2010/2011

WSPÓŁCZESNE SYSTEMY USTROJOWE

System ustrojowy

• całokształt organizacji państwa i metod organizacji władzy państwowej.

Ustrój polityczny

• odnosi się do mechanizmów sprawowania władzy w państwie, jaka jest struktura władzy.

Ustrój społeczno-gospodarczy

• zasady funkcjonowania gospodarki, struktura własnościowa. Często konstytucja określa strukturę rynku.

Władza

• sposób zachowywania się w stosunkach międzyludzkich

• proces decyzyjny (nie każdy ma charakter demokratyczny władzy)

• siła potęga, oparta na normach

• autorytet (oparta na nim)

• państwowa, polityczna i publiczna

System rządów

• wzajemne stosunki pomiędzy władzą ustawodawczą, a wykonawczą.

System partyjny

• układ partii politycznych oraz organizacji do nich podobnych. Obejmuje wzajemne powiązania, zasady działania partii, normy regulujące te relacje oraz struktury partii. Nie istnieje bez pluralizmu politycznego.

SYSTEMY PARTYJNE:

• System dwupartyjny (dwie partie mają realny wpływ na rządy, reszta się nie liczy)

• System wielopartyjny –wiele partii, które tworzą w koalicji rząd. Może być kilka partii lub rozdrobniony całkowicie (jak w Polsce na początku lat 90). Koalicje, rozbicia, system blokowy.

• System dwu i półpartyjny –dwie partie walczą ze soba o władzę i jedna z nich tworzy rząd z trzecią

• System blokowy

• System jednopartyjny

• System polityczny –odnosi się do całego zakresu działań społeczeństwa.

Wg. Wojtaszczyka –ogól organów państwowych partii politycznych, grup interesów, reguł i zasad na podstawie których one funkcjonują, reakcji między nimi i funkcje jakie wykonują wobec otoczenia.

Organ państwowy

• jednostka organizacyjna państwa mająca uprawnienia do wyrażania woli wobec tego państwa, czego wyrazem są przyznawane pranie kompetencje.

Funkcje systemów politycznych:

• regulacyjna –sterowanie procesami wg reguł przyjętych w danym systemie

• mediacyjna –rozwiązywanie konfliktów w ramach społeczeństwa i prowadzenie mediacji dotyczących sprzecznych interesów

• innowacyjna –wprowadzenie do otocznia nowych reguł i rozwiązań

• adaptacyjna –polega na usprawnianiu działania instytucji w ramach systemu.

Otoczenie systemu politycznego:

• wewnętrzne –ekonomiczne, społeczno-kulturowe przejawy funkcjonowania społeczeństwa, a także środowisko naturalne

• zewnętrzne –stosunki międzynarodowe

Reżim polityczny –to ogół metod stosowany przez aparat państwowy w stosunkach ze społeczeństwem oraz zasady jakimi kieruje się w tych stosunkach:

• demokratyczne –suwerenność narodu, pluralizm polityczny, rządy prawa, podział władzy.

• totalitarne –kontrolują wszystkie dziedziny życia społecznego, wpływają na życie osobiste, władza skupiona w rękach jednostki lub wąskiej grupy, rozbudowany system kontroli, monizm partyjny, powszechna indoktrynacja, brak wolności mediów, centralizacja gospodarki (podporządkowana celom wyznaczonym przez państwo, partię, brak opozycji (legalnej).

• autorytarne –ograniczony pluralizm (rządząca partia, reszta jest marginalizowana), aparat państwa uformowany tak aby decyzje określonej grupy lub jednostki były wiążące, wolności i prawa obywatelskie znacznie ograniczone,

Podział systemu politycznego ze względu na podział aparatu władzy:

• monarchia

• republika

Podział systemu politycznego ze względu na strukture terytorialną:

• unitarne –jednolite wewnętrznie, jednolity system prawne, jednostki administracyjne s a podporządkowane jednostką centralnym, nie ma politycznej niezależności jednostek terytorialnych.

*scentralizowane

*zdecentralizowane

• złożone –części składowe zachowują częściowy lub duży zakres samodzielności części składowych

*unia personalna –związek dwu lub więcej państw połączony głową państwa (Zjednoczone Królestwo)

*unia realna –związek państw będących odrębnymi podmiotami prawa międzynarodowego. Sprawy wojskowe, zagraniczne czy finansowe są prowadzone wspólnie (najważniejsze sprawy). Kompetencje należące dotychczas do państwa zostają przeniesione na poziom unii. np. trochę tak UE

*konfederacja –związek państw powołanych w celu realizacji określonych zamierzeń. Organy konfederacji wykonują swoje kompetencje z pośrednictwem organów państw członkowskich. W ramach jej nie ma ograniczenia suwerenności. Każde z państw jest odrębnym podmiotem prawa międzynarodowego. Stosunki pomiędzy państwami są regulowane przez prawo międzynarodowe. (kiedyś USA, Szwajcaria)

*federacja –państwa związkowe, którego części zachowują pewną samodzielność polityczną i prawną. Części federacji mają własne podziały. Części składowe niekiedy mogą wystąpić z federacji.

*autonomia –jednostka mająca kompetencje samostanowienia, kompetencje wykonawcze.

DEWOLUCJA KOMPETENCJI w ZK przekazanie przez parlament kompetencji ustawodaw. I wykonawczych organom poszczególnych krajów wchodzących w skład WB. W Polsce na odwrót –organy niższego szczebla przekazują wyższemu kompetencje.

KONCEPCJA CYBERNETYCZNA (D.Eastona) –system polityczny, proces dwustronny przepływ energii i informacji pomiędzy otoczeniem społecznym a instytucjami władz.

PROCES KONWERSJI –przekształcenie żadań społeczności na odpowiednie decyzje. Na wyjściu powstają nagrody, kary itd. Jeżeli będzie za dużo żądań, pojawia się „stres” w systemie politycznym trzeba dążyć znów do osiągnięcia równowagi.

WYJŚCIE –prawa, deklaracje, nagrody.

KONSTYTUCJA

• Szczególna treść

• Szczególna forma

• Szczególna moc prawna

Bezpośrednie stosowanie konstytucji, dla danego rozstrzygnięcia można się powoływać na konkretny akt konstytucji.

Zasady konstytucyjne –czy zasada ma normatywny charakter? W doktrynie prawa konstytucyjnego, nie uformowała się definicja zasady, często konstytucjonaliści mówią, że jest to rozstrzygnięcie, idea, konstrukcja o szczególnym znaczeniu prawnym. Zasada to wartość wyrażona w konstytucji np. zasada sprawiedliwości społecznej. Często zasady postrzegane jako postulaty –np. zasada demokratycznego państwa prawa.

Zasada prawa

• może być pojmowana opisowo

• może być pojmowana dyrektywalnie –zasady uznawane za normy danego systemu.

Ujęcie opisowe –służy do charakterystyki systemu prawnego, do wskazania powiązań funkcjonalnych pomiędzy normami, służą do wskazania roli danej normy. Wyodrębnienie tego ujęcia ma charakter dydaktyczny.

Dyrektywnalne –zasady te są uznawane za normy w tym ujęciu prawnym. W polskim prawoznawstwie, jeżeli mówimy o zasadzie to po to, by podkreślić ważność tej normy.

Ronald Dworkin –„Biorąc prawo poważnie”

Robert Alexy,

Twierdza oni, ze system prawa zawiera zarówno zasady jak i normy. Zasady mają charakter optymalizacyjny, mogą być spełnione w pewnym stopniu, w zależności od prawnych i ogólnych możliwości. Zasady mogą się znosić wzajemnie (jedna ma pierwszeństwo przed drugą). Reguły różnią się od zasad tym, że musza być bezwzględnie przestrzegane (w całości lub w ogóle). Konflikt reguł będzie rozstrzygany za pomocą innej reguły (kolizyjnej) prowadzącej do eliminacji jednej z reguł. Relacje pomiędzy konstytucją, a innymi normami:

• reguły działają na zasadzie „wszystko albo nic”. W polskim prawoznawstwie zasada będzie miała pierwszeństwo przed regułą. Wg Alexego będzie odwrotnie, gdyż reguła nie może być ograniczona („wszystko albo nic”).

SĄDOWNICTWO:

FUNKCJE SĄDÓW:

• Sprawowanie wymiaru sprawiedliwości

• Sprawowanie kontroli nad władzą

• Odseparowanie od władz politycznych

• Wyposażenie kontroli władzy wykonawczej

• Prawo oceny działalności

• Rozstrzyganie spraw

• Ochrona konstytucji, ustaw i innych aktów prawnych

MODELE:

1. Kontrola ustaw należy do sadów powszechnych, zdekoncentrowany model narodził się w USA, polega na tym, że każdy sąd ma charakter względny, skutkuje dla stron spornych, z tych orzeczeń „Inter partes” –pomiędzy stronami, charakter konkretny –przy okazji odrębnego sporu.

• Zdekoncentrowalność, konkretność i zmienność.

• W sprawie podobnej. Charakter relatywny –kierowanie się precedensami –rozstrzygnięciami, które już były.

• WB, Kanada, Australia

• Państwa Ameryki Łacińskeij

• „simillow”

• Kraje skandynawskie

• Model mieszany –Grecja, Portugalia

1. Model scentralizowany –oparty na specjalnych Trybunałach czy sądach, kontrola w tym orzecznictwie ma charakter bezwzględny, wobec wszystkich („erga omnes”).

   Hans K. twórca TK w Austrii w 1920r.

• Orzekanie o niekonstytucyjności norm]orzeczenie obowiązujące wszystkich, a nie tylko wobec stron spornych

• Ma charakter abstrakcyjny, powstaje w oderwanych od konkretnego problemu

• Inicjatywę do złożenia wniosku mają podmioty polityczne piastuni najważniejszych organów państwowych (głowa państwa, rząd, grupa deputowanych, prokurator generalny)

• Występują pewne elementy kontroli konkretnej:

  • skarga konstytucyjna –określa zasady, może dotyczyć aktu, bądź samego wyroku czy samej decyzji, w Pl. ma charakter wąski

  • pytania prawne –jeżeli sądy mają wątpliwość, czy jakaś sprawa jest zgodna czy nie;

ROZSTRZYGANIE SPRAW ADMINISTRACYJNYCH:

• model brytyjski –sądy powszechne, nie ukształtowały się odrębnie sądy administracyjne, Trybunały Administracyjne ale coś na pograniczu władzy sądowniczej i wykonawczej. (Sądy administracyjne –jednostka organizacyjna w ramach sądu powszechnego).

