28.11.2014 Teoretyczne podstawy terapii pedagogicznej
Wymiary sytuacji terapeutyczno-wychowawczej
Wychowawca
Wychowanek
Grupa
Zadanie
Obiektywna rzeczywistość
W procesie terapeutycznym wymiary t podlegają jednak pewnym czynnikom różnicującym proces terapeutyczny od wychowawczego i dydaktycznego.
Wychowawca
- jego kompetencje zawodowe i osobowe
„wiadomo, że kontakt dziecka z terapeutą ma znaczenie emocjonalne. Jeśli kontakt ten jest niezadowalający, działanie jego, zdaniem P. Barkera (1979) może być antyterapeutyczne.”
Wychowanka który:
- jest osobą przejawiając różnorodne zaburzenia w regulowaniu kontaktów z otoczeniem i wymaga bardzo indywidualnego traktowania opartego na dokładnej diagnozie poprzedzającej terapię, modyfikowanej w trakcie jej trwania. Poznanie i zrozumienie dziecka jest podstawowym warunkiem terapii.
Dopóki terapeuta nie pozyska sobie zaufania wychowanka, nie powinien go krytykować i porównywać z innymi. Obowiązuje tu zasada akceptacji dziecka takim, jakim ono jest.
W procesie wychowania istotną rolę odgrywa integracja sytuacji, w jakiej znajduje się wychowanek i wychowawca.
Występuje harmonia, która stanowi warunek:
- współdziałania wychowawczego,
- podmiotowej samorealizacji,
- poczucia sukcesu.
Na zjawisko integracji dwóch podmiotów zwraca uwagę K. Konarzewski: „Jeśli dwie osoby mają współdziałać ze sobą, czyli pozostawać ze sobą w integracji, ich subiektywne środowiska muszą się pokrywać – jeśli nie w całości, to przynajmniej w pewnych, istotnych dla tego działania punktach (…). Muszą się złożyć na wspólną sytuację, w której jak na scenie będzie rozgrywać się wspólna akcja.”
W sytuacji wychowawczej szczególnie ważna jest wzajemna relacja między wychowankiem a wychowawcą, u podstaw której znajduje się zarówno podmiotowość wychowawcy jak i wychowanka znajdujących się w interakcji.
Jakość i podmiotowy charakter relacji zależy od spełnienia kilku warunków:
Sytuacja wychowawcza winna mieć charakter dwupodmiotowy, charakteryzować się dwukierunkowością wpływów, pochodzących od obydwu uczestników;
Sytuacja wychowawcza winna mieć charakter otwarty
Cechą prawidłowej interakcji dwupodmiotowej jest przekonanie obydwu uczestników o tym, że jej treść, cel, dobro ma dla nich duże znaczenie.
Grupa:
Kolejnym wymiarem sytuacji wychowawczej według A. Guryckiej jest grupa, która w terapii jest zespołem osób wymagających pomocy i związku z tym konieczność jest w obrębie grupy stworzenia takich warunków, aby możliwa była pełna indywidualizacja interakcji oraz zadań, wymagań i oceny.
Zadania:
Zadania jako czwarty wymiar sytuacji wychowawczej muszą być niezwykle starannie dobrane w zależności od diagnozy. Muszą odpowiadać potrzebom dziecka i uczyć sposobu zaspokajania ich.
Obiektywna rzeczywistość, którą:
Należy uznać w świadomy sposób włączyć w proces oddziaływań terapeutyczno-wychowawczych, a więc:
Świat natury – wszystkie potrzeby człowieka
Świat kultury - wartości
Transcendencję – tęsknoty człowieka.
WYCHOWAWCA
Pojęcie: kompetencja
Etymologia słowa: łac. Competere – nadawać się, współzawodniczyć, zajmować określoną pozycję.
Geneza słowa suponuje podstawowe znaczenie kompetencji w odniesieniu do potencjału podmiotu wyznaczającego jego zdolność do wykonania określonego typu działań.
Da sposoby rozumienia pojęcia: kompetencji
Jako adaptacyjny potencjał podmiotu pozwalający mu na dostosowywanie działania do warunków wyznaczonych przez charakter otoczenia przy czym otoczenie jest traktowane tu statycznie.
Jako transgresyjny potencjał podmiotu, gdzie generowane przezeń typy działań są podatne na twórczą modyfikację następującą w rezultacie interpretacji kontekstu działania ( w założeniu dynamiczny)
Kompetencja jako adaptacyjny potencjał podmiotu:
Przywołuje behawiorystyczne konotacje sprawnego i efektywnego działania jako podstawowej z pożądanych form aktywności człowieka. Koncepcja kompetencji osadzona w tej perspektywie przyjmuje charakter instrumentalny, czyli dyspozycji efektywnego działania kierunkowanego na realizacje ściśle określonego celu.
