Fazy rozwojowe według Eriksona

Rozwój człowieka odbywa się według ośmiu faz różniących się między sobą jakościowo. Każda z nich stanowi dla niego zadanie rozwojowe, wymagające zmiany sposobu funkcjonowania. Zachodzi konieczność znalezienia optymalnego napięcia pomiędzy dwiema cechami, czego skutkiem jest wypracowanie nowej właściwości ego. Osiągnięcie sukcesu w pokonaniu kryzysu rozwojowego oznacza odnalezienie witalności koniecznej do jego rozwiązania:

Faza rozwojowa	Biegun pozytywny	Biegun negatywny	Cnota podstawowa
1	podstawowa ufność	podstawowa nieufność	Nadzieja
2	autonomia	wstyd i zwątpienie	Wola
3	inicjatywa	poczucie winy	Stanowczość
4	pracowitość	poczucie niższości	Kompetencja
5	tożsamość	rozproszenie tożsamości	Wierność
6	intymność i oddalenie	zaabsorbowanie sobą	Miłość
7	generatywność	Stagnacja	Troska
8	integralność	rozpacz i rozgoryczenie	Mądrość

Odnaleziona przez człowieka witalność nazwana została przez Eriksona cnotą podstawową. Jest ona siłą będącą wynikiem uzyskania "właściwych proporcji" pomiędzy przeciwstawnymi wartościami (poczuciami), np. podstawową ufnością i podstawową nieufnością.
Błędem jest zakładanie, że sukcesem w ramach danej fazy rozwojowej jest wybór "pozytywnego odczucia" (np. podstawowej ufności) z zupełnym pominięciem jego "negatywnego" odpowiednika.
Etapy rozwojowe następują po sobie w taki sposób, że każdy z nich jest obecny w jakiejś formie w każdej fazie. Każdy z nich ma jednak własny czas dominacji w pewnym okresie życia, który reprezentuje jego kryzys. Po rozwiązaniu etap ten nie ulega "utraceniu", ale jest obecny w fazie następnej przemieniając się w kolejną wersję poziomu wcześniejszego (ułatwiając rozwiązanie następnych kryzysów). Podobnie każdy moment krytyczny istnieje także w jakiejś formie jeszcze przed nadejściem jego kolejności.

1. Konflikty między ufnością a podstawową nieufnością:

• Faza oralno-sensoryczna, okres niemowlęcy.

  • Noworodek jest całkowicie zależny od swoich opiekunów.

  • Źródłem jego nieufności jest zagrożenie homeostazy; źródłem ufności – fakt doznania opieki.

  • Osiągnięcie poczucia ufności jest wskaźnikiem prawidłowo przebiegającego procesu przystosowania.

  • Przejawy ufności dziecka: głębokość snu, łatwość przyjmowania pokarmu i wydalania.

  • Matka staje się dla dziecka wewnętrzną pewnością i zewnętrzną przewidywalnością.

  • Ufność wyraża się też w jego aktywności poznawczej – bada ono świat narażając się na doznania przykre, a oczekując przyjemnych.

  • Ząbkowanie – moment krytyczny w kształtowaniu się ufności; mogą kształtować się wtedy tendencje masochistyczne (szukanie ulgi przyjemności w ranieniu siebie).

2. Konflikt pomiędzy autonomią a wstydem i zwątpieniem:

• Faza mięśniowo-analna, wczesne dzieciństwo.

  • Dziecko uczy się panować nad własnym organizmem.

  • Zaczyna różnicować własne stany wewnętrzne i kontrolować je, staje się bardziej samodzielne.

  • Z poczucia samokontroli rodzi się poczucie autonomii własnego istnienia.

  • Utrata samokontroli wywołuje wstyd i zwątpienie we własną autonomię.

  • Uczucie wstydu określa Erikson jako reakcję na sytuację, w której człowiek jest przez innych oglądany, gdy nie czuje się gotów do tego aby być oglądanym. Uczucie wstydu może wywoływać wrogość do siebie, człowiek pragnie być niewidzialnym, zmaleć lub zniknąć.

  • Zwątpienie we własną autonomię – utrata samokontroli lub nadmierna kontrola rodziców.

  • Konsekwencje konfliktu związanego z kształtowaniem się poczucia autonomii: nadmierna, obsesyjna skłonność do samokontroli i manipulowania sobą (nerwica natręctw), lęki paranoidalne, urojenia prześladowcze.

3.Konflikt pomiędzy inicjatywą a poczuciem winy:

• Faza lokomocyjno-genitalna, wiek zabaw.

  • Dziecko pod wpływem otoczenia spostrzega kuszące możliwości „podboju świata”, rozwija zdolność samoobserwacji i kierowania sobą, przejawia inicjatywę w działaniu.

  • Następuje zderzenie własnego autonomicznego zachowania dziecka z autonomicznym zachowaniem innych ludzi. Pojawia się niezgodność interesów, dziecko przegrywa. Pojawia się frustracja, poczucie winy, chęć wycofania się z podjętej aktywności.

  • Dziecko różnicuje ludzi ze względu na płeć, identyfikuje się z rodzicem tej samej płci i rywalizuje z nim o uczucie adorowanego rodzica płci przeciwnej. Niepowodzenie prowadzi do poczucia winy i lęku przed karą.

  • Dziecko podejmuje inicjatywy nie wywołujące konfliktu – posługiwanie się narzędziami, zabawkami, opieka nad młodszymi dziećmi.

  • Patologiczne rozwiązanie kryzysu wyraża się w histerycznym wyparciu własnych pragnień i popędów.

4. Kryzys pomiędzy produktywnością a poczuciem niższości:

• • Dziecko czerpie przyjemność z posługiwania się narzędziami, uczy się posługiwać symbolami, ćwiczy wytrwałość i cierpliwość.

  • Niepowodzenie i utrata statusu w grupie wywołuje poczucie niższości i utrudnia identyfikację z grupą, w której się pracowało.

  • Przebieg rozwoju w tej fazie decyduje o późniejszym stosunku do pracy, do ludzi, z którymi się pracuje i zdolności do sukcesu.

  • Nieprzystosowanie może polegać na niemożności identyfikowania się z grupą i z pracą, na poczuciu niższości lub na ograniczeniu siebie i takim zacieśnieniu horyzontów, że nie mieści się w nim nic poza pracą.

