Cele ogólne:

• Są nadrzędne w stosunku do innych kategorii

• Nadają sens działaniu nauczyciela jak i ucznia

• Regulują pracę, metody, środki

Cel: zmiana końcowa, zamierzony wynik kształcenia

Tradycyjne ujmowanie celów: dotyczyło zasobu wiadomości i informacji

Nowoczesne ujmowanie celów: rozwój osobowości, kształtowanie postaw

Taksonomia (uporządkowanie) celów nauczenia i kształcenia:

Nauczania:

• wiadomości

• Umiejętności

Kształcenia:

• sfera poznawcza

• Sfera emocjonalna (czy uczeń chce, czy ma motywację?)

• Sfera motoryczna ( czy potrafi)

Co to są cele operacyjne?

• Są to cele konkretne, których realizacja przyczynia się do osiągnięcia celów ogólnych.

• Opisują to, co dziecko powinno wiedzieć, umieć po skończonych zajęciach.

• Wyrażone opisem zachowań (werbalne- słowne, behawioralne – czynnościowe)

Jakie są składniki celów operacyjnych ?

• Opis zachowania ( potrafi zaznaczyć, rozpoznać, zmierzyć, narysować itp.)

• Opis warunków ( środki, pomoce dydaktyczne), określają czy są to prace ustne czy pisemne

• Standardy – określające najniższy dopuszczalny poziom zachowania końcowego ( ustalona punktacja)

Procedura wyprowadzania celów operacyjnych:

• Sformułowanie celu ogólnego

• Ustalenie sytuacji odniesienia (np. scenki rodzajowej na konkretnej sytuacji)

• Sporządzenie testu sytuacji odniesienia (praktyczne zastosowanie wiedzy)

• Sformułowane operacyjnych celów kształcenia

• Wyznaczenie dolnej granicy stałości realizacji

Strategie celów operacyjnych:

• O – oferowanie celów przez nauczyciela, odpowiednie przekształcenie heterogennych (punkt wyjścia do celów podmiotowych) celów w podmiotowe ( tkwią w treściach kształcenia) i oferowanie ich uczniom

• D – dwupodmiotowe ustalenia (nauczyciel – uczeń)

• E – eksponowanie opisu sytuacji uwzględniającej egzystencjalne potrzeby uczniów; podanie przykładowo niezbędne czasowniki operacyjne, Nauczyciel: chciałbym,aby każdy po zajęciach potrafił o sobie powiedzieć : bardzo się ucieszę, gdy przekonam się, że: potrafię/umiem/znam…itd.

Wady i zalety operacjonalizacji:

ZALETY	WADY
Pomagają nauczycielowi Ułatwiają planowanie zajęć i ich usystematyzowanie Ułatwiają kontrolę i samoocenę (wystarczy sporządzić odpowiedni test) Podnoszą poziom motywacji (uczeń wie czego ma się uczyć, otrzymuje jednoznaczną informacje na temat rezultatu procesu uczenia się) Integracja międzyprzedmiotowa ( pozwala uporządkować treści z różnych przedmiotów, uniknąć powtórzeń)	Ograniczają swobodę ( tego, czego można się uczyć) Podejście mechanistyczne do ucznia (niepożądane w obecnym stylu podejścia indywidualnego) Cele wychowawcze zepchnięte na bok ( Sprowadza do niższych celów edukacji – zapamiętywania) Bardziej odpowiednie dla przedmiotów ustrukturyzowanych, mało dla humanistycznych, społecznych

Czy wszystkie cele da się zoperacjonalizować?

Nie, nie da się zoperacjonalizować, zmierzyć uczuć, emocji, postaw,wyobraźni, wartości czy kreatywności.

Rodzaje, źródła wiedzy i wiadomości:

RODZAJE WIEDZY:

• Reproduktywna – odtwarzanie wiadomości na żądanie

• Produktywna – wytwarzana na podstawie wiedzy re produktywnej ( samodzielnie, z szeregu aktów myślenia twórczego)

• Generatywna – wytwarzana w toku własnej aktywności

ŹRÓDŁA WIEDZY:

• Przekaz

• Osobiste doświadczenie

ŹRÓDŁA WIADOMOŚCI:

• Materiał: (przedmioty, zdarzenia, język, działalność)

• Sygnały i komunikaty: (coś, co spostrzegamy w wyniku przekazu)

• Wiedza: (system wiadomości ustalony w pamięci)

Co to są treści kształcenia, z czego się składają?

