Spis treści:
1. Dział : Pieniądz 3
2.Dział : Ubezpieczenia 5
3.Dział : Polityka Fiskalna 11
DZIAŁ I: PIENIĄDZ
Teza 1
W potocznym znaczenie termin finanse oznacza zasoby pieniężne, w literaturze ekonomicznej finanse definiuje się jako zjawiska ekonomiczne związane :
z gromadzeniem
podziałem zasobów pieniężnych
Tam gdzie nie występuje pieniądz czyli tzw. gospodarce naturalnej (bezpieniężnej ) nie występują również finanse.
Teza 2
Termin finanse przesądza o ustaleniu zakresu przedmiotowego nauki finansów. Nauka finansów jest jedną z gałęzi nauki ekonomi. Jest to nauka o zjawiskach oraz procesach pieniężnych czyli jednym z głównych aspektów zjawisk badanych przez ekonomię .
Teza 3
Przedmiot nauki finansów nie wiele różni się od przedmiotu zainteresowania ekonomi
a zwłaszcza makroekonomii, która bada przebieg zjawisk gospodarczych. W skali całego gospodarstwa narodowego nauka finansów nie zatrzymuje się tak jak makroekonomia na badaniu wielkich agregatów ( takich jak np. globalny popyt, globalna podaż czy globalne oszczędzanie )
a analizuje wewnętrzna strukturę tych agregatów czynniki, które ukształtowały tą strukturę. Jeszcze bardziej szczegółowe badania są prowadzone w ramach części nauki finansów takich jak finanse publiczne, finanse przedsiębiorstw, finanse samorządowe, finanse banków itp. .
Teza 4
Nauka finansów zajmuje się ekonomiczną stroną gospodarowania pieniędzy przede wszystkim przez takie podmioty jak:
państwo
samorządy terytorialne
przedsiębiorstwa
gospodarstwa domowe
banki
i inne instytucje finansowe.
Teza 5
Przedmiotem zainteresowania nauki finansów jest ruch pieniądza tzn.:
jego kreacja (tworzenie)
jego cyrkulacja (krążenie)
jego osiadanie ( w postaci oszczędności oraz rezerw pieniężnych )
Analizę ruchu pieniądza w gospodarce prowadzi się na tle i w związku z przebiegiem zjawisk tzw. sferze reakcji ( rzeczowej gospodarki to jest na tle produkcji podziału spożycia indywidualnego oraz zbiorczego ).
Teraz 6
Analiza ruchu pieniądza w gospodarce, ale również w finansach jest połączona z analizą określonych kategorii pieniężnych, takich jak m.in.:
stopy procentowe
stopy opodatkowania
kursy walut
ceny
Teza 7
Pieniądz pojawia sie na pewnym etapie gospodarki wymiennej, pełni w niej kilka ważnych funkcji, są to:
funkcja miernika wartości
funkcja środka tezauryzacji ( gromadzenia skarbu )
funkcja środka cyrkulacji
funkcja środka płatniczego
funkcja pieniądza światowego.
Teza 8
Pieniądz występuje w gospodarce w postaci zasobów, oraz w postaci strumieni. Jest też wykorzystywany jako miara w procesach produkcyjnych oraz w procesach spożycia indywidualnego
i zbiorowego.
Teza 9
Pojęciem szerszym od finansów jest pojęcie gospodarki finansowej, obejmuje ono wszystkie formy działania w dziedzinie zjawisk pieniężnych. Gospodarka finansowa obejmuje takie działania
jak :
-przygotowanie przeprowadzenia wszelkiego rodzaju operacji pieniężnych ( w tym ich planowanie )
-faktyczna realizację tych operacji pieniężnych
-ewidencję oraz analizę przebiegu operacji pieniężnych w przyszłości
-kontrolę przebiegu zjawisk finansowych
-gospodarkę finansową w sposób formalny bądź nie formalny prowadzą wszystkie podmioty gospodarcze czyli przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe, państwo.
Teza 10
Obok pojęć finansów i gospodarki finansowej w nauce finansów często używa się polityki finansowej. Polityka finansowa oznacza dokonywanie wyboru zarówno celów które mają być osiągnięte w wyniku gospodarki finansowej jak też sposobów lub metod ich osiągania. Treść polityki finansowej zależy od podmiotu który ją realizuje. Inną treść ma polityka finansowa państwa jeszcze inną polityka finansowa banku czy też instytucji ubezpieczeniowej.
