NAJWAŻNIEJSZE ETAPY ROZWOJU POLITYKI REGIONALNEJ
- Decydującym dla budowania finansowych podstaw europejskiej polityki regionalnej stał się rok 1972, w którym nadano „wymiar regionalny” dwóm funduszom budżetowym, działającym na mocy Traktatu Rzymskiego- Europejskiemu Funduszowi Społecznemu (EFS) oraz Europejskiemu Funduszowi Orientacji i Gwarancji Rolnej – EFUiGR (EAGGF)- Sekcji Orientacji
- Zmiany dotyczące wykorzystania obu funduszy były następstwem decyzji podjętych na szczycie paryskim, który odbył się w tym samym roku, na którym zalecono również utworzenie odrębnego funduszu regionalnego
- Fundusz ten powstał w 1975 r. jako Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego – ERFF (ERDF - European Regional Development Fund) i początkowo przekazywał środki w s[sposób równomierny do krajów członkowskich celem wsparcia ich własnej polityki regionalnej
- Pierwsza istotna reforma EFRR została podjęta w roku 1979, kiedy to 5% budżetu tego Funduszu zostało wydzielone na finansowanie polityki rozwoju regionalnego na poziomie Komisji Europejskiej
- Istotne zmiany w dziedzinie polityki regionalnej dokonały się po przyjęciu Jednolitego Aktu Europejskiego w 1986 (wszedł w życie w 1987r.). Do Traktatu Rzymskiego została dodana nowa część TYTUŁ XVII (dawny XIV) SPÓJNOŚĆ GOSPODARCZA I SPOŁECZNA, w którym stwierdzono, że „W celu wspierania harmonijnego rozwoju całej Wspólnoty, rozwija ona i prowadzi działania służące wzmocnieniu jej spójności gospodarczej i społecznej. W szczególności Wspólnota zmierza do zmniejszenia dysproporcji w poziomach rozwoju różnych regionów oraz zacofania regionów lub wysp najmniej uprzywilejowanych, w tym stref wiejskich”. (Art. 158 (dawny art. 130a).
- Najważniejszą reformę przeprowadzono w 1988r.
- Rozwiązania przyjęte w 1988r. określiły zasady polityki regionalnej końca lat 90-tych. Do najważniejszych z nich można zaliczyć:
- Zwiększenie wielkości środków przeznaczonych z budżetu Unii Europejskiej na rozwój regionalny, przez co stała się ona drugą, co do wielkości po Wspólnej Polityce Rolnej, propozycją budżetową UE
- Zintegrowanie programowania wszystkich Funduszy Strukturalnych
- Zasadę wieloletniości programowania środków przeznaczonych na politykę rozwoju regionalnego
- Określenie rodzajów obszarów problemowych oraz precyzyjnych kryteriów och identyfikacji (wyróżnienie tzw. Celów)
- Określenie procedur programowania rozwoju regionalnego
- Wprowadzenie nowej kategorii przedsięwzięć – Inicjatyw Wspólnoty
- W 1993 r. po raz kolejny zreformowano Fundusze Strukturalne:
- Zwiększono środki przeznaczone na politykę regionalną.
- Utrwalono zasadę wieloletniego programowania.
- Utworzono czwarty Fundusz Strukturalny- Finansowy Instrument Wsparcia Rybołówstwa (FIFG) Financial Instrument for Fisheries Guidance
- Zwiększono rolę Inicjatyw Wspólnoty.
- W 1994 r. na mocy Traktatu z Maastricht utworzono Fundusz Spójności (kohezyjny) jako podstawowy instrument finansowy służący osiągnięciu ekonomicznej i społecznej spójności Unii Europejskiej w aspekcie monetarnym i ekonomicznym. Nie jest on jednak zaliczany do Funduszy Strukturalnych.
- Na mocy Traktatu z Maastricht powołano również Komitet Regionów, który rozpoczął swą działalność w 1994 r. i jest organem doradczym Rady UE
- Najważniejsza jak dotychczas zmiana w europejskiej polityce regionalnej dokonała się podczas szczytu Rady Europejskiej ( Berlin 1999 r.). Przyjęto kompleksową reformę finansów Unii wynikającą z przygotowanego dwa lata wcześniej dokumentu Agenda 2000. Przyjęte wówczas zasady obowiązuje do końca 2006 r.
