Pedagogika lecznicza3wykład i ćwiczenia

Pedagogika lecznicza

Wykład 3: Zofia Kaźmirek

16. 02. 2014r.

PROBLEMY EDUKACYJNE DZIECI I MŁODZIEŻY PRZEWLEKLE CHORYCH I NIEPEŁNOSPRAWNYCH RUCHOWO

1. Nauczanie w zakładzie leczniczym

2. Nauczanie indywidualne

3. Wspomaganie uczniów przewlekle chorych w szkołach masowych

Ad. 1 Nauczanie w zakładzie leczniczym.

Dzieci przewlekle chore rozwijają się według takich samych praw jak dzieci zdrowe. Występujące w ich rozwoju opóźnienia i zaburzenia nie są specyficzne tylko dla nich, przy czym dzieci te przejawiają je częściej niż dzieci zdrowe. Dlatego dzieci chore wymagają wielu dodatkowych zabiegów opiekuńczo-pielęgnacyjnych, większych nakładów materialnych dla zapewnienia im należytych warunków rozwoju, lepszego przygotowania rodziców do pracy wychowawczej i niewątpliwie większej z ich strony cierpliwości i wytrwałości. Nauka szkolna dziecka przewlekle chorego może przebiegać w różnych formach kształcenia. W czasie pobytu w ośrodku leczniczym dziecko objęte jest nauczaniem specjalnym prowadzonym według programu szkoły normalnej z uwzględnieniem jego możliwości wysiłkowych. W wielu ośrodkach leczniczych nauczanie wspomagane jest pracą wychowawców i terapeutów. Naczelną zasadą stosowaną przez nauczycieli i wychowawców w ośrodku leczniczym jest racjonalne gospodarowanie wysiłkiem chorego dziecka z zachowaniem równowagi między jego „uczynnianiem" i „odciążaniem", zależnie od jego potrzeb i możliwości psychoruchowych.

Rola ucznia dziecku choremu w szpitalu daje poczucie normalności i stabilności, wiąże się z codziennością. Uczenie się sprzyja także odwróceniu uwagi od spraw związanych z leczeniem oraz pozwala na utrzymanie nawyku systematycznej pracy.
   Cele pracy pedagoga w zakładzie leczniczym dzielą się na trzy grupy. Pierwsza to cele terapeutyczno –rewalidacyjne, czyli harmonizowanie czynności nerwowo – psychicznych dziecka na właściwym poziomie wydolności wysiłkowej, wzmaganie jego sił do walki z chorobą i jej skutkami. Cele dydaktyczno – wychowawcze zmierzają do kształtowania optymalnej osobowości ucznia – wychowanka, zaś cele profilaktyczne polegają na przeciwstawianiu się powstawaniu zaburzeń w rozwoju chorego dziecka i jego środowiska oraz na działaniach zmierzających do zapobiegania niekorzystnym wpływom choroby. Szkoła w szpitalu jest łącznikiem między życiem szpitalnym a szkołą ucznia poprzez zapewnienie mu ciągłości nauki szkolnej, realizowanie programu nauczania właściwego dla szkoły macierzystej ucznia. Szczególnie ważne jest dostosowanie wymagań programowych do wysiłkowych, psychofizycznych możliwości ucznia, a poprzez prowadzenie działań rewalidacyjnych przyspieszenie procesu leczenia i rehabilitacji dziecka. Pedagog w placówce leczniczej dba o harmonijny i jak najmniej zaburzony rozwój osobisty dziecka, współtworzy atmosferę przyjaźni, bezpieczeństwa, zrozumienia w relacjach zarówno między uczniami, jak i uczniami a nauczycielem, uczniem i personelem szpitala. Stwarza najlepsze warunki do prawidłowej adaptacji dziecka w zakładzie leczniczym, oraz przyczynia się do utrzymywania kontaktów z rodziną i szkołą macierzystą.
      Zadania te wynikają z założeń programowych szkół szpitalnych. Najważniejsze z nich dotyczy prawa każdego dziecka do nauki. Nauczyciel ma za zadanie dobrze poznać ucznia, jego stan zdrowia, poziom wiadomości, umiejętności w oparciu o opinię szkoły, badania psychologiczne, medyczne oraz własne obserwacje. Nauczyciel realizując cele musi dostosować się do wciąż zmieniającej się sytuacji zdrowotnej ucznia, jego wydolności wysiłkowej. Pedagog podejmuje swe działania zawsze z lekarzem, uwzględniając indywidualne plany leczenia dziecka i musi mieć na uwadze zainteresowania dziecka.
     Dzieci pojawiające się w szkole szpitalnej przejawiają niekiedy niechęć do uczestnictwa w zajęciach. Wynikają one przede wszystkim z nie lubienia szkoły w ogóle, zaległości spowodowanych nie tylko chorobą, strachem przed nieznajomymi, nowym nauczycielem, często kontaktem "twarzą w twarz", cierpieniem fizycznym. Bardzo często przyczyna tkwi w rodzicach będących rodzicami nadopiekuńczymi. Uczenie się dziecka w sytuacji choroby napotyka na pewne trudności spowodowane:
1) częstymi absencjami w szkole, z czym wiążą się zaległości.
2) choroba zmniejsza zdolność dziecka do wysiłku, jest ono fizycznie i umysłowo mniej wydolne.
3) choroba jest stresem, co negatywnie wpływa na motywację do nauki i na spostrzeganie perspektyw na przyszłość.
4) choroba może także wpłynąć na zdolności intelektualne dzieci.
5) trudnościami obiektywnymi; duża sala, płacz innych dzieci, samotność.
      Dziecięce choroby są różnorodnie uwarunkowane, mają różnorodny kliniczny obraz oraz powodują tak odmienne skutki, że nie można mówić o ich jednakowym, a nawet zbliżonym znaczeniu dla dziecka chorego. Dochodzą do tego właściwości osobowościowe, a więc sposób przeżywania takich samych zdarzeń i zachowania się wobec nich. Choroba dziecka wpływa zarówno na pozycję dziecka w rodzinie, jak i na samą rodzinę oraz układy ze szkołą. Jak nauczyciel – wychowawca może pomóc dziecku przewlekle choremu? Jeśli dziecko reaguje bardzo ekspresyjnie, to należy wyciszać jego reakcje, podążając za nim. Jeśli dziecko rysuje smutek, nie uciekać od tego tematu. Gdy dziecko jest zmęczone zarówno fizycznie jak i psychicznie, jest bierne i smutne – trzeba je zaktywizować, podsunąć pracę, rozwijać zainteresowania. Gdy aktywność fizyczna jest utrudniona, rozbudzać aktywność psychiczną. Jednak rodzaj tych bodźców musi być dostosowany do specyfiki i nasilenia choroby – bodźce łagodne, np. muzyka, ale pozwalające na głębokie przeżycia wewnętrzne.
     Nauczyciel pomaga dziecku choremu budować motywację poprzez: 1) Pomoc w tworzeniu planów na przyszłość, 2) Uczenie się życia z chorobą, 3) Obniżanie poczucia zagrożenia poprzez wyjaśnianie dziecku istoty choroby, uprzedzanie o przewidywanym jej przebiegu, 4) Przeciwdziałanie izolacji dziecka od środowiska rówieśniczego i szkoły, 5) Aktywne wspieranie dziecka w walce z chorobą, a nie tylko wyrażanie współczucia i litości, 6) Pomoc w uświadamianiu mocnych stron dziecka, jego poczucia siły, 7) Stwarzanie sytuacji i zadań umożliwiających odnoszenie sukcesu, 8) Dostrzeganie dziecka przez pryzmat jego podobieństw z dziećmi zdrowymi.

