MÓZGOWE PORAŻENIE DZIECIĘCE

 

DEFINICJA, PRZYCZYNY, POSTACIE.

 

MÓZGOWE PORAŻENIE DZIECIECE - różnorodne, niepostępujące, zaburzenia czynności ruchowych, będące następstwem uszkodzenia mózgu dziecka w okresie ciąży, porodu lub w pierwszych 2 - 3 latach życia po urodzeniu; tzn. przed osiągnięciem pewnego stopnia dojrzałości morfologicznej mózgu.

(Definicja wg. B. Arusztowicz „Dziecko kalekie, jakiego nie znamy”)

 

MÓZGOWE PORAŻENIE DZIECIECE - jest zespołem różnorodnych objawów zaburzeń czynności ruchowych i napięcia mięśni, wywołanych uszkodzeniem mózgu lub nieprawidłowości w jego rozwoju nabytymi przed urodzeniem, w okresie około płodowym czy po urodzeniu we wczesnym dzieciństwie.

(Definicja wg. M. Borkowskiej „ABC rehabilitacji dzieci”

 

MÓZGOWE PORAŻENIE DZIECIECE - powstałe w czasie ciąży, porodu lub w okresie około płodowym, niepostępujące zaburzenia czynności będącego w rozwoju ośrodkowego układu nerwowego, a zwłaszcza ośrodkowego neuronu ruchowego.

Mózgowe porażenie dziecięce nie stanowi określonej, odrębnej jednostki chorobowej, a jest ono różnorodnym etiologicznie zespołem objawów chorobowych.

(Definicja wg. R. Michalowicza „Choroby układu nerwowego dzieci i młodzieży”

 

Przedstawiłam 3 wybrane definicje mózgowego porażenia dziecięcego (MPDz) , istnieje wiele takich definicji. Można jednak przyjąć, że wspólną cechą tych definicji są:

1. Zaburzenia czynności ruchowych i postawy

2. Umiejscowienie zmian patologicznych w mózgu

3. Powstanie zmian w okresie najintensywniejszego rozwoju mózgu (niedotlenienie)

 

 

MÓZGOWE PORAŻENIE DZIECIĘCE - jest zespołem chorobowym powstałym w wyniku różnorodnych czynników etiologicznych - niedotlenienie mózgu w okresie ciąży, porodu, po porodzie

 

 

ETIOLOGIA MÓZGOWEGO PORAŻENIA DZIECIĘCEGO

 

Zespół mózgowego porażenia dziecięcego stanowi jeden z najcięższych zaburzeń (uszkodzenie, niedotlenienie mózgu) ośrodkowego układu nerwowego pozostającym w ścisłym związku przyczynowym z nieprawidłowo przebiegającą ciążą, okresem ciążowo - porodowym i noworodkowym.

 

Czynniki działające w czasie ciąży

 

- niedotlenienie płodu

- zakażenia wirusowe, bakteryjne pierwotniakowe (różyczka, toksoplazmoza)

- czynniki toksyczne (nikotyna, narkotyki, alkohol)

- choroby matki (cukrzyca, niewydolność krążenia, zatrucia ciążowe, zaburzenia metaboliczne).

- choroby czynności ośrodka oddechowego (zamartwica wewnątrzłonowa, leki uspokajające i przeciwbólowe w nadmiarze, zmiany chorobowe w płucach, nieprawidłowe krążenie płucne)

- konflikt serologiczny

- stany niedoborowe (brak składników niezbędnych do prawidłowego rozwoju płodu

- zaburzona wymiana tlenowa pomiędzy łożyskiem a płodem (niedrożność naczyń pępowinowych)

- zaburzona dyfuzja i perfuzja tlenu przez łożysko (krwawienia zawały łożyskowe, niedrożność naczyń łożyskowych)

 

Wszystkie te czynniki powodują zaburzenie potrzeb energetycznych mózgu - zaburzenie w zaopatrzeniu płodu w tlen

- zmniejszenie stężenia tlenu we krwi

- upośledzonego dopływu krwi (utlenowanej) do tkanki nerwowej

- upośledzenie wymiany gazowej

- kwasica, zaburzenie czynnego transportu tlenu do i wewnątrz komórkowego, obrzęk neuronów

- uszkodzenie ścian naczyń krwionośnych mózgu

- obumieranie neuronów i trwałe uszkodzenia mózgu

 

 

Czynniki działające w czasie porodu

 

- zbyt długa lub zbyt krótka akcja porodowa (niedotlenienie)

- zaburzenia biochemiczne

- zamartwica

- okręcenie pępowiną, uciski

- przedwczesne odejście wód płodowych

- urazy mechaniczne czaszki

- wylewy śródczaszkowe

- wcześniactwo

 

 

Czynniki działające po porodzie

 

- wysoki poziom bilirubiny (19 wartość krytyczna, na granicy mózg - krew) przy żółtaczce fizjologicznej (uszkodzenie jąder podkorowych) hiperbilirubinemia

- szczepionki

- zapalenie opon mózgowych i mózgu

- krwiak podtwardówkowy

- urazy mechaniczne czaszki

- guzy

- patologie biochemiczne na skutek czynników nieznanych powodujące zaburzenia dotlenowania mózgu, prowadzące do niedotlenienia i uszkodzenia struktur korowych i podkorowych

