(slajd 2 )Nowotwór – grupa chorób, w których komórki organizmu dzielą się w sposób niekontrolowany przez organizm, a nowo powstałe komórki nowotworowe nie różnicują się w typowe komórki tkanki. Utrata kontroli nad podziałami jest związana z mutacjami genów kodujących białka uczestniczące w cyklu komórkowym: protoonkogenów i antyonkogenów. Mutacje te powodują, że komórka wcale lub niewłaściwie reaguje na sygnały z organizmu. Powstanie nowotworu złośliwego wymaga kilku mutacji, stąd długi, ale najczęściej bezobjawowy okres rozwoju choroby. U osób z rodzinną skłonnością do nowotworów część tych mutacji jest dziedziczona.
(slajd 3) Nowotwór łagodny, inaczej niezłośliwy – nowotwór utworzony z tkanek zróżnicowanych i dojrzałych, o budowie mało odbiegającej od obrazu prawidłowych tkanek.
Jest dobrze ograniczony, często otorbiony, rośnie wolno, rozprężająco (uciskając sąsiadujące tkanki), nie daje przerzutów, a po należytym jego usunięciu nie powstaje wznowa (ponowny rozrost nowotworu w tym samym miejscu) - jest całkowicie wyleczalny.
Jego szkodliwy wpływ na ustrój może być spowodowany wydzielaniem hormonu, krwawieniami, czy też zamknięciem światła naczynia, uciskiem nerwu albo umiejscowieniem w ważnym dla życia narządzie np. sercu, rdzeniu kręgowym.
Nowotwór złośliwy, zwany potocznie rakiem – nowotwór utworzony z komórek o niskim zróżnicowaniu (niedojrzałych), o budowie znacznie odbiegającej od obrazu prawidłowych tkanek. Charakteryzuje się szybkim wzrostem, atypią i brakiem torebki, czym m.in. różni się od nowotworu niezłośliwego.
Rozprzestrzenia się poprzez naciekanie (wrastanie między komórki) pobliskich tkanek, co upośledza ich funkcję. Naciekając naczynia limfatyczne i krwionośne, przedostaje się do ich światła. W efekcie komórki są w stanie zawędrować wraz z krwią lub chłonką w odległe miejsce organizmu, gdzie dają początek nowemu guzowi - przerzut. Uniemożliwia to efektywną terapię poprzez resekcję guza pierwotnego, z racji, iż ogniska wtórne powodują nawroty choroby i pogorszenie stanu chorego, co doprowadza do śmierci.
Nowotwór złośliwy (ang. cancer) często jest niepoprawnie utożsamiany z rakiem (ang. carcinoma), który jest tylko jedną z jego postaci (rak = nowotwór złośliwy tkanki nabłonkowej). Każdy rak jest nowotworem złośliwym, natomiast nie każdy nowotwór złośliwy to rak. Inne nowotwory złośliwe to mięsak, potworniak niedojrzały, nowotwór anaplastyczny, chłoniak oraz glejak.
Nowotwór półzłośliwy (zwany również złośliwym miejscowo) – nowotwór o miejscowej złośliwości; charakteryzuje się, co najmniej jedną z trzech cech: albo dużą masą tkankową uciskającą otoczenie, albo zdolnością naciekania i niszczenia otoczenia lub zdolnością wszczepiania.
Nowotwory półzłośliwe zasadniczo nie dają przerzutów, ale dają nawroty po zabiegach operacyjnych, nawet uznawanych za radykalne. Dlatego też nowotwory półzłośliwe wymagają starannego podejścia chirurgicznego z uwzględnieniem szerokich granic wycięcia. Obraz mikroskopowy może być typowy dla nowotworu złośliwego. Przykłady nowotworów miejscowo złośliwych: rak podstawnokomórkowy skóry, większość glejaków złośliwych mózgu, guz mieszany ślinianek, włókniaki powięziowe, potworniaki dojrzałe, szkliwiak żuchwy.
(slajd 4) Anaplazja – brak zróżnicowania lub proces odróżnicowania się komórek, powstawanie z komórek zróżnicowanych nowych pokoleń komórek o coraz to mniejszym stopniu zróżnicowania albo też zatrzymanie różnicowania (dojrzewania) komórki wraz z zachowaną zdolnością do mnożenia się. Charakterystyczna dla nowotworów złośliwych. Obecnie uważa się, że raczej nowotwory powstają z komórek macierzystych, niż że dochodzi do procesu odróżnicowania.