5. Kryzys między tożsamością a dyfuzją ról:

• Pokwitanie i dorastanie.

  • Szybkie zmiany fizyczne i fizjologiczne powodują zachwianie obrazu „ja” i konieczność skonfrontowania tego, co się sądzi o sobie z wyobrażeniami jakie inni mają o człowieku.

  • Do najważniejszych zadań należy wybór zawodu i partnera seksualnego.

  • Kształtuje się poczucie tożsamości – jest się kimś określonym zarówno we własnych oczach, jak i w oczach innych ludzi

  • Czynniki związane z kształtowaniem się tożsamości:

    • Rozwój perspektywy czasowej-zdolność spostrzegania własnego życia jako przebiegającego i ograniczonego w czasie.

    • Pewność, że jest się sobą.

    • Wypróbowywanie ról.

    • Przewidywanie sukcesu-umożliwia ustalenie tożsamości zawodowej.

    • Identyfikacja seksualna.

    • Polaryzacja przywództwa-zdolność podporządkowania się przywódcy i bycia przywódcą.

    • Polaryzacja ideologiczna-określenie własnej przynależności ideologicznej.

  • Nierozwiązany konflikt wokół tożsamości wyraża się w poczuciu rozproszenia ról, które się podejmuje, w rozproszeniu tożsamości

  • Najczęstszy przejaw nieprzystosowania to niezdolność do identyfikacji z zawodem, może pojawić się też tożsamość negatywna - określenie się przez zanegowanie pozytywnych oczekiwań i wartości społecznych (może wyrażać się w formie przestępczej itp.).

6. Konflikt między intymnością a izolacją:

• Młodość.

  • Intymność wywołuje lęk, gdyż wiąże się z niebezpieczeństwem utraty w kontakcie z partnerem poczucia „ja”.

  • Lęk ten prowadzi do poczucia izolacji i unikania związków wymagających intymności.

  • Osiągnięcie intymności w małżeństwie jest zarazem przygotowaniem podstaw dla zdrowego rozwoju potomstwa.

7. Płodność i stagnacja:

• Wiek dorosły.

  • Płodność w teorii Eriksona to chęć posiadania potomstwa i opiekowania się nim z pełnym poczuciem odpowiedzialności rodzicielskiej.

  • Regresja w tym stadium wyraża się w obsesyjnej potrzebie pseudointymności oraz okresowym wzajemnym wstrętem partnerów do siebie.

8. Konflikt między integralnością ego a rozpaczą:

• Dojrzałość.

  • Integralność ego opiera się na akceptacji ludzkości i akceptacji własnego istnienia jako koniecznego i niepowtarzalnego.

  • Jeżeli człowiek nie jest w stanie zaakceptować swego dotychczasowego życia, nie jest też zdolny pogodzić się z faktem skończoności swego istnienia. Chciałby zacząć wszystko od nowa ale wie, że życie jest za krótkie. Rodzi się rozpacz i lęk przed śmiercią.

FAZA ROZWOJU OPISANA W WIEKU DO LAT (WIEK PRZEDSZKOLNY)

JAK SIĘ NAZYWA TA FAA ROZWOJU I CO DZIECKO MUSI UMIEC?

Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne w pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym.

Pracując z dziećmi w wieku przedszkolnym często poszukuję ciekawych metod pracy. Jedną z nich jest metoda ruchu rozwijającego. Stosowanie tej metody przynosi korzyści dla dzieci. Nie tylko wspomaga rozwój, wyrównuje opóźnienia w sferze emocjonalnej i społecznej. Uczy współdziałania z partnerem, pozytywnego wykorzystania nagromadzonej energii, wykorzystania siły, koncentrowania się na wykonywanym zadaniu. Wyzwala wśród uczestników wiele radości, śmiechu. Jest metodą uniwersalną.

Zdaniem autorki metody: „wszystkie dzieci mają dwie podstawowe potrzeby: pragną czuć się dobrze we własnym ciele (jak w domu), czyli umieć w pełni nad nim zapanować, po drugie odczuwają potrzebę nawiązywania kontaktów z innymi. Zaspokojenie tych potrzeb- dobry kontakt z samym sobą i z innymi ludźmi- jest możliwy dzięki dobremu nauczaniu ruchu”(W, Sherborne., s.12)

Weronika Sherborne w metodzie „Ruch Rozwijający” wyróżnia ćwiczenia, które wspomagają rozwój dziecka. Do nich należą:

- ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała,

- ćwiczenia pomagające zdobyć pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu,

- ćwiczenia ułatwiające nawiązanie kontaktu i współpracy z partnerem i grupą,

- ćwiczenia twórcze.

Ćwiczenia w/w można stosować w różnych formach:

- zajęcia indywidualne,

- zajęcia w parach,

- zajęcia dla całej grupy.

Ćwiczenia stosowane w tej metodzie opierają się na doświadczeniach ruchowych, intensywności i ciągłości doświadczeń. Mają one szczególne znaczenie dla rozwoju wszystkich dzieci, a szczególnie dla dzieci z zaburzeniami w sferze ruchowej, emocjonalnej i społecznej. W metodzie ruchu rozwijającego wykorzystuje się dotyk, ruch, ćwiczenia świadomości ciała i przestrzeni oraz wzajemne relacje (relacje „Z”, relacje „Przeciwko”, relacje „Razem”).

ŚWIADOMOŚĆ CIAŁA I PRZESTRZENI (wg M. Bogdanowicz)- to ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała (świadomość ciała) oraz ćwiczenia pomagające zdobyć pewność siebie i budować poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu ( świadomość przestrzeni).

