.

Państwa upadłe
Państwa, których aparat państwowy nie funkcjonuje.
Cechy:
-utrata przez rząd kontroli nad własnym terytorium
- niezdolność do funkcjonowania służb publicznych
- niezdolność do wchodzenia w relacje z innymi państwami
Państwa upadłe stają sie zagrożeniem dla porządku międzynarodowego.

Zjawisko prywatyzacji bezpieczeństwa ( GRUP 4 SECURITY, BLACKWATER)
- stopniowe ograniczenia monopolu państwa na zapewnienie bezp.
- zmniejszenie budżetów ochronnych po zimnej wojnie (zwalniania specjalistów, który tworzą firmy)
- powstanie prywatnych przedsiębiorstw militarnych

Walordyzm- zjawisko tzw. Walordów (Panów wojny), kierujących się interesami ekonomicznymi w konfliktach zbrojnych (Somalia, Afganistan, Kongo)

Zjawisko mediatyzacji mediów
- wykorzystywanie środków masowego przekazu jako sposobu walki
- wykorzystywanie mediów do uzasadnienia działań wojennych
- "Efekt CNN", wpływ mediów na opinię publiczną podczas trwania konfliktu ( woja w Zat. Perskiej)

TEMAT: PROBLEM KONTROLI ZBROJEŃ

Podstawowa terminologia

Rozbrojenie- likwidacja sił zbrojnych, infrastruktury wojskowej,
Rozbrojenie częściowe- zakaz posiadania i likwidacja określonych typów broni
Regulacja zbrojeń- termin z Karty NZ, proces ograniczenia i redukcji zbrojeń
Ograniczenie zbrojeń- ustalenie pułapu zbrojeń, którego państwo nie przekroczy (np. SALT I, II)
Redukcja- zmniejszenie ilościowe uzbrojenia poniżej poziomu z chwili podpisania porozumienia
Kontrola zbrojeń- międzynarodowy mechanizm nadzoru nad potencjałem wojskowym państw

Problem legalności interwencji – kontrowersje

-interwencja na zaproszenie rządu( wątpliwości co do legalności danego rządu)

-wspieranie walki narodowowyzwoleńczej w oparciu o zasadę samostanowienia -wg orzecznictwa MTS dane państwo może wesprzeć moralnie, politycznie lub humanitarnie stronę walczącą o niepodległość, lecz nie powinno interweniować zbrojnie

Interwencja humanitarna

-użycie siły w celi powstrzymania człowieka w danym państwie, bez zgody jego władz

-interwencja humanitarna z mandatu Rady Bezpieczeństwa ONZ jest w pełni legalna

-kontrowersje dotyczą interwencji humanitarnych prowadzonych bez zgody Rady Bezpieczeństwa ONZ

Raport „ Odpowiedzialność za ochronę” Międzynarodowej Komisji ds. Interwencji i Suwerenności Państwowej ( 2005) wymienia następujące warunki dopuszczalności interwencji humanitarnej:

-następują zabójstwa lub czystki etniczne na szeroką skalę

-państwa interweniujące kierują się sprawiedliwymi powodami

-jest to środek ostateczny ( najpierw np. środki dyplomatyczne, sankcje)

-odwołanie się do interwencji jest proporcjonalne w stosunku do naruszeń praw człowieka

-istnieje poważna szansa na sukces

Rezolucja ZO ONZ 60/1 z 2005r (dokument):

-podkreśla,że każde państwo ma obowiązek chronić swoją ludność przed ludobójstwem, zbrodniami wojennymi, zbrodniami przeciwko ludzkości, czystkami etnicznymi

-społeczność międzynarodowa, za pośrednictwem ONZ, ma obowiązek użycia środków humanitarnych, dyplomatycznych dla ochrony ludności

-gdy zawiodą środki pokojowe, RB może podjąć stosowne działania z użyciem siły

Działania ONZ -operacje pokojowe

Raport „Agenda dla pokoju” (1992) wymienił następujące rodzaje działań pokojowych:

