Dr inż. Jan Kuryj

Katedra Gospodarki Nieruchomościami Rozwoju Regionalnego

UWM Olsztynie

Minimum programowe dla studentów podyplomowych

Na zaliczenie test – 50 pytań 3 opcje wyboru [może zawierać jedna lub więcej poprawnych odpowiedzi ]

Własność i inne prawa rzeczowe

Formy władania nieruchomością

1. Charakterystyka prawa rzeczowego.

2. Rzeczy, części składowe i przynależności rzeczy.

3. Istota i treść prawa własności i współwłasności.

4. Istota i treść prawa użytkownika wieczystego.

5. Ograniczone prawa rzeczowe: użytkowanie , służebność, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, zastaw, hipoteka.

6. Posiadanie.

7. Konstytucyjne gwarancje prawa własności.

8. Prawa zobowiązaniowe :najem i dzierżawa.

Podział prawa

- Prawo międzynarodowe: publiczne, prywatne

- konstytucyjne- reguluje funkcjonowanie państwa

- administracyjne

- finansowe

- cywilne – zespól norm prawnych regulujących stosunki majątkowe a w pewnych przypadkach również niemajątkowe miedzy różnorodnymi podmiotami prawa

- rodzinne

- kanoniczne

- handlowe

- wekslowe i czekowe

- karne

- pracy

- procesowe :karne, cywilne

- rolne

Prawo cywilne istniało w Polsce przed wojna, po wojnie od razu zostało zunifikowane przez likwidacje partykularyzmu geograficznego.

Prawo cywilne – zespól norm prawnych regulujących stosunki majątkowe a w pewnych przypadkach również niemajątkowe miedzy różnorodnymi podmiotami prawa

Podział prawa cywilnego:

1. Część ogólna – reguluje zagadnienia wspólne dla pozostałych działów prawa cywilnego.

2. Prawo rzeczowe – reguluje prawne formy korzystania z rzeczy.

3. Prawo zobowiązaniowe – normuje stosunki zobowiązaniowe miedzy wierzycielem a dłużnikiem lub władającym i właścicielem albo właścicielem i uprawnionym.

4. Prawo spadkowe – reguluje przejście praw i obowiązków zmarłego na inne podmioty prawa.

Prawo cywilne zawarte w kodeksie cywilnym ma zastosowanie w niższych ustawach. Jednak są wyjątki związane z własnościami Państwowa.

PRAWO RZECZOWE – [znaczenie] przedmiotowe, podmiotowe

Przedmiotowe

Zespól przepisów prawa cywilnego normujących powstanie, treść zmianę i ustanie prawa własności oraz innych form korzystania z rzeczy.

Podmiotowe

Prawo cywilne odpowiadające łącznie dwóm cechom: dotyczy rzeczy, jest bezwzględne[dotyczy wszystkich]. Np. zastaw, własność.

Charakter bezwzględny. Po jednej stronie jest uprawniony, czyli może korzystać z rzeczy czyli zgodnie z uprawnieniami, które ustala to prawo, a po drugiej stronie są podmioty. Właściciel, a inne podmioty, które maja powstrzymać się od działań mogących być uznane za ingerencje.

Charakter względny. Prawo jest skuteczne tylko miedzy wyraźnie oznaczonymi stronami np. właściciel, a najemca = stosunek prawny jest względny

Podział praw rzeczowych [trójstopniowy](Podział PR):

Własność – daje nieograniczone władztwo nad rzeczą, bezterminowa, zbywalne.

Użytkowanie wieczyste - [prawo pośrednie miedzy własnością a ograniczonymi prawami rzeczowymi] zbywalne, ustanawiane na rzeczy cudzej, może być ustanowione tylko na własnościach państwa. Zakres uprawnień jest taki jak przy korzystaniu i rozporządzaniu prawem własności (zbywalne dziedziczne może być obciążane innymi prawami zobowiązaniowymi). Różni to prawo od własności to, że jest prawem CZASOWYM, prawo odpłatne.

Ograniczone prawa rzeczowe - szereg praw wyróżnionych w kodeksie cywilnym. Zawiera on pełny zakres tych praw ustanawiane są na rzeczy cudzej i dają uprawnionemu możliwości korzystania w oznaczonym zakresie:

1. Użytkowanie:

- przez osoby fizyczne

- spółdzielnie fizyczne

- timeshering [ użytkowanie sezonowe]

2. służebność:

- gruntowe

- osobiste

- przesyłu

3. zastaw

- zwykły

- sądowy

4. hipoteka

- umowna

- kaucyjna

- łączna

5. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu(zbywalne)

Podział pięciostopniowy

1. Prawa zbywalne i niezbywalne.

Prawa zbywalne - uprawniony może dokonać przeniesienia swoich uprawnień na osobę trzecia.