 

PODZIAŁ MÓZGOWEGO PORAŻENIA DZIECIĘCEGO

 

Jankowicz (1967r) dzieli mózgowe porażenie mózgowe uwzględniając następujące czynniki

1. Patofizjologiczne:

*spastyczność

*atetoza (ze zwiększonym lub obniżonym napięciem mięśniowym lub dystonią)

*sztywność

*ataksja

*drżenie

*atonia

*postacie mieszane

*niesklasyfikowane

2. Topograficzne:

*monoplegia

*paraplegia

*hemiplegia

*triplegia

*tetraplegia

3. Etiologiczne związane z okresem:

*przedporodowym

*okołoporodowym

*poporodowym

4. Czynniki dotyczące zakresu czynności kończyn:

*bez ograniczenia czynności

*z lekkim lub średnim ograniczeniem czynności

*chorzy niezdolni do wykonywania jakichkolwiek czynności

5. Czynniki lecznicze:

*pacjenci niewymagający leczenia

*chorzy wymagający niedużego stopnia oprzyrządowania ortopedycznego i leczenia

*pacjenci wymagający nie tylko aparatury, lecz także leczenia i opieki

6. Postać mieszana

 

Ingram

 

1. Porażenie kurczowe połowicze (hemiplegia spastica) - charakteryzuje się niedowładem kończyny górnej i dolnej po tej samej stronie, występuje mniejsza aktywność ruchowa, osłabiona jest siła mięśni, wzmożone napięcie. W okresie wzrostu dziecka może dojść do upośledzenia wzrostu kończyn, mogą występować zaburzenia czucia, zwłaszcza kinestetycznego w zajętych kończynach. Występują zaburzenia wegetatywne, głównie typu naczyniowego. Stwierdza się niekiedy także zaburzenia typu naczyniowego.

2. Obustronne porażenie kurczowe (diplegia spastica) - ta postać mózgowego porażenia dziecięcego obejmuje głównie kończyny dolne, górne mniej "zajęte"

(paraplegia) wyłącznie dolne kończyny. Postać ta ma charakter wrodzony i szczególnie często występuje u wcześniaków. Dzieci z tą postacią od urodzenia wykazują zmniejszoną ruchliwość kończyn dolnych, pełzają nieprawidłowo, postawione przywodzą obie nogi ustawiając stopy na palcach. Często współwystępują wady wzroku, zez, zaburzenia mowy

3. Obustronne porażenie połowicze (hemiplegia bilateralis) kończyny górne są w większym stopniu niewładne niż dolne. Jest to jedna z najcięższych postaci MPDz. Często występuje padaczka, zaburzenia mowy (brak mowy czynnej), zaburzenia słuchu i wzroku.

4. Postać Móżdżkowa (ataktyczna) - obniżone napięcie mięśni, zaburzenia koordynacji wzrokowo - ruchowej, zaburzenia rozwoju mowy

5. Postać pozapiramidowa - charakteryzuje się występowaniem ruchów mimowolnych, niezależnych od woli, utrudniających w znacznym stopniu rozwój ruchowy i czynności rąk.

W zależności od ruchów mimowolnych rozróżnia się postaci

*dystoniczną - obniżone napięcie mięśniowe

*pląsawiczą - mimowolne ruchy pląsające, tiki grymasy twarzy, nadmierna ruchliwość

*atetotyczną - charakterystyczne są ruchy robaczkowe prostujące palce, taneczne obszerne ruchy tułowia

Trudności w przyjmowaniu pokarmów, zużywanie dużych ilości energii spowodowane występowaniem ruchów mimowolnych itp. U dzieci tych mogą występować także zaburzenia wegetatywne - duża chwiejność temperatury ciała, nadmierne pocenie się - oraz znaczna skłonność do infekcji. Dzieci z postacią pozapiramidową MPDz. w związku z ruchami mimowolnymi, które uniemożliwiają im wykonywanie precyzyjnych ruchów nierzadko gorzej oceniane są przez nauczycieli niż na to zasługują. Dopiero wnikliwa obserwacja psychologiczna dziecka wyjaśnia istniejącą sytuację

*mieszana

 

 

Majewska (1974)

 

*postać hemiplegiczna - z większym zajęciem kończyny górnej

*postać diplegiczna - z niedowładem kończyn dolnych, przy braku niedowładu kończyn górnych

*postać triplegiczna - z zajęciem obu kończyn dolnych oraz jednej kończyny górnej

*postać tetraplegiczna lub obustronna hemiplegiczna - z symetrycznym lub niesymetrycznym niedowładem czterech kończyn

*postać tetraplegiczna - z zajęciem symetrycznym czterech kończyn

*postać mieszana

 

 

Bardzo trudno jest określić występującą postać porażenia, ponieważ bardzo często spotykamy się z mieszanymi postaciami. Dwoje dzieci z MPDz. jednakowo zdiagnozowane, mogą rozwijać się w różnorodny sposób. Między innymi zależy to od form stymulacji psychoruchowej, doboru środków i metod rehabilitacji, wczesnej diagnostyki.