-dyplomacja prewencyjna (preventive diplomacy)

-przywracanie pokoju ( peace making)

-wymuszanie pokoju ( peace enforcement)

-utrzymanie pokoju (peace keeping)

-budowanie pokoju ( peace building)

ad dyplomacja prewencyjna:

cel: zapobieganie sporom lub przekształceniu się sporu w konflikt

Instrumenty dyplomacji prewencyjnej:

-system wczesnego ostrzegania

-zbieranie informacji ( fact finding)

-analiza przyczyn sporu

-dobre usługi sekretarza generalnego ONZ

-prewencyjne rozmieszczenie sił

-środki budowy zaufania i bezpieczeństwa

ad.przywracanie pokoju:

cel: doprowadzenie do porozumienia pomiędzy już skonfliktowanymi stronami

Podobne instrumenty jak w przypadku dyplomacji prewencyjnej. Podstawowym narzędziem są misje polityczne, kierowane przez wysłannika sekretarza generalnego ONZ.

Misje polityczne powoływane są za zgodą stron konfliktu, działają w porozumieniu z organizacjami regionalnymi.

W sekretariacie ONZ funkcjonuje Jednostka Wsparcia Medialnego, skupiająca ekspertów, którzy mogą wspierać mediatorów

ad.wymuszanie pokoju:

Ustanawiane na podstawie art.40 KNZ jako środek tymczasowy w sytuacji zagrożenia pokoju.

Są środkiem przymusu. Prawo tworzenia tego typu misji na ma RB ONZ. Zazwyczaj inicjowane w sytuacji zawieszenia broni i problemów z jego przestrzeganiem.

Jednostki OZN mogą być ciężej uzbrojone niż w misjach innego typu. Zgoda państwa goszczącego nie jest wymagana.

ad.utrzymania pokoju

Działania mające na celu zachowanie pokoju już po ustaniu walk.

Powoływane przez RB, która określa ich mandat.

Cel: obserwowanie, raportowanie, nadzorowanie zaprzestania walk, odgrywanie roli bufora.

ad.budowanie pokoju:

cel: zawarcie porozumienia pokojowego pomiędzy stronami po zakończeniu konfliktu, implementacja porozumienia pokojowego, budowa podstaw pokojowego funkcjonowania państwa,odbudowa instytucji państwowych, rozbrojenie, demobilizacja, reforma sektora bezpieczeństwa

Personel wojskowy, policyjny i cywilny.

Zasady misji pokojowych

Działanie za zgodą stron konfliktu ( z wyjątkiem misji wymuszania pokoju)- misja powinna zabiegać o uzyskanie takiej zgody.

Bezstronność-misja nie powinna faworyzować żadnej ze stron konfliktu.

Działania obronne- obejmujące przede wszystkim samoobronę. RB może upoważnić misję do użycia siły np. w celu obrony cywilów lub utrzymania prawa i porządku.

Międzynarodowe Prawo Humanitarne.

Istota MPH

Międzynarodowe Prawo Humanitarne ( ius in bello)-normy obowiązujące w trakcie konfliktów zbrojnych.

Podstawowe dokumenty w ramach MPH:

Cztery konwencje genewskie o ochronie ofiar konfliktów zbrojnych z 1949roku.

Protokoły dodatkowe do konwencji genewskich o ochronie ofiar konfliktów zbrojnych o charakterze międzynarodowym (I) i niemiędzynarodowym (II) z 1977roku.

Protokół dodatkowy o wprowadzeniu trzeciego znaku ochronnego- czerwonego kryształu (obok czerwonego krzyża i czerwonego półksiężyca ) z 2005 roku.

Cele i osoby chronione przez MPH

Celem MPH jest:

-ochrona osób nie biorących udziału w walkach

-ograniczenie środków i metod walki

Osoby chronione przez MPH:

-ranni lub chorzy kombatanci, rozbitkowie

-jeńcy wojenni

-cywile

-personel medyczny i duchowny

Zasady MPH

Obowiązek poszanowania życia oraz integralności fizycznej i psychicznej osób wyłączonych z walk lub niebiorących bezpośredniego udziału w walkach.

