Literatura współczesna nie jest dokładnie zdefiniowana. Jej podział wyznaczają ważniejsze wydarzenia historyczne. Proponowany jest następujący podział:

I OKRES: lata 1939 – 1945; okres wojny i okupacji.
A) Kraj:
- pojawiają się publikacje podziemne
- środowisko skupione jest wokół pisma „Sztuka i Naród”
- poetyka tyrtejska (poetyka wzywająca do walki)
Na ten okres przypada twórczość: K. Kamila Baczyńskiego, T. Gajcego, T. Borowskiego.
B) Emigracja Zachodnia:
podział na dwa ośrodki emigracyjne:
- londyński – środowisko skupione wokół czasopisma „Wiadomości”.
Tworzą: M. Pawlikowska-Jasnorzewska, A. Słonimski.
- nowojorski; tworzą: J. Tuwim, J. Lechoń, K. Wierzyński.
C) Emigracja Wschodu:
- literatura o charakterze łagrowym i dokumentalnym; twórczość: W. Broniewskiego.
Obie emigracje charakteryzowały:
- wyrzuty sumienia – przeżyć wojnę to grzech!

II OKRES: lata 1945 – 1948
Charakterystyka:
- klęska wiedzy o człowieku
- utrata wiary w słowo
- sztuka stawiała sobie pytanie: czy możliwa jest literatura po takich doświadczeniach?
- dwa fakty historyczno – polityczne determinujące ten okres to:
o okupacja i zmiana ustroju
- problematyka i tematyka moralno ideowa:
o zapis wydarzeń wojennych: Nałkowska, Szmaglewska
o rozrachunek z XX- leciem międzywojennym: „Popiół i diament” J. Andrzejewski
o człowiek i historia, konieczność wyboru
o rozrachunki inteligenckie: St. Dygat „Jezioro Bodeńskie”, K. Brandys „Drewniany koń”.

III OKRES: lata 1949 – 1956 , realizm socjalistyczny (tzw. socrealizm)
Charakterystyka:
- administracyjne narzucenie sposobu pisania przez Zjazd Literatów w Szczecinie w roku 1949. – Celem historii jest komunizm, a zmiany dokonują się na drodze rewolucyjnych przewrotów.
Cechy literatury socrealistycznej:
- zróżnicowanie moralne bohaterów tylko na charaktery czarne i białe, negatywnym bohaterem był zawsze wróg klasowy
- wydarzenia rozgrywają się przeważnie w miejscu pracy
- produkcja jako główny temat literatury (powieść produkcyjna)
- pochwała nowego ustroju, urzędowy optymizm
- brak podbudowy psychologicznej bohatera, postacie są marionetkami, służą tezie
- dydaktyzm
- całkowite odrzucenie literatury kreacyjnej, indywidualnej. Utwory: T. Konwicki „Przy budowie”, „Władza”, J. Wilczek „Nr 16 produkuje”, K. Brandys „Obywatele”, „Człowiek nie umiera”.

IV OKRES: rok 1956 tzw. „przełom październikowy”
Jest to okres odwilży: ograniczenie cenzury, większe swobody polityczne. I sekretarz – Gomółka krytykuje dotychczasowe rządy, w wyniku jego interwencji z więzienia zostaje zwolniony kardynał Stefan Wyszyński, powracają na dawne stanowiska prof.. uniwersyteccy, dopuszczono do druku książki pisarzy zachodnich i pisarzy polskich przebywających na emigracji min. Gombrowicza.
Wyznaczniki tego okresu:
- dochodzi do głosu pokolenie „Współczesność”, w skład którego wchodzą: Z. Herbert, St. Grochowiak, W. Szymborska, E. Bryll, J. M. Rymkiewicz
- rola czasopisma „Po prostu” – próba podejmowania problemów trudnych i mówienia prawdy
- literatura rozrachunkowa oceniająca krytycznie system rządów stalinowskich, np. K. Brandys „Matka królów”, J. Andrzejewski „Ciemności kryją ziemię”, J. Iwaszkiewicz „Słowa i chwała”
- legendy pokolenia to: Marek Hłasko, Marek Nowakowski, Władysław Terlecki
- rozwija się twórczość Stanisława Lema
- zwrot ku grotesce, twórczość Mrożka.

V OKRES: lata 60. – literatura okresu tzw. małej stabilizacji
W tym czasie nasiliła się cenzura. W 1964 grupa pisarzy i uczonych wystosowała list do ówczesnego premiera Cyrankiewicza, występując przeciwko ograniczeniom cenzury, swobód politycznych i likwidacji pism.
Wyznaczniki:
- ograniczenie literatury do drobnej obserwacji obyczajowej środowisk zawodowych, np. urzędników, lekarzy, nauczycieli
- w literaturze ukształtował się specyficzny typ bohatera, który jest konformistą, pokorny wobec układów, przyjmuje postawę przystosowania się, kieruje się własnym dobrem
- brak krytyki rzeczywistości
- Edward Stachura – buntownik przeciwko układom.

VI OKRES: 1968 – wydarzenia marcowe
Władze zakazały wystawiania „Dziadów” w reżyserii Dejmka. Rozpoczęły się rozruchy i manifestacje studenckie, dwóch studentów usunięto z Uniwersytetu warszawskiego. 8 marca odbył się wiec w obronie usuniętych i przywrócenia „Dziadów”, do ataków wkroczył ZOM, zginęło wielu ludzi, ówczesny sekretarz potępił pisarzy, którzy włączyli się do manifestacji, m.in. Słonimski, prof. Leszek Kołakowski, argumentując to negatywnym wpływem na światopogląd młodzieży. W tej sytuacji tysiące Polaków wybrało emigracje.
Cechy literatury:
- tworzyła „Nowa fala” – pokolenie 1968 należeli do niego: Barańczak, Kornhauser, Krynicki, Ewa Lipska
- odrzucenie konformizmu
- krytyka i bunt wobec rzeczywistości
- demaskowanie komunistycznych metod socjotechniki, m.in. tzw. „nowo-mowy”
- tendencje do tworzenia grup poetyckich
- pojawienie się twórczości prozatorskiej Mirona Białoszewskiego
- nurt chłopski, np. J. Kawalec, E. Redliński, T. Nowak.

VII OKRES: lata 80.
Strajki stoczniowców na wybrzeżu, te strajki doprowadziły do podpisania porozumień gdańskich iszczecińskich, w konsekwencji powstała „Solidarność” (Wałęsa). I sekretarz – W. Jaruzelski 13.12.1981r. Wprowadził stan wojenny i zdelegalizował „Solidarność”, internowano działaczy „Solidarności”.
Cechy:
- w literaturze następuje rozwój II biegu wydawniczego
- emigracja znacznej grupy twórców, np. Barańczak, Brandys
- działają niezależne pisma poza cenzurą: „Zapis”, „Prus”
- zjawisko „literatury gorącej” czyli reagującej na najważniejsze wydarzenia: A. Szczypiorski „Z notatnika stanu wojennego”, M. Nowakowski „Raport o stanie wojennym”, Z. Herbert „Raport z oblężonego miasta”.
W 1989 r. Upada komunizm, zniesiona zostaje cenzura, pojawia się niezależna literatura.

VIII OKRES: lata 90.
Charakterystyka:
- brak ujęć syntetycznych i hierarchii w literaturze
- komercjalizacja rynku wydawniczego, dominacja literatury popularnej, kultura masowa
- tendencje postmodernistyczne (wolność pisania): O. Tokarczuk „Ludzie księgi”, T. Tryzna „Panna nikt”, A. Stasiuk, M. Gretkowska.