• model francuski –tworzy się odrębne sądownictwo administracyjnej (przedłużenie władzy wykonawczej)

• model austriacki –jeden sąd o charakterze kasacyjnym

• Polska: II instancje –Wojewódzkie Sądy Administracyjne, Naczelny Sąd Administracyjny

Staje na czele wertykalnego podziału władzy

Sądy stoją na straży podziału władzy

WIELKA BRYTANIA, ZJEDNOCZONE KRÓLESTWO

SYSTEM PARLAMENTARNO-GABINETOWY

Konstytucja –nie posiada jej w znaczeniu formalnym (ujętej w jeden lub więcej aktów prawnych, które w hierarchii aktów normatywnych byłyby na szczycie). Posiada natomiast konstytucje w znaczeniu materialnym –normy traktujące o rzeczach, które normalnie znajdują się w konstytucji. Można mówić o skodyfikowanej konstytucji brytyjskiej. Normy odnoszące się do funkcjonowania ustroju nie są zawarte w jednym akcie, SA rozproszone, a także mają charakter zwyczajowy. Elementy konstytucji WB:

• akty prawa stanowionego (w tym szereg ustaw uchwalonych wieki temu), Habeas Corpus Act (1679), Deklaracja praw (1689), Ustawa sukcesyjna (1701), Wielka Karta Swobód (1215), O parlamencie (1911, 1949), O wspólnotach europejskich (1872), O prawach człowieka (1998), O partiach politycznych i reformach, O reformie konstytucyjnej (2005).

• prawo powszechne (common law) –ta część, która odnosi się do ustroju

• konwenanse konstytucyjne –utrwalone sposoby zachowania się piastunów organów państwa w danej sytuacji. Reguły te nie są zapisane w prawie stanowionym ani w orzecznictwie. Istnieje spór co do prawnego charakter uczynności konwencjonalnej, może polegać na powstrzymaniu się od jakiegoś działania, lub polegać na wydaniu aktu o określonej treści wywodzącej się z prerogatywy monarszej. Np.

  *ustępowanie gabinetu po uchwaleniu wotum nieufności przez izbę gmin,

  *nie wykonywanie przez monarchę prawa weta,

  *konwenans Solisburego –IL powstrzymuje się od odrzucania projektów ustaw, które są bezpośrednią nowelizacją programu wyborczego partii wygranej w wyborach,

  *powołanie na premiera lidera zwycięskiej partii w izbie gmin,

  *mianowanie członków rządów za radą premiera,

  *przyjmowanie dymisji członków rządu w przypadku wotum nieufności.

• orzecznictwo sądowe -kształtuje treść brytyjskiej konstytucji, rośnie znaczenie sądów ze względu na fakt tworzenia ustroju. Prawo brytyjskie ma charakter precedensowy –kieruje się w orzecznictwie poprzednim rozwiązaniem w podobnej sprawie.

• poglądy klasyków (czasami);

ZASADY USTROJOWE WB:

RZĄDY PRAWA –(Rule of Law –A.Dicey (1835-1922), pisał, że utożsamiana była ze stwierdzonym wyrokiem sądowym, brak arbitralności ze strony władz, prawo powinno dotyczyć wszystkich, wolność wobec prawa, kontrola administracji powinna być prowadzona przez sady powszechne, zagwarantowanie praw i wolności poprzez wydanie wyroków, w różnych sprawach i z ich uwzględnieniem. Istnieją rezydualne prawa i wolności, polegające na tym, że jeżeli coś nie jest zakazane przez prawo, to jest dozwolone, z czasem następowała pozytywizacja tych praw. W końcu zostało inkorporowane prawo europejskie.

SUWERENNOŚĆ PARLAMENTU –jest skupiona w parlamencie ZK. Odnosi się do jego wyłącznych kompetencji ustawodawczych oraz wiąże się z najwyższą rangą ustawy w systemie prawnym. Nie istnieją normy, które wiążą parlament, gdyż nie ma materialnej konstytucji. Mówi się o zasadzie supremacji –wiąże się z nadrzędnością parlamentu nad innymi organami wynikającą z jego omnipotencji ustawodawczej (ale chodzi tylko i wyłącznie o ustawodawstwo!). Czynniki wpływające na ograniczenie suwerenności:

*nadrzędność prawa europejskiego w stosunku do krajowego

*obowiązujące ustawy o prawach człowieka

*dewolucja kompetencji –przekazanie części uprawnień parlamentu WB parlamentom krajowym

*rozbudowane kompetencje prawotwórcze rządu (ustawodawstwo delegowane).

Koncepcje suwerenności:

*parlament nie może być związany wolą parlamentu poprzedniego (suwerenność ciągła)

*parlament może uszczuplać swoją uprawnienia i wiązać swoją wolą następne parlamenty (suwerenność obejmująca samą siebie). Na suwerenności ciągłej bazuje zasada domniemanej derogacji. Zasada ta przyjmuje, że jeżeli w danej ustawie nie doszło do wyraźnego uchylenia poprzedniej regulacji, tzn., że do niej doszło!

W 2002r. sąd apelacyjny Anglii w jednym ze swoich wyroków przyjął, że zasada domniemanej derogacji, nie obowiązuje ustaw konstytucyjnych. Do tych ustaw możemy zaliczyć takie, które regulują stosunki między obywatelami, a państwem, rozszerzają bądź ograniczają fundamentalne prawa konstytucyjne.

Zasady konstytucyjne charakteryzują się tylko i wyłącznie tym, że nie ma do nich zastosowania zasada domniemanej derogacji. Nie oznacza to natomiast, że mają one przymioty ustaw konstytucyjnych (szczególna moc prawa, treść, forma).

PODZIAŁ WŁADZ -w obrębie relacji parlament –rząd można mówić tylko o częściowym podziale władz, gdyż są one ściśle związane. Można tu mówić o swoistego rodzaju fuzji władz (W.Bagehot). Jeżeli zasada podziału jest powoływana, to w WB ma ona odniesienie przede wszystkim do niezawisłych sądów. Pomimo tego, że są głosy o tym, że w systemach parlamentarnych nie ma podziału, to jest kilka aspektów, które przemawiają za zasada podziału w WB:

*można mówić o podziale, gdyż nie można mówić o zbliżeniu i współpracy (powiązaniu czegoś co nie jest podzielone. Tak więc parlament i gabinet mimo swoich powiązań musza być rozdzielone

*zasada podziału może przyjmować różne kształty. Istnieją różne koncepcje, budowane na różnych doktrynach. Można więc wysuwać tezę o brytyjskiej koncepcji podziału władz

*wiele instytucji, które służyły jako tezy, ze nie AM w WB podziału władz, zostały już zlikwidowane (np. lord kanclerz). Obecnie LK, to godność, którą przyjmuje Minister Sprawiedliwości. Ustawa z 2005r. nie wykonuje już kompetencji sadowniczych IL.

*w ustroju brytyjskim można dostrzec pewne rozwiązania, które mają prowadzić do wzrostu dystansu (pomniejszeniu fuzji) pomiędzy parlamentem a gabinetem. Np.:

-Apolityczna służba cywilna (nie mogą zasiadać w parlamencie)

-Rozbudowanie funkcji kontrolnej IG (np. działalność funkcji specjalnych, parlamentarnego ombudsmana)

-Funkcjonuje uregulowanie, które nie dopuszcza do łączenia przez więcej niż 95 posłów, stanowiska).

IZBA GMIN –wybierana w wyborach powszechnych. Normy prawa wyborczego mają charakter ustawowy (zaw. w ustawach). Od 1880r. w WB funkcjonują okręgi jednomandatowe. Występuje także równość głosów –do pewnego czasu nie było jej, gdyż wybory miały charakter pluralny. Komisje okręgowe mają za zadanie dokonywać zmiany w liczbie okręgów (obecnie 650). Liczba posłów do IG jest zmienna (obecnie 650)-taka sama jak liczba okręgów. Nad wyborami czuwa Komisja Wyborcza , w skład wchodzą kandydaci wyznaczeni przez monarchę z ludzi przedstawionych przez IG.

CZYNNE PRAWO WYBORCZE:

• Obywatele WB i innych państw ZK, a także obywatele Irlandii pod warunkiem rejestracji w określonym okręgu

• Ukończenie 18 roku życia

NIE POSIADAJĄ:

• Osoby skazane za przestępstwo i osadzone w zakładzie karnym

• Osoby umieszczone w szpitalach psychiatrycznych

• Osoby będące członkami IL

• Osoby skazane za przestępstwo korupcji lub z nielegalne praktyki stosowane w czasie wyborów

BIERNE PRAWO WYBORCZE:

• Przysługują tym samym osobą co czynne, jednak granica wieku wynosi 21 lat.

NIE POSIADAJĄ:

• Cudzoziemcy (oprócz Wspólnoty Narodów i Republiki Irlandii)

• Osoby zamknięte w zakładach psychiatrycznych

• Bankruci

• Osoby z przestępstwem korupcji, skazane za zdradę państwa, skazane na karę pozbawienia wolności powyżej 1 roku.

Posłów do IG obowiązuje zasada niepołączalności, nie mogą nimi być:

• sędziowie

• członkowie służby cywilnej

• członkowie armii

• policjanci

• członkowie parlamentów innych państw za wyjątkiem WN i RIrl.

• Różnorakie inne urzędy określone ustawami

Wybory do IG opierają się na zasadzie większości względnej. Protesty wyborcze Rozpatruje sąd wyborczy składający się z wyższych sądów brytyjskich. Sąd może zarządzić ponowne przeliczenie głosów, nieważność wyborów (z zatwierdzeniem IG).

IZBA LORDÓW:

• Lordowie duchowni (parowie duchowni) –arcybiskupi i biskupi kościoła anglikańskiego

• Parowie dożywotni są mianowani na podstawie ustawy. Nominacji udzielał monarcha za zgodą premiera. Obecnie istnieje w tej sprawie specjalna komisja.

• Parowie dziedziczni wybranie na podstawie ustawy o IL (92 lordów dziedzicznych, z tej liczby 75 zostaje wybranych przez dotychczasowych lordów partyjnych, 15 zostaje wybranych przez IL In pleno (całą) i pełnią oni ważne funkcje w ramach izby. 2 osoby zachowały członkostwo w ramach pełnionych przez siebie urzędów dziedzicznych –Lord Marszałek(odpowiada za przebieg uroczystości koronacyjnych i otwarcie parlamentu) i Lord Wielki Szambelan(odpowiada za Pałac Westminsterski). Wraz z reformą z 1999r członkostwo stracili parowie dziedziczni, którzy byli członkami rodziny królewskiej (zaoferowano im godność para dożywotniego). W tej chwili jest 740 członków IL.

ORGANY IZBY GMIN:

• Speaker –niezalezny, rezygnuje z członkostwa we własnej partii. Kiedy liczba głosó „za” i „przeciw” spiker głosuje.

• Wice speakerzy

• Lider izby –członek gabinetu, przywódca frakcji rządzącej w izbie, prezentuje interesy rządu w parlamencie

• Komisje:

  *całej izby –w skład komisji wchodzą wszyscy posłowie, komisja jest powoływana w celu prac nad formułowaniem ustaw celem stworzenia tej komisji jest uniknięcie formalności, które są kiedy izba jest In pleno

  *ogólne –(w tym wielkie Komisje Regionalne) powoływane w celu rozpatrzenia projektów poszczególnych ustaw. Wśród nich można wyróżnić komisje –drugiego czytania, projektów publicznych, sprawozdawcze, regionalne, do spraw ustawodawstwa delegowanego, europejskie.

