Prawoznawstwo – wykład 1
Sławomira Wronkowska – Podstawowe Pojęcia Prawa i Prawoznawstwa
Egzamin ustny, na dyżurze pani doktor (poniedziałek 16.00-17.00 i środa 16.30-17.30), pisemny w podanych terminach
Mail pani doktor: kordela@amu.edu.pl
Prawo – (konwekcja przyjmująca) składa się z elementarnych części (normy postępowania);
Semiotyka – fragment logiki, teoria o znakach (w szczególność znaków językowych) (zajmuje się poprzez to naszymi normami postępowania). Dzieli się na:
Semantykę – nauka o relacji między znakiem i jego znaczeniem (np. opis znaku „STOP”)
Syntaktyka – nauka zajmująca się wyróżnianiem kategorii zwrotów ze względu na rolę jaką te zwroty pełnią w budowie wyrażeń złożonych (np. nadanie roli orzeczenia danemu słowu) oraz regułami konstruowania sensownych wyrażeń złożonych (porządek zdania)
Pragmatyka – nauka zajmująca się relacjami pomiędzy znakiem, a jego twórcą i odbiorcą (rozumienie zwrotów i słów)
Semejon (gr.) – znak
Znakiem jest dostrzegalny układ rzeczy lub zjawisko spowodowane przez kogoś ze względu na to iż jakieś ustanowione albo zwyczajowo określone reguły nakazują wiązać z tym układem rzeczy czy zjawiskiem myśli określonego typu.
Substrat materialny – nośnik znaku (np. blacha w znaku drogowym)
Reguły znaczeniowe – wyznaczone normami prawnymi myśli związane z danym znakiem (kojarzenie czerwonego światła z zatrzymaniem się)
Znaczenie – myśli określonego typu powiązane ze znakiem (np. definicje słownikowe)
Ze względu na rolę jaką pełnią dane wypowiedzi możemy je dzielić na:
-opisowe – opis określonego fragmentu rzeczywistości (zdanie w sensie logicznym)
-ekspresywne – wyrażenie przeżyć różnego typu (wyrażone najczęściej przez przekonanie, domniemanie lub intonację), przeżycia woli („Ja chcę…”, „Wymaga się…”), przeżyć emocjonalnych
-performatywne (dokonawcze)– wypowiedź, taka, iż poprzez jej sformułowanie (na piśmie lub przez np. przemówienie) dokonuje się czynności konwencjonalnej (określone zachowanie psychofizyczne [albo czynność konwencjonalną niższego stopnia] określonych osób, w określonych okolicznościach, któremu mocą co do tego przyjmowanych reguł nadaje się sens odmienny niż tylko sens dokonania danej czynności psychofizycznej [albo czynności konwencjonalnej stopnia niższego] –np. chrzest nie jest tylko wylaniem wody, ale symbolem oczyszczenia z grzechu; wydanie wyroku lub egzekucja także są konwencjonalne – musi spełnić określone kryteria) danego rodzaju (zarządzenie, np. akt stanowienia) (formuły, np. chrzest, ślub, przysięga, zawarcie umowy)
-oceniające – wyrażenie aprobaty, dezaprobaty lub indyferencji (obojętności) (nie są to zdania w sensie logicznym), kwalifikowanie czegoś
-uwalniające –wygłoszenie ich powoduje spadek napięcia (przekleństwa)
-sugestywne – wypowiedzi, które mają na celu wysłanie bodźca do określonego działania (rady, ostrzeżenia, wskazówki, apele) (wypowiedź pozostawia adresatowi wybór; wyjątek – norma postępowania, czyli nakaz albo zakaz) (nie są to zdania logiczne) (jeśli chcemy określić/ocenić normę należy zastosować zdanie o normie)
-deontyczne (normatywne, tetyczne) – opisują pewien czyn z punktu widzenia określonych norm postępowania.
\/ Czyny obowiązkowe \/ \/ Czyny fakultatywne \/
|--------------------------------------|--------------------------------------|----------------------------------------------------|
czyny nakazane^ czyny zakazane^ czyny indyferentne^
\/ Czyny dozwolone \/
|--------------------------------------|--------------------------------------|----------------------------------------------------|
czyny zakazane^ czyny nakazane^ czyny indyferentne^
Deon (gr.) – powinność, obowiązek
Themis (gr.) – Temida, bogini sprawidliwości
Czyny indyferentne =/= czyny obojętne
Czyny indyferentne – nie są zakazane ani nakazane prawnie
Czyny obojętne – nie powodują one żadnych skutków prawych
Modalność deontyczna – kwalifikacja danego czynu z punktu widzenia norm postępowania (stwierdzenie czy działanie jest zakazane, nakazane lub indyferentne)
Modalność deontyczną dzielimy na:
-modalność deontyczna podstawową
-modalność deontyczną pochodną
Dyrektywa celowościowa (teleologiczna, techniczna) – wypowiedzi wskazujące co należy zrobić by osiągnąć dany skutek. Są tworzone na podstawie obserwacji rzeczywistości (opiera się o zdania w sensie logicznym).Tyczą się tylko chętnych do spełnienia jakiegoś celu.