DZIAŁ II :
Teza 1
Zjawiska finansowe składają sie na pewien zbiór czyli system mają zróżnicowany charakter czyli zapłata za zakupiony towar, zaciągnięcie pożyczki bankowej czy uregulowanie należnego podatku. Są odmiennymi rodzajami operacji ze względu na ich tytuł oraz następstwa. Koniecznym zatem staje się połączenie zjawisk finansowych w pewne grupy rodzajowe w celu przeprowadzenie ich teoretycznej analizy.
Teza 2
Najczęściej używanymi kryteriami we wszystkich typach klasyfikacji w tym również klasyfikacji zjawisk pieniężnych są dwa kryteria :
kryteria przedmiotowe
kryteria podmiotowe
Teza 3
Kryterium przedmiotowe pozwala wyodrębnić rodzaje zjawisk pieniężnych niezależne od tego jakie podmioty biorą w nich czynny udział dokonując wydatków czy też realizując przychody pieniężne. W oparciu o kryterium przedmiotowe wyodrębnia sie trzy główne grupy pieniężnych przychodów i wydatków:
a) strumienie ekwiwalentne nazywane wydatkami
b) strumienie zwane transferami
c) strumienie kredytowe
Teza 4
Przychody i wydatki ( strumienie ) pieniężne ekwiwalentne charakteryzują sie powiązaniem wydatków pieniężnego jednego podmiotu z wzajemnym świadczeniem ze strony innego podmiotu, który realizuje przychód pieniężny. Chodzi tu o dwojakiego rodzaju świadczenia to znaczy po pierwsze sprzedaż towarów i usług, po drugie świadczenie pracy w ramach gospodarki rynkowej, strumienie ekwiwalentne są regulowane w zasadzie przez mechanizm rynkowy, który wyznacza ceny towarów i usług oraz stawki wynagrodzeń za pracę zgodnie z relacjami popytu i podaży na rynku towarów i usług oraz rynku pracy.
Teza 5
Strumienie pieniężne -przychody i wydatki redystrybucyjne znane transferami obejmują płatności z różnych tytułów. Ich wspólną cechą jest brak materialnego ekwiwalentu za przerwany pieniądz, czyli brak wzajemnego świadczenia ze strony podmiotu gospodarczego otrzymującego środki pieniężne od innego podmiotu. Do strumieni redystrybucyjnych zalicza sie przede wszystkim :
a) podatki oraz opłaty
b)renty i zasiłki przekazywane z budżetu lub wyodrębnionego formatu ubezpieczeń społecznych.
c)dotacje oraz darowizny
d)odsetki
Cechą charakterystyczną strumieni pieniężnych redystrybucyjnych jest to, że w przeciwieństwie nie są regulowane przez mechanizm rynkowy.
Teza 6
Przychody i wydatki kredytowe ( strumienie pieniężne ) są związane z operacjami kredytowymi banków. Pozostałe operacje pożyczkowe (np. prywatne pożyczki udzielone przez osoby fizyczne są przez finansistów zaliczane do strumieni rynkowych.
Przychodami kredytowymi nazywa sie przychody pieniężne, osiągane przez nie bankowe instytucje gospodarcze.
Wydatki kredytowe to wydatki tych jednostek związane ze spłatą zaciągniętych kredytów. Dla banku spłata kredytu nie jest przychodem pieniężnym, zaś udzielanie kredytu nie jest pieniężnym wydatkiem banku. Z udzielaniem kredytów i przyjmowaniem depozytów przez banki wiąże sie kategoria tzw. procentu ( odsetek ).
Procent jest w nauce finansów definiowany jako wynagrodzenie za rezygnację w przypadku depozytu lub za udostępnienie w przypadku kredytu tzw. płatności której nie możemy uznać ani za towar ani też za usługę.
Teza 7
Podmiotowa klasyfikacja zjawisk finansowych opiera sie na kryterium rodzajowego zróżnicowania podmiotów gospodarczych, które dokonują operacji pieniężnych tzw. realizują przychody ponoszą wydatki pieniężne oraz dokonują gromadzenia zasobów. Podmiotowa klasyfikacja zjawisk finansowych pozwala wyodrębnić poniższe systemy finansowe:
finanse przedsiębiorstw
finanse gospodarstw domowych
finanse publiczne ( finanse państwa i podmiotów samorządowych )
finanse banków innych instytucji depozytowo-kredytowych
finanse ubezpieczeń
Teza 8
Przedsiębiorstwo jest zaliczane do sektora zarobkowego w tym ogniwo finansów (podsystemie systemów finansowego działają podmioty gospodarcze wytwarzające towary i usługi ). W celach zarobkowych w tym ogniwie jest wytwarzany produkt krajowy brutto, tutaj też dokonuje się w ujęciu pieniężnym jego podział pierwotny na zarobki pracowników ( płace i inne wynagrodzenia w różnych formach oraz dochody przedsiębiorców, zysków brutto przed obciążeniami i podziałem).