Prawa niezbywalne - ustanawiane w celu zaspokojenia określonych potrzeb osoby (np. służebność gruntowa, użytkowanie )

1. Prawa terminowe i bezterminowe

Prawa terminowe - gdzie czas trwania prawa jest z góry ustalony (np. użytkowanie wieczyste, hipoteki)

Prawa bezterminowe – gdzie czas trwania prawa jest nieograniczony (np. własność)

Służebność może być terminowe lub bezterminowe

1. Prawa związane i niezwiązane

Prawa związane - powstają wraz z innym prawem i są ścisłe z nim związane (np. służebność gruntowa, może być ustalona na prawie użytkowania wieczystego lub własności; hipoteka)

Prawa niezwiązanie - prawa które maja samodzielny byt (np. własność)

1. Prawa samodzielne i niesamodzielne

Prawa samodzielne – nie są uzależnione od innego prawa

Prawa niesamodzielne - są uzależnione od innego prawa akcesoryjnego, nie mogą powstać i istnieć bez tego prawa (np. hipoteka i zastaw, użytkowanie wieczyste)

1. Prawa płatne i nieodpłatne

Prawa nieodpłatne - ustanawiane są bez dodatkowych odpłat

Prawa odpłatne - ustanawiane za odpłatnością (np. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, służebność(może być ustanawiana jako prawo odpłatne)

1. Prawa podzielne i niepodzielne

Podzielne prawa - mogą jednocześnie przynależeć do kilku podmiotów, dla każdego z nich może być ustalony udział w tym prawie (np.współwłasność i współużytkowanie wieczyste)

Prawa niepodzielne - nie mogą przynależeć jednocześnie do kilku podmiotów (np. cala grupa ograniczonych praw rzeczowych, hipoteki(jeśli nieruchomość zostanie podzielona powstaje hipoteka łączna)

Przepisy prawne regulujące prawa rzeczowe

1. Konstytucja rzecz pospolitej polskiej z 02 kwietnia 1997

Art.21 , 64 – podstawa tworzenia ustroju państwowego rząd polski chroni prawo wlasnosci i dziedziczenia[prawo do własności prywatnej świadczy o ustroju państwa demokratycznego], ale z drugiej strony uwzględnia możliwość wyzłoszczenia na rzecz pożytku publicznego ale właściciel musi otrzymać właściwe odszkodowanie, wartość ustala rzeczoznawca majątkowy, dla obecnego lub alternatywnego sposobu użytkowania, odszkodowanie powinno odpowiadać wyższej wartości.

1. Kodeks cywilny 1964 - źródło prawa cywilnego

2. Przepisy ustaw

Wykładowca zwraca uwagę na ustawę o księgach wieczystych i hipotece, ustawę o własności lokali z 1984 r. – tutaj wprowadzono możliwość powstania nieruchomości lokalowej, ustawę o gospodarce nieruchomościami z 1997 r. w której określono zasady gospodarowania mieniem publicznym oraz okresowo ograniczenia w zakresie wykonywania prawa własności. Ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych z 2000 r. ustanawia i przestawia istotę spółdzielczego i własnościowego prawa do lokalu. Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego określa oddziaływania ograniczające sprzedaż ziemi, państwo ma prawo pierwokupu. Ustawa o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców z 1920 r. wskazuje na jakich prawach cudzoziemcy mogą nabywać nieruchomości. Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 2003 r. ogranicza prawa w zakresie gospodarowania nieruchomością.

4.Ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia wykonawcze do ustaw.

MIENIE

Własność prawa majątkowe

1. Państwowa - użytkowanie wieczyste

2. Samorządowa: - ograniczone prawa rzeczowe

- gminy -prawa o dobrach niematerialnych

- powiatu - prawa rodzinne i spadkowe

- województwa. - prawa majątkowe

o charakterze bezwzględnym

- prawa zobowiązaniowe

3. Prywatna wierzytelność

Własność Państwowa

Własność państwowa do 1990 roku stanowiła 90% powierzchni państwa.[?]

W 1998 roku zostały wydane dwa kolejne akty.

Własność prywatna to własność przynależna do każdej jedności ludzkiej czyli obywatela.

Własność państwowa - należy do skarbu państwa i innych państwowych osób prawnych , jest niezbędna do wykonywania ustrojowych funkcji państwa jak: obrona kraju, bezpieczeństwa obywateli, administracyjna, szkolnictwo itp.