Telos (gr.) – cel
Zdanie anankastyczne – zdania stwierdzające pewnie prawidłowości (np. testament).
Ananke (gr.) – bogini nieuchronności
Wypowiedzi optatywne – łączą elementy wypowiedzi ekspresywnej i dyrektywalnej.
Optativus (łać.) – oby
Prawoznawstwo – wykład 2
Norma postępowania – wypowiedź, która ma najsilniejszy moment oddziaływania, ponieważ posiada ona element wykluczający możliwość wyboru. Adresat musi zachować się zgodnie z poleceniem zawartym w normie.
(DEFINICJA) Normą postępowania jest wypowiedź sformułowana w danym języku, która określonym podmiotom, w określonych okolicznościach nakazuje albo zakazuje określonego postępowania (działania albo zaniechania).
Zwykła norma postępowania – dotyczą zachowań, które nie budzą wątpliwości co do wykonania (np. unieść rękę). Tyczą się konkretnych czynów.
Zasada – wyznacza cel, który ma być realizowany w możliwie najwyższym stopniu.
Każda postać aktu normatywnego jest normą postępowania (np. zapis w konstytucji i wypowiedź „Sejm obraduje jawnie”).
Formułowanie normy: kto, co, w jakich okolicznościach.
Normy dzielimy na:
-nakazujące (nakazuje się, musi)
-zakazujące (zabrania się, zakazuje się)
Można je dowolnie zamieniać. Np. Zakazuje się zabijać <-> Nakazuje się zaniechania zabójstwa.
Nakazuje się płacić podatki <-> Zabrania się niepłacenia
podatków.
(Zaniechanie – niedokonanie
Powstrzymanie się – siłowe wstrzymanie)
Wyróżnia się także trzeci typ norm – normy dozwalające. (choć nie jest osobną kategorią; pojęcia używa się powszechnie)
Typy wyrażeń normy dozwalającej: stwierdzenie braku zakazu, ograniczenie działania prawnego danego zakazu (dodanie wyjątku), odniesienie się do wolności prawnie chronionej (dozwala się ograniczyć wolność człowieka, który narusza wolność innych), skonstruowanie czynności konwencjonalnej i przyznanie komuś kompetencji do jej czynienia (np. minister może wydawać rozporządzenia, dzięki dozwoleniu zawartemu w konstytucji), całkowite uchylenie zakazu.
Kategorie syntaktyczne normy postępowania:
-podmiot (inaczej: adresat normy, konkretna persona lub grupa osób do której jest kierowane żądanie normy),
-okoliczności (dotyczy zachowań polegających na powstrzymaniu się od czegoś),
-postępowanie (zachowanie kierowane wolą człowieka) (zachowania dzielą się na: działanie – powodowanie zmian ze stałym układzie świata lub zapobieganie zmianom, które wydarzyłyby się bez interwencji; zaniechanie – odstąpienie od podjęcia działania w określonym kierunku).
(Działanie umyślne – działanie, z zamierzonym skutkiem, skalkulowane, celowe)
Podmioty podległe danemu systemowi prawnemu – grupa ludzi, których się tyczy dany system prawny (np. obywatele + turyści na terenie danego państwa)
Normy dzielimy także ze względu na sposób wskazywania adresata i okoliczności:
- indywidualne (nazwa indywidualna – służą do oznaczania poszczególnych, tych, a nie innych obiektów, bez względu na cechy jakie tym obiektom przypisujemy) – adresata i okoliczności wskazuje jako te, a nie inne, bez przypisywania im jakichkolwiek cech (np. 15 października 2014).
- generalne (nazwa generalna – jest to nazwa przysługująca obiektom, ze względu na cechy jakie im przypisujemy) – wskazuje adresata i okoliczności ze względu na zestaw posiadanych cech (w sposób rodzajowy).
Definicje deiktyczne (przez pokaz) – definiuje się dany termin poprzez użycie zarówno zachowań językowych, jak i pozajęzykowych)
Dodatkowo normy można podzielić ze względu na sposób postępowania:
-abstrakcyjne – norma, wyznaczająca powtarzalny, w zasadzie, typ zachowań (tworzony jest wzorzec zachowania). Wykonanie zachowani nie konsumuje normy (np. zapłacenie podatków raz nie powoduje, że za rok nie zapłacimy).
-konkretne – normy, wskazujące adresatowi to, a nie inne zachowanie, w zasadzie niepowtarzalne. Nakazuje więc wykonać czyn jednokrotny (norma znika po wykonaniu danego obowiązku, np. zapłata za dane zakupy, w danym dniu x złotych)
(normy się realizuje, nie wykonuje)
Normy prawne są w znacznej większości normami generalnymi i abstrakcyjnymi.
15 i 27 listopada – zmieniona sekwencja zajęć