Pomimo, że czas nauki w szkole szpitalnej często jest stosunkowo krótki, to jednak bliski, indywidualny kontakt nauczyciela uczniem pozwala na dokładne wyjaśnienie przerobionych zagadnień i utrzymanie nawyku codziennego uczenia się. Jeszcze ważniejsze niż samo zdobywanie wiedzy jest przekonanie chorego dziecka, że mimo choroby jest takim samym uczniem, jakim było w stanie zdrowia. Daje mu to poczucie ciągłości i stabilności. Uczenie się w szpitalu sprzyja również odwróceniu uwagi od spraw związanych z leczeniem, podsuwa wyobraźni inne niż szpitalne obrazy i myśli. Umożliwia też kontakt personalny z osobą dorosłą, która nie wchodzi w skład personelu medycznego i przez to staje się naturalnym terapeutą.

Resort edukacji przygotował nowe przepisy regulujące organizację nauczania w szkołach działających w podmiotach leczniczych, które weszły w życie w roku szkolnym 2012/13. Obowiązujące wcześniej nadmiernie sztywne regulacje uniemożliwiały prowadzenie elastycznej polityki edukacyjnej na terenie szpitali i innych placówek prowadzących działalność leczniczą. Najbardziej cierpieli na tym uczniowie - wielu z nich z chwilą przyjęcia do traciło kontakt szpitala całkowicie ze szkołą. Nowe rozporządzenie, które zastąpiło przepisy z 2003 r., w znacznej części powtarza dotychczasowe rozwiązania, jednocześnie jednak daje organom odpowiedzialnym za zapewnienie uczniom podlegającym procesowi leczenia wszelkich świadczeń edukacyjnych nowe możliwości.
Po pierwsze, rezygnuje się z przepisu, który uzależnia utworzenie szkoły ponadgimnazjalnej od liczby oddziałów. Obecnie, szkoła może powstać, jeśli w jej skład wejdą co najmniej dwa oddziały. Nowe przepisy pozwolą zorganizować kształcenie młodzieży także wtedy, gdy uda się stworzyć tylko jeden oddział.
Po drugie, przewiduje się, że o liczbie uczniów w oddziale przedszkolnym lub szkolnym będzie decydował dyrektor przedszkola lub szkoły, w porozumieniu z organem prowadzącym i po uwzględnieniu szczególnych potrzeb psychofizycznych uczniów wynikających z ich stanu zdrowia. Zmieniają się również warunki tworzenia klas łączonych. Dotychczas łączenie klas było możliwe tylko w przypadkach uzasadnionych małą liczbą uczniów lub warunkami leczenia w oddziałach szpitalnych, klasy takie tworzy się dla uczniów tego samego typu szkoły. Obecnie klasy łączone można organizować dla uczniów tego samego etapu edukacyjnego – w przypadkach uzasadnionych małą liczbą uczniów lub warunkami ich leczenia i terapii (np. terapii realizowanej dla uzależnionych od substancji psychoaktywnych).
Po trzecie, rezygnuje się z określania minimalnej liczby uczniów w grupie wychowawczej – daje to możliwość utworzenia grupy wychowawczej w każdej sytuacji.
Dodatkowo, nowe rozporządzenie przewiduje możliwość odstąpienia od udziału ucznia w zajęciach edukacyjnych, jeżeli stan zdrowia ucznia uniemożliwia mu udział w tych zajęciach, np. po zabiegu operacyjnym. Zwolnienie mogłoby dotyczyć części lub wszystkich zajęć, we wskazanym przez lekarza okresie. O zwolnienie ucznia mógłby wnioskować nauczyciel, kierownik podmiotu lub upoważniony przez niego lekarz zajmujący się uczniem.