• Treść kształcenia jest zbiorem planowanych czynności ucznia, wyznaczonych przez materiał nauczania i planowaną zmianą psychiczną.

• Treści kształcenia muszą być dostosowane do poziomu rozwoju, zgodne ze standardami naukowymi i muszą być odzwierciedleniem potrzeb dzieci

Treści kształcenia składają się z:

• Materiału nauczania ( + materiał nauczania, tzw. Hasła programowe)

• Zmiany ,która ma nastąpić w uczniu ( w wiadomościach, umiejętnościach, zachowaniu)

• Czynności ucznia, które prowadzą do zmian psychicznych. ( ten element organizuje dwa pierwsze)

Treści jawne i ukryte:

• Jawne: program nauczania, podręczniki

• Ukryte: nieświadome oddziaływanie pracowników szkoły (np. woźne, które klną :P) i środowiska rówieśniczego, klimat szkoły, skład uczniowski, kod językowy szkoły a poszczególnych uczniów, środki dydaktyczne, przestrzeń szkolna

Treści kształcenia a indywidualizacja:

Obszarem Decydującym o możliwości indywidualizacji są sposoby różnicowania treści kształcenia. Wyróżnia się trzy aspekty różnicowania treści kształcenia:

• W zakresie materiału nauczania – np. rozbudowa treści dla grupy o większej możliwości percepcji

• W zakresie zmiany układu treści nauczania bez naruszania ich zakresu – struktura treści szczegółowych przy zachowaniu zasady stopniowania trudności

• W zakresie stopniowania trudności materiału nauczania – związane z indywidualnymi możliwościami percepcji wynikającymi z różnic w poziomie zdolności, zainteresowania ucznia..

Układ treści nauczania:

• Liniowy (np. na historii)

• Koncentryczny

• Spiralny ( np. na matematyce)

Teoria wielostronnego kształcenia Wincentego Okonia:

Zakłada istnienie zależności pomiędzy sposobami uczenia się a samym procesem poznawania świata. Poznanie świata odzwierciedla się w 4 głównych kategoriach zadań składających się na wiedzę naukową:

• Opis (zdanie opisujące) – stanowi efekt działań badawczych, zmierzanie do dotwarzania rzeczy tak jak się przedstawiały w rzeczywistości, przedstawiają i będą przedstawiać

• Wyjaśnienie ( zdanie wyjaśniające) – uzupełnienie opisu próbą wytłumaczenia danego stanu rzeczy

• Ocena ( zdanie oceniające) – wypowiedź o charakterze wartościującym, rezultat opinii o obiekcie

• Norma ( zdanie normatywne) – informacja w jaki sposób człowiek powinien się zachować w określonej sytuacji.

Człowiek w określony sposób poznaje świat i sposób uczenia się musi odpowiadać sposobowi poznawania świata:

KATEGORIA WIEDZY ( POZNANIA)	UCZENIE SIĘ PRZEZ	STRATEGIE		METODY	TYPOLOGIE LEKCJI
opis	przyswajanie	Informacyjna (asocjacyjna)	A	podające	podająca
wyjaśnienie	odkrywanie	problemowa	P	problemowe	Problemowa
ocena	przeżywanie	eksponująca	E	eksponujące	Waloryzacyjna
norma	działanie	operacyjna	O	praktyczne	Praktyczna

Strategie lekcji:

• Informacyjna – uczenie się przez przyswajanie( przez obraz, słowo, model), komunikaty mogą być przekazywane werbalnie lub niewerbalnie

• Problemowa – uczenie się przez rozwiązywanie problemów lub przez badanie, problemy mogą mieć charakter :

• orientacyjny( dotyczą sfery poznawczej),

• decyzyjny ( dzieci zastanawiają się jak rozwiązać problem),

• wykonawczy (problem jest już rozwiązany)

• Eksponująca – oddziaływanie na sferę emocjonalną, uczenie się przez przeżywanie, poznawanie, twórcze wartości, pobudzanie procesów motywacyjnych

• Operacyjna – samodzielne, praktyczne działanie uczniów, uczeń nastawiony jest na realizację konkretnych zadań, może być źródłem wiedzy oraz weryfikować wiedzę

Modele lekcji:

Każda lekcja ma ustalony charakter: czynności przygotowawcze, podstawowe, końcowe

MODEL PODAJĄCY(strategia informacyjna):

• Zetknięcie ucznia z nowymi wiadomościami

• Skojarzenie przez nauczyciela wiadomości z już posiadaną wiedzą

• Usystematyzowanie nowych struktur wiedzy

• Zastosowanie wiadomości w nowych sytuacjach

MODEL PROBLEMOWY ( strategia problemowa):