PRZYKŁADY ĆWICZEŃ PROWADZĄCYCH DO POZNANIA WŁASNEGO CIAŁA wg Sherborne ( z doświadczenia):

1. Wyczuwanie brzucha, pleców, pośladków: - leżenie na plecach, - leżenie na brzuchu, - ślizganie się w kółko na brzuchu, to samo na plecach, - siedząc- przyciąganie kolejno nóg (ręce oparte wzdłuż boków), - siedząc- kręcenie się w kółko na pośladkach ( nazywam to ćwiczenie bączkami) bezpieczny przewrót na plecy ( dzieci kręcąc się same przewracają się bezpiecznie na plecy), - siedząc- przyciąganie głowy, rozprostowywanie się do pozycji leżącej, - czołganie się na brzuchu do przodu, z wyciąganiem i zginaniem na przemian rąk i nóg, - czołganie się na plecach do przodu z wyciąganiem i zginaniem na przemian rąk i nóg, - pełzanie ze złączonymi nogami do przodu i tyłu’ - przesuwanie się na pośladkach do przodu i tyłu ( nogi zgięte w kolanach ręce obejmują kolana).

2. Wyczuwanie nóg i rąk. Wyczuwanie kolan w pozycji siedzącej: - podciąganie kolan do siadu skulonego, - pchanie kolan do siadu prostego (pokonując opór), - w siadzie prostym- rozcieranie, masowanie i poklepywanie kolan, - maszerowanie i bieganie z podnoszeniem wysoko kolan, - bieganie z uderzaniem stopami o pośladki, o piłkę. Wyczuwanie nóg (w ruchu): - chodzenie, bieganie na „sztywnych” nogach ( jak roboty, jak lalki nakręcane, - chodzenie na „gumowych” nogach, - chodzenie na palcach, piętach, zewnętrznych krawędziach stopy, wewnętrznych. Wyczuwanie nóg- siedząc (nogi wyprostowane): - dotykanie palcami stóp podłogi, - uderzanie o podłogę piętami, - uderzanie o podłogę całą stopą, (szybko i wolno). Wyczuwanie łokci- siedząc (kolana zgięte): - dotykanie łokciami kolan, - dotykanie prawym łokciem lewego kolana i odwrotnie (ruchy naprzemienne). Wyczuwanie twarzy- siedzenie w kole: - wytrzeszczanie oczu („duże oczy”), mrużenie oczu, - zabawne miny. Wyczuwanie całego ciała: - leżenie na plecach, - turlanie się (mięśnie naprężone i rozluźnione), - leżenie z rękami wzdłuż ciała ( napinanie i rozluźnianie mięśni).

PRZYKŁADY ĆWICZEŃ POZWALAJĄCE ZDOBYĆ PEWNOŚĆ SIEBIE I POCZUCIE BEZPIECZEŃSTWA W OTOCZENIU wg Sherborne ( z doświadczenia): Wszystkie ćwiczenia dotyczące wyczuwania brzucha, pleców, pośladków, całego ciała sprawiają, że dzieci zaczynają czuć się bezpieczniej w otoczeniu. Stosuje się następujące ćwiczenia: - ćwiczenia indywidualne (leżenie na plecach, na brzuchu jako odpoczynek, - ćwiczenia w parach: jedna osoba robi „mostek”, a druga obchodzi ją na czworakach, przechodzi pod, przez, nad, dookoła.., - ćwiczenia w grupie: grupa tworzy „tunel”- pozostałe dziecko czołga się pod tunelem na plecach, brzuchu itp.; grupa leży na brzuchu w rzędzie, a dziecko pełza po pośladkach wszystkich dzieci. Wykonywanie tych ćwiczeń pozwala nauczyć się współpracy w grupie, czekania na swoją kolej.

ROZWIJANIE WZAJEMNYCH KONTAKTÓW: RELACJE „Z”- określają funkcjonowanie dziecka w relacjach opiekuńczych z silnym i aktywnym partnerem, dają możliwość przeżycia wspólnego wysiłku fizycznego, rozwijają i uczą koncentracji, zwracania na siebie uwagi. Są dobrą zabawą, której towarzyszy śmiech, okrzyki. Wydostają się z dziecka nagromadzone emocje i znikają napięcia. ( za W Sherborne i M. Bogdanowicz) RELACJE „PRZECIW”- określają funkcjonowanie dziecka w relacjach z partnerem lub innym dzieckiem, polegające na wyrażaniu energii i siły. RELACJE „RAZEM”- określają funkcjonowanie dziecka w relacjach współpracy z partnerem lub innym dzieckiem ( za M. Bogdanowicz).

PRZYKŁADY ĆWICZEŃ Ćwiczenia „Z” w parach (partner „aktywny” i partner „bierny”): - pozycja siedząca: ćwiczący siedzi opierając się plecami o partnera ( nogi ugięte w kolanach): a) pcha plecami partnera, starając się pokonać jego opór ( zmiana ról), b) pozycja jak wyżej- kładzenie się na przemian plecami na plecami na partnera z unoszeniem bioder, - ciągnięcie za kostki ćwiczącego, leżącego na brzuchu lub na plecach, - ciągnięcie za przeguby rąk lub łokcie ćwiczącego leżącego na plecach, - kołysanie: pozycja siedząca, tworzenie „fotelika” dla ćwiczącego „pasywnego” i obejmowanie go, łagodnie kołysząc do przodu, - kołysanie w różnych kierunkach: obejmujemy jedną ręka partnera, drugą opieramy z tyłu o podłogę, „Opiekujący się” musi cały swój ciężar przenieść na rękę opartą z tyłu, - przyjęcie całego ciężaru partnera: ćwiczący „aktywny” w klęku podpartym, „pasywny” kładzie się dowolnie (na plecach, brzuchu, wzdłuż i w poprzek), „aktywny” porusza się po sali w różnych kierunkach, - prowadzenie „ślepca”: ćwiczący zamyka oczy i jest oprowadzany (jest to ćwiczenie trudniejsze, niż się wydaje- wymaga zaufania do „przewodnika” raz zdecydowania i pewności siebie osoby aktywnej), - próby utrzymania równowagi i ciężaru ciała: a) ćwiczący, leżąc na plecach (nogi zgięte), podtrzymuje za ręce współćwiczącego leżącego na brzuchu (plecach) , b) ćwiczący, leżąc na plecach (nogi podniesione i wyprostowane), podtrzymuje za ręce współćwiczącego leżącego na jego stopach. Są to ćwiczenia dość zaawansowane, które przyzwyczajają do kontaktu wzrokowego. Dla relaksu stosować można: a) masażyki wg poleceń nauczyciela b) słuchanie muzyki relaksacyjnej c) słuchanie kołysanek.