Zakaz zabijania lub ranienia poddającego się przeciwnika lub innych wyłączonych z walki.

Obowiązek udzielenia pomocy rannym i chorym; objęcie ochroną personelu, obiektów i sprzętu medycznego; obowiązek respektowania znaków ochronnych.

Prawo jeńców do poszanowania życia, godności, przekonań, praw osobistych, prawa do korespondencji z rodziną i otrzymywania pomocy.

Prawo każdej osoby do uczciwego procesu; zakaz tortur i nieludzkiego lub poniżającego traktowania.

Zakaz użycia środków i metod walki powodujących nadmierne cierpienie.

Obowiązek odróżnienia cywilów od kombatantów; zakaz atakowania cywilów; prawo do atakowania wyłącznie celów wojskowych.

Zasady MPH:

Odpowiedzialność karna:

- każde państwa mają obowiązek osądzenia zbrodniarzy lub wydania ich innemu państwu w celu osądzenia (art. 49 Konwencji genewskiej)

Sądy międzynarodowe ad hoc:

- Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii

- Międzynarodowy Trybunał Karny dla Rwandy

- Międzynarodowy Trybunał Karny (utworzony w 1998r., wszedł w życie 1 lipca 2002r.)

Jurysdykcja MTK:

- zbrodnie wojenne wymienione w statucie jak np. zabójstwa, okaleczenie skierowane przeciwko ludziom lub dobru chronionemu na podstawie odpowiedniej Konwencji genewskiej lub protokołu dodatkowego

- zbrodnie przeciwko ludzkości (czyny w ramach rozległego i systematycznego, świadomego ataku przeciwko ludności cywilnej)

- zbrodnie ludobójstwa (czyny z zamiarem zniszczenia całości lub części grup narodowych, etnicznych, rasowych lub religijnych)

- zbrodnia agresji (zdefiniowana w 2010r. na konferencji przeglądowej MTK)

MTK działa na zasadzie komplementarności tzn. zajmuje się daną sprawą tylko wtedy, gdy sądy krajowe nie osądzą winnych lub będą chroniły winnych.

Główne konwencje:

- Konwencja genewska (1864r.); w sprawie poprawy losu rannych i chorych żołnierzy w wojnie lądowej (16 państw)

- I konferencja haska (1899r; 26 państw z Europy, Ameryki i Azji); powołanie Stałego Trybunału Arbitrażowego m.in. Konwencja nt. pokojowego rozwiązywania sporów międzynarodowych

- II konferencja haska (1907r.; 44 państwa; 13 konwencji, liczne deklaracje, uchwały m.in. Konwencja o pokojowym rozwiązywaniu sporów, Konwencja o prawach i zwyczajach wojny lądowej)

Geneza Ligi Narodów:

- I wojna światowa i jej skutki

- orędzie prezydenta Wilsona (1918r.); wizja eliminacji wojen, postulat utworzenia światowej organizacji na rzecz pokoju

- Traktat Wersalski (1919r.)

- Pakt Ligi Narodów; integralna część Traktatu Wersalskiego, opracowany przez Komisję pod przewodnictwem Wilsona

- wejście w życie Paktu L.N. (1920r.)

Liga Narodów to pierwsza ogólnoświatowa organizacja na rzecz zabezpieczenia pokoju międzynarodowego.