Stopnie złośliwości guzów litych wg WHO (World Health Organization -Światowa Organizacja Zdrowia)
1 stopień – niewielkie zagęszczenie komórek o jednakowym kształcie, bez atypowych mitoz i bez proliferacji ścian naczyniowych – zmiana łagodna
2 stopień – niewielkie zagęszczenie komórek o niejednakowym kształcie, jądra z nielicznymi atypowymi mitozami, bez proliferacji ścian naczyń – zmiana częściowo łagodna
3 stopień – znaczne zagęszczenie komórek ze średnią do dużej liczbą komórek i jąder polimorficznych, liczne częściowo atypowe mitozy, możliwa proliferacja ścian naczyniowych – zmiana częściowo złośliwa, szybko rosnąca
4 stopień – duże zagęszczenie wyraźnie polimorficznych komórek, z jądrami o cechach atypowych mitoz, obszary rozległej martwicy, znaczna proliferacja ścian naczyń – zmiana złośliwa
(slajd 5) Mięsak to ogólna nazwa dla wszystkich nowotworów złośliwych pochodzenia nienabłonkowego.
Etiologia mięsaków jest nieznana, aczkolwiek przypuszcza się, że mięsaki mogą być wywoływane przez wirusy, np.: HIV, substancje chemiczne, np. pochodne benzenu, smoły pogazowej, smoły powęglowej itp., urazy mechaniczne i termiczne.
W zależności od tkanki, z której się wywodzą, mięsaki dzielimy na:
włókniakomięsaki – z tkanki łącznej włóknistej
tłuszczakomięsaki – z tkanki tłuszczowej
naczyniakomięsaki – z tkanki naczyniotwórczej
kostniakomięsaki – z tkanki kostnej
chrzęstniakomięsaki – z tkanki chrzęstnej
mięśniakomięsaki – z tkanki mięśniowej
nerwiakomięsaki – z komórek osłonowych nerwów
(slajd 6-7) Rak – nazwa grupy chorób nowotworowych będących nowotworami złośliwymi wywodzącymi się z tkanki nabłonkowej.
Nazwa ta odnosi się do guzów powstających z nabłonków pochodzenia ekto- lub endodermalnego oraz z nabłonka narządów moczowo-płciowych. Nie są nazywane rakami nowotwory złośliwe wywodzące się z "nabłonków" pochodzenia mezodermalnego, np. śródbłonka, międzybłonka, błony maziowej.
(slajd 8) Potworniak – nowotwór wywodzący się z pluripotencjalnych komórek germinalnych (wielopotencjalnych komórek zarodkowych), w którym dochodzi do ich rozrostu i różnicowania się w linie zawierające cechy wszystkich listków zarodkowych, a mianowicie ektodermy, endodermy i mezodermy.
Potworniaki najczęściej lokalizują się na jajnikach i jądrach
Najczęściej diagnozowanym – stanowi znaczną większość nowotworów jajników – potworniakiem jest torbiel skórzasta. To guz uznawany za łagodny. Powoduje bóle brzucha, obrzęk lub uczucie ciężaru w jamie brzusznej i zaburzenia miesiączki. Potworniak dojrzały z przewagą tkanki tarczycowej nazywany jest wolem jajnikowym i może być przyczyną objawów nadczynności tarczycy. Potworniaki u mężczyzn zazwyczaj lokalizują się w jądrach i nie wywołują na ogół żadnych dolegliwości, tylko z rzadka powodują obrzęk i ból. Należą najczęściej do nowotworów niedojrzałych, istnieje więc ryzyko, że mogą być złośliwe.
(slajd 9) Diagnostyka
Niektóre z badań mających znaczenie w rozpoznawaniu chorób nowotworowych:
-USG
-tomografia komputerowa
-rezonans magnetyczny
-pozytonowa tomografia emisyjna PET-CT
-mammografia
-tomografia emisyjna pojedynczych fotonów SPECT
(slajd 10) Leczenie
Dziedziną medycyny zajmującą się rozpoznawaniem i leczeniem chorób nowotworowych jest onkologia.
-Chemioterapia – używanie syntetycznych związków chemicznych w celu zwalczania chorób wywołanych przez drobnoustroje i pasożyty, a także chorób nowotworowych.
-Radioterapia, dawniej curieterapia – metoda leczenia za pomocą promieniowania jonizującego. Stosowana w onkologii do leczenia chorób nowotworowych oraz łagodzenia bólu związanego z rozsianym procesem nowotworowym, np. w przerzutach nowotworowych do kości.
-Leczenie chirurgiczne
-Immunoterapia - zbiór metod polegających na modyfikacji czynności układu odpornościowego.
-Hipertermia- Działanie ciepła powoduje uszkodzenie komórek nowotworu oraz zmiany w układzie odpornościowym chorego, stymulujące go do odpowiedzi na obecność nowotworu.
Korzyści i wady promieniotwórczości
Korzyści
-diagnoza chorób
-badanie wpływu leków na organizm
-aparatura rentgenowska
-radioterapia
Wady
-pierwiastki promieniotwórcze negatywnie działają na organizmy, również na człowieka. W wyniku pochłonięcia przed organizm dużych dawek promieniowania może wystąpić białaczka, nowotwór krwi, katarakta-choroba oczu, oraz choroba popromienna objawiająca się biegunką i nudnościami.