Ćwiczenia „Przeciw” w parach - „Skała”: ćwiczący staje stabilnie w rozkroku podpartym lub siedzi mocno podparty o podłoże; współćwiczący próbuje przesunąć „skałę”, pchając lub ciągnąc w różnych kierunkach (ulubione ćwiczenie dzieci), - „Worek”: to samo ćwiczenie ze współćwiczącym leżącym na plecach lub brzuchu, a także próbowanie przewrócenia współćwiczącego na drugą stronę, - „Paczka”: dziecko zwija się w kłębek, a współćwiczący usiłuje „rozwiązać paczkę”, ciągnąć za nogi i ręce; „paczka” może zostać podniesiona w górę ( „nierozwiązana”), co dowodzi dużej koncentracji energii i skupienia na zadaniu (ulubione ćwiczenie dzieci).

Ćwiczenia „Razem”. •W parach( obydwaj partnerzy aktywni): - Partnerzy siedzą złączeni plecami, po czym wstają, nie odrywając się od siebie, napierając na siebie plecami tak, aby obydwaj powstali, - Kołysanie się: siedząc przodem do siebie z lekko zgiętymi nogami, ćwiczący trzymają się za ręce lub przeguby; na zmianę kładą się na plecy i są przeciągani przez partnera (ze zmianą ról), - Równowaga: stojąc do siebie twarzą i trzymając się za ręce, ćwiczący odchylają się i przechodzą do siadu, a następnie razem wstają. • W grupie: ( uczestniczą trzy lub więcej dzieci) wszyscy pracują razem jako grupa. -trzy osoby: - Kołysanie: dwóch ćwiczących siedzi naprzeciwko, pomiędzy nimi trzeci, kolana lekko ugięte i rozsunięte, ręce wyciągnięte do przodu; ćwiczący w środku jest kołysany na boki przez partnerów; uwaga skupia się na podtrzymywaniu jego głowy i ramion, należy czuwać nad płynnością ruchów. - ćwiczenia skoczne: dwóch współćwiczących wspomaga osobę skaczącą, trzymając ją za dłonie i łokcie, - Huśtanie: dwóch współćwiczących huśta trzeciego partnera, trzymając go za kostki i nadgarstki. Więcej ćwiczących w kole lub na plecach: a) wszyscy przewracają się jednocześnie na przemian na prawy i lewy bok, b) zginanie i prostowanie nóg, c) nie odrywając ramion, zginają ręce w łokciach i próbują połączyć ręce w koło, d) wykonanie rozety, Ćwiczenia te uczą koordynacji w grupie, ( są dość trudne do wykonania, mobilizują grupę ćwiczącą). Ćwiczenia twórcze Osoba prowadząca zajęcia powinna obserwować swoje dzieci, zachęcać je, ośmielać, chwalić, a wtedy ćwiczenia przekształcą się „ruch twórczy”. Ćwiczenia „twórcze” pozwalają nawiązać i pogłębić stosunki międzyludzkie, dają możliwość uwolnienia się od wewnętrznych napięć, niepokojów.

Zdaniem Rudolfa Labana jeżeli w naszym nauczaniu pomogliśmy w przezwyciężaniu lęków, obaw i osiągnęliśmy poziom swobodnego komunikowania się, to znaczy, że osiągnęliśmy sukces. Metoda ruchu rozwijającego jest często stosowana przez ze mnie w pracy z dziećmi jako zabawy ruchowe, jako elementy włączane do zestawu ćwiczeń gimnastycznych lub zestawy ćwiczeń gimnastycznych samodzielnie opracowanych. Należy najpierw nauczyć dzieci wykonywania pojedynczych ćwiczeń, zapoznać z ich nazwami, by tworzyć zestawy. Metoda ma charakter uniwersalny.

Poniżej przedstawiam przykładowe scenariusze zajęć.

 

Scenariusz zajęć dla dzieci 3-letnich

Temat: Zestaw zabaw ruchowych wg metody W. Sherborne.

Cele szczegółowe: dziecko potrafi: nawiązać kontakt z drugim dzieckiem,  dzielić przestrzeń z innymi, współpracować z partnerem, ćwiczyć w pogodnym, wesołym nastroju.

Grupa wiekowa: dzieci 3 –letnie.

Miejsce prowadzenia ćwiczeń: klasa

Metody: metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne.

Formy: z całą grupą, z partnerem, indywidualnie,

Środki dydaktyczne: magnetofon

Przebieg zajęcia:

1. Powitanie uczestników spotkania. Dzieci stoją w kole i śpiewają: Wszyscy są, witam was. Zaczynamy, to już czas. Jestem ja, jesteś ty. Raz, dwa, trzy.

 2. Dzieci dotykają się różnymi częściami ciała, najpierw wg propozycji nauczyciela, potem wg pomysłów własnych. Ćwiczeniom towarzyszy muzyka.

3. Partnerzy siadają tyłem do siebie. „Poznają” wzajemnie swoje plecy. Następnie odpychają się plecami na przemian- raz jedna, raz druga osoba.

4. Huśtawka. Partnerzy, trzymając się za ręce, wykonują przysiad. Raz kuca jedna, raz druga osoba.

5. Masaż. Dziecko leży na podłodze, drugie masuje jego plecy wg poleceń: - masujemy plecy całą dłoni - przebiegło stado koni- dotykamy piąstkami. Po chwili następuje zmiana ról.

6. Relaks przy muzyce. W rytm „tańczą” poszczególne części ciała: najpierw ręce, potem nogi, głowa, ramiona, biodra i wreszcie całe ciało.

Uwaga: zachęcamy dzieci do zabaw, nie zmuszamy.

 

Scenariusz zajęć prowadzonych metodą Weroniki Sherborne dla dzieci 5-6-letnich.

Temat: Zestaw ćwiczeń prowadzonych metodą Ruchu Rozwijającego.

Cel: wspomaganie rozwoju dziecka poprzez ruch oraz kontakt emocjonalny i fizyczny, nawiązanie kontaktu wzrokowego pomiędzy partnerami, zachęcanie do wspólnej zabawy.

Cele szczegółowe: dz potrafi dzielić przestrzeń z innymi dziećmi i nawiązać z nimi kontakt, potrafi współpracować z partnerem, umie ćwiczyć w pogodnym, wesołym nastroju, potrafi wykorzystać pozytywnie emocje i nadmiar energii.