  *komisje specjalne –wykonują funkcje kontrolne w stosunku do ministerstw (ich nazwy odp. Ministerstwom). Do tych komisji należą komisje wewnętrzne (zajmujące się sprawami technicznymi).

  *komisje spraw europejskich

ORGANY IZBY LODÓW:

• Speaker wybierany przez wszystkich członków IL na 5 letnią kadencje. Ta sama osoba może być wybrana tylko raz.

• Lider IL –osoba odpowiedzialna za interesy rządu

• Komisje:

*całej izby –w celu pracy nad projektami ustaw lub omówienia ważnych spraw)

*komisje specjalne –nie mają charakteru resortowego ale problemowy (np. komisje spraw gospodarczych, ds. komunikacji), opracowują raporty, które mogą być przedmiotem debaty w Izbie Lordów.

KOMISJE WSPÓLNE IL i IG, są one czasowe, powoływane dla rozpatrzenia projektów ustaw.

Parlamentarna Partia Pracy –frakcja parlamentarna partii Pracy

Komitet ZZ –frakcja parlamentarna konserwatystów

Również pozostałe partie tworzą własne frakcje.

Parlament Brytyjski pracuje w trybie sesyjnym. Każda sesja rozpoczyna się uroczystym otwarciem. Wygłaszana jest wówczas tzw. mowa tronowa, w której monarcha przedstawia plany rządu na sesje parlamentarną. Monarcha wygłasza mowę tronową, w IL, do której na tę okazję ściągają posłowie IG pod przewodnictwem „marszałka czarnej laski”, który jest łącznikiem pomiędzy monarchą, a parlamentem.

W parlamencie WB nie jest znana kadencyjność. Parlamentarzyści uzyskują jedynie okres pełnomocnictwa (najwięcej 5 lat). Wybory zarządza monarcha po konsultacji z premierem. Premier rozpisuje wybory w momencie dla siebie najkorzystniejszym.

Najważniejszym zadaniem parlamentu jest stanowienie prawa. Do 2009r. IL była najwyższą instancją sądowniczą w WB. W połowie XIX wieku ukształtował się konwenans, który mówił o tym, że tylko parowie, którzy byli sędziami mogli decydować o wyrokach. Później wprowadzono tytuł Lorda Apelacyjnego Prawa, osoba ta miała charakteryzować się wysokimi umiejętnościami prawnymi.

Parlament jest organem opiniodawczym w sprawach europejskich dla rządu brytyjskiego.

PROCEDURA USTAWODAWCZA W PARLAMENCIE BRYTYJSKIM:

Wyróżniamy 3 rodzaje projektów ustaw:

• Publiczne, zawierają normy o charakterze generalnym i abstrakcyjnym, skierowane są do dużego kręgu adresatów)

  *rządowe –są przygotowane w ramach rządu, stanowią część programu legislacyjnego rządu

  *projekty posłów prywatnych –zgłoszone przez posłów nie należących do rządu (zarówno w opozycji jak i partii rządzącej)

• Prywatne (dotyczą małej ilości adresatów, dotyczą spraw partykularnych)

• Mieszane (hybrydowe) –łączą cechy pr. publ. i pryw.

PROCEDURA LEGISLACYJNA PROJEKTU PUBLICZNEGO:

1. Może zacząć się w IG i w IL.

2. Projekty są publikowane z Zielonej Księdze. Zostaje przeprowadzona nad nimi dyskusja. Biała Księga –projekty rządu.

3. Prace toczą się w parlamencie w ramach 3 czytań. Jako czytanie rozumie się fazę pracy nad projektem.

   1. Pierwsze czytanie polega na odczytaniu tytułu ustawy (każda ustawa ma dwa tytuły –krótszy i dłuższy) przez sekretarza. W przypadku projektów posłów prywatnych dostarcza się speakerowi makietę.

   2. W ramach drugiego czytania odbywa się ogólna dyskusja nad projektem, zgłasza się ewentualne poprawki. Jeżeli projekt nie został odrzucony, to przesyła się go do specjalnej komisji. Następnie po pracach komisji projekt wraca na posiedzenie plenarne. Posłowie mogą zaproponować poprawki.

   3. Trzecie czytanie polega na ostatecznej weryfikacji projektu.

      W parlamencie WB głosuje się za lub przeciw ustawie poprzez wyjście z pomieszczenia przez odpowiednie drzwi.

4. Jeżeli projekt został zatwierdzony przesyła się go do drugiej izby.

5. Żeby ustawa weszła w życie monarcha musi udzielić sankcji (podpisu).

6. Jeżeli druga izba nie zaakceptowała projektu lub zaproponowała zmiany to projekt wraca do poprzedniej izby.

Pozycja IL jest słabsza niż IG. Zgodnie z konwenansem IL nie może zgłosić poprawek do ustaw finansowych (np. coroczna ustawa finansowa, asygnacyjna, o funduszu skonsolidowanym –odpowiedniki ustawy budżetowej). Ustawy te uchwalane są na podstawie specjalnych planów wydatków. Ograniczeniem jest również konwenans Salisburego (IL nie może odrzucać projektów, które są realizacją programu rządowego). Kolejne ograniczenia nie mają charakteru konwenansowego, ale są oparte na ustawach.

Jeżeli projekt ma charakter finansowy i zostanie przekazany do IL i nie zostanie przez nią przyjęty w ciągu miesiąca, to projekt ten zostaje od razu przesłany do podpisu monarsze. Ustawa ma charakter finansowy tylko wtedy, kiedy dotyczy tylko finansów. Weto może być przełamane przez IG.

PROCEDURA USTAWODAWCZA PROJEKTÓW PRYWATNYCH:

1. W parlamencie te projekty są prezentowane przez promotorów poprzez agentów parlamentarnych (prawników wyspecjalizowanych).

2. Każdy może oprotestować ten projekt, jeśli uważa, że godzi on w jego interes.

3. Jeżeli projekt nie został oprotestowany trafia do Komisji Nieoprotestowanych Projektów

4. Jeżeli został oprotestowany trafia do Komisji, która może powoływać świadków itd.

5. Później przeprowadzane jest głosowanie w jednej i drugiej izbie.

FUNKCJA KONTROLNA:

• Jest realizowana przez opozycję, która tworzy gabinet cieni będący odpowiednikiem rządu w opozycji. Funkcja kontrolna jest ograniczona gdyż partia rządząca ma z reguły decydującą większość.

• Pytania do ministrów dotyczące spraw, którymi się zajmują, na najważniejsze pytania odpowiada także Premier.

• Debaty parlamentarne –debaty tronowe, debaty nad wotum nieufności, debaty budżetowe. Istotną debata jest debata na temat polityki rządu –w ramach dnia opozycji (20 dni jest przeznaczone dla opozycji). Część debat wywoływana jest przez odroczenie posiedzenia (może być on złożony przez opozycję jak i rząd). Debaty dzielą się na dwa rodzaje:

  *zwykłe debaty odrodzeniowe –wylosowani posłowie z tylnich ław mogą pod koniec każdego dnia posiedzenia wywołać dyskusję na temat bieżących spraw.

  *nadzwyczajne debaty odrodzeniowe –może je wywołać każdy poseł w każdym czasie. O dopuszczeniu Rego wniosku decyduje spiker. Jeżeli będzie sprzeczność co do decyzji spikera wówczas wniosek musi poprzeć co najmniej 40 posłów. Jeżeli liczba p. większa niż 10 mniejsza niż 40 –głosowanie.

• Dysputa komisji sejmowych, złożone przez nich zadania wyjaśnień itd.

• Wotum nieufności

• Urząd Parlamentarnego Komisarza do Spraw Administracji (Ombudsman) wniosek składa się do parlamentarzysty

• Generalny Kontroler i Audytor –bada wydawanie i użytkowanie funduszy publicznych

POZYCJA USTROJOWA GŁOWY PAŃSTWA:

• Funkcje reprezentacyjne i opiniodawcze

• Jest częścią parlamentu (król + IL + IG)

• Przyjęto, że król nie posiada prawa weta

• Zwierzchnik sił zbrojnych

• Głowa Kościoła Anglikańskiego, posiada tytuł obrońcy wiary

• Tron jest dziedziczny (ustawa 1701r.), objęcie tronu jest niemożliwe gdy następca jest wyznawcą religii rzymskokatolickiej, bądź zawarł takie małżeństwo

• Monarcha wydaje akty urzędowe wynikające z ustaw, bądź wynikają one z prerogatywy monarszej.

Do najważniejszych uprawnień wydawanych na podstawie ustawy należą uprawnienia osobiste monarchy:

1. Mianowanie premierem osoby należącej do zwycięskiej partii

2. Przyjmowanie dymisji premiera

3. Rozwiązywanie parlamentu (na wniosek Premiera). W niektórych przypadkach monarcha może nie przyjąć wniosku premiera (np. przez niekonstytucyjne zachowanie premiera)

Uprawnienia monarchy w sferze prawotwórstwa:

• Podpisuje ustawy

• Może razem z Tajną Radą wydawać rozporządzenia monarsze,. Podstawą takiego rozporządzenia może być prerogatywa lub ustawa. Jeżeli rozporządzenie jest wydane na podstawie prerogatywy, to zaliczane jest do aktów pierwotnych, w przeciwnym razie ustawodawstwo delegowane.

• Może wydawać akty urzędowe

• Akty o charakterze generalnym i abstrakcyjnym (na podstawie prerogatywy monarszej, niekiedy opartej na konwenansie)

• Monarcha podpisuje ustawy –udziela sankcji ustawy

• Przyjmuje się, że raczej nie może posługiwać się wetem

• Zwołuje pierwsze zebranie parlamentu

• Monarchę chroni całkowity immunitet sądowy, nie może zostać skazany w procesie impeachmentu, nie ponosi odpowiedzialności politycznej. Pozycje króla chronią dwie ustawy wyrażone premiami:

  *król nie może działać źle

  *król nie może działać sam (każdy akt prawny królewski musi być kontrasygnowany przez premiera lub ministra)

  Istnieje odpowiedzialność Korony (jako państwa) za naruszanie zobowiązań cywilnych (nie króla ale państwo). Dziedziczność tronu powoduje, że jest on wyłączony z polityki, nie zabiega o władze, bo ma ją on zapewniona. Prowadzi, to do tego, że ma on autorytet.

RZĄD BRYTYJSKI:

Termin ten odnosi się do politycznych stanowisk WB w obrębie władzy centralnej. Każdy minister musi być członkiem IG lub IL (stąd nie więcej niż 95 posłów może być członkiem rządu). Przez ministrów korony będziemy rozumieli każdy polityczny urząd państwowy w ramach Jej Królewskiej Mości. Natomiast w skład gabinetu wchodzą ważniejsi współpracownicy powołani przez Premiera. Gabinet wykształtował się wraz z ukształtowaniem Tajnej Rady (wyłonił się z niej). W skład gabinetu wchodzą:

• Posłowie

• Lordowie (stanowią rzadkość).