Członkowstwo w L.N.:

- każde państwo, dominium lub kolonia rządzące się samodzielnie mogło zostać członkiem

- wymagana zgoda 2/3 członków Zgromadzenia Narodowego

- każdy członek L.N. mógł z niej wystąpić po dwóch latach od ogłoszenia takiego zamiaru

- członkowie założyciele: 42 państwa

- najwyższa liczebność L.N. w 1937r. - 58 państw

- Niemcy obecne w L.N. w latach 1926-1933, a ZSRR w latach 1934-1939

- nieobecność USA

Organy Ligi Narodów:

- Zgromadzenie Ligi Narodów (każdy członek dysponował jednym głosem); organ plenarny złożony z przedstawicieli wszystkich członków, każdy członek reprezentowany był przez max 3 delegatów, wybierano niestałych członków L.N., możliwość zmiany ich liczby, uchwalanie budżetu; sesje zwyczajne raz w roku (Genewa, wrzesień)

- Rada Ligi Narodów (ograniczony skład, podział na członków stałych i niestałych, stali członkowie: Francja, Wielka Brytania, Japonia do 1933r., Włochy do 1937r., Niemcy w latach 1926-1933, ZSRR w latach 1934-1939, od 4 do 6 członków niestałych wybieranych co 3 lata, kompetencje to np. podział mandatów kolonialnych, jednomyślne usuwanie państw z L.N. bez głosu państwa usuwanego)

- Sekretariat L.N. (organ administracyjny, pracujący permanentnie, na czele Sekretarz Generalny i dwóch zastępców, trzech podsekretarzy, podział na sekcje np. polityczna, prawna, ekonomiczna)

Kolejni Sekretarze Generalni: Drummond, Arend, Lestar.

Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej:

- siedziba w Hadze

- organ sądowy i opiniodawczy

- pierwszy powszechny sąd międzynarodowy

- skład: 11 sędziów i 4 zastępców, następnie 15 sędziów

POROZUMIENIA USA/ROSJA (c.d.)

1. START II- podpisany 3.01.1993r.

2. Przewidywał dalsze redukcje głowic nuklearnych- do poziomu 3000-3500 dla każdej strony (USA i Rosji)

3. Redukował szczegółowo pułapy dla różnych rodzajów rakiet

4. Nie został ratyfikowany i nie wszedł w życie. Zastąpiony układem SORT

5. SORT- podpisany 24.05.2002r. (wszedł w życie w czerwcu 2003r.)

6. Liczba środków przenoszenia pozostawała na niezmienionym pułapie 1600 jednostek

7. Przewidywał redukcję głowic nuklearnych- do poziomu 1700-2200 dla każdej strony

8. SORT potwierdzał porozumienie START I, zaś START II został uznany za nieaktualny

9. SORT nie przewidywał mechanizmów weryfikacyjnych (np. wzajemnych inspekcji)

10. START III- podpisany 8.04.2010r (wejście w życie 5.02.2011r.)

11. Zastąpił START I i SORT

12. Obie strony mają do 2018r. ograniczyć liczebność środków przenoszenia głowic nuklearnych do 800 jednostek nuklearnych każda ze stron

13. Obie strony zredukują liczbę głowic nuklearnych do poziomu 1550 jednostek każda

14. Możliwość indywidualnego kształtowania triady nuklearnej (samoloty, statki, bombowce) w ramach przyjętych limitów

15. Rozbudowany system weryfikacji (środki narodowe, wymiana danych, inspekcje, itp.)

ZAKAZ BRONI BIOLOGICZNEJ I CHEMICZNEJ

1. Broń biologiczna i chemiczna, podobnie jak nuklearna, zaliczane są do broni masowego rażenia

2. Masowo stosowana w czasie I Wojny Światowej

3. 1923r- Waszyngton- Konwencja o ograniczeniu zbrojeń, zakazująca stosowania broni biologicznej i chemicznej

4. 1925r.- Genewa- Protokół dot. Zakazu używania na wojnie gazów duszących, trujących lub podobnych oraz środków bakteriologicznych

5. 1972r.- Konwencja o zakazie prowadzenia badań, produkcji i gromadzenia zapasów broni bakteriologicznej i toksycznej oraz ich zniszczeniu

6. Konwencja dopuszcza posiadanie środków biologicznych i toksyn dla celów pokojowych (np. w rolnictwie)

7. Nie zawiera definicji broni biologicznej i nie ma międzynarodowych procedur weryfikacji przestrzegania- to głównie słabe strony konwencji