Metody: metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne; elementy metody Denissona; masażyki.

Grupa wiekowa: dzieci5- 6-letnie.

Miejsce ćwiczeń: sala gimnastyczna.

Pomoce: kolorowe chusteczki, magnetofon, kaseta z muzyką relaksacyjną

Przebieg zajęć:

I. Powitanie grupy piosenką: Podaj rękę partnerowi, potem podaj drugą Zrób obrocik dokoła, gdy muzyka brzmi. Stań na baczność, tupnij nogą i dokoła zakręć głową Klaśnij w ręce i w kolana, gdy muzyka brzmi.

II. Ćwiczenia świadomości ciała i przestrzeni.

1. Powitanie częściami ciała: - dz. witają się brzuszkami ( dz. mówią sobie „ Dzień dobry”), - witają się plecami, - pośladkami, biodrami, barkami, łokciami, kolanami, nosami i wg pomysłów dzieci...

2. Ruchy naprzemienne: dzieci leżą na plecach, kolana zgięte, łokcie zgięte. Należy prawym łokciem dotknąć lewego kolana, następnie lewym łokciem dotknąć prawego kolana, powtarzamy kilka razy. To samo ćwiczenie w pozycji stojącej.

3. Dzieci siedzą w kole i wykonują śmieszne miny.

4. Relaks przy muzyce: W rytm „tańczą” poszczególne części ciała Najpierw wykorzystaniem kolorowych chustek. Najpierw ręce, potem nogi, głowa, ramiona, biodra i wreszcie całe ciało.

III. Relacje „Z”.

1. „Mostek” jedno dziecko robi mostek, a drugie obchodzie je na czworakach, przechodzi pod, nad, dookoła, na koniec omija wykonując „leniwą ósemkę”. Powtarza kilka razy, zmiana ról.

2. Wspólnie wykonują tunel, jedno z dzieci przechodzi w tunelu. Pozostałe czekają na swoją kolej.

3. Ciągnięcie za kostki partnera leżącego na plecach. Zmiana ról.

4. Relaks. Wykonanie masażu do wiersza „List do cioci Halinki”.wg M Bogdanowicz. Dzieci siedzą w kole i wspólnie na swoich plecach wykonują masaż.

IV. Relacje „Przeciwko”.

1. Dzieci siadają plecami do siebie i najpierw jedno odpycha drugie, potem następuje zmiana, po czym pojawia się próba sił, kto kogo przepchnie (plecy –w plecy) - odpychają się wzajemnie. ( ćwiczenie to wyzwala wiele radości, śmiechu).

2. Odklejanie od podłogi. Jedno dziecko z pary naśladuje smarowanie klejem rąk i nóg, a potem stara się przykleić mocno do podłogi. Drugie zaś stara się oderwać od podłogi najpierw ręce, potem nogi. Zmiana ról. (to ćwiczenie pozwala na zużycie ogromnej ilości nagromadzonej energii i siły).

3. Relaks . Kołyska. – dzieci słuchają fragmentu ulubionej kołysanki. ( niektóre zamykają oczy, czują się bezpieczne, wyciszają się).

V. Relacje „Razem”.

1. Rozeta- Dzieci dobierają się po czworo, wszystkie czwórki leżą na plecach tworzą koła: - jednocześnie podnoszą się i opadają, - podnosi się tylko dwoje dzieci, dwoje leży na plecach, i zmiana, - wszystkie razem podnoszą nogi w górę i starają się je połączyć piętami, palcami... - wg pomysłów dzieci...

2. Relaks. Czwórki siadają w kole plecami do siebie, wspólnie wykonują rysunki na plecach: - masują plecy, rysują figury, litery podane przez n, potem przez dzieci...

VI. Pożegnanie grupy „Iskierką”

 

Literatura:

1. Weronika Sherborne: „Ruch rozwijający dla dzieci”. PWN, Warszawa 2003

2. Bogdanowicz Bogdanowicz., Kisiel B., Przasnysza M., Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka, Warszawa, WSiP

