Polskie normy żywienia zostały opracowane dla większej liczby, niż poprzednio, grup wieku i stanów fizjologicznych: dla dorosłych 19-30lat, 31-50, 51-65 lat, 66-75, i >75r.ż; Kobiety ciężarne i karmiące <19r.ż. >19r.ż.
Dla wszystkich grup określono: masę ciała, wysokość, BMI
Wzięto pod uwagę 3 stopnie aktywności fizycznej:
Aktywność fizyczną mała PAL=1,6
Aktywność fizyczna umiarkowana PAL=1,75
Aktywność fizyczną dużą PAL=2,2
Znowelizowane polskie normy żywieniowe uwzględniają nowe poziomu, które ułatwiają wykorzystanie ich w praktyce, a ponadto umożliwiają porównanie poszczególnych wartości i korzystanie z norm opracowanych w innych krajach.
Poziom EAR – średniego zapotrzebowania grupy – pokrywa zapotrzebowanie 50% zdrowych, prawidłowo odżywionych osób wchodzących w skład grupy.
Poziom RDA – zalecanego spożycia –pokrywa zapotrzebowania 97,5% zdrowych, prawidłowo odżywionych osób wchodzących w skład grupy (dawny poziom bezpiecznego spożycia)
Poziom AI – wystarczającego spożycia –(gdy nie można określić EAR) – wystarcza prawie dla wszystkich zdrowych, prawidłowo odżywionych osób wchodzących w skład grupy.
Poziom UL – najwyższy tolerowany poziom spożycia – najwyższy biologicznie tolerowany poziom spożycia danego składnika ze wszystkich źródeł (pokarm, woda, suplementy) nie wywołując u prawie wszystkich (97,5%) osób wchodzących w skład grupy objawów niekorzystnych.
Zalecenia dla populacji Polskiej w prewencji otyłości i innych przewlekłych chorób niezakaźnych
| Tłuszcze ogółem | 15-30% Ec |
|---|---|
| Nasycone kwasy tłuszczowe (SFA) | <10% Ec |
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe (PUFA) n-6 n-3 izomery trans kwasów tłuszczowych jednonienasycone kwasy tłuszczowe |
6-10% Ec 5-8% 1-2% <1% Tłuszcze ogółem –(SFA+PUFA+trans) |
Węglowodany ogółem Cukry rafinowane |
55-75% Ec <10% Ec |
| Białko | 10-15 Ec |
| Cholesterol | <300mg |
| Włókno pokarmowe | >25g |
| Sól | <5g |
| Owoce i warzywa | >400g |
| Foliany | >400µg |
| Poziom aktywności fizycznej | PAL>1,75 |
| Wyłączenie karmienie piersią | Do około 6 m.ż. |
Praktycznym odzwierciedleniem norm żywienia potrzebnym przy planowaniu i realizacji żywienia, szczególnie w zakładach żywienia zbiorowego, są:
Modelowe, zalecane racje pokarmowe
Zestawy produktów z różnych grup wyrażone w gramach w przeliczeniu na 1 osobę na dzień, które pokrywają normy na energię i składniki odżywcze dla poszczególnych grup ludności przy uwzględnieniu określonego marginesu bezpieczeństwa.
Modelowe racje pokarmowe do niedawna określano mianem norm żywienia
Zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 24 czerwca 1974 r.w sprawie racji pokarmowych w całodziennym wyżywienia różnych grup ludności.