8. 1993r.- Konwencja o zakazie prowadzenia badań, produkcji, składowania i użycia broni chemicznej oraz zniszczenia jej zapasów

9. Ponadto zawiera zakaz proliferacji (rozprzestrzeniania) broni chemicznej

10. Zezwala na produkcję posiadanie, używanie i proliferację środków chemicznych dla celów cywilnych

11. Państwa- strony konwencji zobowiązują się do złożenia deklaracji zawierających ogólny plan zniszczenia broni chemicznej

12. Realizację zobowiązań nadzoruje Organizacja ds. Zakazu Broni Chemicznej (Haga)

13. Do konwencji nie przystąpiło kilkanaście państw m. in. Korea Północna i Syria

REGULACJE DOTYCZĄCE BRONI KONWENCJONALNEJ

1. 1981- Konwencja o broni niehumanitarnej (Konwencja o zakazie lub ograniczeniu użycia pewnych broni konwencjonalnych, które mogą być uważane za powodujące nadmierne cierpienia lub mające niekontrolowane skutki)

2. Nieograniczony czas zobowiązania po wejściu w życie w grudniu 1983r

3. Protokoły do konwencji:

- w sprawie odłamków niewykrywalnych (promieniami rentgena, np. plastik, drewno)

- w sprawie min pułapek i innych urządzeń

- w sprawie broni zapalającej (np. napalm)

- w sprawie broni laserowej powodującej ślepotę

- w sprawie usuwania i niszczenia niewybuchów

1. 1997r.- konwencja o zakazie używania, magazynowania, produkcji i transferu min przeciwpiechotnych i o ich zniszczeniu (weszła w życie w 1999r.)

2. 2008r.- Konwencja o broni kasetowej ( w życie 2010r)- zakazuje użycia, produkcji, magazynowania broni kasetowej (duże bomby otwierające się w powietrzu i rozpryskujące mniejsze ładunki)

3. 19.11.1990r- Traktat o siłach konwencjonalnych w Europie (Treaty on Conventional Forces in Europe- CFE)

4. Podpisany przez państwo NATO i UW- obecnie 30 sygnatariuszy (Po rozpadzie ZSRR)

5. Traktat wprowadzał limity poszczególnych kategorii uzbrojeń dla obu sojuszy: czołgów (20tys.), bojowych wozów opancerzonych (30tys), środków artyleryjskich o kalibrze powyżej 100mm(20tyś), samolotów bojowych(6,8tys), śmigłowców uderzeniowych(2tyś.)

6. 1992r.- CFE 1-A- układ ustalający pułapy sił lądowych poszczególnych państw- sygnatariuszy

7. Maj 1992r- porozumienia taszkienckie o podziale ustalonych dla ZSRR w ramach CFE limitów uzbrojenia i wojsk dla siedmiu państw postradzieckich (Rosja, Ukraina, Białoruś, Mołdawia, Armenia, Azerbejdżan, Gruzja)

8. Litwa, Łotwa i Estonia ogłosiły, że nie przystępują do CFE

9. Czerwiec 1992r.- dokument z Oslo- wymienione 7 państw postradzieckich stało się stronami CFE

10. 1999r.- szczyt OBWE w Stambule: przyjęcie porozumienia w sprawie adaptacji CFE i Akt końcowy CFE

11. Zniesiono pułapy blokowe (dla NATO i byłego UW)

12. Wprowadzono limity narodowe określające pułapy uzbrojenia dla poszczególnych państw

13. Zmodyfikowany CFE stał się układem otwartym (poza CFE pozostają np.: Litwa, Łotwa, Estonia, Słowenia, Chorwacja, Albania)

14. W Akcie Końcowym CFE znalazły się m. in. zobowiązania Rosji do wycofania jej sił zbrojnych z Mołdawii i Gruzji

15. Jak dotąd nieratyfikowany przez państwa NATO (z powodu niewycofania sił rosyjskich z Mołdawii i Gruzji). Rosja ratyfikowała, lecz zawiesiła stosowania układu w 2007r.