 

 

Objawy mózgowego porażenia dziecięcego

- niedowłady kończyn

- zaburzenia funkcjonalne

- zaburzenia równowagi

- obniżone napięcie mięśni

- spastyczność

- zmienne napięcie mięśniowe (w zależności od stanu emocji, warunków atmosferycznych

- zaburzenia koordynacji wzrokowo - ruchowo - słuchowej

- brak zborności ruchów

- zaburzenia koncentracji uwagi

- zaburzenia mowy

- zaburzenia słuchu, wzroku, dotyku, planowania ruchu

Mogą współwystępować:

- padaczka

- upośledzenie umysłowe

- zaburzenia emocjonalne

- zaburzenia przystosowanie

- zaburzenia wegetatywne (moczenie mimowolne, ślinotok)

 

Mózgowe Porażenie Dziecięce przede wszystkim dotyczy zaburzeń związanych z RUCHEM od ruchu, jako sprawności fizycznej po ruch związany z funkcjonowaniem zmysłów i wszelkimi konsekwencjami w zakresie Dezintegracji Sensorycznej.

 

 

DIAGNOZOWANIE MÓZGOWEGO PORAŻENIA DZIECIĘCEGO

 

Wczesne rozpoznanie MPDz. należy do trudniejszych zadań diagnostycznych w neurologii dziecięcej. Ustalenie właściwego rozpoznania, już we wczesnym wieku niemowlęcym i podjęcie odpowiedniego leczenia usprawniającego zwiększają szansę na wyzdrowienie dziecka obciążonego tym zespołem.

W rozpoznaniu MPDz. duże znaczenie ma wywiad ciążowo - porodowy, który sprawia, że obserwowane dziecko zaliczone zostało do tzw. ”grupy ryzyka”, czyli:

- dzieci przedwcześnie urodzonych

- obciążenia genetyczne rodziców

- poród z komplikacjami (uszkodzenia okołoporodowe, zamartwice)

- komplikacje podczas przebiegu ciąży

 

Obserwacja rozwoju dziecka w pierwszych tygodniach życia przez rodziców jest niewiarygodnie ważna. To właśnie ich niepokoje mogą doprowadzić do szybkiego zdiagnozowania schorzenia i podjęcia działań rehabilitacyjno - leczniczych. Do tego oczywiście potrzebna jest pedagogizacja rodziców w tym zakresie. Rodzice muszą wiedzieć jak obserwować swoje nowo narodzone dziecko, na co zwracać uwagę, co może napawać niepokojem, dlaczego dokonuje tej obserwacji.

 

Pierwsze niepokoje powinny się ujawnić, gdy u dziecka:

- występują zaburzenia rytmu snu

- występują trudności w karmieniu

- widzimy zbyt małą spontaniczną aktywność ruchową

- występuje tendencja odgięciowego układania głowy

- nadmierna krzykliwość (niepokoje)

 

Ponadto:

- obserwacja odruchów niemowlęcych

- obserwacja rozwojowa przy znajomości TABLIC ROZWOJOWYCH

 

Wszelkie odchylenia i niepokoje powinny być konsultowane z lekarzem.

 

OCENA ROZWOJU PSYCHORUCHOWEGO NIEMOWLĘCIA

 

Najprostszą metodą obserwacji rozwoju psychoruchowego niemowlęcia jest porównanie jego osiągnięć na danym etapie życia do ogólnie przyjętych norm rozwojowych. Odpowiednie metody diagnostyczne pozwalają już w pierwszym tygodniu życia ocenić stopień i rodzaj zaburzeń rozwoju spowodowanych chorobami ośrodkowego układu nerwowego.

 

1. odruch toniczny szyjny asymetryczny

*u zdrowych niemowląt występuje między 2 - 6 miesiącem życia

*odruch ten wywołuje się skręcając główkę niemowlęcia twarzą do boku, następuje wzrost prostowników po stronie, w którą zwrócona jest twarz niemowlęcia przy zgięciu kończyn strony przeciwnej

*występowanie tego odruchu w II półroczu życia dziecka jest charakterystyczne dla mózgowego porażenia dziecięcego

2. odruch toniczny szyjny symetryczny

*u zdrowych niemowląt występuje między 3 - 6 miesiącem życia

*widoczny u dziecka ułożonego na boku

*każdemu przyciągnięciu główki niemowlęcia w kierunku klatki piersiowej towarzyszy zgięcie kończyn górnych i wyprostowanie kończyn dolnych

*odgięcie głowy do tyłu powoduje wyprostowanie kończyn górnych a zgięcie kończyn dolnych

*u niemowląt z MPDz. odruch ten utrzymuje się w nasilonej formie powyżej 6 miesiąca życia

3. odruch podparcia

*fizjologicznie występuje około 4 - 5 miesiąca życia niemowlęcia

*próba zbliżenia kończyn dolnych do podłoża powoduje napięcie się mięśni zginaczy i prostowników czyniący z kończyn podporę dla tułowia

*nadmiernie długie utrzymywanie się odruchu podparcia może przemawiać za wczesnymi objawami MPDz.

