NAROZINY. ROZWÓJ DZIECKA W OKRESIE NIEMOWLĘCYM.
Narodziny – pierwsze wydarzenie w życiu dziecka. Moment pierwszego kontaktu rodzącego się dziecka ze światem zewnętrznym i okazja do nawiązania relacji pomiędzy matką
a dzieckiem. Wiąże się to dla obojga z silnym stresem. Narodziny diametralnie zmieniają warunki życia dziecka.
Stres wywołany porodem może odgrywać pozytywną rolę w dalszym przystosowaniu do warunków zewnętrznych oraz ułatwić nawiązanie kontaktu z matką.
Zaraz po porodzie noworodek jest gotowy do karmienie a co za tym idzie wzajemne poznanie z matką.
Jest to też ważne wydarzenie dla matki i ojca oraz wydarzenie społeczno-kulturowe.
Okres noworodkowy – dziecko jest wyposażone w liczne mechanizmy umożliwiające mu nie tylko przeżycie i dalszy rozwój, ale również nawiązywanie relacji społecznych.
Wyposażenie percepcyjne:
*WZROK – zdolność do długotrwałej fiksacji wzroku już kilka godzin po narodzinach,
w 4-5 tygodniu dziecko osiąga zdolność fiksacji podobną do zdolności człowieka dorosłego,
- w 1 miesiącu życia osiąga zdolność do skupienia wzroku na danym obiekcie, odległym o około 20.5 cm; zdolność ta podobną do zdolności człowieka dorosłego osiąga w 4 miesiącu;
-zdolność do ograniczonego wodzenia wzrokiem za przedmiotem od 2 tygodnia życia, podobna do człowieka dorosłego – ok. 3-4 miesiąc życia;
-preferowanie patrzenia na twarz ludzką od momentu narodzin;
-preferencja określonych wzorów wzrokowych od 1-szych dni życia;
-reakcja wzmożonej czujności na ruch, jaskrawość i głębię przedmiotów od 1-szych dni życia;
-habituacja w przypadku powstających się bodźców.
*SŁUCH - zróżnicowanie reakcje na bodźce dźwiękowe o różnej wysokości, natężeniu i czasie trwania od urodzenia;
-rozpoznawanie głosu matki od momentu narodzin;
-zdolność do okulizacji źródła dźwięku od 1-szych godzin życia;
-różnicowanie i preferencja dźwięków mowy ludzkiej;
-zdolność do produkowania dźwięków (np. podczas ssania);
-zmiana aktywności w uzależnieniu od rodzaju oświetlenia otoczenia.
*DOTYK - wrażliwość na dotyk i nacisk już w okresie płodowym;
-zróżnicowana wrażliwość na dotyk w zależności od części ciała, szczególna wrażliwość -okolicy ust – drążenie wywołuje odruch poszukiwania i ssania.
*SMAK - zdolność do różnicowania smaków;
-preferencje smakowe, słodki smak.
*WĘCH - zdolność różnicowania zapachów;
-preferencje zapachowe; reakcje ruchowe na zapachy (np. odwracanie się od nieprzyjemnych zapachów);
-rozpoznanie zapachów(np. matki, mleka matki);
*RÓWNOWAGA - reakcja na zmianę położenia ciała; pobudzenie lub zaspokojenie w zależności od pozycji ciała.
Wyposażenie społeczne.
Noworodek jest wyposażony w odruchy i systemy sygnalizacji społecznej, umożliwiające mu aktywne poszukiwanie stymulacji i bliskości opiekunów:
*odruch ssania
*odruch chwytny
*reakcja moro
*odruch krzyku
*reakcja śmiechu
Rozwój emocjonalny i społeczny.
Aby rozwój dziecka mógł przebiegać prawidłowo, zarówno pod względem fizycznym, jak i psychiczny, musi ono znaleźć się w środowisku nie tylko zapewniającym mu opiekę pod względem zaspokojenia potrzeb fizjologicznych, lecz także umożliwiającym mu nawiązywanie bliskiej więzi z jedną, wybraną osobą.