• Odczucie sytuacji problemowej

• Sformułowanie i analiza problemu

• Wytworzenie pomysłu rozwiązania

• Działanie zgodne z wytworzoną wiedzą w rozwiązywaniu zadań teoretycznych i praktycznych Lu powrót do faz poprzednich

MODEL WALORYZACYJNY ( strategia emocjonalna):

1. Poznawanie wartości

• Aktualizacja Wiedzy związanej z przedmiotem, obiektem głównych zajęć ( proces poznawania kontekstu społeczno – kulturowego wraz z systemem wartości)

• Ekspozycja obiektu

• Analiza obiektu

• Umiejscowienie wartości w szerszym systemie wartości

• Podsumowanie

1. Przeżywanie wartości

• Ekspozycja obiektu

• Wyrażenie przez uczniów swoich przeżyć

• Werbalne odniesienie wartości z ukazaniem kontekstu społecznego

• Odniesienie tych rozważań do własnego systemu wartości

1. Tworzenie wartości:

• Ustalenie rodzaju wartości, które chcemy tworzyć i obiektu, w którym będą one ulokowane

• Określenie alternatywnych sposobów manifestowania wartości

• Kreacje

• Ocena wytworu na tle własnych oraz innych wartości

MODEL PRAKTYCZNY ( strategia operacyjna)

• Ustalenie wyraźnego i ściśle określonego celu działania

• Przegląd wszystkich warunków i środków za pomocą których wyznaczony cel może być osiągnięty

• Ułożenie dokładnego planu

• Wykonanie

• Skontrolowanie wyników

Typy lekcji:

• Ćwiczeniowa – nabycie nowych umiejętności, sprawności i nawyków

• Doświadczeniowa – rozwój sfery poznawczej przez doświadczenia

• Praktyczno – wytwórcza – wprowadzanie zmian do rzeczywistości (wytwarzanie przedmiotów, systemów materialnych)

Metoda nauczania:

To systematyczny stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający osiąganie celów kształcenia .

GRUPY METOD:

• Słowne – pogadanka, opis, opowiadanie, wykład, dyskusja

• Oglądowe – pokaz, obserwacja, demonstracja

• Praktyczne – zajęcia laboratoryjne

• metody problemowe /poszukujące – uczeń zdobywa wiedzę na podstawie własnej aktywności, np. gry symulacyjne, metody zadaniowe, gry dydaktyczne

• Metody podające - informacje podawane przez nauczyciela

• Metody waloryzacyjne - uczenie się przez przeżywanie. Impresyjne – prezentowanie dzieł sztuki || ekspresyjne – np. udział uczniów w przedstawieniu

• Metody praktyczne – cechują się przewagą aktywności wykonawczo – manualnej

FUNKCJE METOD:

• Zaznajomienie z nowym materiałem nauczania

• Utrwalanie

• Kontrola i ocena zdobytej wiedzy

Zasady nauczania :

• Zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów – wzmacnianie zainteresowania uczniów, aktywność ucznia jest tym większa im silniejsza motywacja

• Zasada wiązania teorii z praktyką – aktywne poznawanie właściwości przedmiotów, zasada ta warunkuje jakość edukacji dziecka.

• Zasada poglądowości – wielozmysłowy kontakt ucznia z poznawaną rzeczywistością, który umożliwia polisensoryczne poznanie.

• Zasada przystępności – materiał musi być dostosowany do wiedzy, którą dziecko już posiada. Zadania powinny nieznacznie wyprzedzać rozwój ucznia. Zbyt niskie wymagania działają demobilizująco.

• Zasada systematyczności – rozkład określonych działań czasie

• Zasada trwałości wiedzy – utrwalanie

• Zasada indywidualizacji i zespołowości – indywidualne podejście do ucznia , a także widzenie go na tle grupy

Formy organizacyjne procesu kształcenia:

Szkolne:

• Lekcyjne

• Zespołowe

• Grupowe

• Indywidualne

• Pozalekcyjne

• Zajęcia organizacji dziecięcych

• Zajęcia kół sportowych/ artystycznych

• Pozaszkolne:

Pozaszkolne:

• Praca domowa

• Praca społeczna

• Wycieczka

Środki dydaktyczne:

To przedmioty, które dostarczają dziecku odpowiednich bodźców sensorycznych.