3. Bogdanowicz M. Rymowanki. Przytulanki. Wydawnictwo Fokus, Warszawa 1995.

4. Wasilak A. (red) Zabawy z chustą. Klanza 2002.

Metoda Paula Dennisona

„Ruch jest drzwiami do uczenia się” Paul E. Dennison
Metoda Dennisonów - to ćwiczenia relaksacyjne i energetyzujące służące integracji półkul mózgowych w celu efektywniejszego działania. Jest prosta, sprzyja harmonijnemu rozwojowi, a stosowana cierpliwie i wytrwale, pomaga przezwyciężyć rozmaite trudności dziecka.   Półkula lewa, prawa Paul Dennison, amerykański pedagog, uważa, że wiele pro­blemów z intelektualnym i emo­cjonalnym funkcjonowaniem człowieka wynika ze złego współdziałania obu półkul mózgowych i z braku równowagi między nimi. Mózg nie jest bo­wiem narządem symetrycznym - każda z półkul ma nieco inne zadania. Lewa półkula jest odpowie­dzialna za analizę szczegółów, wnioskowanie i operowanie mową. Prawa pamięta znajome twarze i steruje naszym życiem emocjonalnym, a choć nie włada językiem, nadaje naszym przeżyciom wyraz mimiczny (u osób leworęcznych role obydwu półkul są zwykle odwró­cone). Dziecko, którego rozwój przebiega w sposób nieskrępo­wany, w naturalny sposób ćwi­czy obie półkule: Dzięki ich har­monijnej współpracy z łatwością przyswaja sobie kolejne umiejętności i ma szansę na pełny rozwój swoich talentów. Brak równowagi między pracą obydwu półkul mózgowych prowadzi do rozmaitych zakłóceń. Dziecko może mieć na przykład kłopoty z koncentracją, nauką czytania i pisania, opanowaniem własnych emocji.
Lecznicze środki Ćwiczenia proponowane dzieciom są bardzo proste i bezpieczne. Wykonywane w odpo­wiedni sposób pod okiem tera­peuty prowadzą do lepszej współpracy obu półkul, czego efektem może być między in­nymi płynne czytanie lub ład­ne, wyraźne pismo. Ćwiczenia polegają na wyko­nywaniu różnych ruchów - za­wsze naprzemiennych. Może to być na przykład dotykanie na przemian prawym łokciem lewego kolana i odwrotnie lub raczkowanie. Albo znany każdemu przedszkolakowi taniec: "Zasiali górale owies", który doskonale równoważy właśnie pracę lewej i prawej półkuli. Korzystne działanie ma również ćwiczenie o nazwie "słoń". dociec, z czym dziecko ma największy kłopot, i dobrać dla niego odpowiedni zestaw ćwiczeń.dziecko wyciąga rękę przed siebie, przyciska ucho do ramienia i całym ciałem kreśli poziome ósemki. Specjaliści stosujący metodę Dennisonów, twierdzą, że z kształtu tych ósemek można   Ćwiczenia dla nerwowych Metoda Dennisona pomaga również dzieciom nadpobudliwym, nerwowym, mającym problemy emocjonalne w szkole. Zwiększa umiejętność uczenia się, rozwija zablokowane możliwości fizyczne, psychiczne, intelektualne. Ćwiczenia wzmacniają też system odpornościowy. Wytrwała terapia przynosi również poprawę u maluchów z porażeniem mózgowym, po operacjach mózgu, dotkniętych zespołem Downa. Specjalny zestaw ćwiczeń przygotowano także dla dzieci z dysleksją i dysgrafią. Entuzjaści metody Dennisona twierdzą, że dzie­ciom, które wykonują te ćwi­czenia, łatwiej mierzyć się z rzeczywistością. Stają się bar­dziej otwarte na świat, odpor­niejsze, łatwiej nawiązują kon­takty z rówieśnikami.
Dużym błędem jest też zakłó­canie naturalnego rozwoju dziecka przez przedwczesne zachęcanie go do siadania, sta­wania, chodzenia. Trzeba pa­miętać, że każdy maluch roz­wija się we własnym tempie i nie należy na siłę tego zmie­niać. Warto natomiast umoż­liwić dziecku rozwijanie obu rączek i nie martwić się zawczasu, jeżeli chwyta przed­mioty tylko lewą ręką. Nie ma w tym nic niepokojącego i na pewno nie należy mu w tym przeszkadzać. Rodzice często wymuszają na dzieciach "grzeczność", czyli siedzenie bez ruchu. Być może mają jak najlepsze intencje, ale nieświadomie działają na ich szkodę. Dzikie harce i podskoki połączone z wymachiwaniem rękami i kręceniem się w kółko to jedno z lepszych ćwiczeń wspomagających współpracę obu półkul. Bardzo ważne jest stworze­nie dobrych warunków do racz­kowania. Nie należy krępować tego naturalnego pędu niemow­lęcia, ograniczając jego prze­strzeń do łóżeczka lub chodzi­ka. Pozbawia się w ten sposób malucha możliwości ćwiczenia całego ciała. Szkodliwe bywa też nieustanne trzymanie dziec­ka w nosidełku. Długotrwały bezruch odcinka krzyżowo-lę­dźwiowego ma niekorzystny wpływ na ukrwienie i dotlenie­nie całego organizmu.
Gimnastyka mózgu Metoda Dennisona to zestaw ćwiczeń, które mają na celu zin­tegrowanie pracy mózgu. Metodę opracowano w 1969 roku w Ameryce. Dennison wyszedł z założenia, że we wczesnych stadiach rozwoju dziecka, kiedy jest ono jeszcze malutkie ­tworzy się najwięcej połączeń między neuronami w mózgu. A jest to czas niezwykle intensywnych ćwiczeń ruchowych ­pełzania, raczkowania, biegania itd. Dlatego uznał, że można pomóc mózgowi w rozwoju tych połączeń poprzez skłonienie dziecka do specyficznych ćwiczeń, odpowiednich dla każdej kolejnej fazy rozwoju. Mają one sprzyjać lepszej komunikacji pomiędzy obiema półkulami mózgowymi, pomiędzy korą mózgową a głębszymi strukturami i pomiędzy płatami czołowymi a móżdżkiem Metoda Dennisonów składa się z prostych ćwiczeń ruchowych, które prowadzi się z dziećmi często w formie zabawy. Ćwiczenia te mają ułatwić wszelkiego rodzaju uczenie się. Ogólnie mówiąc każda część mózgu odpowiada za przebieg innego procesu np. tylna część za odbiór informacji a przednia część za ich "ekspresję" i nadawanie. Aby proces uczenia się był jak najbardziej efektywny konieczna jest integracja całego mózgu, której to właśnie służą ćwiczenia ruchowe. Poprzez odpowiednie wzorce ruchowe uaktywniane są określone obszary kory odpowiedzialne za dane procesy znacznie ułatwiające i przyśpieszające proces uczenia się, a także zwiększające energię. Oto przykłady czterech grup ćwiczeń ruchowych, (Oryginalne nazwy ćwiczeń napisane są w cudzysłowu.), które wg. Dennisonów integrują półkule mózgowe uaktywniając je.   Poniższe ćwiczenia Michał wykonuje przy współpracy z osobą dorosłą.   I Ćwiczenie na przekraczanie linii środkowej ciała   1.   Wykonywanie ósemek w powietrzu - najpierw 3 razy każdą ręką a następnie oburącz, 2.   Rysowanie obydwoma rękami równocześnie identycznych rysunków po obu stronach kartki w dół, w górę lub do środka tak aby wyglądał on symetrycznie, 3.   Ćwiczenie "słoń" rozluźnia mięśnie szyi i oczu. Dziecko pisze ręką ("trąba") w powietrzu trudne słowa lub po mocnym przyciśnięciu głowy do ramienia z wyciągniętą ręką kreśli nią w powietrzu ósemkę ruszając całą górną połową ciała, 4.   W trakcie "krążenia szyją" dziecko podnosi do góry barki i kołysze się na boki z głową pochyloną do przodu a następnie do tyłu, powtarza to przy opuszczonych barkach,   II Ćwiczenia wydłużające - uaktywniają i ożywiają   1.   " Aktywna ręka" - dziecko podnosi do góry jedną wyprostowaną rękę i przyciska ją do ucha oraz pobudza jej mięśnie drugą ręką poprzez odpychanie jej w przód, w tył i do siebie, 2.   Stojąc w rozkroku z obniżonymi biodrami wykonuje się "wypady" połączone z wydechem, w lewo (prostując prawą nogę) i w prawo (prostując lewą nogę).   III Ćwiczenia energetyzujące   1.   Trzymając jedną rękę w okolicach dołu brzucha wykonuje się drugą masaż punktów po lewej i prawej stronie tuż pod obojczykiem. Stymulacja "punktów na myślenie" poprawia wzrok i koncentrację, 2.   "Punkty równowagi" wykonuje się trzymając 2 palce we wgłębieniu za uchem u podstawy czaszki, a drugą rękę w dolnej części brzucha, wykonując jednocześnie wdech. Ćwiczenie relaksuje i usprawnia koncentrację i uwagę, 3. Udając ziewanie dotyka się czubkami palców wszystkich napiętych mięśni twarzy jakie się wyczuwa. "Energetyczne ziewanie" odpręża i relaksuje struny głosowe.   IV Postawy pogłębiające   1.   Dotykanie "pozytywnych punktów" ponad oczami w połowie wysokości czoła gdy jest się zdenerwowanym, 2.   Ćwiczenie "siedzące ósemki" składa się z dwóch części. Na początku zakłada się lewą nogę na prawą tak, aby oprzeć kostkę na kolanie, prawą ręką obejmując lewą nogę w kostce a lewą ręką nogę pod palcami. Po minucie głębokiego oddychania w tej pozycji składa się dłonie tak, aby dotykały się czubkami palców. Pozostaje się w tej pozycji również przez minutę.   Jest to część ćwiczeń, które proponuje Dennison. W zależności od tego, jaką czynność dziecko ma wykonać w danej chwili (uczyć się matematyki, czytać, pisać czy po prostu zrelaksować się) Dennison proponuje różne zestawy ćwiczeń.