4. odruch szyjny prostujący

*zasadą tego odruchu jest utrzymywanie głowy niemowlęcia w jednej linii z jego tułowiem, przy każdym ruchu głowy występuje odpowiedni skręt tułowia zapewniający odpowiednie ustawienie ciała dziecka

*odruch ten zwykle wygasa w 6 miesiącu życia dziecka

*występowanie tego odruchu powyżej 6 miesiąca życia sugeruje uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego

5. odruchy z kończyn górnych

*przetrwałe odruchy chwytne mają duże znaczenie diagnostyczne, uniemożliwiają rozwój prawidłowego chwytu z opozycją kciuka

*odruchy chwytne z kończyn górnych powoli zanikają do końca 4 miesiąca życia

6. odruchy chwytne z kończyn dolnych

*stopniowo wygasają między 6 - 12 miesiącem życia

*ich obecność w IV kwartale życia uniemożliwia stawanie

*przetrwałe odruchy chwytne z kończyn dolnych są objawem często występującym w postaciach spastycznych MPDz.

7. reakcja spadochronowa

*przy uniesieniu dziecka z pozycji na brzuchu i swobodnym podtrzymywaniu go w powietrzu, dziecko w miarę zbliżania się z pewnej wysokości do podłoża ustawi się w pozycji skoczka spadochronowego

*reakcję spadochronową obserwuje się zwykle ok. 8 miesiąca życia

*u niemowląt z MPDz. zwykle nie udaje się uzyskać reakcji spadochronowej

 

<tablice V. Voyty prawidłowych odruchów niemowlęcych i sposobu ich wywoływania

<tablice rozwojowe (chodzenie, siadanie, chwyt, mowa od chwili urodzenia do 12 miesiąca życia)

Pierwsze 12 miesięcy życia dziecka determinuje jakość Jego funkcjonowania (ruchowego, społecznego, szkolnego w zakresie zdolności i umiejętności edukacyjnych)

 

Nie wystarczy wiedzieć, jaka jest postać MPDz., ile kończyn i które zostały dotknięte niedowładem, ale należy również znać stopień nasilenia zaburzeń (lekki, umiarkowany, ciężki)

Podstawą oceny rozwoju psychoruchowego mogą być niektóre testy psychologiczne:

 

*skala rozwoju psychoruchowego BRUNET - LEZINE - na jej podstawie możemy określić wiek rozwojowy dziecka oraz obliczyć iloraz inteligencji począwszy od 4 miesiąca życia

*testy PSYCHE - CATTELL

*test DENVER - orientacyjny test psychoruchowy dziecka (wstępna ocena rozwoju)

 

Badania dzieci z MPDz. odnośnie do poziomu rozwoju umysłowego, wskazują na znaczny rozrzut ich ilorazu inteligencji. Jest to zdeterminowane przez

- potencjał intelektualny, naturalnie przyniesiony na świat

- rodzaj funkcjonowania ruchowego (poziom samodzielności, komunikowania się przekazu wiadomości)

- rodzaj prowadzonej terapii ruchowej, psychopedagogicznej

- trafność doboru metod oddziaływań dobranych indywidualnie do potrzeb i problemów dziecka

- terapia prowadzona systematycznie konsekwentnie, wieloprofilowo,

- poziom informacji, która ociera do dziecka w sposób słowny, wzrokowy, słuchowy doświadczalny (dlatego od wczesnego dzieciństwa terapia powinna kłaść nacisk na poszerzanie słownika biernego dziecka - rozumianego, oraz na najbardziej szeroki dostęp do informacji - wielozmysłowo) dziecko w sposób doświadczalny do informacji nie dotrze ze względu na niepełnosprawność ruchową, więc jeśli informacja nie dotrze w inny sposób, nie będzie mogło jej przetworzyć, mimo potencjalnych możliwości

 

Pedagodzy psycholodzy, terapeuci nauczyciele, wychowują uczą używając do tego celu swoich najlepszych kwalifikacji, poszukując odpowiednich metod i środków do prowadzenia zajęć, muszą patrzeć na dziecko „pozytywnie” wierzyć w jego umiejętności i najlepsze możliwości, jeśli potrzeba poszukiwać środków komunikowania się alternatywnego między dzieckiem i „światem”

Terapeuta, nauczyciel psycholog jest niejednokrotnie ostatnią osobą „wierzącą” w możliwości swojego wychowanka. Podtrzymuje to motywację dziecka do pracy. Postawa podejrzliwa w stosunku do umiejętności dziecka wzbudza w nim niechęć obniża poziom motywacji do pracy, ma charakter destrukcyjny i hamuje procesy rozwoju.

Dotyczy to wszystkich dzieci z dezintegracją sensoryczną (niepełnosprawnych ruchowo, nadpobudliwych, dyslektycznych) które muszą wciąż „udowadniać” potencjał intelektualny przyniesiony na świat. Często rodzi to problemy emocjonalne (brak równowagi emocjonalnej, zagubienie, problemy komunikowania się, frustracje, brak motywacji, agresja)

 

U dzieci od 3 roku życia można za pomocą skal inteligencji ocenić wiek umysłowy

- dobór testu do potrzeb i problemów dziecka

- zindywidualizowana technika badania

- wszechstronne badanie (łączenie technik)

 

„ Nikt nie może uwierzyć, że w tym bezwładnym ciele jest uwięziona inteligentna osoba „

„Z jednej strony dziecko, które wymaga 24 godzinnej opieki i pomocy we wszelkiej aktywności, z drugiej strony dojrzały ponad wiek młody człowiek z ponadczasowymi myślami, zaskakującą refleksją, niewiarygodną wrażliwością...”