Aparatem obsługującym Gabinet jest sekretariat gabinetowy. Obecnie w skład gabinetu wchodzi 22 ministrów. Rola gabinetu zaczęła się zmniejszać wraz ze wzrostem znaczenia Premiera. Na osłabienie pozycji gabinetu wpłynęły komitety gabinetowe i gabinetu kuchennego.

Tajna Rada do dziś pozostaje odrębnym organem. Gabinet miałby być jedynie organem wykonawczym rady. Do TR należą:

• Członkowie rodziny królewskiej

• Osoby piastujące urzędy honorowe (arcybiskupi np.)

• Członkowie Sądu Najwyższego i innych wysokich sądów

• Członkowie gabinetu

Funkcje przewodniczącego TR (Lord Przewodniczący TR). Zgodnie z konwenansem tytuł ten otrzymuje członek parlamentu, który wchodzi w skład gabinetu (obecnie wicepremier).

TR posiada 2 funkcje:

• Prawotwórczą –sprowadza się do wykonania rozporządzeń monarszych w radzie oraz rozporządzeń rady. Kompetencja ta wynika z prerogatywy monarszej albo ustawy.

• Sądową –w ramach TR funkcjonuje komitet sądowy. Pełni funkcje ostatecznej instancji od orzeczeń sądów najwyższych we Wspólnocie Państw.

Ministrowie ponoszą solidarną odpowiedzialność polityczną w postaci wniosku o wotum nieufności (albo monarcha podaje do dymisji premiera lub rozwiązuje parlament). Ministrowie ponoszą odpowiedzialność indywidualną –polega na wymuszaniu ustąpienia. Ministrowie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności prawnej w ramach procedury impeachmentu (zarzuty wnosi IG, które wymierza IL).

Członkowie gabinetu i rządu za odpowiednie przestępstwa odpowiadają przed sądami powszechnymi.

SĄDOWNICTWO:

Sąd Najwyższy (Supreme Court) rozpoczął swoja działalność w dniu 1 października 2009 r. Powstał on w miejsce Komitetu Apelacyjnego Izby Lordów. Jego utworzenie było centralnym zadaniem w ramach pakietu reform ustrojowych przewidzianych w ustawie z 2005 r. (Constitutional Reform Act). W skład Sądu weszli dotychczasowi lordowie prawa (tj. orzekający wcześniej w ramach Komitetu Apelacyjnego Izby Lordów tzw. Lords Appeal in Ordinary). Kolejni sędziowie mają się rekrutować spośród kandydatów rekomendowanych właśnie przez specjalną komisję selekcyjną.

Kompetencje:

a) rozpatruje apelacje w sprawach cywilnych i karnych od orzeczeń Sądu Apelacyjnego Anglii i Walii oraz od orzeczeń Sądu Apelacyjnego Irlandii Północnej;

b) rozpatruje apelacje w sprawach cywilnych od orzeczeń Sądu Naczelnego Szkocji;

c) rozpatruje apelacje w pewnych sprawach od orzeczeń Wysokiego Sądu Anglii i Walii oraz Wysokiego Sądu Irlandii Północnej¹;

d) rozpatruje apelacje od orzeczeń Wojskowego Sądu Apelacyjnego;

e) rozpatruje sprawy sporne związane z procesem dewolucji kompetencji, przejmując dotychczasowe obowiązki Komitetu Sądowego Tajnej Rady w tym zakresie

***

Pozostałe organy sądowe mają charakter regionalny

Anglia i Walia:

Wyższe sądy: Wysoki Sąd (High Court of Justice), Sąd Koronny (Crown Court) oraz Sąd Apelacyjny (Court of Appeal).

Wysoki Sąd składa się z Wydziału Ławy Królewskiej, Wydziału Kanclerskiego i Wydziału Rodzinnego. Wysoki Sąd orzeka przede wszystkim w sprawach cywilnych, które rozpatruje w pierwszej instancji (sprawy najwyższej wagi) lub jako sąd odwoławczy od orzeczeń sądów hrabstw. W ramach Wydziału Ławy Królewskiej wyodrębniono w 2000 r. specjalną jednostkę – Sąd Administracyjny, który rozpatruje przede wszystkim sprawy z zakresu administracji publicznej najczęściej w ramach specjalnej procedury zwanej rewizją sądową (judicial review of administrative actions)

Sąd Koronny natomiast posiada równy status z Wysokiem Sądem. Rozpatruje on poważniejsze sprawy karne w pierwszej instancji oraz odwołania od orzeczeń sądów magistrackich.

Z kolei Sąd Apelacyjny składa się z dwóch wydziałów i rozpatruje w drugiej instancji odpowiednio sprawy cywilne oraz sprawy karne, a także odwołania od orzeczeń wspomnianego wyżej Sądu Administracyjnego.

Niższymi sądami dla Anglii i Walii są sądy hrabstw (county courts), w których zasiadają sędziowie okręgowi (circuit judges) oraz dystryktowi (district judges) – właściwe w sprawach cywilnych, oraz sądy magistrackie (magistrate’s courts).

Szkocja

W Szkocji wyższym sądami są Sąd Naczelny (Court of Session) oraz Wysoki Sąd (High Court of Justiciary). Sąd Naczelny składa się z dwu izb: Izby Zewnętrznej (Outer House) oraz Izby Wewnętrznej (Inner House). Izba Zewnętrzna rozpatruje w składach jednoosobowych niektóre sprawy cywilne w pierwszej instancji oraz rozpatruje też sprawy złożone w trybie judicial review of administrative actions, Izba Wewnętrzna zaś orzeka w drugiej instancji w sprawach cywilnych. Wysoki Sąd jest wyższym sądem rozpatrującym sprawy karne. Oprócz orzekania w drugiej instancji, zajmuje się też najbardziej poważnymi przestępstwami jako sąd pierwszej instancji. Wówczas obraduje w większych miastach na terenie całej Szkocji.

Sądami niższymi rozpatrującymi sprawy cywilne i karne są sądy szeryfów. Od 2007 r. – drobne sprawy kryminalne rozstrzygane są w sądach pokoju (Justice of the Peace Courts), które docelowo mają zastąpić istniejące jeszcze w niektórych okręgach sądowych tzw. sądy dystryktowe (district courts).

Irlandia Północna

W Irlandii Północnej struktura sądów i ich właściwość rzeczowa jest analogiczna jak w Anglii i Walii, a sądy posiadają identyczne nazwy, tj. w przypadku sądów wyższych są to Wysoki Sąd, Sąd Apelacyjny oraz Sąd Koronny, zaś niższych: sądy hrabstw oraz sądy magistrackie.

***

Pewne funkcje sądownicze wykonuje też Komitet Sądowy Tajnej Rady

W skład Komitetu Sądowego Tajnej Rady obecnie wchodzą: 1) sędziowie Sądu Najwyższego; 2) czynni i emerytowani sędziowie Sądu Apelacyjnego Anglii i Walii oraz Irlandii Północnej (zwani lordami Justices of Appeal) i szkockiej Izby Wewnętrznej Sądu Naczelnego; piętnastu sędziów z sądów najwyższych krajów Commonwealthu. Ustawa z 1908 r. wprowadziła możliwość zasiadania w Komitecie sędziemu sądu, którego orzeczenie było przedmiotem apelacji.

Do dnia dzisiejszego Komitet orzeka w ostatniej instancji w sprawach napływających z niektórych krajów Commonwealthu, ale jego pozycja w tym zakresie została mocno ograniczona, wykonuje też pewne kompetencje rozjemcze w sprawach Kościoła anglikańskiego. Komitet Sądowy ponadto do niedawna rozstrzygał konflikty kompetencyjne powstałe w związku z działaniem zdewaluowanych organów regionalnych, ale właściwość rzeczową w tym zakresie przejął Sąd Najwyższy.

***

Najważniejsze urzędy sędziowskie są obsadzane przez monarchę na wniosek Lorda Kanclerza lub (w zależności od stanowiska) szefów rządów Walii, Szkocji i Irlandii Północnej. W celu wyłonienia niezależnych kandydatów funkcjonują specjalne komisje nominacyjne (odrębnie dla Anglii i Walii, Szkocji, Irlandii Północnej) oraz powoływane są specjalne panele konkursowe. Sędziowie sądów wyższych mogą być usunięci z urzędu przez monarchę tylko na tzw. adres (wniosek) uchwalony przez obie izby parlamentu brytyjskiego lub odpowiednio parlamentu szkockiego.

REPUBLIKA FEDERALNA NIEMIEC:

KONSTYTUCJA:

1. ZASADA SUWERENNOŚCI NARODU

2. ZASADA DEMOKRACJI PRZEDSTAWICIELSKIEJ (nie ma referendum)

3. ZASADA PAŃSTWA PRAWNEGO (wszelkie działania władz muszą być zgodne z prawem)

4. ZASADA PAŃSTWA SOCJALNEGO (przepis ma charakter dyrektywy do państwa)

5. ZASADA PODZIAŁU WŁADZY

6. ZASADA FERERALIZMU -16 krajów (landów), każdy z nich jest wyposażony we własny aparat władzy (u, w, s), każdy land może posiadać także własną konstytucję, byle była ona zgodna z konstytucja RFN. Normy prawa zwykłego nie mogą być ustalone przez landy. Wszystko, to regulowane jest w II rozdziale konstytucji. Wprowadzona jest zasada domniemania kompetencji krajów związkowych. Federacja ma przede wszystkim kompetencje ustawodawcze, landy kompetencje administracyjne i sądownicze.

Kompetencje dzielimy na:

• Wyłączne –może być regulowane tylko przez prawodawstwo federacji. Formalnie federacja może regulować formę dziedzin zastrzeżonych dla ustawodawstwa konkurencyjnego tylko wtedy, gdy dotyczy potrzeb w skali państwa. Funkcjonuje jednak art. 93, 2a, w którym jest mowa, że jeżeli dany kraj uważa, że dana spraw powinna leżeć tylko i wyłącznie w jego kompetencji, może poprosić Trybunał o zakwestionowanie kompetencji federacji w tej sprawie.

• Konkurencyjne –może być regulowane na poziomie Federacji i Kraju.

Prawa podstawowe I rozdziału konstytucji SA bezpośrednio wiążące. Bardzo mocno zaznaczone jest prawo godności człowieka (wynika, to z historii). Możliwe są także ograniczenia praw podstawowych w przypadkach:

• Wynikać może z ustawy o służbie wojskowej w stosunku do wojskowych (chodzi o wolność wyrażania poglądów, wolność do petycji i zgromadzeń)

• Ustawy o obronie (wolność swobodnego poruszania się, nienaruszalności mieszkania)

• Podczas wyraźnego określenia w konstytucji, że dane prawo może być ograniczone przez ustawę (jednak żadne ograniczenie nie może naruszyć treści istoty prawa podstawowego)

BUNDESTAG:

liczba d. jest zmienna, ustalana każdorazowo.