Ad. 2 Nauczanie indywidualne
Zaawansowanie przewlekłej choroby, jej przebieg i obraz kliniczny oraz stopień dysfunkcji narządu ruchu dziecka warunkują w znacznej mierze jego karierę edukacyjną. Dzieci ciężko chore i z ostrymi rzutami chorobowymi, czy z dużą dysfunkcją narządu ruchu są wielokrotnie hospitalizowane i w okresach pobytu w szpitalu lub w innym ośrodku leczniczym objęte są nauczaniem specjalnym. Po powrocie do środowiska rodzinnego ponownie włączane są w nauczanie powszechne dostępne w macierzystej szkole, bądź nauczanie indywidualne w domu.
Podstawy prawne dotyczące realizacji nauczania indywidualnego zostały zebrane w niżej wymienionych aktach prawnych:
1) Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (z późniejszymi zmianami )
1) Rozporządzenie MEN dnia 18 września 2008 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych (Dz. U. Nr 173, poz. 1072).
3) Rozporządzenie MEN z dnia 18 września 2008 r. w sprawie sposobu i trybu organizowania indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży (Dz. U. Nr 175, poz. 1086).
4) Rozporządzenie MENiS z dnia 10 września 2002 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli nie mających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (Dz. U. Nr 155, poz. 1288), a w szczególności § 5. Zmiany: Dz. U. z 2004 r. Nr 122, poz. 1290.)
5) Rozporządzenie MENiS z dnia 19 lutego 2002 roku w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dz. U. Nr 23, poz. 225), a w szczególności: § 11 ust. 3. Zmiany: Dz. U. z 2003 r. Nr 107, poz. 1003
6) Rozporządzenie MENiS z dnia 14 marca 2005 r. w sprawie zasad wydawania oraz wzorów świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych, sposobu dokonywania ich sprostowań i wydawania duplikatów, a także zasad legalizacji dokumentów przeznaczonych do obrotu prawnego z zagranicą oraz zasad odpłatności za wykonywanie tych czynności (Dz. U. Nr 58, poz. 504 i Nr 67, poz. 585; z 2006 r. Nr 31, poz. 217 i Nr 108, poz. 745; z 2007 r. Nr 140, poz. 987 oraz z 2008 r. Nr 67, poz. 412).
7) Rozporządzenie MEN z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 83, poz. 562 i Nr 130, poz. 906; z 2008 r. Nr 3, poz. 9 i Nr 178, poz. 1097).
Nauczaniem indywidualnym obejmuje się uczniów, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły. Okres, w którym dziecko nie jest w stanie uczęszczać do szkoły nie może być krótszy niż 30 dni. Nauczanie indywidualne jest formą nauczania przeznaczoną dla uczniów poważnie chorych, z ciężkimi urazami, po wypadkach, operacjach, itp.
Orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania wydają zespoły orzekające, które działają w publicznych poradniach psychologiczno – pedagogicznych oraz publicznych poradniach specjalistycznych. Zespoły wydają orzeczenia dla uczniów szkół położonych na terenie działania poradni. Orzeczenia o potrzebie nauczania indywidualnego dzieci niewidomych i słabowidzących, niesłyszących i słabosłyszących oraz dzieci z autyzmem wydają zespoły działające w poradniach specjalistycznych, wskazanych przez kuratora oświaty. W skład zespołu orzekającego wchodzą: dyrektor poradni lub osoba przez niego upoważniona jako przewodniczący, psycholog, pedagog, lekarz oraz inni specjaliści, których obecność jest niezbędna w przypadku diagnozy i podejmowania decyzji odnośnie danego dziecka. Orzeczenia wydaje się na wniosek rodziców (prawnych opiekunów) ucznia lub ucznia pełnoletniego.
Wniosek powinien zawierać:
1) dane dziecka w postaci: imienia, nazwiska, daty i miejsca jego urodzenia, adresu zamieszkania, nazwy i adresu szkoły oraz oznaczenia klasy (jeśli jest uczniem),
2) imiona i nazwisko(a) rodziców (prawnych opiekunów), adres miejsca ich zamieszkania,
3) określenie celu, dla którego formułowany jest wniosek o uzyskanie orzeczenia,
4) uzasadnienie wniosku,
5) podpis wnioskodawcy.
Do wniosku powinna zostać dołączona wszelka dokumentacja uzasadniająca starania o uzyskanie orzeczenia, w tym zaświadczenie o stanie zdrowia ucznia wydane przez lekarza.
W zaświadczeniu tym lekarz określa:
• przewidywany czas, w którym stan zdrowia pacjenta będzie uniemożliwiał lub utrudniał uczęszczanie do szkoły,
• rozpoznanie choroby lub innej przyczyny uniemożliwiającej lub utrudniającej uczęszczanie do przedszkola lub szkoły,
• zakres, w jakim pacjent może brać udział w zajęciach, w których realizowana jest podstawa programowa wychowania przedszkolnego, organizowanych z grupą wychowawczą albo indywidualnie w osobnym pomieszczeniu w przedszkolu lub zajęciach edukacyjnych organizowanych z oddziałem w szkole albo indywidualnie w odrębnym pomieszczeniu w szkole.