FAZY ROZWOJU PRZYWIĄZANIA
| FAZA I | FAZA II | FAZA III | FAZA IV |
|---|---|---|---|
| Orientacja i sygnalizowanie bez wyróżnienia figury | Orientacja i sygnalizowanie skierowane do wyróżnionej figury | Utrzymywanie bliskości z wyróżnioną figurą | Kształtowanie relacji partnerskiej |
| Narodziny – 12 tydzień życia | 3-6 miesiąc życia | 6 miesiąc życia – 2.5 rok życia | Do ko. 2.5 rok życia |
-niemowlę wysyła sygnały; -brak ukierunkowania sygnałów; -przewaga aktywności opiekuna. |
-wyodrębnienie figury przywiązania; -przejęcie części kontroli przez niemowlę; -łańcuchowe systemy zachowań przywiązaniowych; -zachowania celowe; -inicjowanie interakcji przez dziecko; -kształtowanie się postaw strategii przywiązaniowych. |
-aktywne utrzymanie bliskości z figurą; -podążanie za figurą, radość z kontaktu z nią; -figura jako „bezpieczna baza”; -lęk separacyjny; -konsolidacja przywiązania |
-postrzeganie figury jako odrębnej osoby; -wgląd na motywy figury; -uzgadnianie celów; -zdolność do spójnego funkcjonowania pod nieobecność figury; -figura jako „bezpieczna baza”. |
ZADANIA OPIEKUNA
-rozpoznawanie sygnałów płynących od dziecka -ustawianie rutyny opieki |
-stymulowanie i regulowanie pobudzenia u dziecka | -współuczestniczenie w regulacji pobudzenia | -wybiórcza pomoc w regulacji pobudzenia -kierowanie ekspresją napięcia |
|---|
Znaczenie jakości przywiązania dla społecznego funkcjonowania dziecka.
| WZORZEC PRZYWIĄZANIA | CHARAKTERYSTYKA WMO | REGULACJA EMOCJI |
|---|---|---|
| B - BEZPIECZNY | ||
-figura przywiązana jako „bezpieczna baza”; -swobodna eksploracja; -dobry kontakt z otoczeniem; -swobodne zwracanie się do opiekuna po wsparcie; |
-przekonanie o własnej wartości; -pozytywna atrybucja wydarzeń; -pozytywna atrybucja intencji innych ludzi; |
-zdolność do diatycznej, a później samodzielnej regulacji emocji; -skuteczność w obniżaniu nadmiernego napięcia; -zdolność do rozróżniania stanów emocjonalnych i odpowiadającej im ekspresji emocji; |
| C - AMBIWALENTNY | ||
-niepewność w kontakcie z figurą przywiązania; -brak swobodnej eksploracji; -silny lęk przed separacją; -zmienność nastrojów; |
-niepewność co do własnej wartości; -przekonywanie o nieprzewidywalności świata zewnętrznego; -sprzeczna atrybucja wydarzeń i intencji; |
-rozszczepienie stanów emocjonalnych; -manipulacyjne wykorzystywanie ekspresji emocjonalnej; -dostosowanie własnej emocjonalności do otoczenia; -niebranie odpowiedzialności za regulowanie swoich stanów emocjonalnych; |
| A – UNIKAJĄCY | ||
- pozorna niezależność od figury przywiązania; -unikanie bliskiego kontaktu z figurą przywiązania; -brak bezpośredniego poszukiwania wsparcia w sytuacjach dystresu; |
-przekonania o niskiej wartości własnej; -negatywna atrybucja zachodzących wydarzeń; -negatywna atrybucja intencji innych ludzi; |
-hamowanie uczuć dystresu i złości; -prezentowanie fałszywego afektu; -trudności w rozpoznawaniu własnych emocji; |
| D - DEZORGANIZACJA | ||
-brak spójnego wzorca przywiązania; -lęk przed figurą przywiązania; -dezorientacja w kontakcie z figurą przywiązania; |
-dezorientacja co do obrazu siebie i innych; -zmienne, lękowe atrybucje intencji; -atrybucja świata zewnętrznego jakoś niebezpiecznego; |
-zawężenie świadomości własnych stanów emocjonalnych; -nagłe zmiany w ekspresji różnych emocji; -niezdolność do normatywnej samoregulacji emocji; |
Komunikowanie się i rozwój mowy.
Wczesne dzieciństwo to okres, w którym dziecko komunikuje się ze światem głównie za pomocą niewerbalnych sposobów nawiązywania kontaktów.
Rozwój mowy w pierwszym roku życia
| WIEK | ROZWÓJ MOWY |
|---|---|
| 1 miesiąc | Reagowanie na dźwięki |
| 2 miesiąc | Słuchanie dzwonka lub grzechotki |
| 3 miesiąc | Szukanie oczami źródła dźwięku |
| 4 miesiąc | Śmienie się |
| 5 miesiąc | Zwracanie głowy na stronę źródła dźwięku |
| 6 miesiąc | Głużenie lub gruchanie na dźwięk głosu lub muzyki |
| 7 miesiąc | Artykułowanie czterech różnych dźwięków |
| 8 miesiąc | Rozumienie „nie”, „papa” |
| 9 miesiąc | Mówienie „mama” lub „tata” |
| 10 miesiąc | Naśladowanie dźwięków w zabawie |
| 11 miesiąc | Wypowiadanie dwóch znaczących słów |
| 12 miesiąc | Wypowiadanie trzech znaczących słów |