Wybory: bezpośrednie, wolne, równe, tajne głosowanie

Kadencja kończy się wraz z wyborem nowego. Bierne i czynne prawo wyborcze mają obywatele, którzy ukończyli 18 rok życia. Obecnie istnieje 299 okręgów jednomandatowych, poza tym istnieją okręgi pokrywające się z landami (proporcjonalne głosowanie). Wyborca oddaje dwa głosy –jeden w okręgu jednomandatowym, drugi w okręgu wielomandatowym. Połowa miejsc jest obsadzana w wyborach proporcjonalnych (landy), połowa w większościowych (299 okręgów). Dzielnik –ogólna liczba głosów, dzielona przez ogólną liczbę mandatów. Podział mandatów:

• Liczba głosów oddanych na poszczególną listę dzielimy przez określoną liczbę (tzw. dzielnik) i otrzymujemy ilorazy

• Ustalamy kto wygrał w okręgach jednomandatowych

• Liczba mandatów uzyskanych w wyborach jednomandatowych jest odejmowana od liczby mandatów w wyborach proporcjonalnych (z tym, że mandaty w wyborach jednomandatowych są gwarantowane)

• Mandaty nadwyżkowe otrzymywane są wtedy, gdy partia otrzymała więcej mandatów w głosowaniu niż jest uprawniona przez proporcjonalne, dostaje te mandaty –nadwyżkowe.

• Próg wyborczy 5%

• W ramach głosowania proporcjonalnego głosuje się na partię (listę)

Teraz 598, w wyniku ostatnich wyborów -622 posłów do Bundestagu.

ORGANY BUNDESTAGU:

• Przewodniczący (wybierany przez Bundestag), wiece przewodniczący (przewodniczący frakcji).

• Prezydium (przewodniczący i zastępca)

• Rada seniorów –przewodniczący, z-cy przewodniczących, oraz 23 deputowanych wytypowanych przez poszczególne frakcje

• Komisje: ds. unii europejskiej, spraw zagranicznych, obrony, petycji (zajmuje się rozpatrywaniem petycji i zażaleń do Bundestagu)

Rodzaje komisji:

• Stałe (obecnie 22), zajmują się projektami ustaw, Bądź określonymi problemami. Mają charakter resortowy.

• Ankietowe –w celu rozstrzygnięcia danej sprawy

• Śledcze –w celu zbadania określonych spraw

• Wspólne –składa się z członków Bundestagu i Bundesratu, wypełniają funkcje w stanach nadzwyczajnych

• Mediacyjna -16 czł. Bundestagu i 16 czł. Bundesratu, ma za zadanie formułowanie projektów ustaw

Deputowany do Bundestagu ma mandat wolny i nie jest związany instrukcjami wyborczymi. Posiada immunitet materialny w ramach wykonywanej funkcji (oprócz naruszenia czci).

Immunitet formalny –chroni przed odpowiedzialnością za przestępstwa, nie dotyczy wykroczeń.

Posłem nie może być sędzia, czy prezydent.

FUNKCJE BUNDESTAGU:

1. KONTROLNA

   –udzielanie rządowi absolutorium (analizę wykonania budżetu analizuje Federalna Izba Obrachunkowa,

   -Prawo żądania informacji sprawozdania rządu

   -Pytania posłów

• Duże (odpowiednik interpelacji) zgłoszone przynajmniej 5% posłów lub frakcję. Rząd może odmówić udzielenia odpowiedzi, ale wtedy jest prawo debaty na ten temat (potrzeba 5% posłów)

• Małe, podobne do dużych, ale nie mogą być przyczyną debaty

• Krótkie –ustne, przez pojedynczych posłów (w Polsce odpowiednikiem są „pytania o sprawy bieżące”)

  -Możliwość wstrzymania użycia przez rząd sił zbrojnych

  -Wyrażanie zgody na zawieranie przez prezydenta umów międzynarodowych, regulujących stosunki polityczne lub będących przedmiotem ustawodawstwa federalnego

  -Konstruktywne wotum nieufności

1. USTAWODAWCZA

2. EUROPEJSKA –ma uprawnienia opiniodawcze w sprawach projektów europejskich przez rząd zajmowanych stanowisk

3. KREACYJNA –ma kompetencje do obsadzania stanowisk i m.in. wybiera kanclerza

BUNDESRAT

• Nie posiada kadencji a skład zmienia się wraz ze zmianą rządów w poszczególnych landach. Bundesrat składa się bowiem z przedstawicieli rządów landów. Każdy kraj posiada przynajmniej 3 głosy (powyżej 2mln -4, powyżej 6mln -5, powyżej 7mln -6).

• Mandat członków Bundesratu jest związany instrukcjami. Członkowie Bundesratu mogą oddawać głosy za swoje landy.

ORGANY:

1. Przewodniczący, zastępcy (roczna kadencja)

2. Prezydium (przewodniczący, w-ce prz.)

3. Stała Rada pomocnicza (przedstawiciele prezydium, pełnomocnicy rządów krajowych).

4. Komisje (na ogół stałe), w skład komisji Bundesratu mogą wchodzić inni członkowie rządów krajowych lub ich pełnomocnicy.

FUNKCJE:

• Udział w uchwalaniu staw

• Kontrolna:

  1. Udziela absolutorium

  2. Wysłuchuje różnych informacji i raportów wydawanych przez rząd

  3. Pytania do rządu

  4. W czasie działania stanów nadzwyczajnych kontroluje rząd

  5. Wyraża zgodę na zawieranie umów międzynarodowych

  6. Zgoda Bundesratu wymagana jest na wydanie niektórych rozporządzeń

• Kreacyjna –ograniczona –ma wpływ na funkcjonowanie rządu tylko w przypadku wyższej konieczności ustawodawczej

PROCEDURA USTAWODAWCZA

1. Ustalanie zmian ustawy zasadniczej –może odbyć się na podstawie projektu ustawy Bundestagu i Bundesratu, wymagana większość kwalifikowana 2/3 (tu i tu). Zasady niezmieniane w konstytucji:

   -podział państwa na kraje

   -zasady art. 1 (prawa człowieka) i art.20 (demokratyczne, socjalne, prawne państwo)

2. Zwykła procedura legislacyjna, inicjatywa:

   -co najmniej 5% posłów

   -Bundesrat, Rząd Federalny (wymagana wzajemna opinia)

   Po uchwaleniu w Bundestagu, ustawa trafia do Bundesratu.

   Ok. 60% uchwalanych ustaw wymaga zgody Bundesratu, reszta nie. Ale nawet jeśli nie wymaga, to może się odwołać. Bundesrat ma prawo zwołania komisji obu izb w ciągu trzech tygodni od przekazania mu ustawy .

   W procesie legislacyjnym weto zawieszające ma również rząd, może żądać aby Bundestag zastanowił się jeszcze raz. Rząd musi się zgodzić na ustawę, która podwyższa lub uszczupla wydatki budżetowe.

   Jeżeli nie doszło do uzgodnień –proces ustawodawczy upada (gdy konieczna jest zgoda Bundesratu).

   -weto RzF –rząd może zażądać od Bundestagu w ciągu 4tygodni ponownego uchwalenia ustawy, ma ono jednak znaczenie jedynie teoretyczne –gdy byłby konflikt.

   Rząd musi się zgodzić na wszystkie ustawy, które by powiększały wydatki budżetowe lub je uszczuplały.

3. Uchwalanie ustawy budżetowej,

   • inicjatywę ustawodawczą posiada wyłącznie rząd federacji

   • ustawę uchwala Bundestag

TWORZENIE RZĄDU FEDERALNEGO:

• O liczbie ministrów decyduje kanclerz, jeżeli jednak w konstytucji jest mowa o ministrze z nazwy, należy go powołać

• Rząd powoływany jest w 3 turach:

1. Kanclerz wybierany przez Bundestag na wniosek prezydenta, wybiera się go absolutną większością

2. Jeżeli kanclerz nie zostanie wybrany, to Bundestag wybiera kandydata

3. Przedstawieni zostają kandydaci i ten, który dostał najwięcej głosów zostaje. Jeżeli kandydat dostaje bezwzględną większość głosów, to prezydent musi go powołać. Jeżeli będzie, to zwykła większość, to prezydent może powołać kanclerza („kanclerz mniejszości”) albo może rozwiązać Bundestag. Wszyscy kanclerze jak na razie –wybrani w I turze.

OBALENIE RZĄDU:

• Tylko gdy zostanie złożony wniosek o konstruktywne wotum nieufności (z kandydatem na nowego kanclerza)

• Kanclerz składa wniosek do Bundestagu o zaufanie (może połączyć go z ustawą). Jeżeli to wotum nie zostanie uchwalone, Bundestag w ciągu 21 dni może powołać nowego kanclerza. Jeżeli nie zdoła tego zrobić wotum zaufania nie skutkuje dymisją kanclerza (kanclerz może również wnioskować do prezydenta o rozwiązanie Bundestagu).

SYSTEM KANCLERSKI

W Niemczech ukształtował się system kanclerski –charakterystyczna jest instytucja konstruktywnego wotum nieufności. Kanclerz stanowi zwornik kolegialnego rządu, sam rozstrzyga o działalności ministrów, decyduje o ich dymisji, kanclerz kieruje rządem, zwraca się z wytycznymi, w stanie obrony (stan nadzwyczajny) władza należy do kanclerza.

KOMPETENCJE RZĄDU:

• Wykonywanie ustaw

• Kształtowanie polityki zewnętrznej i wewnętrznej

• Inicjatywa ustawodawcza

• Możliwość wydawania rozporządzeń

• W sytuacji katastrofy, stanu nadzwyczajnego może wydawać polecenia rządom krajowym

• Nie ma odrębnej odpowiedzialności konstytucyjnej ministrów, odpowiadają oni na tych samych zasadach co inni za czyny niezgodne z prawem

PTREZYDENT FEDERALNY

Wybiera go zgromadzenie federalne. Jest to odrębny organ państwa powołany do wyborów prezydenta. W jego skład wchodzi: Bundestag, przedstawiciele wybrani przez parlamenty krajowe.

Bierne prawo wyborcze: każdy Niemiec, który ukończył 40rok życia i ma czynne prawo wyborcze do Bundestagu.

1. Tura –prezydent musi uzyskać absolutną większość głosów

2. Tura ---

3. wygrywa ten kandydat, który uzyskał największa liczbę głosów

Prezydenta obowiązuje zasada incompatibilitas –nie może łączyć swojej funkcji z innymi. W razie niemożności wykonywania funkcji prezydenta zastępuje go przewodniczący Bundesratu .