Własność ta jest również przeznaczona na popieranie gospodarczej jak i niegospodarczej działalności obywateli i ich organizacji.

Przysługuje:

1. Skarbowi państwa

2. Państwowym osoba prawnym innym niż skarb państwa (w tym przedsiębiorstwom państwowym, uczelniom wyższym, PAN, itp.)

3. Państwowym jednostkom organizacyjnym nie posiadającym osobowości prawnej – trwały zarząd.

4. Agencji nieruchomości rolnych – administrowanie (wykonuje uprawnienia właścicielskie) agencja lasów.

5. Narodowym funduszom inwestycyjnym (albo administracyjnym?).

Własność państwa jest niezbędna do zlecania zadań na jednostki samorządu terytorialnego.

Własność samorządowa

Własność samorządowa należy do poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego jest przeznaczona do realizowania celów związanych z wykonaniem zadań publicznych należących do samorządu terytorialnego.

Prowadzona przez samorządy działalność gospodarcza powinna przede wszystkim koncertować się na zadaniach i charakterze publicznym .

Przysługuje:

1. gminom powiatom województwom oraz innym samorządowym osobom prawnym.

2. związkom i stowarzyszeniom gmin i powiatów.

3. spółkom kapitałowym w których gmina lub powiat ma wszystkie udziału lub akcje.

4. spółkom kapitałowym tworzonym.

Własność prywatna

Należy do jednostki ludzkiej i stanowi podstawę gospodarki rynkowej i ustroju gospodarczego państwa.

Przysługuje:

1. Każdej osobie innej niż skarb państwa, jednostki samorządu terytorialnego i ich osoby prawne.

2. Osobom fizycznym tworzącym rożnego rodzaju spółki (osobowe – cywilne i kapitałowe – z o.o.) w ramach, których prowadzona jest działalność przynosząca im indywidualne korzyści (zysk).

3. Spółdzielniom w celu zaspokajania potrzeb zrzeszonych w niej członków

4. Organizacjom społecznym realizującym cele wspólne dla danej zbiorowości.

Do własności prywatnej zalicza się własność cudzoziemców.

Konkluzja

Własność społeczna [publiczna] ze względu na jaj odrodność prawne…..?????

Minister właściwy ds. budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkalnictwa

Państwowa rada nieruchomości organ doradczy:

Rodzaje mieniaorgany stanowiąceorgany wykonawcze

- gminnerada gminywójt, burmistrz, prezydent

- powiatowerada powiatuzarząd powiatustarosta

- wojewódzkiesejmik wojewódzkizarząd województwamarszałek

- państwoweminister ds. SP wojewodastarosta(wykonujący zadania)

- prywatne właściciel

W państwowych w przypadkach szczególnych zgodę wydaje właściwy minister

PODZIAL MIENIA

Mienie

Własność i inne prawa majątkowe (art. 44 KC)

Przedmioty mienia

Rzeczy – przedmioty materialne [przedmioty materialne - to będzie nas interesowało]:

- ruchome

- nieruchome [nieruchomości]

- oznaczone co do gatunku

- oznaczone co do tożsamości

Wierzytelności maja wartość majątkowa np. czynsz,

Prawne stany faktyczne MAJA WARTOSC majątkowa

Przedmioty nie będące rzeczami

Rzecz – przedmiot materialny(art. 45 KC)

Dobro przyrody w stanie pierwotnym lub przetworzonym przez człowieka, bez względu na to czy ma jakąś wartość majątkowa.

Charakterystyka:

- stanowi materialna cześć przyrody

- ma charakter samoistny (może być traktowana w obrocie jako dobro samoistne)

- rzadko ma jednolity skład

- składa się z różnych elementów, które połączone tracą samodzielny byt i stanowią jedna całość

Podział rzeczy

Rzeczy:

- ruchome (ruchomości)

- nieruchome (nieruchomości)

Kodeks cywilny definiuje tylko rzeczy ruchome

Rzeczy:

- Oznaczone co do tożsamości

- Oznaczone co do gatunku

Aby zdefiniować działkę trzeba podać woj. powiat, jednostka ewidencyjna czyli gmina, obręb ewidencyjny, nr ew.