Marta Bogdanowicz

„Metoda dobrego startu”

Marta Bogdanowicz prof. dr hab. - psycholog kliniczny dziecięcy, dyrektor Instytutu Psychologii Uniwersytetu Gdańskiego, założycielka, wieloletnia wiceprzewodnicząca Polskiego Towarzystwa dysleksji, przewodnicząca, a obecnie wiceprzewodnicząca Europejskiego Towarzystwa Dysleksji, członek międzynarodowych towarzystw naukowych. Jej zainteresowania: prace i badania dotyczą głównie psychologii klinicznej dziecka, dysleksji rozwojowej, leworęczności, profilaktyki niepowodzeń szkolnych i terapii pedagogicznej. Opracowała kilka narzędzi diagnostycznych (Skalę Ryzyka Dysleksji, Skalę Obserwacji Zachowań Dzieci i Rodziców, Skalę Oceny Skuteczności Metody Dobrego Startu). Jest jednym z pionierów pracy Metodą Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne w Polsce i jednocześnie należy do niewielkiej liczby trenerów w tej dziedzinie.

Pierwowzorem Metody Dobrego Startu była francuska metoda Bon Depart (czyli dobry odjazd, start). W pierwszej wersji miała służyć rehabilitacji osób z nabytymi zaburzeniami ruchowymi. Następnie została przystosowana do pracy z dziećmi jako etap wstępny nauki czytania i pisania. Dla potrzeb szkolnictwa w Polsce Metodę Dobrego Startu adaptowana została przez panią dr hab. Martę Bog­da­­no­­wicz latach 60-tych. Obecnie istnieje wiele jej ko­lej­­nych modyfikacji.

Metoda dobrego startu ma wszechstronne zastosowanie w pracy z dziećmi, ponieważ może być wykorzystywana w szkołach, przedszkolach, ogniskach przedszkolnych, poradniach, ośrodkach leczniczo-pedagogicznych podczas zająć zbiorowych i indywidualnych. Stosuje się ją w terapii i w profilaktyce w odniesieniu do dzieci, których rozwój jest zaburzony — usprawniając nieprawidłowo rozwijające się funkcje, oraz do dzieci o prawidłowym rozwoju psychomotorycznym — aktywizując ten rozwój. Jest to więc metoda rehabilitacji psychomotorycznej i zarazem metoda stymulowania rozwoju psychomotorycznego.
Metoda dobrego startu to system ćwiczeń oddziałujących przede wszystkim na procesy instrumentalne: percepcyjne i motoryczne. Zasadniczą rolę odgrywają w tej metodzie trzy elementy: wzrokowy (wzory graficzne), słuchowy (piosenka) i motoryczne (wykonywanie ruchów zorganizowanych w czasie i przestrzeni, odtwarzanie wzorów graficznych, zharmonizowanych z rytmem piosenki). Celem metody jest jednoczesne usprawnienie czynności analizatorów: wzrokowego, słuchowego i kinestetyczno-ruchowego, kształcenie lateralizacji, orientacji w schemacie ciała i przestrzeni. W jej założeniach leży więc usprawnienie i koordynacja, czyli integrowanie funkcji wzrokowo-słuchowo-ruchowych, a także harmonizowanie wszystkich funkcji psychomotorycznych. Dzięki tej integracji dochodzi do wykształcenia prawidłowej orientacji czasowo-przestrzennej, możliwości wykonywania ruchów dowolnych, coraz lepiej zorganizowanych, zlokalizowanych w określonej przestrzeni i czasie. Metoda dobrego startu oprócz rozwijania percepcji, motoryki i integracji percepcyjno-motorycznej kształci też zdolność rozumienia i operowania symbolami abstrakcyjnymi, co ma szczególne znaczenie dla dzieci rozpoczynających naukę szkolną. Zespołowa forma prowadzenia zajęć ułatwia nawiązanie kontaktów społecznych i uczy współdziałania dzieci mające trudności w przystosowaniu się lub zaburzone emocjonalnie. Metoda dobrego startu — ma za zadanie uzupełnienie stosowanych metod oddziaływania pedagogicznego. Ze względu na celowe i planowe ukierunkowanie ćwiczeń na usprawnienie czynności analizatorów i współdziałanie między nimi oraz ujęcie ich w cykl ćwiczeń o wzrastającym stopniu trudności — zajęcia te szybciej i skuteczniej niż inne pozwalają osiągnąć postęp w rozwoju funkcji percepcyjno-motorycznych i ich integracji. Należy jednak zaznaczyć, że metoda oddziałuje też na inne funkcje psychiczne, sprzyjając rozwojowi wielu aspektów osobowości. Metoda dobrego startu występuje obecnie w formie modyfikacji :