ŚRODKI BUDOWY ZAUFANIA I BEZPIECZEŃSTWA

1. Rejestr zbrojeń konwencjonalnych- ustanowiony rezolucją Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 9 grudnia 1991r.

2. Jego celem jest zbieranie i analiza danych dostarczanych dobrowolnie przez państwa art. Obrotu bronią konwencjonalną

3. Dane dot.: czołgów, bojowych wozów opancerzonych, systemów artyleryjskich dużego kalibru, samolotów bojowych, śmigłowców uderzeniowych, okrętów wojennych, systemów rakietowych

4. Niektóre państwa przekazują dane nt. małej broni i broni lekkiej

ŚRODKI BUDOWY ZAUFANIA I BEZPIECZEŃSTWA- KBWE

1. Pierwsza generacja CSBMs przyjęta została w Akcie Końcowym KBWE z 1.08. 1975r.

2. Dokument konferencji sztokholmskiej (1984-1986)- druga generacja CSBMs

3. Kolejne generacje CSBMs zawierano w ramach tzw. dokumentów wiedeńskich. Od 01.12.2011r. obowiązuje siódma generacja CSBMs.

ŚRODKU BUDOWY ZAUFANIA BEZPIECZEŃSTWA- GŁÓWNE OBECNE CSBMs W RAMACH OBWE

1. Coroczna wymiana informacji nt. sił zbrojnych

2. Planowanie obronne- wymiana informacji, wyjaśnianie, dialog

3. Zmniejszanie ryzyka- konsultacje i współpraca nt. nadzwyczajnej aktywności wojskowej incydentów natury wojskowej, organizowanie wizyt w razie wątpliwości

4. Program kontraktów i współpracy wojskowej np. pokazy nowych typów uzbrojenia

5. Uprzednie powiadamianie o manewrach i ruchach wojsk

6. Roczne kalendarze dot. Aktywności wojskowej

7. Inspekcje

8. Kodeks postępowania w polityczno-militarnych aspektach bezp.- zobowiązuje państwa do zawarcia w prawie wewnętrznym określonych standardów (zwłaszcza cywilna kontrola nad armią)

Wojna jako zjawisko w SM

(polenologia- nauka o wojnie)

*Wojna tradycyjnie rozumiana jako stan walki orężnej pomiędzy państwami. Oznacza zerwanie stanu pokoju

*Konflikt zbrojny ( pojęcie szersze niż wojna) wszelkie przejawy walki zbrojnej prowadzonej nie tylko przez podmioty prawa międzynarodowego.

*Użycie siły (najszersze pojęcie) w jego zakres wchodzi nie tylko wojna i konflikt zbrojny, ale także incydentalne starcie zbrojne dwóch lub więcej przeciwników lub sytuacje gdy akcje zbrojne nie spotykają się z odpowiedzią.

*Definicja wojny ( Istvan Kende) . Walczą co najmniej dwie strony, co najmniej jedna z nich jest militarną reprezentacją rządu danego państwa i prowadzi działanie za pomocą regularnych jednostek zbrojnych (jeśli żadna ze stron nie jest reprezentowana przed rząd państwa, jest to konflikt aktorów niepaństwowych – non stete conflict).

*Belligerent- strona wojująca ( łac. bellum gerere-toczyć wojnę)- państwo lub aktor niepaństwowy biorący udział w konflikcie zbrojnym. Oficjalne uznanie danej formacji za stronę wojującą oznacza obowiązek objęcia jej żołnierzy ochroną prawną ( np. status jeńców wojennych ).

*Non- belligerent- kategoria polityczna oznaczająca państwo, które nie uczestniczy czynnie w wojnie, lecz popiera jedną ze stron konfliktu politycznie lub militarnie.

*Wojna totalna ( absolutna) – prowadzona z pominięciem prawa międzynarodowego, dążenie do zwycięstwa bez względu na zastosowanie metody i bez ograniczeń.