Teza 9
Dla gospodarki finansowej przedsiębiorstw najbardziej charakterystyczne jest gromadzenie przychodów pieniężnych z tytułu sprzedaży towarów i usług tzn. przychodów ekwiwalentnych zwanych też rynkowymi. Ponadto przedsiębiorstwa otrzymują przychody kredytowe w postaci pożyczek bankowych oraz różnego rodzaju transfery m.in. z rynku kapitałowego, a nie kiedy również z budżetu.
Teza 10
Dla przedsiębiorstw charakterystycznym kierunkiem pieniężnych wydatków jest dokonywanie zakupów materialnych czynników produkcji i wynagrodzenie pracowników za pracę
a więc wydatki typu rynkowego. Ważną pozycję w wydatkach przedsiębiorstw mają też po drugie transfery takie jak podatki i opłaty płacone przez przedsiębiorstwa, oprocentowania kredytów
i obligacji, składki na ubezpieczenia przedsiębiorstwa- ponoszą też po trzy wydatki kredytowe związane ze spłatą wcześnie zaciągniętych kredytów.
Teza 11
Dla finansów gospodarstw domowych najbardziej charakterystyczne są przychody pieniężne uzyskiwane z tytułu wynagrodzeń za pracę ( przychody ekwiwalentne ale także dla gospodarstw domowych charakterystyczne są różnego rodzaju transfery).
transfery obejmują dochody właścicieli przedsiębiorstw (dywidenty, dochody właścicieli kapitałów (oprocentowanie obligacji) oraz emerytury, renty, zasiłki jak też ewentualnie dodatkowe ubezpieczenia na osobowe). Gospodarstwa domowe osiągają też przychody kredytowe w związku
z budownictwem mieszkaniowym czy zakupem droższych dóbr tzw. trwałej konsumpcji (samochody itp.)
Teza 12
Najbardziej charakterystycznym kierunkiem wydatków gospodarstw domowych są wydatki na zakupy towarów i usług o przeznaczeniu konsupcyjnum ( wydatki rynkowe ). Druga grupa wydatków to podatki, opłaty, składki z tytułu ubezpieczeń czy oprocentowanie kredytów bankowych ( wydatki redystrybucyjne ). Gospodarstwa spłacające raty kredytu ponoszą tym samym wydatki o charakterze kredytowym.
Teza 13
Finanse publiczne są to finanse państw i finanse samorządów terytorialnych będących związkami publiczno-prawnymi.
Teza 14
Dla sektora finansów publicznych charakterystyczne są przychody w postaci transferów tj.:
podatki
cła
opłaty
grzywny
spłaty z zysków przedsiębiorstw oraz diwidenty ( gdy są spółkami )
wpłaty z zysku banku centralnego
pożyczki państwa lokowane w bankach i na rynku kapitałowym w formie obligacji państwowych i banków skarbowych
Kredytowy charakter mogą mieć przychody organów publicznych budżetu państw i samorządów uzyskiwane w postaci pożyczek bankowych. Strumienie ekwiwalentne w przypadku tego sektora mają charakter uzupełniający.
Teza 15
Wydatki sektora publicznego mają po części charakter rynkowy czyli ekwiwalentny, chodzi tu o wydatki związane z wynagrodzeniami pracujących w jednostkach organizacyjnych sektora publicznego, a także wydatki podlegające na zakupach towarów i usług dla bieżącej inwestycyjnej działalności tych jednostek ( są to wydatki rynkowe ). W wydatkach sektora publicznego są też transfery-czyli np. świadczenia z tytułu ubezpieczeń społecznych subwencje i dotacje dla sektora przedsiębiorstw i gospodarstw domowych, dotacje budżetu państwa dla budżetów samorządowych. Jeżeli i finanse publiczne są zasilane za pomocą kredytów bankowych ich zwrot pociąga za sobą wydatki kredytowe.