- Minimalny poziom montażu finansowego środków europejskich ze strony państw beneficjantów, który został utrzymany na poziomie 25% oznacza, że każde 3 euro z Unii Europejskiej musi zostać uzupełnione o co najmniej 1 euro ze strony kraju beneficjenta.
- Zwiększono koncentrację środków poprzez zmniejszenie liczby celów z 7 do 3 i ograniczenie ilości Inicjatyw Wspólnotowych z 13 do 4.
Polityka regionalna/spójności polega na realizacji trzech najważniejszych celów:
konwergencji – czyli spójności – Unia Europejska wspiera rozwój infrastruktury oraz potencjału gospodarczego i ludzkiego najbiedniejszych regionów (prawie 82 proc. wszystkich wydatków w ramach funduszy strukturalnych),
podniesienia konkurencyjności regionów i zatrudnienia – czyli Unia Europejska wpiera innowacje i badania naukowe, zrównoważony rozwój oraz szkolenia zawodowego w mniej rozwiniętych regionach (prawie 16 proc. wszystkich wydatków w ramach funduszy strukturalnych),
europejskiej współpracy terytorialnej – czyli wspieranie, promocja i realizacja wspólnych projektów o charakterze międzynarodowym na terytorium całej Unii Europejskiej
Polityka spójności polega zatem na wspieraniu wzrostu gospodarczego, społecznego (np. walka z bezrobociem) i przestrzennego (m.in. poprawa komunikacji szynowej, drogowej i lotniczej).
Instrumenty:
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego to największy fundusz. Jego celem jest wspieranie regionów, a dokładniej wyrównywanie różnic w stosunku do regionów bogatszych, lepiej rozwiniętych. EFRR finansuje wszystkie programy unijne, które mają na celu pomoc opóźnionym w rozwoju regionom. Poniżej przedstawiamy dziedziny, które mogą być finansowane z tego Funduszu:
inicjatywy na rzecz rozwoju lokalnego oraz zatrudnienia, jak też działalności małych i średnich przedsiębiorstw
rentowne inwestycje produkcyjne umożliwiające tworzenie lub utrzymywanie trwałego zatrudnienia,
infrastruktura,
rozwój turystyki oraz inwestycji w dziedzinie kultury,
ochrona i poprawa stanu środowiska,
ozwój społeczeństwa informacyjnego.
Dzięki inwestycjom w wyżej wymienionych dziedzinach finansowanych z EFRR, Unia Europejska wspiera rozwój i tworzenie nowych miejsc pracy, a także wpływa pozytywnie na rozwój gospodarki.
Europejski Fundusz Społeczny najczęściej kojarzy się z możliwością finansowania szkoleń, warsztatów, wspieraniem zatrudnienia itp. W istocie EFS został stworzony po to, aby poprawić jakość i dostępność miejsc pracy i możliwości zatrudnienia w Unii Europejskiej. EFS zajmuje się następującymi dziedzinami:
promocją aktywnej polityki rynku pracy mającą na celu przeciwdziałanie
i zapobieganie bezrobociu,
przeciwdziałaniem zjawisku wykluczenia społecznego,
kształceniem ustawicznym,
doskonaleniem kadr gospodarki,
rozwojem przedsiębiorczości,
zwiększeniem dostępu i uczestnictwa kobiet na rynku pracy.
Fundusz Spójności wspiera dwa sektory: środowisko i transport. Co ciekawe, od momentu przystąpienia do Unii Europejskiej w 2004 roku Polska otrzymała najwięcej środków z tego funduszu wśród wszystkich członków Unii! Z Funduszu Spójności można otrzymać dofinansowanie na duże projekty inwestycyjne z zakresu ochrony środowiska. Głównymi odbiorcami pomocy w ramach Funduszu Spójności są jednostki samorządu terytorialnego, tworzone przez nie związki gmin lub inne podmioty publiczne, np. przedsiębiorstwa komunalne będące własnością gminy. Fundusz ten wspiera następujące dziedziny:
poprawa jakości wód powierzchniowych,
polepszenie jakości i dystrybucji wody przeznaczonej do picia,
racjonalizacja gospodarki odpadami i ochrona powierzchni ziemi,
poprawa jakości powietrza,
zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego,
zapewnienie spójności sieci komunikacyjnej kraju i poszczególnych regionów
z innymi krajami Europy,
rozwój bezpiecznej infrastruktury drogowej.