Ponadto, w przypadku ucznia szkoły prowadzącej kształcenie w zawodzie, wnioskodawca dołącza do wniosku o wydanie orzeczenia o potrzebie nauczania indywidualnego zaświadczenie wydane przez lekarza medycyny pracy określające możliwość dalszej realizacji praktycznej nauki zawodu. W przypadku uwzględnienia wniosku zespół orzekający wydaje orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania, w którym określa czas jego realizacji (zgodnie z informacjami zawartymi w zaświadczeniu o stanie zdrowia ucznia). W przypadku nieuwzględnienia wniosku o wydanie orzeczenia, zespół wydaje orzeczenie odmowne, w którym stwierdza, iż nie zachodzi, odpowiednio, potrzeba indywidualnego przygotowania przedszkolnego lub potrzeba nauczania indywidualnego. W orzeczeniu odmownym należy podać fakty oraz przyczyny, z powodu których zespół odmawia wydania orzeczenia o potrzebie nauczania indywidualnego
Orzeczenie, zarówno z decyzją pozytywną jak i negatywną, powinno zostać dostarczone wnioskodawcy w terminie 14 dni od daty posiedzenia zespołu orzekającego. Od orzeczenia przysługuje rodzicom (prawnym opiekunom) ucznia lub uczniowi pełnoletniemu prawo do odwołania się, w terminie 14 dni poczynając od daty jego otrzymania, do kuratora oświaty właściwego terytorialnie. Odwołanie następuje za pośrednictwem zespołu, który wydał dane orzeczenie. Zespół może ponownie przeanalizować wniosek, uwzględnić go w całości i wydać nowe orzeczenie lub przesłać odwołanie wraz ze zgromadzoną dokumentacją ucznia do kuratora oświaty w terminie 14 dni, jeżeli w tym czasie nie dokona zmiany orzeczenia), który podejmie odpowiednią decyzję. Decyzja kuratora oświaty jest ostateczna.
Obowiązek organizacji nauczania indywidualnego spoczywa na dyrektorze szkoły. Dyrektor, na wniosek rodziców (prawnych opiekunów) lub ucznia pełnoletniego oraz na podstawie załączonego do wniosku orzeczenia poradni psychologiczno - pedagogicznej lub poradni specjalistycznej, pisemnie informuje rodziców (prawnych opiekunów) o podjęciu decyzji dotyczącej realizacji nauczania i rozpoczyna jego realizację. Dyrektor, na podstawie orzeczenia, ustala zakres, miejsce i czas prowadzenia zajęć indywidualnego nauczania, a także formy i zakres pomocy psychologiczno – pedagogicznej niezbędnych dla dziecka. Wszystkie działania dyrektora szkoły podejmowane są w porozumieniu z organem prowadzącym. W przypadku, gdy orzeczenie o potrzebie nauczania indywidualnego dotyczy dziecka uczęszczającego do szkoły podstawowej lub gimnazjum, odpowiednią formę kształcenia zapewnia jednostka samorządu terytorialnego właściwa ze względu na miejsce zamieszkania ucznia. Do jej zadań własnych należy bowiem prowadzenie szkół podstawowych i gimnazjów. W pozostałych przypadkach (szkoły ponadgimnazjalne) obowiązek realizacji orzeczeń spoczywa na prezydencie miasta lub staroście właściwym ze względu na miejsce zamieszkania ucznia.
Warto zwrócić uwagę na fakt, iż dyrektor szkoły nie może nie wyrazić zgody na realizację indywidualnego nauczania. Odmówienie realizacji nauczania indywidualnego może skutkować uzasadnioną skargą rodziców dziecka lub ucznia pełnoletniego na bezczynność organu szkoły. Podobnie organ prowadzący szkołę nie może zablokować realizacji decyzji o potrzebie nauczania indywidualnego. Każdy uczeń w wieku do 18 lat musi realizować obowiązek szkolny, a dla dzieci i młodzieży, którym stan zdrowia uniemożliwia lub w znaczącym stopniu utrudnia uczęszczanie do szkoły, jest to jedyna możliwa forma pobierania nauki. Z kolei uczniowie pełnoletni mają zagwarantowane prawo do nauki.
Tygodniowy wymiar godzin indywidualnego nauczania jest następujący:
• dla dzieci sześcioletnich jest to 4 – 6 godzin realizowanych w ciągu co najmniej 2 dni,
• dla dzieci z klas I – III szkół podstawowych jest to od 6 do 8 godzin realizowanych jak wyżej,
• dla dzieci w klasach IV – VI szkół podstawowych jest to od 8 do 10 godzin realizowanych w ciągu co najmniej 3 dni,
• dla młodzieży - uczniów gimnazjum jest to od 10 do 12 godzin realizowanych w ciągu co najmniej 3 dni,
• dla młodzieży w szkołach ponadpodstawowych i ponadgimnazjalnych jest to od 12 do 16 godzin realizowanych w ciągu co najmniej 3 dni.
W ramach nauczania indywidualnego nauczyciele są zobowiązani do realizacji przedmiotów ujętych w szkolnym planie nauczania proporcjonalnie do ogólnej liczby godzin tej formy nauczania. Z tych przedmiotów uczeń musi zostać oceniony, a to z kolei stanowi podstawę do klasyfikowania i promowania do kolejnej klasy. Nauczyciel musi kierować się podstawą programową i jednocześnie dostosować program do indywidualnych możliwości ucznia.
Na podstawie orzeczenia lub opinii lekarza o ograniczonych możliwościach uczestniczenia w zajęciach można zwolnić ucznia z zajęć wychowania fizycznego, czy też informatyki (technologii informatycznej). Ucznia z wadą słuchu lub z głęboką dysleksją można również zwolnić z nauczania drugiego języka obcego. Dyrektor szkoły, na wniosek nauczyciela realizującego nauczanie indywidualne z danym uczniem, może wyrazić zgodę na odstąpienie od niektórych treści nauczania objętych obowiązkowymi zajęciami edukacyjnymi ze względu na ograniczone możliwości psychofizyczne ucznia lub/i warunki organizacyjne nauczania.