Odchodzi się od nazewnictwa „normy”, gdyż wskazuje to na konieczności ich bezględnego stosowania
Obecnie raczej pokarmowe maja formę zaleceń i spełniają rolę edukacyjną w praktyce rtaelizacji żywienia zbiorowego
Modelowe racje pokarmowe powinny odpowiadać następującym kryteriom:
Być zgodne z zaleceniami norm żywienia dla poszczególnych grup ludności
Być akceptowanie prze złudność i uwzględniać jej tradycyjne zwyczajowe żywieniowe
Pozostawać prozdrowotny charakter i sprzyjać racjonalizacji żywienia społeczeństwa
Być możliwe do realizacji istniejących na rynku dostępności asortymentowej produktów spożywczych
Normy żywienia i modelowe racje pokarmowe są praktyczna podstawią podobnie jako przewodniki GHP i GMP
Przy planowaniu i realizacji żywienia, szczegolnie zbiorowego, pomaga posługiwanie się modelowymi racjami pokarmowymi, w ktorych są podane ilości poszczegolnych grup produktow spożywczych. Są one praktycznym odzwierciedleniem norm żywienia. Racje te określano do niedawna mianem norm wyżywienia. Normy te zostały ujęte w zarządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 24 czerwca 1974 r. w sprawie ustalania racji pokarmowych w całodziennym wyżywieniu określonych grup ludności i były do 1996 r. traktowane jako obowiązujące. Zarządzenie to przestało obecnie obowiązywać. Odchodzi się rownież od nazewnictwa normy, gdyż takie określenie wskazuje na konieczność ich bezwzględnego stosowania. Obecnie racje pokarmowe w żywieniu zbiorowym nie są obligatoryjne, a jedynie zalecane. Pełnią jednak w dalszym ciągu istotną
pomocną i edukacyjną rolę w praktycznej realizacji tego żywienia.
Zalecane modelowe racje pokarmowe są to zestawy produktow z rożnych
grup wyrażone w gramach, w przeliczeniu na jedną osobę na dzień, ktore
pokrywają zalecane normy na energię i składniki odżywcze dla poszczegolnych
grup ludności przy uwzględnieniu określonego marginesu bezpieczeństwa.
Racje te powinny odpowiadać następującym kryteriom:
— zgodność z zaleceniami norm żywienia dla poszczegolnych grup ludności,
— akceptacja ludności z uwzględnieniem jej tradycji i zwyczajow żywieniowych,
— prozdrowotny charakter i sprzyjanie racjonalizacji żywienia społeczeństwa,
— możliwość realizacji w warunkach istniejącej na rynku dostępności asortymentowej
produktow spożywczych.
Przy opracowywaniu modelowych racji pokarmowych, zależnie od założonego celu
i potrzeb, wyodrębnia się podział produktow spożywczych na 4, 5, 6, 9 lub 12 grup.
W upowszechnianiu zasad racjonalnego żywienia i planowaniu jadłospisow
stosuje się podział na mniejszą liczbę grup i zaleca możliwie największą rożnorodność
w wyborze produktow w obrębie każdej z nich.
Przy opracowywaniu zalecanych modelowych racji pokarmowych stosuje się
najczęściej podział na 12 grup produktow spożywczych. Przyjmuje się ponadto
założenie, że do każdej grupy wchodzą produkty o zbliżonym składzie chemicznym
i podobnej wartości odżywczej. W większości grup wyodrębnia się dodatkowo
podgrupy produktow rożniących się swymi właściwościami.
Przyjęty powszechnie podział obejmuje następujące grupy i podgrupy produktow
spożywczych:
1. Produkty zbożowe:
— pieczywo pszenne, żytnie,
— mąka i makarony,
— kasze, musli.
2. Mleko i produkty mleczne:
— mleko, jogurt,
— twarog,
— ser podpuszczkowy.
3. Jaja.
4. Mięso, wędliny, ryby:
— mięso, drob,
— wędliny,
— ryby.
5. Masło:
— masło,
— śmietana.
6. Inne tłuszcze:
— oleje roślinne.
7. Ziemniaki.
8. Warzywa i owoce obfitujące
w witaminę C:
— warzywa,
— owoce.
9. Warzywa i owoce obfitujące
w karoten:
— warzywa,
— owoce.
10. Inne warzywa i owoce:
— warzywa,
— owoce.
11. Strączkowe.
12. Cukier i słodycze.
Modelowe racje pokarmowe opracowuje się najczęściej dla kilkunastu grup
ludności zrożnicowanych pod względem płci, wieku, aktywności fizycznej i stanu
fizjologicznego. Najczęściej podział ten obejmuje:
— dzieci w wieku 1–3 lat,
— dzieci w wieku 4–6 lat,
— dzieci w wieku 7–9 lat,
— dziewczęta w wieku 10–12 lat,
— chłopcow w wieku 10–12 lat,
— dziewczęta w wieku 13–15 lat,
— chłopcow w wieku 13–15 lat,
— dziewczęta w wieku 16–18 lat,
— chłopcow w wieku 16–18 lat,
— kobiety w wieku 19–25 lat,
— mężczyzn w wieku 19–25 lat itp