Prezydent Federalny nie jest odpowiedzialny politycznie gdyż jego akty urzędowe wymagają kontrasygnaty, oprócz:

• mianowania kanclerza

• powoływania kanclerza mniejszości

• rozwiązywanie Bundestagu w określonych warunkach

• powierzanie kanclerzowi ministrom dalszego sprawowania urzędu do czasu wyboru nowego rządu

UPRAWNIENIA PREZYDENTA JAKO CZĘŚCI EGZEKUTYWY:

• Reprezentacyjne

• Zawieranie umów międzynarodowych (niektóre musza mieć zgodę)

• Wysyłanie i przyjmowanie przedstawicieli dyplomatycznych

• Ogłasza zakończenie stanu obrony (ustawa przez parlament)

UPRAWNIENIA PREZYDENTA W STOSUNKU DO WŁĄDZY USTAWODAWCZEJ:

• Przedstawia kandydata na kanclerza

• Rozwiązuje Bundestag (na wniosek kanclerza w sytuacji gdy nie zostało uchwalone wotum zaufania, lub w sytuacji gdy został powołany kanclerz mniejszości)

• Ogłaszanie stanu wyższej konieczności ustawodawczej (wniosek kanclerza)

• Promulgacja ustaw

• Może zgłosić zastrzeżenia o niekonstytucyjności ustaw (jedynie SA przypuszczenia ze mógłby tak zrobić)

• Może wnioskować o zwołanie nadzwyczajnego posiedzenia sejmu (może to również zrobić kanclerz i 1/3 deputowanych).

UPRAWNIENIA W STOSUNKU DO RZĄDU:

• Przedstawia kandydata na kanclerza

• Zatwierdza regulamin rządu

• powierzanie kanclerzowi ministrom dalszego sprawowania urzędu do czasu wyboru nowego rządu

UPRAWNIENIA W STOSUNKU DO WŁADZY SĄDOWNICZEJ:

• mianuje i odwołuje sędziów (może te uprawnienia subdelegować)

Prezydent federalny ponosi odpowiedzialność konstytucyjną na zasadzie deliktu konstytucyjnego –umyślnego naruszenia konstytucji lub innej ustawy federalnej. Wniosek w sprawie postawienia prezydenta w stan oskarżenia może wnieść -1/4 Bundestagu lub ¼ Bundesratu. Oskarżenie rozpatruje Federalny Trybunał Konstytucyjny.

Stan wyższej konieczności ustawodawczej –następuje w sytuacji gdy Bundestag nie uchwalił wotum zaufania rządowi i nie został przez prezydenta rozwiązany. Wiąże się on z konkretnym projektem ustawy, które nie został uchwalony przez Bundestag pomimo tego, ze został określony jako pilny. W ciągu 6 miesięcy od zgłoszenia stanu wyższej konieczności może być rozszerzony do każdej innej ustawy.

SYSTEM PARLAMENTARNO-GABINETOWY:

• Występują dwa ośrodki władzy wykonawczej –głowa państwa i rząd, głowa państwa powinna być bardziej bierna niż aktywna w polityce.

• Zasada kontrasygnaty.

• Parlament sprawuje kontrolę nad rządem

• Solidarna odpowiedzialność członków gabinetu (członek zostanie usunięty z gabinetu nawet jeśli nie popełnił błędu)

• Istnieją możliwości równoważenia możności obalenia rządu poprzez zgłaszanie wotum nieufności i obalenia parlamentu

• Władza wykonawcza (rząd) pochodzi od władzy ustawodawczej

SĄDOWNICTWO:

Sądy federalne:

Istnieją odrębne trybunały dla każdej dziedziny sądownictwa

Trybunał Federalny (Bundesgerichtshof) w zakresie sądownictwa powszechnego

Federalny Sąd Administracyjny (Bundesverwaltungsgericht) w zakresie sądownictwa administracyjnego

Federalny Sąd Pracy (Bundesarbeitsgericht) w zakresie spraw z zakresu prawa pracy

Federalny Sąd Socjalny (Bundessozialgericht) w zakresie praw socjalnych

Federalny Trybunał Finansowy (Bundesfinanzhof) w zakresie spraw finansowych

Sędziowie są formalnie mianowaniu są przez prezydenta federalnego, a powoływani przez federalnego ministra sprawiedliwości we współdziałaniu z Komisją Wyboru Sędziów (składa się z krajowych ministrów sprawiedliwości oraz członków wybranych przez Bundestag

Sędziowie mogą być przeniesieni lub usunięci z urzędu tylko przez Federalny Trybunał Konstytucyjny na wniosek Bundestagu jedynie w przypadkach określonych w ustawie.

Sądownictwo krajowe:

Z reguły dwie instancje a sądy najwyższe są tworzone odrębnie dla poszczególnych działów

STANY ZJEDNOCZONE:

Pierwszą organizacją jaka powstała w Ameryce Płn. Była konfederacja.

ZASADY:

1. PODZIAŁU WŁADZ (Kongres, senat, Zgromadzenie reprezentantów)

• Prezydent –wykonawcza

• Władza sądownicza –sąd najwyższy i sądy stanowe (na podstawie ustaw)

Niepołączalność (zasada incompatibilitas) jest tylko na poziomie władz federalnych. Zasada podziału władz została wyposażona w różny system hamulców i równoważników. Np. prezydent posiada możliwość weta wykonawczego. Władza ustawodawcza decyduje o możliwościach wydatkowych władzy wykonawczej. Prezydent za zgodą _____ powołuje sędziów. Sądy oddziałowywują na innych przez instytucję rewizji sądowych –sprawdzanie konstytucyjności.

1. ZASADA FEDERALIZMU wprowadza podział funkcji ustawodawczej i wykonawczej, wykonywaniem ustaw federalnych zajmują się agendy federalne a ustaw stanowych –agendy stanowe.

2. WERTYKALNY PODZIAŁ WŁADZY (pionowy), wprowadzone jest w konstytucji domniemanie kompetencji na rzecz ustawodawstwa stanowego. SA jednak tzw. „uprawnienia zarezerwowane” (dla federacji), a także „delegowane” (przekazane ustawodawstwu federalnemu). Występują też uprawnienia immamentne (wszelkie zagadnienia związane z prowadzeniem polityki międzynarodowej). Kompetencje wynikowe –suma kompetencji przypisanym organom federalnym. Zgodnie z klauzulą supremacyjną federacja ma pierwszeństwo w kompetencjach. Jeżeli już kiedyś federacja uregulowała jakąś kwestię, to stany nie mogą później w tej sprawie decydować („zawłaszczenie kompetencji”).

Kongres –władza ustawodawcza

–konstytucja nie określiła liczby przedstawicieli IZBY REPREZENTANTÓW,

SENAT jest przedstawicielem stanów –każdy stan posiada dwóch senatorów.

Czynne prawo wyborcze: obywatele, którzy ukończyli 18 rok życia.

Bierne: do IR -25 lat, obywatelstwo, obowiązek mieszkania w jednym stanie przez przynajmniej 7lat (domicyl).

Bierne do Senatu: 30 lat, obywatelstwo, domicyl -10lat, (w USA).

Wybory większościowe. Każda z izb może pozbawić mandatu deputowanego. Immunitet dotyczy kongresmenów tylko w czasie trwania sesji i nie dotyczy ciężkich przestępstw. Kadencja IR -2 lata (2 sesje). Senatorowie nie posiadają kadencji są wybierani osobno.

Na czele IR stoi speaker, zostaje wybrany większością bezwzględną z partii wygranej. Speaker decyduje także o członkach komisji. Jeżeli natomiast prezydent jest z innej partii niż speaker, rola spikera rośnie (staje się głównym opozycjonistą). Komisje w IR są stałe (wykonują funkcje ustawodawcze i kontrolne). Istnieją tez komisje specjalne. Nad pewnymi projektami debatuje IR pod postacią Komisji Całej Izby.

Przewodniczącym senatu jest w-ce Prezydent USA, ale w praktyce Senat wybiera faktycznego przewodniczącego. W senacie również działają komisje stałe i specjalne.

Działają też komisje wspólne (członkowie całego kongresu), mają charakter:

• Mediacyjny (uzgodnienie projektu ustawy przez dwie izby)

• Dla określonej sprawy

Główną funkcja Kongresu jest ustawodawstwo realizowane przez:

• Ustawy (publiczne –generalne i abstrakcyjne i indywidualne)

• Rezolucje (np. poprawki) nie wszystkie rezolucje nie mają charakteru normatywnego. W formie rezolucji jest ustalany budżet (uchwalają go obie izby), ustawy asygnacyjne (apriopriacyjne) i autoryzacyjne są uchwalane aby budżet mógł być wykonywany. Autoryzacyjne przewidują programy i kierunki działania władzy wykonawczej w dany roku budżetowym. Ustawy asygnacyjne –wyrażają zgodę na uruchomienie określonych środków finansowych (kredytów) na wykonanie budżetu. Te dwie powyższe ustawy reprezentują pewne rodzaje hamulców legislatywy wobec egzekutywy (tzw. „władza nad sakiewką”).

PROCES USTAWODAWCZY:

Inicjatywa ustawodawcza może być złożona zarówno w IR jak i w senacie, ale ustawy finansowe tylko w IR. Inicjatywę ustawodawczą posiadają tylko członkowie Kongresu, ale zwyczajem jest, że czynią to na prośbę jakiś środowisk.

Jeżeli druga izba przyjmie projekt ustawy trafia on do podpisu prezydenta. Jeżeli odrzuci trafia do kosza. Jeżeli druga izba wprowadzi poprawki, to tekst trafia do pierwszej izby i głosują oni nad nią, lub powołują Komisję obu izb w celu ustalenia tekstu jednolitego.

Ważną funkcją jest funkcja kontrolna egzekutywy, lecz władza wykonawcza jest politycznie odpowiedzialna przed władzą ustawodawczą. Kongres realizuje f. kontrolną przez:

• Władzę nad sakiewką

• Komisje dochodzeniowe –prowadzą dochodzenia, powołują świadków itd.

• Komisje stałe –też mogą prowadzić dochodzenia (choć główną funkcją jest ustawodawstwo)

• Izby mogą żądać przygotowania raportów i sprawozdań od departamentów

• Weto legislatywy –uchwalanie ustaw, które rezerwują kongresowi prawo zatwierdzania działań i decyzji organów wykonawczych (nie została ta praktyka ustanowiona w konstytucji)

Formalnie Kongres decyduje o stanie wojny, w praktyce decyduje prezydent powołując się na mus niesienia ochrony państwa. W 1974r. wprowadzono jednak zasadę, że prezydent może wprowadzić wojnę w stanie napaści na państwo lub zaatakowania amerykańskich wojsk.

Kongres posiada pewne elementy działające jako hamulce i równoważniki. Senat zatwierdza nominację prezydenta (na urzędy federalne w tym sędziów), nie chodzi tu o doradców prezydenta. Senat udziela zgody na związanie się traktatami międzynarodowymi (prezydent to omija poprzez zawieranie porozumień administracyjnych). Władza nad sakiewką. Weto legislacyjne (poza konstytucyjne).