 

 

Wśród najczęściej stosowanych skal inteligencji są:

- skala BINETA - TERMANA

- skala TERMAN - MERRILL

- test COLUMBIA - ten test został skonstruowany dla dzieci, które z różnych przyczyn nie porozumiewają się werbalnie lub mają mowę zaburzoną, oraz dla dzieci z dysfunkcjami ruchowymi (dziecko może udzielać odpowiedzi oczami)

Test Columbia składa się ze 100 kartonowych plansz z obrazkami różniącymi się między sobą kolorem kształtem rozmiarem. Dziecko wybiera element, który nie pasuje do reszty. W ten sposób badana jest „zdolność do myślenia i przetwarzania informacji” Tym testem bada się dzieci z MPDz. Do 10 roku życia.

Ocena zaburzeń zachowania dziecka z MPDz. Jest trudna do przeprowadzenia na podstawie technik testowych. Do oceny sfery emocjonalno - społecznej dziecka najbardziej istotne są informacje ze strony nauczycieli, rodziców terapeutów rehabilitantów. Pomiaru zachowań dziecka w zakresie niezależności osobistej regulacji stosunków z otoczeniem można dokonać za pomocą skali dojrzałości DOLLA

 

W terapii niezwykle ważne jest wprowadzanie zajęć emocji. Emocje i uczucia omawiamy bardzo dokładnie pojedynczo, (co oznacza, kiedy się to - czy tak, czujemy, kiedy, w jakiej sytuacji można się tak czuć.

Wprowadzanie sytuacji hipotetycznych i dobieranie do nich uczuć i emocji.

Określanie swojego stanu emocji i uczuć w danym dniu czy chwili oraz motywowanie takiego stanu rzeczy.

Określanie emocji i uczuć innych i próby rozpoznawania sytuacji.

Te wszystkie działania chronią dziecko przed gromadzeniem się negatywnych, niewypowiedzianych emocji i uczuć

Przed nieumotywowaną agresją

Przed autoagresją „bez przyczyny”

Przed niską samooceną (nieadekwatną do rzeczywistości)

Przed spadkiem motywacji itd...

 

 

W przypadku dziecka niepełnosprawnego z dużymi dysfunkcjami wskazane jest parę spotkań z psychologiem i pedagogiem w celu poznania przez prowadzącego sposobu komunikowania się dziecka z MPDz. Trzeba poświęcić czas na poznanie dziecka tak, aby test został wykonany właściwie, ujawniając najlepsze możliwości badanego. Znowu jest to obowiązek prowadzącego badanie, aby wynik testu był rzetelny i adekwatny do potencjału intelektualnego, który możemy wykorzystać w edukacji dziecka z ciężkimi dysfunkcjami ruchu i komunikacji.

Ponieważ można żyć na wózku przez całe życie, ale godnie! Być niepełnosprawnym, lecz pełnowartościowym człowiekiem ujawniając swoje najlepsze zdolności i umiejętności. Zapewnia to dobra edukacja, dzięki której można zdobyć zawód i w nim pracować (przy dostosowaniu komputera lub innych urządzeń potrzebnych do pracy) architekt, literat, fizyk itd.... Jedni pracują ciałem inni tylko umysłem. Gdy sprawni rówieśnicy idą kopać piłkę, dziecko z MPDz. uczy się namiętnie, ponieważ jest to jedyna forma aktywności, w której może się realizować spełniać i zaspokajać swoje ambicje!

 

 

METODY POMOCNICZE SŁUŻĄCE ROZPOZNAWANIU MÓZGOWEGO PORAŻENIA DZIECIĘCEGO

 

Jak wcześniej omawiałam, najważniejsza jest szybka diagnostyka. Obserwacja odruchów mimowolnych, u noworodka już mogą występować nieprawidłowości odruchów neurologicznych, które mówią nam o konieczności podjęcia dalszych działań rehabilitacyjno - leczniczo - diagnostycznych.

 

1) badania biochemiczne (zwłaszcza enzymatyczne) mające na celu wykluczenie genetycznie uwarunkowanych zaburzeń metabolicznych.

2) badania mające na celu wykluczenie toksoplazmozy

3) badania płynu mózgowo - rdzeniowego (w celu wykluczenia stanu zapalnego ośrodkowego układu nerwowego)

4) w pewnych przypadkach u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym wykonuje się nakłucie komór bocznych mózgu, nakłucie ma znaczenie diagnostyczne (pobranie płynu mózgowo - rdzeniowego bezpośrednio z komór mózgu niemowlęcia) i lecznicze (możliwość bezpośredniego wprowadzenia leków do komór mózgowych)

5) transluminacja czaszki może być stosowana w szerokim zakresie i bez szczególnych obciążeń dla dziecka. Podstawę transluminacji stanowi silne źródło światła zastosowane w zaciemnionym pomieszczeniu i skoncentrowane na główce dziecka. ¬ródła światła dają orientacyjny obraz zawartości czaszki, który można utrwalić fotograficznie. Wyniki tego badania często wymagają potwierdzenia przez bardziej precyzyjne metody diagnostyczne np. tomografię komputerową