Środki Funduszu Spójności są kierowane do państw członkowskich, w których produkt narodowy brutto (PNB) na jednego mieszkańca jest niższy niż 90 proc. średniej w państwach Unii Europejskiej.
Inicjatywy Wspólnoty (Jaspers, Jessica, Jeremie)
JASPERS – jest to wsparcie udzielane potencjalnym beneficjentom projektów indywidualnych o charakterze infrastrukturalnym, które zostaną zgłoszone przez instytucje zarządzającą programem operacyjnym. Do wsparcia kwalifikują sie projekty duże, czyli takie których całkowita szacunkowa wartość wynosi co najmniej 25 mln euro w sektorze środowiska oraz 50 mln w pozostałych sektorach. Przedmiotem wsparcia jest pomoc doradcza mająca na celu przygotowanie ww. projektów do realizacji, w tym m.in. weryfikacja przygotowanej dokumentacji oraz analiza wybranych problemów. Szczegółowe określenie zakresu pomocy doradczej następuje w toku negocjacji beneficjenta projektu z ekspertami JASPERS.
JESSICA – celem tego wspólnego przedsięwzięcia Komisji Europejskiej, Europejskiego Banku Inwestycyjnego oraz Banku Rozwoju Rady Europy jest wspieranie inwestycji służących zapewnieniu zrównoważonego rozwoju w miastach. Inicjatywa JESSICA przewiduje stworzenie specjalnych funduszy rozwoju miast lub funduszy powierniczych, zasilonych środkami strukturalnymi, których zadaniem będzie wspieranie, przy pomocy instrumentów finansowych, projektów realizowanych w ramach zintegrowanych planów rozwoju miejskiego. Inicjatywa JESSICA odpowiada na potrzeby rozwojowe obszarów miejskich, mających znaczenie kluczowe dla pobudzania wzrostu w skali lokalnej, regionalnej oraz krajowej. Beneficjenci, dzięki tej inicjatywie będą mieli dostęp do dogodnych instrumentów finansowych, takich jak korzystne kredyty, środki kapitałowe lub gwarancje często konieczne do realizacji projektów, ale nie będą mieli możliwości pozyskania dotacji.
JEREMIE – Inicjatywa ta ma na celu poprawę wykorzystania oraz zwiększenie efektywności środków przeznaczanych na wsparcie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w ramach funduszy strukturalnych. Pozwala ona na skorzystanie z wiedzy i doświadczenia Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego przy opracowywaniu programów operacyjnych w zakresie wsparcia MSP za pomocą odnawialnych instrumentów inżynierii finansowej, a następnie wdrażanie uzgodnionych instrumentów w ramach inicjatywy. JEREMIE to zatem wsparcie dla instrumentów finansowych, np. funduszy kapitałowych, na rzecz poprawy dostępu do funduszy wparcia rozwoju małych średnich firm, a także mikroprzedsiębiorstw w regionach.