Nauczanie indywidualne powinno odbywać się w miejscu pobytu ucznia. Najczęściej jest to dom, placówka opiekuńczo – wychowawcza lub specjalny ośrodek szkolno – wychowawczy. Dla dobra dziecka i jego prawidłowego rozwoju osobowościowego należy, w miarę możliwości dziecka i szkoły, stworzyć warunki do uczestniczenia w życiu placówki i utrzymywania kontaktów z rówieśnikami. Zgodnie z aktualnymi przepisami prawa oświatowego zajęcia nauczania indywidualnego mogą być organizowane z grupą wychowawczą w przedszkolu lub oddziale w szkole oraz indywidualnie w osobnym pomieszczeniu w przedszkolu lub szkole.
Orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania nakłada na szkołę i pedagogów w niej uczących pewne obowiązki w zakresie oceniania i klasyfikowania uczniów. Nauczyciele powinni dostosować wymagania edukacyjne do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie nauczania indywidualnego. Szkoła jest również zobowiązana do dostosowania warunków i form przeprowadzania sprawdzianu lub egzaminu gimnazjalnego do indywidualnych potrzeb dziecka określonych w orzeczeniu. Obowiązek ten stosuje się odpowiednio w szkołach ponadgimnazjalnych w przypadku egzaminu maturalnego, czy też egzaminu zawodowego. Uczeń może zostać zwolniony z nauki drugiego języka obcego, jeżeli takie zalecenie zostało zapisane w orzeczeniu (wpis na świadectwie „zwolniony/a”).
Warto jeszcze zwrócić uwagę na ocenę zachowania ucznia zakwalifikowanego do nauczania indywidualnego, gdyż budzi ona częste wątpliwości w gronie pedagogów. Nauczanie indywidualne jest pewną formą organizacji zajęć, a uczeń zakwalifikowany do tej formy nauczania i wychowania podlega przepisom dotyczącym oceniania, klasyfikowania i promowania obowiązujących wszystkich uczniów. Nie ma bowiem odrębnych przepisów regulujących warunki i sposób oceniania uczniów, którym przyznano indywidualne nauczanie. W związku z powyższym zachowanie ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania podlega przepisom ogólnie obowiązującym. Zatem uczeń objęty nauczaniem indywidualnym winien również otrzymać ocenę zachowania.
Nauczyciele realizujący nauczanie indywidualne muszą posiadać kwalifikacje ogólne takie, jak w przypadku nauczycieli zatrudnionych na stanowisku nauczyciela przedmiotu w danym typie szkoły. W pracy z uczniem starszej klasy można łączyć treści przedmiotów humanistycznych lub matematycznych i przyrodniczych ograniczając, w ten sposób, liczbę nauczycieli pracujących z dzieckiem. W przypadku dziecka niepełnosprawnego i jednocześnie chorego, nauczanie indywidualne powinien prowadzić nauczyciel z odpowiednim przygotowaniem z zakresu pedagogiki specjalnej. Zatrudnienie specjalisty jest konieczne w przypadku nauczania indywidualnego ucznia upośledzonego w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym lub realizacji zajęć rewalidacyjno – wychowawczych indywidualnie z uczniem upośledzonym w stopniu głębokim. Mogą to być również nauczyciele zatrudnieni w danej szkole w niepełnym wymiarze czasu pracy.
W szkole należy prowadzić dzienniki indywidualnego nauczania dla każdego dziecka posiadającego orzeczenie o potrzebie nauczania indywidualnego. Uczeń przynależy do konkretnej klasy, a więc jest również wpisany do dziennika lekcyjnego danej klasy(z odpowiednią adnotacją o realizacji nauczania indywidualnego). Do tego dziennika lekcyjnego wpisuje się też oceny okresowe i roczne. Na świadectwie ukończenia szkoły,a także na świadectwie promocyjnym, nie umieszcza się żadnych adnotacji dotyczących realizacji indywidualnego nauczania.
Wielu pedagogów tę formę nauczania w porównaniu z nauczaniem w klasie szkolnej, uważa za mniej wartościową. Powinna być stosowana tylko wtedy gdy wyczerpane zostaną wszelkie możliwości zapewnienia dziecku edukacji w szkole bez uszczerbku dla jego zdrowia. Mniejsza wartość nauczania indywidualnego podyktowana jest czynnikami natury obiektywnej i subiektywnej.
Do czynników natury obiektywnej zaliczyć można:
• gorsze warunki w domu niż w szkole do realizacji zadań dydaktycznych,
• znacznie mniejszy wymiar godzin lekcyjnych,
• niedostatek kontaktów z rówieśnikami,
• prowadzenia zajęć przez jednego nauczyciela ( I – III ) lub trzech ( w kl. starszych ).
Do czynników natury subiektywnej zaliczyć można:
• dominację słownej metody nauczania,
• koncentrację na realizacji przedmiotów teoretycznych,
• zaniedbywanie uczestnictwa dziecka w życiu kulturalnym klasy,
• zaniedbywanie działań wychowawczych – odwiedziny kolegów z klasy macierzystej.