6) badanie tomograficzne w mózgowym porażeniu dziecięcym wykonuje się, jeżeli, podejrzewa się organiczne uszkodzenie możliwe do skorygowania chirurgicznego, a także u dzieci urodzonych o czasie bez obciążeń okołoporodowych, u których wystąpiły objawy neurologiczne, sugerujące możliwość mózgowego porażenia dziecięcego

7) diagnostyka ultrasonograficzna ośrodkowego układu nerwowego - jest obecnie najpowszechniejszą metodą wykrywania zmian w ośrodkowym układzie nerwowym w okresie noworodkowym i niemowlęcym

 

ZABURZENIA INTEGRACJI SENSORYCZNEJ

DEFICYTY FRAGMENTARYCZNE W ZESPOLE MÓZGOWEGO PORAŻENIA DZIECIĘCEGO

 

Integracja Sensoryczna to organizacja wejściowych danych zmysłowych dokonywana przez mózg w celu produkowania odpowiedzi adaptacyjnych na wymagania otoczenia

 

Jest to proces, dzięki któremu mózg otrzymując informacje ze wszystkich zmysłów, segreguje je, rozpoznaje, interpretuje, integruje je ze sobą i wcześniejszymi doświadczeniami odpowiada adekwatną reakcją

Integracja Sensoryczna dokonuje się na kilku poziomach

 

Poziom I - dokonuje się rozwój w obrębie systemu przedsionkowego, proprioceptywnego, dotykowego (czucie głębokie, wzrok, reakcje równoważne) - rozwija się ruch gałek ocznych, umiejętności utrzymywania pionowej pozycji ciała, równowaga, prawidłowe napięcie mięśniowe, bezpieczeństwo grawitacyjne.

 

Poziom II - rozwój motoryki dużej i podstawowych zręczności, planowanie ruchu kinestezja stabilna postawa ciała, podstawy percepcji słuchowej i wzrokowej

 

Poziom III - Rozwój ruchów precyzyjnych ręki, różnicowanie stron ciała, schemat ciała, dalszy rozwój podstawowych systemów zmysłowych, koordynacja wzrokowo - ruchowa

 

Poziom IV - dopiero po ukształtowaniu ssie tych wcześniejszych funkcji może prawidłowo rozwijać się proces tworzenia pojęć, czytanie pisanie, liczenie, zachowanie akceptowane społecznie

 

Do 2 m - ca życia integrują się I II system zmysłów

 

I Przedsionek, czucie głębokie wzrok (prioprocepcja) - rozwijanie ruchu gałek ocznych

- umiejętność utrzymywania pozycji ciała

- równowaga

- prawidłowe napięcie mięśniowe

- bezpieczeństwo grawitacyjne

 

II. Dotyk, wzrok - umiejętność ssania jedzenia

- komfort czuciowy

- kształtują się więzi emocjonalne dziecka z matką

 

Ok 1 roku życia następuje integracja systemów zmysłów

 

Przedsionkowy - orientacja ciała - integralność, samodzielność

czucia głębokiego niezależność

dotyk } - koordynacja obu stron ciała

wzrok - planowanie ruchu - praksja (jak się bawić

naśladować, rozwiązywać

- stabilność emocjonalna

 

Ok 4 roku życia następuje integracja systemów zmysłów

 

Słuchowy

Przedsionkowy } - mowa bierna, rozumienie języka, bogate

słownictwo rozumiane (polecenia, przekaz

informacji

- mowa czynna - procesy logopedyczne,

 

Przedsionek

Czucie głębokie } - koordynacja wzrokowo - ruchowa

dotyk - percepcja wzrokowa, spostrzeganie

różnicowanie

wzrok - aktywność celowa

 

 

 

Ok 6 roku życia integracja systemów zmysłów (zakończony proces rozwojowy integracji sensorycznej, dojrzałość szkolna

 

Słuchowy - koncentracja skupienie uwagi

Przedsionkowy } - organizacja zachowania i wewnętrzna kontrola

Czucia głębokiego - samokontrola

Dotyku - pewność siebie

Wzroku - poczucie własnej wartości

- myślenie abstrakcyjne i przyczynowe

- koordynacja dwóch stron ciała

- określona lateralizacja

 

 

 

Dzieci z MPDz. w swoje schorzenie wpisaną mają dezintegrację sensoryczną i związane z nią dysfunkcje i trudności szkolne.

>nieprawidłowe napięcie mięśniowe, które wpływa na zaburzenia równowagi między zginaczami i prostownikami a to z kolei powoduje powstanie nieprawidłowego sprzężenia zwrotnego z proprioreceptorów

>nieprawidłową kontrolę antygrawitacyjną, czego rezultatem jest brak swobody w eksploracji otoczenia. Ogranicza to dopływ odpowiedniej liczby wrażeń sensorycznych i zaburza kształtowanie percepcji przestrzeni

>nieprawidłowy wzorzec czucia ciężaru przedmiotów i własnego ciała, co ma wpływ na dane wejściowe z proprioreceptorów i receptorów czucia. Powoduje to kształtowanie się nieprawidłowego schematu ciała

>nieprawidłową rotację lub asymetryczność rotacji, co wpływa na zakłócenie sensorycznych danych wejściowych i powoduje nieprawidłowy rozwój obustronnej integracji motorycznej oraz zdolności do przekraczania linii środkowej ciała (Z. Przyrowski 1998 za E. Blanche 1991r)