- „Piosenki do rysowania” - dla dzieci od 4 lat

- „Piosenki i znaki” - dla dzieci od 6 lat

- „Piosenki na literki” - dla dzieci od 7 lat

Ćwiczenia metodą dobrego startu składają się z trzech zasadniczych grup: ćwiczeń ruchowych, ruchowo-słuchowych, ruchowo-słuchowo-wzrokowych. Wszystkie trzy rodzaje ćwiczeń występują w każdym zajęciu, stanowiąc jego kolejne etapy. Zajęcia prowadzone metodą dobrego startu, z punktu widzenia organizacji zajęć, przebiegają zawsze zgodnie ze stałym schematem. Zależnie od wieku dzieci i przyjętej formy tej metody zmieniają się proporcje poszczególnych części struktury zajęć. W każdym seansie występują:

1. Zajęcia wprowadzające.

2. Zajęcia właściwe:

   1. ćwiczenia ruchowe,

   2. ćwiczenia ruchowo-słuchowe,

   3. ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe.

3. Zajęcia końcowe.

Dziecko łącząc różne rodzaje aktywności śpiewa, dotyka, słucha, rysuje, pisze, wy­­ko­­nuje ćwiczenia relaksacyjne i ruchowe. W wyniku tego następuje integracja wzrokowo - słu­­chowo – dotykowo - ruchowa. Jest to niezbędne do prawidłowego opanowania u­mie­­jętno­­ści czytania i pisania.

Ogólne założenia MDS to:

- wielozmysłowe uczenie dziecka wykonywania ruchów zharmonizowanych w okre­­ślo­­nej przestrzeni i czasie

- rozwijanie podstawowych funkcji spostrzegania i motoryki

Struktura zajęć prowadzonych tą metodą musi się zmieniać biorąc pod uwagę specjalne po­­trzeby edukacyjne, możliwości i ograniczenia dzieci.

­

„Scenariusz zajęć prowadzonych

Metodą Dobrego Startu”

Temat: Opracowanie piosenki „Wlazł kotek na płotek”

Cele operacyjne:

Dzieci:

- wystukuj ą rytm śpiewanej piosenki na przemian r ę k ą praw ą i lew ą zgodnie

z podanym układem,

- podzielą słowa na sylaby,

- określą , co jest długie, a co krótkie, wykonaj ą ruchy określonymi częściami ciała

zgodnie z nazwanym kierunkiem,

- zilustrują ruchem całego ciała postać kota,

- odtworzą wzór graficzny na materiale sypkim

- okażą zainteresowanie partnerem podczas wspólnych zabaw i ćwiczeń,

- znają schemat własnego ciała

Forma zajęcia:

- zajęcia prowadzone z całą grupą.

Środki dydaktyczne:

- gazety do tworzenia kulek,

- wełna w kłębku,

- postacie kotów,

- plansza ze wzorem znaku graficznego,

Przebieg zajęć:

I Wprowadzenie

1. Marsz w rytm akompaniamentu po konturze „leniwej ósemki”

2. Ustawienie w kole wypowiadanie słów piosenki.

Marsz w miejscu, wykonywanie ruchów naprzemiennych zgodnie z metodą Kinezjologii

Edukacyjnej.

3. Przywitanie słowem oraz przekazanie kłębka wełny kolejno w kole.

Utworzenie dwóch kół : wewnętrznego i zewnętrznego.

Dzieci poruszaj ą si ę w przeciwnych kierunkach w rytm akompaniamentu.

Na przerw ę w muzyce odwracaj ą si ę i witaj ą ze sobą :

- podanie ręki,

- zetknięcie się łokciami,

- zetknięcie kolanami,

- chwytanie prawą ręką lewego ucha kolegi i odwrotnie,

- chwytanie prawą ręką lewej kostki kolegi i odwrotnie,

• powrót do koła i przejście do siadu skrzyżnego: wykonanie „kapturka myślowego” - masaż obu uszu.

4. Słuchanie piosenki „Wlazł kotek na płotek” - rozmowa na temat treści piosenki:

- Kto wszedł na płotek?

- Co robił po wejściu?

- Jaka była piosenka?

• Co ma zrobić kotek?

Ćwiczenia w trakcie zabawy:

1. Ćwiczenia ruchowe, oddechowe, emisyjne

● Dzieci poruszaj ą si ę w czasie trwania akompaniamentu na czworakach, naśladując

ruchy kota, jednocześnie omijaj ą c papierowe kule, na przerw ę w muzyce bawi ą si ę

kulami tak jak koty.

● Przej ę ci po papierowym płocie zgodnie z rytmem wypowiadanych sylab.

● Zabawa paluszkowa np. tekstu „Kotki”

2. Ćwiczenia ruchowo-słuchowe

Wystukiwanie rytmu śpiewanej piosenki w pozycji siedzącej na woreczkach –

kolejno prawą i lewą ręką (pięścią , jednym palcem, bokiem dłoni).

3. Ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe

Demonstracja wzoru graficznego piosenki na tablicy oraz rozdanie wzorów dla

dzieci.

. Odtwarzanie gotowego wzoru paluszkami wraz z jednoczesnym śpiewem piosenki.

. Odtwarzanie wzoru w powietrzu - ręką i próby w staniu nogą po dywanie.

. Odtwarzanie wzoru na materiale sypkim (kasza manna, m ą ka).

. Odtwarzanie wzoru kredką na kartce papieru - bez śpiewu oraz ze śpiewem.

. Odtwarzanie wzoru ołówkiem na karcie pracy.

III Zakończenie

1. Wspólny śpiew piosenki z jednoczesnym odtwarzaniem rytmu z wykorzystaniem

klocków drewnianych.

2. Zaczarowanie przechowywanych w kartonie kulek z papieru. Wypowiedzenie

zaklęć , rozdanie słodkich niespodzianek z czarodziejskiego pudła.