Ad.3 Wspomaganie uczniów przewlekle chorych w szkołach masowych

Uczniowie przewlekle chorzy, których stan zdrowia pozwala na uczęszczanie do szkoły ogólnodostępnej, w tym integracyjnej, posiadają możliwość skorzystania w szkołach z różnych form pomocy psychologiczno-pedagogicznej, w związku z ich schorzeniami. Pomoc tę organizuje się na podstawie opinii, wydanej przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną. Opinie takie mają na celu poinformowanie rodziców i dyrektora szkoły o potrzebach emocjonalnych i edukacyjnych dziecka oraz wskazanie warunków, których spełnienie poprawi komfort psychiczny ucznia (istotna może być np. liczebność oddziału, do którego ten uczeń uczęszcza, usytuowanie oddziału w budynku szkolnym lub wyposażenie szkoły w sprzęt dostosowany do potrzeb zdrowotnych tego

ucznia).Uczeń przewlekle chory, z tytułu przebiegu choroby oraz konieczności przyjmowania leków, napotyka na wiele utrudnień w przyswajaniu wiedzy i radzeniu sobie z wypełnianiem obowiązku szkolnego. Jednak stan zdrowia uczniów przewlekle chorych bardzo często nie wymaga ubiegania się o orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania i naukę w domu czy też leczenia szpitalnego, wymaga natomiast zapewnienia odpowiednich warunków do nauki w klasie szkolnej, co dotyczy zarówno samej organizacji pracy, jak i odpowiedniego podejścia psychopedagogicznego.

W pracy z uczniem przewlekle chorym nauczyciel powinien zwrócić uwagę na:

rodzaj choroby i wpływ leków na organizm, ze szczególnym uwzględnieniem procesów poznawczych są to warunki niezbędne, które musi brać pod uwagę dostosowując formy i metody pracy do możliwości psychofizycznych danego ucznia,
odpowiednią organizację czasu pracy ucznia w szkole (konieczność przerw) i w domu (szczególnie ważne jest dobre rozeznanie, ile czasu uczeń może przeznaczyć na odrabianie pracy domowej, a ile czasu musi przeznaczyć na odpoczynek),
symptomy słabszego samopoczucia i nagłego pogorszenia się stanu zdrowia oraz poznać sposób niesienia pomocy (np. czy wystarczy tylko wyprowadzić ucznia z klasy, czy od razu wzywać lekarza/pogotowie),
konieczność zapewnienia pomocy przy nadrabianiu zaległości związanych z absencją (uczniowie ci często opuszczają zajęcia szkolne lub długo są nieobecni nawet przechodząc zwykłą grypę),
utrudnienia związane z wolniejszym funkcjonowaniem procesów poznawczych: uwagi, pamięci, oraz wolniejszą pracą analizatora wzrokowego i słuchowego, czego konsekwencją są często gorsze oceny, nieadekwatne do potencjalnych możliwości intelektualnych,
utrudnienia związane ze słabszą wydolnością fizyczną, powodującą szybsze męczenie się a także częstsze występowanie wtórnych zaburzeń somatycznych,
utrudnienia związane ze słabą integracją z zespołem klasowym, prowadzącą do samotności dziecka, do czego przyczynia się częsta absencja oraz niemożność brania udziału w szkolnych wycieczkach, zabawach i imprezach okolicznościowych, a także rodzaj choroby i nasilenie jej symptomów np. nieprzyjemne ataki dzieci chorych na epilepsję czy też widoczne zmiany skórne uczniów cierpiących z powodu alergii,
zapewnienie pomocy przy wchodzeniu w grupę rówieśniczą (uczniowie przewlekle chorzy są często spychani na margines klasy, a im większy stopień zaawansowania choroby i nasilenie jej symptomów, tym gorsza integracja ze zdrowymi rówieśnikami.

Literatura:
Hulek A. "Pedagogika rewalidacyjna"
Obuchowska I. "Dziecko niepełnosprawne w rodzinie"
Pilecka W., Pilecki J. "Rewalidacja dzieci przewlekle chorych i kalekich"
Przetacznikowa - Gierowska M., Makieło - Jaza G. "Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego"
Ślenzak J. "Uczeń z odchyleniami w stanie zdrowia i rozwoju"

Pedagogika lecznicza

Ćwiczenia 3: Zofia Kaźmirek

16. 02. 2014r.

1.SPECYFICZNE UWARUNKOWANIA W PRACY Z DZIECKIEM PRZEWLEKLE CHORYM NA PODSTAWIE WYBRANYCH ZESPOŁÓW CHOROBOWYCH I NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI RUCHOWEJ - kontynuacja

- uczeń z astmą w domu, szkole, szpitalu

- uczeń z cukrzycą w domu, szkole, szpitalu

- uczeń z padaczką w domu, szkole, szpitalu

- uczeń z zaburzeniami zachowania i emocji w domu, szkole, szpitalu

- uczeń z zaburzeniami odżywiania w domu, szkole, szpitalu

- uczeń z zaburzeniami psychotycznymi w domu, szkole, szpitalu

- uczeń z depresją w domu, szkole, szpitalu

- uczeń z chorobą nowotworową w domu, szkole, szpitalu

- uczeń z uzależnieniem w domu, szkole, szpitalu

- uczeń niepełnosprawny ruchowo w domu, szkole, szpitalu

- uczeń z wadą serca w domu, szkole, szpitalu

- uczeń z chorobą reumatyczną w domu, szkole, szpitalu

- uczeń z niewydolnością nerek w domu, szkole, szpitalu

- uczeń z mukowiscydozą w domu, szkole, szpitalu

- uczeń z mózgowym porażeniem dziecięcym w domu, szkole, szpitalu

- uczeń z autyzmem w domu, szkole, szpitalu

Prezentacje i omówienie prac pisemnych na temat wybranego zespołu chorobowego z uwzględnieniem:

konsekwencji choroby, wpływ choroby na procesy poznawcze
trudności w szkole spowodowane chorobą
specyficzne cechy dziecka chorego na daną chorobę
wpływu choroby na sytuację dziecka przewlekle chorego w rodzinie, szkole i grupie rówieśniczej

2. HOSPITALIZACJA - JEJ PRZEMIANY I ZAGROŻENIA DLA ROZWOJU DZIECI I MŁODZIEŻY PRZEWLEKLE CHORYCH I NIEPEŁNOSPRAWNYCH RUCHOWO - PREZENTACJA LOKALNYCH I REGIONALNYCH OŚRODKÓW LECZNICZYCH, REHABILITACYJNYCH OPIEKUŃCZO- TERAPEUTYCZNO- EDUKACYJNYCH- kontynuacja

1. Teresa Oleńska- Pawlak: „Wspomaganie uczniów przewlekle chorych w szkołach ogólnodostępnych” - dyskusja na podstawie literatury

2. Piotr Majewicz: „Poziom wydolności wysiłkowej jako centralne zagadnienie

kształcenia dzieci w szkołach szpitalnych”- dyskusja na podstawie literatury

3. Zofia Kaźmirek: „Nauczyciel a młodzież z problemami i zaburzeniami zdrowia psychicznego” - dyskusja na podstawie literatury

4. Tomasz Lewicki: „Kształcenie specjalne dzieci przewlekle chorych i z zaburzeniami psychicznymi”- dyskusja na podstawie literatury