 

 

Wyżej wymienione przyczyny powstawania zaburzeń integracji sensorycznej powodują szereg dysfunkcji<

<dysfunkcję w zakresie integracji czuciowo - ruchowej przyczyniającą się do powstania zaburzeń planowania motorycznego, rozwoju schematu ciała oraz obronności dotykowej

<dysfunkcje integracji przedsionkowo - ruchowej, powodują niebezpieczeństwo grawitacyjne, nieadekwatną kontrolę zginaczy, słabe napięcie mięśniowe i słabą kontrolę postawy (zmienne napięcie mięśniowe) słaba koordynacja wzrokowo - ruchowo słuchowa

<dysfunkcje integracji wzrokowo - ruchowej

<dysfunkcje integracji słuchowo - ruchowej

 

Deficyty fragmentaryczne w zespole MPDz.

*zaburzenia percepcji wzrokowej

Wg. R. Michałowicza zakłócenia funkcji wzrokowych występują u 50%dzieci z MPDz. Mogą być one spowodowane nieprawidłowym działaniem lub uszkodzeniem receptora wzrokowego, pól podkorowych, pól korowych oraz nieprawidłowościami procesów integracji sensorycznej. Ich objawami są:

>trudność w wyodrębnianiu części w złożonej całości, różnic między przedmiotami, rysunkami, układami przestrzennymi

>trudności w dostrzeganiu podobieństw w rysunkach pozornie całkowicie różnych

>trudności z wyróżnieniem figury z tła

>trudności w zapamiętywaniu obrazu graficznego różnych struktur, mylenie liter podobnych kształtem i wielkością, zaburzenie kierunkowego aspektu liter, gubienie liter, sylab, wyrazów podczas pisania i czytania

>częstego gubienia linii, w której dziecko czyta, gubienie liter i sylab podczas przepisywania

>kłopoty ze zrozumieniem i wnioskowaniem na materiale obrazkowym

>słaba pamięć wzrokowa oraz trudności w budowaniu układów przestrzennych

>słaba percepcja głębi

>kłopoty ze zrozumieniem czytanego przez siebie tekstu

*zaburzenia percepcji słuchowej

Wg. E. Mazanek (1989r) zaburzenia słuchu występują u 25%dzieci z MPDz. szczególnie często w postaci atetotycznej. Na jej zakłócenia mają wpływ uszkodzenia receptora słuchowego dróg nerwowych dysfunkcje w ośrodkach podkorowych i korowych oraz nieprawidłowe funkcjonowanie innych systemów sensorycznych, głównie przedsionkowego (Z. Przyrowski 1998r za J. Ayres 1991r) jak i zakłócenia procesów integracji sensorycznej. Zaburzenia percepcji słuchowej objawiają się:

>trudności w scalaniu dźwięków mowy w złożone struktury, w rozumieniu mowy

>trudności w różnicowaniu dźwięków przyrody, mechanicznych

>trudności w zapamiętywaniu słów wierszy, piosenek, melodii, rytmów

.>trudności w rozumieniu dłuższych poleceń i wyjaśnień, w rozumieniu czytanego tekstu, koncentrowaniu się na dłuższym opowiadaniu

>trudności w pisaniu ze słuchu

>trudności w ekspresji słownej

>wydłużony Cass reakcji na polecenie słowne

>trudności w koncentracji w klasie, gdy dociera do dziecka zbyt wiele dźwięków

 

*zaburzenia w orientacji przestrzennej

Za Z. Przyrowskim (1998r) mówiąc o przestrzeni będziemy rozróżniali przestrzeń realną (obszar wokół nas, tu się poruszamy i wchodzimy w interakcje z przedmiotami) i przestrzeń poznawczą (wewnętrzna reprezentacja przestrzeni realnej w mózgu, myślenie przestrzenne i pamięć przestrzeni

>zaburzenia orientacji przestrzeni osobowej (trudności z nazywaniem części ciała, jak i ich lokalizacji)

>zaburzenia w przestrzeni około osobowej (problemy z sięganiem po przedmiot i chwytaniem go)

>zaburzenia w orientacji przestrzeni bliskiej (trudności w ocenie odległości, ocenie położenia, w poruszaniu się między przedmiotami, w unikaniu, potrącaniu, uderzaniu) jak i zaburzenia w przestrzeni poznawczej

>dezorientacja topograficzna

>zakłócenia orientacji w zakresie czynności konstrukcyjnych i grafomotorycznych

>słaba orientacja w zakresie rozpoznawania relacji i zależności w przestrzeni ciała i odzieży (za Z. Przyrowskim 1998r)

Wymienione powyżej zaburzenia mają wpływ na zachowanie dziecka w szkole (lekcje geografii, geometrii) również wychowania fizycznego. W rozumieniu poleceń odnoszących się do orientacji w przestrzeni

 

*zaburzenia w schemacie ciała

Z. Przyrowski pisze (1998r) za J. Ayres, że pojęcie schematu ciała odnosi się do koncepcji własnej konstrukcji anatomicznej ciała i zrozumienia, w jaki sposób różne części organizmu wprowadzają się w ruch. Jeśli jednostka nie posiada świadomości konfiguracji ciała oraz świadomości potencjalnego ruchu wówczas nie jest zdolna do formułowania planu ruchu, wykonywania precyzyjnych celowych zadań i osiągania celu