*Irredenta – ruch polityczny, społeczny i zbrojny zmierzający do wyzwolenia spod obecnego panowania ziem zamieszkanych przez daną grupę narodową i przyłączenia ich do państw, w którym stanowi ona naród rządzący.

*Secesja- ruch dążący do wyzwolenia terytorium zamieszkanego przez dany naród ( grupę) i powołanie własnego państwa.

*Trzy poziomy analizy przyczyn wojen:

-jednostkowy

-państwowy

-systemowy ( systemu międzynarodowego)

Poziom jednostkowy: biologiczna teoria wojny ( np. T.Hobbes, J.G von Herder), agresja i walka leżą w ludzkiej naturze, instynkt walki jest cechą ludzi i zwierząt, cechy decydentów państwowych często decydują o wojnie lub pokoju.

Poziom państwa: Teorie poziomu państwa zakładają, że względny dobrobyt zmniejsza prawdopodobieństwo wojny, zaś nacjonalizmy i różnice religijne zwiększają to prawdopodobieństwo.

Teoria przemocy ( np. Leopold von Ranke, Helmut von Moltke, Erich Ludendorff)- założenie,że przemoc zbrojna jest główną siłą napędową rozwoju ludzkości a dążenie do panowania nad innymi państwami jest naturalną skłonnością państwa. Wojna porządkuje spory.

Demograficzna teoria wojny (Heraklit z Efezu, Platon, T.Malthus)- produkcja dóbr konsumpcyjnych ( zwłaszcza żywności) nie nadąża za nadmiernym przyrostem ludności. Powoduje to wojny o deficytowe zasoby.

Poziom systemu międzynarodowego :

R. Gilpin- na skutek zróżnicowanego rozwoju państw dochodzi do nierównowagi i kryzysu w systemie międzynarodowym. Jego rozwiązanie następuje w wyniku wojny. Dochodzi do niej, gdy korzyści ze zmiany są większe niż koszty jej przeprowadzenia.

Teoria długiego cyklu G.Modelskiego – nadmierne „rozciągnięcie” zasobów państwa dominującego prowadzi do jego upadku, zmiana przywództwa w systemie międzynarodowym odbywa się mniej więcej co 100 lat.

Teorie liberalne- przyczyny wojen wynikają ze stosowania barier handlowych, natomiast wzrost współzależności państw zmniejsza ryzyko wojny.

Klasyfikacja wojen- kryterium moralne.

-wojna sprawiedliwa ( bellum iustum) – musi być wypowiedziana, spowodowana uzasadniona winą strony przeciwnej

-wojna niesprawiedliwa ( bellum iniustum) – wywołana „bez powodu” ( sine causa)

Najstarsze tradycyjne kryterium podziału wojen.

Współcześnie strony wojujące starają się ukazać opinii publicznej jako ofiary agresji, prowadzące wojnę sprawiedliwą.

Znaczenie działań propagandowych

Klasyfikacja wojen- kryterium skali

-wojna globalna (światowa) – toczona na wielu kontynentach ( I w.ś, II w.ś)

-wojna regionalna – uczestniczą w nich największe państwa regionu (wojna trzydziestoletnia 1618-1648, wojny rewolucyjnej Francji i napoleońskie 1789-1815)

-wojny lokalne – tworzone na szczeblu lokalnym, bez większego wpływu na międzynarodowy rozkład sił (np. wojna futbolowa Hondurasu z Salwadorem 1969)

Klasyfikacja wojen – kryterium stron wojujących

-wojny międzypaństwowe ( dwa lub większa liczba państw)

-umiędzynarodowione wewnętrzne albo zewnętrzne ( mam niewyraźnie zapisane, ale wydaje mi się ,że wewnętrzne) konflikty zbrojne- konflikt zbrojny pomiędzy rządem a walczącą grupą opozycji wewnątrzpaństwowej, co prowadzi do interwencji obcego państwa ( lub państw)