PREZYDENT STANÓW ZJEDNOCZONCYH:

• Wybierany w wyborach pośrednich na 4letnią kadencję (tylko 2 razy!)

• Przy wyborach elektorów stosowane są listy elektorów, każdy stan ma tyle elektorów na liście ile ma mandatów w kongresie). Głosuje się na całą listę elektorów.

• Konstytucja przewiduje procedurę rezerwową –jeżeli elektorzy nie s,ą w stanie wybrać prezydenta, kompetencja ta przechodzi na kongres –głosuje się stanami a nie jak kongres.

• Bierne prawo wyborcze -35lat, urodzenie w USA, 14 letni domicyl.

• Prezydent składa przysięgę na ręce prezesa Sądu Najwyższego

Prezydent posiada pełnię władzy wykonawczej –na czele departamentów stoją jego współpracownicy (nie jest to organ konstytucyjny) powoływani są za zgoda senatu. Prezydent posiada kompetencje:

• Naczelnego wodza

• Zawiera traktaty międzynarodowe

• Obsadza urzędy federalne

• Posiada prawo łaski (nie obowiązuje osoby skazanej w ramach impeachmentu)

• Od czasu do czasu przedstawia informacje o stanie unii

• Prawo zwoływania i odwoływania izb w razie niepowodzeń

• Przyjmowanie ambasadorów

• Wierne wykonywanie ustaw

• UPRAWNIENIA INHERENTNE PREZYDENATA (pochodne w stosunku do tych, które są wyraźnie określone w konstytucji):

• Posiada uprawnienia do wydawania rozporządzeń wykonawczych

• Podlegają mu wszyscy członkowie władzy wykonawczej (szefowie departamentów, ciała, które nie zostały włączone do gabinetu –nie ma departamentów, agencje wykonawcze itp.) najmniej podlegają mu niezależne komisje (agencje) regulacyjne –tworzone na podstawie ustawy, mogą wydawać akty normatywne w przyznanych im zakresach, posiadają uprawnienia quasi-sądowe.

PREZYDENT MOŻE WPŁYWAC NA USTAWODASTWO PRZEZ:

• Podpisywanie ustaw

• Przedstawianie projektów ustaw przez orędzie do kongresu lub konkretnych kongresmenów

• Rozporządzenia wykonawcze (wpływa na prawodawstwo)

• Posiada prawo weta zawieszającego (aby je obalić 2/3 w obu izbach)

• Weto kieszonkowe –polega na tym, że jeżeli prezydent nie będzie mógł zwrócić parlamentowi ustawy(projektu) w ciągu 10 dni, to projekt stanie się prawem, chyba, że uniemożliwi to kongres.

• Zamrożenie kredytów –ustawa apriopracji uniemożliwiła korzystanie z kredytu dla prezydent może to odroczyć.

Władza prezydenta znacznie wzmocniła się do założeń ojców konstytucji. Wzmocniła się jednocześnie funkcja kontrolna kongresu.

SYSTEM PREZYDENCKI:

• Prezydent bezpośrednio sprawuje władzę wykonawczą –panuje i rządzi

• Dysponuje określonymi kompetencjami wynikającymi z konstytucji ale także zwyczaju

• Jest szefem władzy wykonawczej

• Prezydent nie odpowiada politycznie

• Sekretarze stanu ponoszą odpowiedzialność tylko przed prezydentem, nie parlamentem

• Prezydent pochodzi z wyborów w których naród powierza funkcję głowy państwa określonej osobie, jednocześnie ja legitymizując do wykonywania tej funkcji

• Prezydent odpowiada konstytucyjnie w procedurze impeachmentu (oskarżenie formułuje IR głosuje nad tym senat - 2/3 głosów). Usuwa tym samym prezydenta z urzędu. Zdrada, przekupstwa, inne przestępstwa i przewinienia –odpowiada za to prezydent i inni urzędnicy.

SĄDOWNICTWO:

Federalną władzę sądową konstytucja powierzyła federalnemu Sądowi Najwyższemu (Supreme Court) i niższym sądom federalnym, które miały być ukonstytuowane decyzją Kongresu. Kolejne ustawy z lat 1789, 1875 i 1948 uregulowały zasady organizacji i funkcjonowania sądownictwa federalnego, opierając jego ustrój na zasadzie trzech instancji

sądy dystryktowe (District Courts): orzekają w sprawach cywilnych i karnych będących w kompetencji pionu sądów federalnych.

sądy apelacyjne okręgowe (Courts of Appeal, Circuit Courts); rozpatrują one apelacje od sądów dystryktowych.

Obok sądów powszechnych powstały też na poziomie federalnym różne sądy specjalne, takie jak np. Sąd Roszczeń, Sąd dla Spraw Celnych, Sąd dla Spraw Podatkowych i inne.

Sędziowie sądów federalnych, w tym Sądu Najwyższego są mianowani przez prezydenta za radą i zgodą Senatu i pełnią swoje funkcje „dopóki obowiązki swe wykonują nienagannie”.

Sędziów federalnych można odwołać w drodze tzw. impeachment, w wypadku popełnienia zdrady, przekupstwa, albo innej ciężkiej zbrodni lub wykroczenia (art. II ust. 4 Konstytucji). Procedura ta polega na wniesieniu oskarżenia przez Izbę Reprezentantów oraz decydowaniu o winie przez Senat.

Jeśli chodzi o strukturę sądownictwa stanowego, to różni się ona w zależności od konkretnego stanu. Najczęściej przedstawia się ona następująco:

sądy dystryktowe;

sądy apelacyjne;

sądy najwyższe.

FRANCJA

Konstytucja V Republiki utworzona przez de Goulla (1958r.). Na konstytucje składa się tzw. blok konstytucyjny:

• Konstytucja z 1958r.

• Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela (1789r.)

• Preambuła do konstytucji IV Republiki (1946r.)

• Zasady ustrojowe uznane w ustawach republiki

• Karta środowiska 2004r.

Normy mają charakter konstytucyjny.

Rozszerzenie pola działania parlamentu.

Konstytucja V republiki wprowadza specyficzny system rządów:

System:

• semi-prezydencki (pół prezydencki)

• system mieszany

w zależności od układu sił system może się zmieniać. Prezydent jest rzeczywistym szefem egzekutywy, gdy jego partia ma większośc w parlamencie.

Koc habitacja

• osoba prezydenta pochodzi z innego bloku niż większość w parlamencie, rośnie wtedy rola premiera, może dochodzić do poważnych konfliktów, co prowadzi do dysfunkcji rządu.

W roku 2000r. wprowadzono zmiany, zrównano kadencje prezydenta z wyborami do Zgromadzenia Narodowego (kadencja 5 lat). Zatem duże prawdopodobieństwo, że wybory wygra ta sama partia, z której pochodzi prezydent.

07.2008r

• chodziło o wzmocnienie parlamentu (rząd mógł ustalać porządek dzienny itd. –ograniczono to).

PARLAMENT:

• Zasada mandatu wolnego.

• Nie może być łączony z funkcją ministra

• Ukłon w stronę systemu prezydenckiego

• Chroni ich immunitet materialny z poglądy wyrażane w izbie

• Immunitet formalny i nietykalności –nie można pozbawić wolności ani zatrzymać bez zgody Prezydium Izby

• Jeśli zostanie skazany przez sąd –nie trzeba zgody PI.

PRAWOTWÓRCZA FUNKCJA RZĄDU WE FRANCJI:

Władza reglamentacyjna. Art. 37 (działalność), enumeratywnie wyliczone kwestie (art. 34), wszystko co się nie mieści –ma być ustalone przez działalność prawotwórczą rządu. Jednak zmieniono to i parlament może to regulować

Przez akty normatywne premiera –dekrety

Przez dekrety wydawane przez RM i podpisywane przez prezydenta republiki. (przez co ma być ustanowione? Spór rozstrzyga Rada Konstytucyjna).

Rola Parlamentu może być ograniczona przez to, że parlament może upoważnić rząd do wydawania ordonansów (wydawane przez rząd) –mogą regulować te kwestie, które są zastrzeżone dla ustawy; mogą regulować ustawę. Upoważnienie działa tylko na określony czas –przed upływem tego terminu rząd składa projekt ustawy do parlamentu.

Akty normatywne wykonywane do ustaw lub do ordonansów

PROCEDURA USTAWODAWCZA

Inicjatywa ustawodawcza:

• Premier, członkowie parlamentu, (formalnie nie posiada jej prezydent).

• Może być złożona w I lub II izbie Parlamentu.

• Ustawa może wejść w życie tylko gdy zgodzi się na to ZN i Senat. Gdy izby nie dojdą do porozumienia –ustawa upada lub dochodzi do ustalania stanowisk pomiędzy ZN i S.

• Projekt może być przekazywany (w zasadzie bez końca)

• Powołanie Komisji Wspólnej w celu uzgodnienia projektu.

• Może dojść od razu do powołania komisji mieszanej (wspólnej), w normalnych warunkach to parlament decyduje o powołaniu takiej komisji –tu rząd.

• Gdy w komisji nie ustalą treści ustawy –sprawę ma rozpatrzeć ZN –ostateczny projekt ZN lub projekt komisji, gdy zgromadzenie dojdzie do porozumienia ustawa przechodzi.

Odrębne ustawy:

• Organiczne (specjalna kategoria ustaw –ważniejsze niż inne)

• Finansowe

• budżetowe

Na 4tygodnie posiedzeń, 2tygodnie tematyka rządowa.

KONTROLA PARLAMENTARNA:

• Odpowiedzialność polityczna Rządu –tylko przed ZN.

• Pytania: ustne, pisemne

• Komisje Stałe

• Komisje Śledcze

• Zatwierdzanie wykonania ustawy budżetowej

• Parlament wyraża zgodę na wprowadzenie wojny, przedłużenie stanu wojennego

• Izby mogą proponować referendum (zarządza je prezydent)

• Opinie dotyczące podejmowania decyzji w unii europejskiej przez Francje.

Reforma z 2008r. zdefiniowała czym jest Parlament –jego funkcje itd. „Parlament uchwala ustawy, kontroluje działalność rządu, dokonuje oceny polityki państwowej”

PREZYDENT REPUBLIKI, art. 5.

• Czuwa nad przestrzeganiem konstytucji

• Zapewnia przez swój arbitraż właściwe funkcjonowanie władz publicznych, ciągłość państwa, gwarant niepodzielności i przestrzegania traktatów. Przede wszystkim ma być arbitrem.

• Faktyczna władza prezydenta wzrasta gdy nie ma koc habitacji. (tam gdzie może działać sam, działa sam –premier).

KOMPETENCJE PREZYDENTA W STOSUNKU DO PARLAMENTU:

• Ma prawo weta

• Weto prezydenckie może być obalone

• Prezydent promulguje ustawę (ustawa została uchwalona i może wejść w życie) –przed tym prezydent może wystąpić z wnioskiem o prewencyjną kontrole ustaw.