Oznaczenie nieruchomości:

WWPPGG_R.XXXX.NDz,NBud

Pożytki

Jedna z form korzystania z rzeczy – dochody jakie przynosi rzecz lub prawo do rzeczy (art. 53. I art.54 KC)

Rodzaje pożytków:

- pożytki naturalne z rzeczy – płody i inne odłączone części składowe do rzeczy ;np. płody rolne, kamień, torf, piasek

- pożytki cywilne z rzeczy – dochody jakie rzecz przynosi na podstawie stosunku cywilno prawnego, czyli będąc właścicielem mogę udostępniać rzecz osoba trzecim aby czerpać korzyści.np. czynsz dzierżawny,

- pożytki z prawa do rzeczy – dochody które to prawo przynosi zgodnie ze swym społeczno-gospodarczym przeznaczeniem. np. posiadacz ma samochód i przewozi

Prawo do pobierania pożytków przysługuje właścicielowi(art. 140 KC)

Uprawnienie do pobierania pożytków

-może przysługiwać innej osobie (na podstawie przepisów szczególnych i zawartego stosunku prawnego):

- użytkowanie wieczyste art.233 KC

- użytkownikowi art. 252 KC

- dzierżawcy art. 693, paragraf 1 KC

Uprawnionemu przypadają pożytki:

- naturalne – w czasie trwania uprawnień

- cywilne – w stosunku do czasu trwania uprawnień

Za poniesione nakłady przez uprawnionego w celu uzyskania pożytków, które

PRZYNALEZNOSCI

Samoistna rzecz ruchoma ,która pozostaje w związku z rzeczą ruchomą albo rzeczą nieruchoma – tzn. rzeczą główna tj. stanowi rzecz przynależna innej rzeczy

Charakterystyka:

- właścicielem rzeczy przynależności jest ta sama osoba

- przynależność musi być rzeczą odrębna

- przynależność jest potrzebna do korzystania z rzeczy głównej zgodnie z jej przeznaczeniem

- pozostaje z rzeczą główna w stosunku gospodarczego podporzadkowania, jako rzecz pomocnicza

- przynależność pozostaje z rzeczą główna w faktycznym i stałym związku dopowiadającym jej przeznaczeniu.

Rzecz jest przynależna jeśli przynależy do rzeczy głównej jest ruchoma i jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania tej rzeczy.

Różnice

Części składowe polaczenie fizyczne[trwale] rzecz

Przynależność łączność gospodarcza rzecz

CZESC SKLADOWA RZECZY

Wszystkie przedmioty jak również urządzenie mogą to być również obiekty połączone z rzeczą i niebędące odrębnym przedmiotem własności lub innych praw rzeczowych(art. 47)

Charakterystyka:

- wszystkie przedmioty połączone z rzeczą nie tylko w sensie gospodarczym ale i fizycznym

- polaczenie silne, że odłączenie przedmiotu spowoduje uszkodzenie zasadnicze zmiany całości lub przedmiotu;

- polaczenie trwale, a nie dokonane tylko dla przemijającego użytku.

Cześć składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności lub innych praw rzeczowych (art. 47,paragraf 1KC)

Częścią składowa rzeczy są prawa związane z jej własnością (np. z nieruchomością – art. 50 KC)

Części składowe rzeczy tracą samodzielny byt (art. 48, art. 191 KC) – zasada ta ma zastosowanie do nieruchomości;

Oznacza, że:

- wszystko to co zostało połączenie z gruntem w sposób trwał naturalny lub sztuczny staje się jego częścią składowa, a wiec traci samodzielny byt i dzieli los prawny tego gruntu(art. 191 KC).

NIERUCHOMOSC I JEJ CZESCI SKLADOWE

NIERUCHOMOSC

Części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności (art. 46 KC) [wszystko co niespełna tej definicji jest częścią ruchoma]

Podstawa ustalenia prawa własności lub innego prawa

Dokument:

- odpisy z ksiąg wieczystych;

- prawomocne orzeczenia sądów;

- umowy zawarte w formie aktów notarialnych, z wyłączeniem umów dotyczących ustanowienia użytkowania wieczystego i własności lokali [powstają tylko wówczas gdy zostanie podpisany akt notarialny i wpis do księgi wieczystej]

- ostateczne decyzje administracyjne;

- dyspozycje zawarte w aktach normatywnych;

- umowy dzierżawy;

- oświadczenia woli (posiadacz samoistny);

- inne dokumenty potwierdzające prawo własności lub władania.

PODZIAL NIERUCHOMOSCI

- nieruchomość gruntowa:

- niezabudowana

- zabudowana

- nieruchomość budynkowa

- nieruchomość lokalowa:

- nieruchomość lokalowa mieszkalna

- nieruchomość lokalowa niemieszkalna

- nieruchomość rolna (art. 46¹ KC) sa to nieruchomości które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej, zwierzęcej nie wyłączając produkcji ogrodniczej sadowniczej i rybnej.

Nieruchomość budynkowa dotyczy wyłącznie budynku zbudowanego przez użytkownika wieczystego.