Teza 16
Sektora bankowy ma strukturę dwu szczeblową. Z jednej strony bank centralny dokonujący operacji pieniężnych tylko o jednostkach sektora publicznego i innymi bankami (nazwa bank banków). Na drugim szczeblu są banki komercyjne i inne instytucje kredytowe np. kasy oszczędnościowe te drugie prowadzą operacje z nie bankowymi jednostkami gospodarczymi różnych sektorów ( przedsiębiorstw, gospodarstw domowych ). Chociaż nie kiedy banki komercyjne wchodzą, też w stosunki kredytowe z bankiem centralnym, który jest dla nich miejscem lokowania rezerw i ostatecznym źródłem i refinansowaniem.
Teza 17
Dla banków charakterystyczne jest przede wszystkim operacja kredytowa związana z emisją ( kreacją pieniądza i wycofywaniem jego z cyrkulacji ).
Emisja pieniądza depozytowego ( żyrowego zajmują się wszystkie banki . Następuje to przede wszystkim przez tworzenie wtórnych depozytów przy udzielaniu pożyczek i kredytów bankowych ). Emisję biletów bankowych oraz bilon zajmują się tylko banki centralne ( w nie których krajach skarb państwa obok operacji kredytowych banki zajmują sie przede wszystkim operacjami rozliczeniowymi obejmujących przyjmowanie depozytów na rachunki bankowe i dokonywanie przelewów po między rachunkami bankowymi, na zalecenie właściciela ).
Teza 18
Faktycznymi przychodami banków są tylko odsetki pobierane z tytułu oprocentowania kredytów oraz prowizje za wszelkie inne usługi świadczone przez banki, przychody te zalicza się do przychodów transferowych.
Teza 19
Wydatki związane z oprocentowaniem depozytów mają też charakter transferów. Wydatki związane z wynagrodzeniami osób zatrudnionych w bankach zalicza sie do wydatków rynkowych, podatki i opłaty płacone przez banki to klasyczne wydatki redystrybucyjne.
Teza 20
Finanse Ubezpieczeń obejmuję gromadzenie oraz podział zasobów pieniężnych przez instytucje ubezpieczeń majątkowych i osobowych z wyjątkiem zasobów UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH, które z uwagi na ich nie zarobkowy charakter ą zaliczane do sektora publicznego. Instytucje ubezpieczeń, gromadzą przychody pieniężne w postaci składek od jednostek ubezpieczających wartości materialne i osoby od ryzyka powstania szkód w wyniku wypadków losowych. Przychody ze składek ubezpieczeniowych zalicza sie do transferów po mimo rynkowej regulacji ich wysokości, gdyż wzajemne świadczenie może wystąpić jedynie w tedy kiedy ma miejsce szkoda objęta ubezpieczeniem.
Teza 21
Pokrywanie wydatków osobowych oraz rzeczowych instytucji ubezpieczeniowych stanowi ich wydatki rynkowe płacone przez te instytucje. Podatki oraz opłaty to wydatki transferowe.
Do transferów należy takie lokowanie przez instytucje ubezpieczeniowe ich rezerw na rynku kapitałowym w postaci zakupu obligacji. ( Instytucje ubezpieczeniowe nie lokują na ogół swoich rezerw w takich papierach wartościowych jak akcje bo są ona mniej pewne za względu na zmienność ich kursów ).
DZIAŁ III : POLITYKA FISKALNA
Teza 1
Polityka Fiskalna jest strefą działalności państwa, która towarzyszy drugiemu rodzajowi polityki prowadzonej przez państwo w sferze pieniądza tzn. polityki monetarnej z uwagi na fakt, że możliwości samoczynnego kształtowania procesów gospodarczych są ograniczone oraz to , że w systemie demokratycznym państwo ponosi odpowiedzialność za przebieg procesów gospodarczych.
Współczesne państwa akceptując mechanizm rynkowy jak też prawa rządzące rynkiem nie mogą zrezygnować z oddziaływania na gospodarkę. Czynią to prowadząc odpowiednią politykę fiskalną ( FISKALNĄ oraz MONETARNĄ ).
Teza 2
Państwo może oddziaływać na gospodarkę za pomocą dwojakiego rodzaju instrumentów, są one stworzone w ramach tak polityki monetarnej jak też polityki fiskalnej. Chociaż polityka monetarna jest " ODPOWIEDZIALNA" za obroną wartości pieniądza, regulowanie podaży pieniądza krajowego, zachowanie bezpieczeństwa walutowego kraju wzglądem zagranicy. Zaś polityka fiskalna ma głównie dostarczać państwu potrzebnych pieniędzy, obie te polityki muszą realizować cele globalne gospodarki tzn. troszczyć się o:
Wzrost koniunktury
O ograniczenie bezrobocia
O ograniczenie inflacji
O zmniejszenie amplitudy czyli skali wachań cyklu koniunkturalnego