• We Fr. Nie ma znaczenia czy jest kontrasygnata czy nie. Rola kontrolna ma wymuszać tylko w okresie koc habitacji.

• Ma prawo zwracać się z orędziem do Parlamentu także bez kontrasygnaty

• Może rozwiązać ZN bez kontrasygnaty?? Po konsultacji z premierem.

• Może zarządzić referendum na wniosek Rządu, Premiera lub obu izb (razem).

UPRAWNIENIA W STOSUNKU DO RZĄDU:

• Powołuje premiera i na jego wniosek członków rządu

• Przewodniczy posiedzeniom rządu –rząd pod przewodnictwem prezydenta –Rada Ministrów

• RM –tylko forma obrad rządu pod przewodnictwem prezydenta

• Ustala na wniosek premiera –przebieg posiedzenia RM

• Podpisuje ordonanse i dekrety, może odmówić

• Powołuje na różne stanowisk cywilne i wojskowe

• Negocjuje i ratyfikuje umowy międzynarodowe, może zwrócić się do Rady Konstytucyjnej o zbadanie zgodności z konstytucją

• Mianuje ambasadorów

UPRAWNIENIA WSTOSUNKU DO WŁADZY SĄDOWNICZEJ:

• Powołuje członków Wyższej Rady Sądowniczej

• Po noweli z 2008r. nie jest już przewodniczącym RS

• Powołuje na najwyższe stanowiska sędziowskie

• Powołuje 3 członków Rady Konstytucyjnej

• Prawo łaski

UPRAWNIENIA NADZWYCZAJNE (ograniczone w 2008r.)

• Może podejmować środki nadzwyczajne wymagane przez okoliczności ze względu na potencjalne zagrożenia mogące naruszyć bezpieczeństwo narodowe w erze terroryzmu (art. 16)

ODOPOWIEDZIALNOŚĆ PREZYDENTA:

• Nie jest politycznie odpowiedzialny przed parlamentem ale przed narodem (wybory!).

• Odpowiedzialny jest prawnie i konstytucyjnie przez zdradę główną (poważnie naruszenie konstytucji) o winie orzeka Wysoki Trybunał Sprawiedliwości, który może rozpocząć procedurę na podstawie rezolucji uchwalonej przez obie izby.

RZĄD:

• Premier –powoływany przez Prezydenta

• Rząd –określa politykę państwa, poza okresem kohabitacji politykę określa prezydent!

• Konst. V R. daje dużo władzy Premierowi, przewodniczy on posiedzeniom Rządu, kieruje działaniami Rz. Może wydawać ministrom wytyczne polityczne. Posiada kompetencje do wydawania aktów prawotwórczych:

  Samoistne, wykonawcze

OBALENIE RZĄDU:

• ZN może uchwalić wotum nieufności dla Rządu na wniosek co najmniej 1/10 deputowanych, wotum nieufności –bezwzględna większość głosów ogólnej liczby deputowanych (tylko raz 1962r.)

• Premier może postawić kwestię wotum zaufania –uchwalane zwykła większością głosów ZN, gdy przegra dymisja) ***od 2008r. kwestia wotum zaufania –tylko raz w ciągu sesji może być powiązana z projektem ustawy. Projekt przyjęty bez głosowania (jeżeli premier powiąże wotum zaufania z projektem ustawy) jeżeli w ciągu 24 h nie wniesiono wniosku o wotum nieufności, a jeżeli wotum nieufności nie zostanie uchwalone –ustawa przyjęta. Nie przyjęta –gdy przejdzie wotum nieufności –dymisja Rządu. Wotum nieufności –bezwzględna większość członków ZN.

SĄDOWNICTWO:

Sądownictwo powszechne:

Do sądownictwa powszechnego we Francji należą Sąd Kasacyjny (Cour de cassation), sądy apelacyjne (cours d’appel), sądy instancji (tribunaux d'instance) i sądy wielkiej instancji (tribunaux de grande instance). Oprócz tego działają sądy szczególne (np. sądy pracy, sądy gospodarcze)

Sądownictwo administracyjne o właściwości ogólnej: trybunały administracyjne, trybunały apelacyjne oraz Rada Stanu

Sądownictwo administracyjne o właściwości szczególnej: Sąd Obrachunkowy, regionalne izby obrachunkowe, Sąd Dyscypliny Budżetowej i Finansowej.

***

Najwyższa Rada Sądownictwa (Le Conseil supérieur de la magistrature, CSM) jest organem konstytucyjnym.

Rada udziela prezydentowi Republiki rekomendacji w sprawie nominacji sędziów zasiadających w Sądzie Kasacyjnym, prezesów sądów apelacyjnych oraz prezesów trybunałów pierwszej instancji. Rada posiada uprawnienia do wydawania wiążących opinii dla Ministra Sprawiedliwości w zakresie nominacji pozostałych sędziów.

Rada posiada istotne kompetencje w zakresie postępowania dyscyplinarnego.

Trybunał Kompetencyjny (Tribunal des conflits) – rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy sądami powszechnymi a sądownictwem administracyjnym

Najwyższy Trybunał Sprawiedliwości - orzeka o odpowiedzialności konstytucyjnej Prezydenta Republiki. Składa się z 24 osób wybranych po połowie ze swego składu przez Zgromadzenie Narodowe oraz Senat

KONEDERACJA SZWAJCARSKA, zawiera:

1999r. konstytucja Szwajcarii, domniemanie kompetencji na rzecz kantonów. Federacja jest właściwych w sprawach o których mowa w konstytucji.

• (Art. 49) klauzula supremacyjna –przeważa prawo federacyjne (w razie sprzeczności)

• Demokratyczne państwo prawa i państwo socjalistyczne

• Władza należy do narodów i do kantonów

• Szerokość regulacji dotyczy referendów ogólnopaństwowych i federalnych

• Duża waga demokracji bezpośredniej

• (Art. 5) stanowi, że prawo wprowadza granice do działalności państwowej (zasada legalizmu)

• Nie ma wprost mowy o państwie socjalnym –m.in. troska o jak największą równość szans obywateli, o wspieranie ogólnego dobrobytu. Różne prawa o charakterze socjalnym, prawo do pomocy w ciężkim położeniu, prawo do bezpłatnej pomocy prawnej.

• Zasada podziału władzy SPORY W DOKTRYNIE: USTRÓJ SZWAJCARII NAWIĄZUJE DO PODZIAŁY WŁADZY?

RADA FEDERALNA:

• Złożona jest z szefów departamentu

• Wybierana przez Parlament

ZGROMADZENIE FEDERALNE:

1. IZBA –RADA NARODOWA -200 deputowanych, metoda proporcjonalna, „PIÓROPUSZ” -wyborca ma szereg możliwości oddania głosów, sposób skomplikowany –metoda Hagenbach-Bischoff.

2. IZBA –RADA KANTONÓW –zależy od prawa kantonowego, 1-repr. Przez zgromadzenie, ??

3. powszechne w 20 –po 2, a w 6 -1deputowany.

Żadna z izb nie jest uprzywilejowana –bikomeralizm symetryczny.

4 sesje w ciągu roku po 3 tygodnie.

¼ deputowanych, lub RF mogą wnioskować o zwołanie sesji nadzwyczajnej.

Mandat deputancki jest wolny.

FUNKCJE:

USTAWODAWCZA –ustawy są uchwalone przez obie izby RF i RK, gdy następuje rozbieżność pracują nad rozwiązaniem, komisje –pracują nad projektem, w ten sposób kantony maja wpływ na treść ustawodawstwa.

ELEKCYJNA/KREACYJNA –ZF wybiera piastunów urzędów:

• Rady Federalnej,

• Prezydenta,

• Wiceprezydenta,

• Sędziów TF,

• kanclerza F,

• w okresie wojny –generała, głównodowodzącego armią.

KIEROWNICZA (inspiracyjna wobec rządu):

• Zlecanie zadań RF, wg ustawy może mieć charakter: postulatów, rewizji, zaleceń. Rząd nie ma jednak obowiązku wprowadzać tego w życie (ma to charakter polityczny) przedstawia sprawozdanie itd.

• Podejmowanie środków dotyczących realizacji prawa federalnego

• Podejmowanie środków koniecznych dla zapewnienia porządku i bezpieczeństwa wewnętrznego.

• Nadzoruje stosunki z zagranica.

• Zatwierdza sprawozdania finansowe państwa.

KONTROLNA:

• Badanie różnych spraw, instytucja zapytań, interpelacji

• Funkcja współdziałania w mechanizmie państwa federalnego (współdziałanie w planowaniu ważnych czynności narodowych).

• Uczestnictwo w kształtowaniu polityki zagranicznej.

• Ogłaszanie mobilizacji sił zbrojnych

• Możliwość składania oświadczeń do działalności RF

QUASI –SĄDOWA

• Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych pomiędzy naczelnymi organami federacji

• Rozstrzyganie o ważności wyborów

• Prawo łaski

RADA FEDERALNA

Powoływana przez ZF (spośród czł. RF wybiera się przewodniczącego. Skład: 4przedstawicieli najważniejszych partii politycznych, im więcej mandatów ma partia tym więcej może przeforsować.

KOMPETENCJE RADY FEDERALNEJ:

• Wykonywanie ustaw

• Kieruje sprawami państwa

• Zarządza administracją federalną

• Posiada pewne kompetencje związane z funkcją federacji

• Zatwierdzanie aktów wykonawczych kantonów

PREZYDENT FEDERALNY:

• Funkcje reprezentacyjne (znaczenie w stosunkach międzynarodowych) nie jest szczególnie umocowany, nie jest szefem, który narzuca swoją wolę federacji.

REFERENDA:

• Ogólnokrajowe

• Federalne

• Obligatoryjne –sytuacje wymienione w konstytucji, charakter referendum podwójnego –żeby sprawa była zatwierdzona w referendum –zasada podwójnej większości.

• Fakultatywne –gdy podmioty uprawnione zażądają takiego referendum (na wniosek 8 kantonów lub co najmniej 50 tys. Wyborców. Charakter pojedynczy -wystarczy większość głosujących.

OBYWATELSKA INICJATYWA LUDOWA –na poziomie federalnym –dla całkowitej lub częściowej zmiany konstytucji. Na poziomie federalnym -100tys. Obywateli.

SĄDOWNICTWO:

Jedynym federalnym organem sądowym jest Trybunał Federalny. Składa się z 39 sędziów powoływanych przez Zgromadzenie Federalne na sześcioletnią kadencję

Organizacja i regulacja postępowania sądowego w sprawach cywilnych i karnych należy do kantonów.

Kompetencje Trybunału Federalnego:

Rozpatrywanie skarg konstytucyjnych na akty ustawodawcze (z wyłączeniem ustaw federalnych), akty stosowania praw, w tym wyroki sądowe.

Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych pomiędzy federacją a kantonami.

---

1. Tylko na zasadzie wyjątku w ramach apelacji typu leapfrog.↩