Polityka spójności dla Polski na lata 2007-2013
Na lata 2007-2013 Polsce przyznano około 67 miliardów euro
| Nazwa Programu Operacyjnego | Kwota środków zarezerwowanych na realizację Programu [mld euro] |
|---|---|
| Infrastruktura i Środowisko | 37,6 |
| Program Rozwoju Obszarów Wiejskich | 17,2 |
| Regionalne Programy Operacyjne | 16,5 |
| Kapitał Ludzki | 11,5 |
| Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka | 9,7 |
| Europejska Współpraca Terytorialna | 8,5 |
| Rozwój Polski Wschodniej | 2,3 |
| Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich |
0,9 |
| Pomoc Techniczna | 0,6 |
Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 (PO IiŚ)
Celem programu jest poprawa atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej
Bardzo ważną rzeczą dla rozwoju i poprawy warunków życia społeczeństwa jest tzw. infrastruktura techniczna. Składa się na nią szereg elementów, takich jak:
energetyka
dostarczanie wody
usuwanie ścieków
usuwanie odpadów
transport
Program Operacyjny Kapitał Ludzki (PO KL)
Program jest w całości realizowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. Celem strategicznym Programu jest umożliwienie pełnego wykorzystania potencjału zasobów ludzkich, zarówno w wymiarze indywidualnym, jak i społecznym. W szczególności chodzi tu o koncentrację na obszarach zatrudnienia, edukacji, aktywizacji zawodowej, integracji społecznej oraz o budowę sprawnej administracji publicznej. Program Operacyjny Kapitał Ludzki ma na celu wzrost poziomu zatrudnienia i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw i ich pracowników, podniesienie poziomu wykształcenia, zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego, wsparcie dla budowy struktur administracyjnych państwa oraz zwiększenie spójności społecznej i terytorialnej.
Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka (POIG)
Program ma na celu wspieranie szeroko rozumianej innowacyjności (w skali kraju lub na poziomie międzynarodowym). W ramach POIG wsparcie mogą otrzymać przedsiębiorstwa, instytucje otoczenia biznesu oraz jednostki naukowe, które chcą pomóc firmom we wdrażaniu najnowszych rozwiązań technologicznych. Ponadto POIG finansuje duże projekty, które mają na celu stworzenie odpowiednich warunków rozwoju dla innowacyjnych przedsiębiorstw. Ważne jest, aby firma, która chce pozyskać środki z POIG chciała realizować projekt związany z innowacyjnością produktową (wytworzenie nowego, lepszego produktu), procesową (wytworzenie produktu w inny, nowocześniejszy sposób), marketingową lub organizacyjną. Należy pamiętać, że w ramach POIG nie będzie wspierana innowacyjność na poziomie lokalnym lub regionalnym. Tego rodzaju innowacyjne projekty (tzn. o zasięgu lokalnym i regionalnym) będą finansowane z Regionalnych Programów Operacyjnych i Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej.
Głównym celem POIG jest rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiębiorstwa. Cel ten zostanie osiągnięty poprzez zwiększenie innowacyjności przedsiębiorstw, wzrost konkurencyjności polskiej nauki, zwiększenie roli nauki w rozwoju gospodarczym, zwiększenie udziału innowacyjnych produktów polskiej gospodarki w rynku międzynarodowym, tworzenie trwałych i lepszych miejsc pracy, wzrost wykorzystania technologii informacyjnych i komunikacyjnych w gospodarce.
Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej na lata 2007-2013 (PO PRW)
Polska Wschodnia to województwa: lubelskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie i warmińsko – mazurskie.
Niestety Polska wschodnia rozwija się wolniej niż pozostała część kraju. Wynika to z bardzo wielu uwarunkowań, w tym uwarunkowań historycznych, sprzed wielu lat. Obszary Polski wschodniej to bardzo często tereny rolnicze, które w tej chwili są biedniejsze niż inne części kraju, a nawet całej Unii Europejskiej.
PO PRW został stworzony, aby przyspieszyć tempo, w którym rozwija się Polska Wschodnia. Sposobem na dokonanie tego ma być finansowa pomoc dla firm, które chcą poszerzać swoją działalność, unowocześniać swoje zasoby i swoje produkty.
Nie jest to jednak jedyny rodzaj projektów, jakie mogą otrzymać dotację z tego programu. Równie ważnym elementem jest zapewnienie jak największej liczbie mieszkańców Polski Wschodniej dostępu do szybkiego Internetu oraz poprawienie sieci dróg na tym terenie.
Poza tym, część środków w ramach tego programu została zarezerwowana na projekty dotyczące rozwoju turystyki. Mogą to być akcje reklamujące Polskę Wschodnią i zapraszające turystów do skorzystania z atrakcji, jakie tutaj są albo np. budowa ścieżek rowerowych.