Podział:

• Naturalne: otoczenie przyrodnicze, społeczne

• Techniczne: wzrokowe, słuchowe, wzrokowo – słuchowe, częściowo automatyzujące

• Konwencjonalne: pomoce graficzne, modele,obrazy, podręczniki (funkcja podręcznika: informacyjna, motywacyjna, ćwiczeniowa)

Funkcje środków:

• Zapoznanie za nowym materiałem

• Utrwalanie wiadomości i ocena ich opanowania

• Stosowanie wiadomości w praktyce

• Rozwijanie zdolności poznawczych ( uwagi, pamięci itp.)

Istota edukacji polonistycznej:

Poznanie znaków języka pisanego i mówionego poprzez kontakt ze światem społeczno – przyrodniczym.

Zadania edukacji polonistycznej:

• Sprawne porozumiewanie się językiem w mowie i piśmie

• Rozwój osobowości i kształtowanie wrażliwości estetycznej

• Zdobywanie wiedzy rzeczowej

• Uwrażliwienie na fakt, że język jest częścią tradycji, kultury i tożsamości.

Cele edukacji polonistycznej:

• Edukacja językowa - Kształtowanie kompetencji komunikowanie się z ludźmi w języku ojczystym poprzez mówienie, słuchanie, czytanie i pisanie

• Edukacja literacka - Przygotowanie dziecka do odbioru dzieła literackiego oraz innych wytworów sztuki, próby wyjścia poza dosłowność tekst podczas jego interpretacji

• Rozbudzanie wrażliwości estetycznej i zachęcanie do twórczej ekspresji werbalnej, ruchowej, plastycznej i muzycznej, rozwijanie uzdolnień indywidualnych dziecka

Funkcje i podsystemy języka:

FUNKCJE:

• Komunikatywna – przekazywanie informacji w mowie i piśmie

• Reprezentacyjna /symboliczna/poznawcza – język służy poznawaniu rzeczywistości i reprezentowaniu jej w umyśle, przedstawienie pewnej reprezentacji za pomocą symboli

• Ekspresywna – kiedy my wyrażamy swoje emocje

• Impresywna – Kidy odbieramy wrażenia

• Fatyczna – podtrzymywanie kontaktu (pomruki „ mh..yhy”)

• Poetycka – realizowana w dziełach literackich

• Metajęzykowa – zarezerwowana dla problemów językowych

PODSYSTEMY:

• Fonologiczny – zespół fonemów (najmniejsza część dźwiękowa wyrazu) 37 fonemów, 90 głosek

• Semantyczny – znaczeniowy, odnosi się do wyrazu

• Synktatyczny – składniowy, gramatyczny

Czego dotyczą cele dydaktyczne i wychowawcze w eduk. Polonistycznej? Operacjonalizacja celów.

• Cele dydaktyczne: poznawcze(zdobywanie informacji podczas czytania, pisania, interpretowania)

• Umiejętność posługiwania się językiem

• Części mowy

• Analizy i syntezy słuchowej , wzrokowej

• Podstawowe zasady ortograficzne

• Cele dydaktyczne: kształcące( umiejętności i techniki, króre są potrzebne na dalszym etapie kształcenia)

• Zdolności poznawcze

• Czytania

• Pisania

• Rozumienia

• Spostrzegania

• Pamięć

• Uwaga

Cele wychowawcze: dotyczą etycznego wymiaru edukacji, kształcenia postaw, bardzo ważne jest oddziaływanie rodziny, szkoły i środowiska, kształtowanie moralności, pomoc słabszym

Operacjonalizacja celów: ujmowanie celów w formie zadań, które można ocenić i skontrolować. Nie stosuje się słów „dziecko rozumie,dostrzega – nie można tego sprawdzić; konkretne czynności (np. uczeń pisze); trudno jest weryfikować emocje, system wartości, przekonania ,myślenie, samodzielność, twórczość – to są cele nieoperacyjne.

Źródła kształcenia polonistycznego:

• Doświadczenia dzieci i ich przeżycia, zainteresowania, potrzeby

• Środowisko przyrodnicze – poprzez wycieczki, obserwacje, mogą być podstawą opisów, opowiadań, sprawozdań

• Środowisko społeczne – kontakty z ludźmi z najbliższego otoczenia, wytwory kultury

• Utwory literackie, dzieła artystyczne, naukowe, programy radiowe, telewizyjne, plakaty

Treści kształcenia polonistycznego: (treści określają zakres wiedzy, umiejętności)

• Czytanie i praca z tekstem

• Mówienie, czytanie i pisanie

• Gramatyka i ortografia

• Słownictwo, frazeologia, wiadomości ze składni

Rola nauczyciela:

• Nie powinien trzymać się schematów

• Podręcznik nie jest jedynym źródłem nauczania

• Stosuj więcej nagród niż kar

• Myślenie dzieci wymaga odpowiednich warunków

• Nauka przez zabawę jest możliwa

• Monotonia jest zła

• Stwarzanie dzieciom możliwości do samodzielnej pracy

• Zachęcanie, podsuwanie pomysłów

• Skoncentrowanie na dziecku a nie na programie

• Uwzględnianie indywidualnych potrzeb dziecka

Przyczyny niepowodzeń:

• Brak wykształcenia nauczyciela

• Dobór niewłaściwych metod pracy

• Nieodpowiednie stosowanie środków dydaktycznych

• Brak indywidualizacji

• Dziecko ma się ciągle uczyć a nie odkrywać

• Brak pokazywania, że czytanie jest fajne

• Braki we wcześniejszych stopniach edukacji

• Za dużo kar, za mało nagród

• Koncentracja na programie a nie na dziecku

Przygotowanie nauczyciela do lekcji:

• Szukaj dodatkowych źródeł

• Dominowanie metod czynnościowych

• Pamiętaj o działalności twórczej uczniów

• Przygotowany konspekt

BUDOWA KONSPEKTU ZAJĘĆ ZINTEGROWANYCH:

Podstawową jednostką nie jest lekcja ale jednostka czasowa obejmująca 1 dzień, kilka lub kilkanaście dni – ośrodek tematyczny. Podstawową jednostką jest ośrodek dzienny ( szczegółówe rozwinięcie ośrodka tematycznego)

1. Cześć ogólna ( wstępna)

• Ośrodek tematyczny : (blok tematyczny, temat kompleksowy, temat ogólny..)

  • Musi być tak sformułowany aby budził zaciekawienie, wyzwalał inicjatywę, prowokował do podejmowania zadań

  • Temat musi być tak ogólny aby objąć nim wszystkie zajęcia edukacyjne, różne formy aktywności i treści wychowawcze

  • Tematami są potrzeby i zainteresowani ucznia, ich możliwości rozwojowe, najbliższe otoczenie ( rodzina, klasa, rówieśnicy, zabawy, miasta, zabytki, wieś, przyroda) „Moje miasto”, „ W krainie baśni”

  • Tematy formułowane są w postaci haseł

• Ośrodek dzienny: ( temat ośrodka dziennego, temat szczegółowy, temat dnia)

  • Temat redagowany w formie zdania oznajmiającego, w postaci zdaniowej („poznajemy naszą szkołę”) lub w postaci pytania („ Jak pracuje poczta?”)

• Czas trwania

• Cele:

  • Cele ogólne podstawa programowa

  • Cele pośrednie programy autorskie

  • Cele operacyjne konspekt ośrodka dziennego

• Metody:

  • Podające

  • Problemowe

  • Eksponujące

  • Praktycznego ćwiczenia

(W konspekcie nie wymieniamy tylko grupy metod, ale wyszczególniamy konkretne metody)

• Formy (szkolne i pozaszkolne)

• Środku dydaktyczne:

1. Część szczegółowa ( opis przebiegu zajęć)

Może występować w formie opisu czynności ujętego w punktach, lub w formie opisu czynności nauczyciela i ucznia

Funkcje i zasady zadawania pracy domowej:

FUNKCJE:

• Dostarcza uczniom doświadczeń pozwalających na budowanie odpowiednich schematów

• Wspomaga opanowanie i utrwalenie wymagań programowych

• Pozwala wykazać się aktywnością

• Rozwija zdolności twórcze

• Kształci samodzielne myślenie i działanie

• Wdraża do samokontroli i samooceny

• Buduję wiarę we własne możliwości

• Uczy techniki pracy umysłowej

ZASADY:

• Określony cel i związek z odbytą lekcją lub przyszłą

• Nie powinna być trudniejsza od zadań realizowanych na lekcji

• Czas pracy domowej w I klasie nie powinien przekraczać 15 min; w II i III 30min

• Uwzględnione indywidualne możliwości i zainteresowania dziecka

• Zadania muszą być jasno sformułowane

• Praca domowa musi być sprawdzona a uczniowie poinformowani o swoich osiągnięciach

• Sprawiedliwa ocena

• Praca domowa powinna być zadawana systematycznie

• Nie zadaje się pracy za karę

• Uświadomić rodzicom rolę pracy domowej.