-wewnętrzne konflikty zbrojny – starcie zbrojne pomiędzy rządem a walczącą grupą opozycji wewnątrzpaństwowej

Klasyfikacja wojen-kryterium relacji czasowej pomiędzy zagrożeniem a akcją zbrojną

-wojna prewencyjna ( preventive) – podejmowana dla uniknięcia odległego zagrożenia związanego z możliwą zmianą układu sił na niekorzyść inicjującego wojnę

-Colin Gray- wyróżnia także wojnę zapobiegawczą ( precautionary) – podjęta „na wszelki wypadek” wobec bardzo nieokreślonego zagrożenia, które może pojawić się w przyszłości

-wojna wyprzedzająca ( preemptive) – uderzenia na siły nieprzyjaciela, rozmieszczone i przygotowane do ataku, lecz gdy nie osiągnęły jeszcze zdolności bojowej.

- wojna równoczesna – agresja jednej strony i opór drugiej

Broń jądrowa- uznana za najmłodszą klasę zbrojeń, pierwsza eksplozja 16.07.1945.

Zakaz prób jądrowych
- Układ o częściowym zakazie prób z bronią jądrową, sierpień 1963 (zakazywał prób nuklearnych w atmosferze, wodzie i kosmosie, powołany prze ZSRR, USA, WB. W 1980 zdeklarowały się też Francja i Chiny ale nie podpisały)
- W 1974 USA i ZSRR zobowiązały się do nieprzeprowadzania prób podziemnych (powyżej 150 kiloton)
- 24.09.1994 Układ o całkowitym zakazie prób jądrowych- zakaz wszelkich prób, nadzór ze strony Organizacji ds. Całkowitego Zakazy Prób Jądrowych (kilkaset jednostek rozrzuconych po świecie), ratyfikowany przez 161 państw, aby wszedł w życie wymagana ratyfikacja przez państwa z Grupy 44 (posiadające broń jądrową), nie ratyfikowały(USA, Chiny, Izrael, Iran, Egipt), nie podpisały (Indie, Pakistan, Korea poł.)

Nierozpowszechnianie broni jądrowej
- Lipiec 1968, Układ o Nierozpowszechnianiu Broni Jądrowej(NPT)- początkowo zawarty na 25 lat, pożniej przedłużony bezterminowo, podzielił państwa na atomowe-nieatomowe, państwa atom. nie mają przekazywać broni państwom nieatom., państwa nieatom. mają nie dążyć do produkcji broni, każde państwo ma prawo do korzystania z energii nuklearnej, państwa nieatom. zawarły z Międzynarodową Agencją Energii Atomowej porozumienie o zabezpieczeniach w sprawie kontroli urządzeń i materiałów wykorzystywanych w celach pokojowych , zobowiązanie wszystkich państw do prowadzenia rozmów na temat rozbrojenia jądrowego , spotkania przeglądowe co 5lat.
Korea Północna wystąpiła z NPT w 1993.
- 1980 Konwencja o fizycznym zabezpieczeniu materiałów jądrowych- weszła w życie w 1987, zobowiązuje do stosowania odpowiednich środków ochronnych podczas przewożenia materiałów jądrowych przeznaczonych do celów cywilnych.

Strefy bezatomowe
Strefy wolne od broni jądrowej, objęte zakazem: doświadczeń z bj, wytwarzania bj, uzyskiwania bj.

Państwa atomowe zobowiązują się do zakazu użycia siły wobec strefy bezatomowej.

Strefy bezatomowe
- Ameryka Łacińska i Karaiby - układ z Tlateloco 67r.
- Południowy Pacyfik- uk. z Rarotonga 85r.
- Azja Południowo- Wschodnia uk. z Bangkoku 95r.
- Afryka uk. z Peibody? 96r.
- Azja centralna uk. z Semipałatyńska 2006r.
- Antarktyka uk. z Waszyngtonu
- Dna mórz, oceanów, wnętrze ziemi, 71r.
- Przestrzeń kosmiczna 67r.