Program Operacyjny Pomoc Techniczna 2007-2013 (PO PT)
Program ten jest zupełnie inny od wszystkich, o których wcześniej przeczytałeś. Ten program powstał z myślą o tych, którzy są odpowiedzialni za przyznawanie dotacji unijnych w Polsce. Są to m.in. Instytucje Zarządzające, Instytucje Wdrażające i Pośredniczące. To one przygotowują całą dokumentację, prowadzą nabory wniosków, sprawdzają wnioski i decydują, kto otrzyma dotację. O tych instytucjach możesz przeczytać w innych częściach poradnika. Celem Programu jest zapewnienie sprawnej realizacji założeń wydatkowania środków unijnych, za co odpowiedzialne są Instytucje Zarządzające.
Europejska Współpraca Terytorialna (EWT)
Europejska Współpraca Terytorialna zawiera w sobie wiele Programów, z których możesz otrzymać środki na bardzo różne projekty. Realizacji założeń Europejskiej Współpracy Terytorialnej służą trzy typy programów:
programy współpracy transgranicznej,
programy współpracy transnarodowej,
programy współpracy międzyregionalnej.
Programy współpracy transgranicznej 2007-2013:
Polska (Województwo Zachodniopomorskie) - Meklemburgia Pomorze Przednie / Brandenburgia,
Polska (Województwo Lubuskie) - Brandenburgia,
Polska - Saksonia,
Polska - Republika Czeska,
Polska - Słowacja,
Polska - Litwa,
Południowy Bałtyk.
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013
W Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) zapisane są pieniądze przeznaczone dla polskich rolników, przetwórców rolnych oraz gmin wiejskie i małych miast. Podobnie jak w innych programach, środki finansowe, o które mogą starać się rolnicy – chociaż pochodzą z innych źródeł – przekazywane są w formie dotacji. Nie są jednak przeznaczone wyłącznie dla najbiedniejszych regionów (tak jak większość środków polityki regionalnej), ale dla rolników w całej Unii Europejskiej.
W celu wzmocnienia rolnictwa, rolnicy oraz właściciele lasów mogą przeznaczyć dotację na zakup usług doradczych, unowocześnienie swojego gospodarstwa oraz zakup maszyn czy urządzeń, które potrzebują do pracy w swoim gospodarstwie. Producenci rolni mogą także wykorzystać dotację na wprowadzenie znaku jakości dla swoich produktów, chronionego oznaczenia geograficznego czy też nazwy pochodzenia dla swojej tradycyjnej specjalności. Wsparcie może uzyskać także grupa producentów rolnych, która dopiero rozpoczęła swoją działalność – dotację można dostać na pierwsze pięć lat działania i wykorzystać na koszty administracyjne związane z prowadzeniem grupy. Mogą oni także otrzymać dotację na reklamowanie swojej żywności i informowanie o jej zaletach.
Z PROW wsparcie otrzymają także młodzi rolnicy, którzy potrzebują środków na start swojego gospodarstwa, jak i starsi w wieku przedemerytalnym, rezygnujący z prowadzenia swojego gospodarstwa i chcący je przekazać swoim następcom lub innemu producentowi. Rolnicy mogą także otrzymać dotacje na rezygnację z gospodarstwa i zmianę jego profilu, np. na gospodarstwo agroturystyczne lub założenie swojej firmy. Środki można także otrzymać na zalesianie oraz odtworzenie lasów, które zostały zniszczone.
Oprócz rolników z tego programu wspierani są także przetwórcy rolni, którzy produkują np. produkty mleczne, soki z owoców, przetwarzają warzywa, pieczarki, produkują mięsa czy wędliny, itp. Oni mogą otrzymać duże środki na wybudowanie i wyposażenie swoich zakładów przetwórczych.
Aby poprawić jakość życia mieszkańców wsi i małych miast, środki z PROW trafiają także do władz gmin wiejskich oraz instytucji, które dzięki dotacji mogą poprawić warunki życia i pracy na wsi. Mogą one wyremontować centrum wsi, wybudować boiska, świetlice czy też place zabaw. Dotację można także przeznaczyć na wybudowanie wodociągu czy kanalizacji, a także na scalenie gruntów oraz na ich meliorację.