3. ANALIZA WYBRANEGO INDYWIDUALNEGO PRZYPADKU UCZNIA PRZEWLEKLE CHOREGO- zadanie na wakacje

LITERATURA

1. Maciarz A.: Pedagogika lecznicza i jej przemiany. Wybrane problemy, Wydawnictwo Akademickie „Żak", Warszawa 2006

2 .Maciarz A.: Pedagogika terapeutyczna dzieci przewlekle chorych /W: Pedagogika specjalna : praca zbiorowa pod red. Władysława Dykcika. / Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2001. - S. 219-229

3. Pilecka W.: Psychologiczne następstwa chorób przewlekłych, PWN, Warszawa 1987 4. Nowicka A.: Psychospołeczna integracja dzieci przewlekle chorych w szkole podstawowej / „Impuls”, Kraków 2001 5. Uczeń z przewlekłą chorobą i uczeń z zaburzeniami psychicznymi w szkole ogólnodostępnej : Poradnik dla nauczycieli szkół ogólnodostępnych : praca zbiorowa / pod red. Tadeusza Kotta/ Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu, Warszawa 2005 6. Oleńska- Pawlak T.: Wspomaganie uczniów przewlekle chorych w szkołach ogólnodostępnych. Nowa Szkoła. – 2003, nr 4, s. 22-27 7. Obuchowska I.: Dziecko niepełnosprawne w rodzinie. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1991. 8. Faińska A. : Funkcjonowanie wsparcia społecznego w rodzinach z dzieckiem przewlekle chorym / W: Samopomoc w teorii i praktyce psychopedagogicznej : praca zbiorowa / pod red. Jadwigi Włodek- Chronowskiej. - Kraków 1993, Uniwersytet Jagielloński, S. 119-125. 9. Maciarz A : Dziecko długotrwale chore : poradnik opiekuńczo- wychowawczy. - Zielona Góra 1996 , Wydawnictwo "VERBUM" 10. Maciarz A : Dziecko przewlekle chore : opieka i wsparcie. - Warszawa 2006 , Wydawnictwo Akademickie "Żak" 11. Maciarz A : Dziecko przewlekle chore w roli ucznia. - Kraków 1998, Oficyna Wydawnicza "Impuls" 12. Maciarz A : Psychoemocjonalne i wychowawcze problemy dzieci przewlekle chorych. - Kraków 1998, Oficyna Wydawnicza "Impuls" 13. Maciarz A : Psychoemocjonalne wyznaczniki społecznej integracji dzieci przewlekle chorych / W: Nowatorskie i alternatywne metody w teorii i praktyce pedagogiki specjalnej : przewodnik metodyczny : praca zbiorowa / pod red. Władysława Dykcika i Barbary Szychowiak ; Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. - Poznań 2001,Wydawnictwo Naukowe UAM, - S. 165-171 14. Dziecko chore na astmę : Integracja działań pedagogicznych, medycznych i psychologicznych : praca zbiorowa / pod red. Ryszarda Kurzawy i Janiny Wyczesany/, Kraków 1995, „Universitas” 15. Tojza A. :Aspekty psychologiczne i etyczne dotyczące pracy pedagoga nauczającego dziecko z chorobą nowotworową , Szkoła Specjalna, 2004, nr 3, s. 216-220 16.Tojza A. :Praca z dziećmi z chorobą nowotworową ,Problemy Opiekuńczo - Wychowawcze, 2002, nr 5, s. 48-52 17. Dziecko chore na astmę : integracja działań pedagogicznych, medycznych i psychologicznych : praca zbiorowa / pod red. Ryszarda Kurzawy i Janiny Wyczesany. – Kraków 1995 „Universitas” 18. Grochmal- Bach B, Rorat M. : Dziecko z zaburzeniami padaczkowymi : Aspekty pedagogiczne i psychologiczne ,Kraków 2003:,Uniwersytet Jagielloński 19. Czapiga A ,: Dziecko z zespołem Tourette'a / W: Dzieci chore, niepełnosprawne i z utrudnieniami w rozwoju / pod red. nauk. Beaty Cytowskiej, Barbary Wilczury i Andrzeja Stawarskiego. - Kraków 2008,"Impuls", -S. 389-398

http://szkolnedziecko.pl/pdf/dziecko_z_astma.pdf

http://szkolnedziecko.pl/pdf/dziecko_z_cukrzyca.pdf

http://szkolnedziecko.pl/pdf/dziecko_z_hemofilia.pdf

http://szkolnedziecko.pl/pdf/dziecko_z_padaczka.pdf

http://szkolnedziecko.pl/pdf/funkcjonowanie_dziecka_chorego.pdf

http://szkolnedziecko.pl/pdf/dziecko_z-autyzmem_zespolem_aspergera.pdf

http://szkolnedziecko.pl/pdf/dziecko_z_adhd.pdf

http://szkolnedziecko.pl/pdf/dziecko_z_depresja.pdf

http://szkolnedziecko.pl/pdf/dziecko_z_zaburzeniami_odżywiania.pdf

http://szkolnedziecko.pl/pdf/dziecko_zaburzeniami_lekowymi.pdf

http://szkolnedziecko.pl/pdf/dziecko_zaburzeniami_tikowymi.pdf

http://szkolnedziecko.pl/pdf/dziecko_z_zaburzeniami_psychotycznymi.pdf