 

*zaburzenia lateralizacji

Wg Z. Przyrowskiego (1998r) lateralizacją nazywamy proces dojrzewania systemu nerwowego zmierzający w kierunku lokalizacji i specjalizacji funkcji korowych. Rezultatem tego procesu jest dominacja jednej półkuli nad drugą w określonych funkcjach. U dzieci z MPDz. na skutek m. in. wolniejszego dojrzewania ośrodka układu nerwowego i uszkodzeń mózgu proces lateralizacji jest często opóźniony i zakłócony. Zaburzenia lateralizacji przejawiają się deficytami w zakresie obustronnej koordynacji motorycznej, przekraczaniu środkowej linii ciała oraz nieustaloną lub obustronną lateralizacją

 

 

 

 

 

 

 

REHABILITACJA

 

Rehabilitacja jest postępowaniem prowadzonym od możliwie najwcześniejszego okresu życia. Obejmuje całościowo problemy osoby niepełnosprawnej zarówno od strony fizycznej jak i psychicznej. W prawidłowym procesie rehabilitacji bardzo ważne jest wczesne rozpoznanie i rozpoczęcie działań związanych z WIELOPROFILOWYM USPRAWNIANIEM

 

Rehabilitacja, czyli usprawnianie jest procesem

- długotrwałym

- systematycznym

- konsekwentnym

- wieloprofilowym

Kompleksowy program rehabilitacji dostosowany jest do indywidualnych potrzeb i problemów dziecka na danym etapie rozwoju wiekowego i możliwości. Program musi być spójny, systematycznie wykonywany, konsekwentnie realizowany, dostosowany technikami realizacji do potrzeb i problemów dziecka

Taki program rehabilitacji opracowuje zespół specjalistów, w którego skład wchodzą:

*lekarz neurolog

*lekarz specjalista rehabilitacji

*rehabilitant, fizjoterapeuta

*logopeda

*ortopeda

*psycholog, pedagog, terapeuta zajęciowy

 

*nauczyciel

*pielęgniarka - opiekunka

*wolontariusze - wspierający działania rehabilitacji

 

Taki program pozwala na wszechstronny rozwój

*fizyczny

*intelektualny

*społeczny

 

Równocześnie bezwzględnym warunkiem powodzenia jest współpraca Rodziców.

Rodzina powinna być objęta programem terapeutycznym od samego początku. Do Poradni Rodzinnej trafić powinna informacja o tym, iż dziecko może mieć problemy (lub już zdiagnozowane) w tym momencie pomoc od psychologa trafia do Rodziny. Wszyscy członkowie objęci są działaniem terapeutycznym, ponieważ każdy przeżywa osobistą tragedię.

 

Zajęcia z Matką

*prowadzące do pozbycia się poczucia winy

*prowadzące do akceptacji dziecka

*pełna informacja o schorzeniu dziecka oraz o sposobach rehabilitacji

*pozytywne przykłady rozwoju dzieci

*wsparcie

*motywacja dla Matki do działania i współpracy

 

Zajęcia z Ojcem

*informacja o schorzeniu, metodach rehabilitacji

*pozytywne przykłady innych dzieci

*akceptacja dziecka

*akceptacja, wsparcie dla Matki

*aktywizacja, chęć działania i współpracy

 

Zajęcia z Rodzicami

*wzajemne wsparcie

*akceptacja dziecka i sytuacji

*chęć działania, aktywizacja

*współpraca i zaufanie do zespołu terapeutycznego

 

Zajęcia z pozostałymi członkami Rodziny prowadzące do

*zrozumienia zaistniałej sytuacji

*akceptacji dziecka

*wsparcie dla Rodziców

*szeroka informacja o schorzeniu dziecka

 

 

METODY REHABILITACII

- Metoda V. Voyty

- Metoda NDT Bobath

- Metoda G. Doman

- Metoda V. Sherborne

 

- Hipoterapia

- Hydroterapia - Halliwicka

- masaże wodne

- wirówki itd...

- Masaż leczniczy (techniki dostosowane do indywidualnych potrzeb i problemów dziecka

 

 

METODY PEDAGOGICZNE

- Kinezjologia - Edukacyjna

- Metoda Dobrego Startu

- Sensoryczna Integracja

- Metoda 18 Struktur Wyrazowych

- Artterapie (muzykoterapia, terapia zajęciowa, terapia plastyczna, terapia kolorami)

- Terapia przez zabawę

 

TERAPIE WSPOMAGAJĄCE

- terapie medycyny naturalnej prowadzone przez specjalistów medycznych (lekarzy, rehabilitantów)

- akupresura

- akupunktura

- homeopatia

- terapia manualna

- ziołolecznictwo itd...

 

 

NIE ISTNIEJE JEDYNA WSPANIAŁA METODA REHABILITACJI

Skuteczna dla wszystkich dzieci. Dlatego właśnie ćwiczenia i techniki ich realizacji powinny być wybierane z wszystkich znanych metod usprawniania i terapii pedagogicznej indywidualnie do potrzeb i problemów dziecka na danym etapie Jego rozwoju psychoruchowego i możliwości