Z tego punktu widzenia dla wyjaśnienia kategorii kompetencji ważne są:
Rozumienie każdego rodzaju zachowania człowieka jako zachowania sprawczego, czyli instrumentu do modelowania przyrodniczego bądź społecznego otoczenia.
Zaangażowanie podmiotu w relację ze światem ma charakter techniczny i polega na stosowaniu określonej sprawności, czyli umiejętności i określonego typu
Działania podmiotu mogą mieć charakter praktyczny lub poznawczy i są zorientowane na osiągnięcie celu, dlatego bycie kompetentnym oznacza bycie efektywnym
Kompetencja w tym ujęciu podlega treningowi .
Składnikami kompetencji warunkującymi efektywność działania są:
Wiedza (jest podporządkowana hierarchicznie umiejętności)
Umiejętności
Motywacja do działania
Przekonanie podmiotu o posiadaniu danej dyspozycji
Kompetencja przejawia się na poziomie zachowania podmiotu i poddaje się zewnętrznej obserwacji i ocenie wg ściśle określonych kryteriów.
Aby dokonać pomiaru kompetencji trzeba jej nadać strukturę zamknięta, w związku z tym odnieść do schematów.
Takie pojmowanie kompetencji służy sformułowaniu kompetencji zawodowych czy kompetencji profesjonalnych, które są pojmowane jako kwalifikacje zawodowe i wyznaczają pozycję podmiotu rynku pracy.
Kompetencja jako transgresyjny potencjał podmiotu do działania
Wiąże się z przekonaniem, że kompetencja jest rodzajem głębokiej, wewnętrznie zintegrowanej struktury poznawczej, równoważącej relacje człowieka ze światem.
Pojęcie to odpowiada podejściu strukturalistycznego, w ramach którego zostały utworzone koncepcje kompetencji poznawczej ( Jean Piaget – szwajc. Psycholog), językowej (Noam Chomsky – ameryk. Lingiwsta) oraz kulturowej (Claude Levi-Strauss- fr. Antropolog).
Zdaniem Basila Bernsteina (ang. Socjologa) wszystkie koncepcje teoretyczne, którym towarzyszy tak rozumiana kompetencja, podkreślają transgresyjny charakter działania podmiotu w szeroko rozumianym obszarze kultury i wiąże się z twórczą aktywnością zarówno w nabywaniu kompetencji jak i jej wykorzystywaniu.
Pojęcie kompetencji wyprowadzone ze strukturalistycznej określa ją jako głęboko zinterioryzowaną strukturą poznawczą, tkwiącą u podstaw zachowań oaz dyspozycji podmiotu.
W strukturze kompetencji podkreśla się:
Biologiczny poziom organizacji struktury kompetencji - jej charaker generatywny (twórczy), np. koncepcja kompetencji poznawczej Jeana Piageta, przy czym biologiczny poziom organizacji struktury kompetencji nie programuje jej ostatecznego charakteru, lecz wyznacza możliwości jej kształtowania oraz stanowi podstawę względnej różnorodności indywidualnego charakteru kompetencji podmiotu.
Jej wymiar adaptacyjny, w zakres kutego wchodzą te dyspozycje, które są przez podmiot nabywane w toku zinstytucjonalizowanej edukacji; w tym wiedza i umiejętności, które jednak nie decydują o ostatecznym kształcie i kompetencji podmiotu, lecz przyjmują charakter narzędzi, umożliwiających jej dalsze kreowanie przez podmiot na drodze twórczego konstruowania własnych struktur poznawczych oraz dyspozycji do działania.
W tym kontekście warto przywołać kategorie rekonstrukcji doświadczenia podmiotu – J. Deweya oraz idee wyjścia poza dostarczona informacje – Jerome Bruner, które pokazują proces nabywania i wykorzystywania kompetencji jako reorganizację dotychczas posiadanej wiedzy, wzorców myślenia i działania.
Kompetencja jako transgresyjny potencjał podmiotu jest efektem nie bezpośrednie recepcji tekstu kulturowego przekazu, lecz efektem aktywności podmiotu.
Obydwa omówione ujęcia kompetencji można odnieść do podziału dokonanego przez Roberta Kwaśnicę, który wyróżnia:
Kompetencje realizacyjne – odnoszące się do wiedzy natury technicznej i umiejętności posługiwania się określonymi środkami i metodami działania
Kompetencje interpretacyjne – oznaczające samodzielne formułowanie celów działania przez podmiot, twórcze konstruowanie jego metod oraz analizę społecznego kontekstu działania (zastanych norm i warunków działania).
Kompetencje nauczyciela – terapeuty: powinien je prowadzić wykwalifikowany specjalista. Kto to ?
Nauczyciel terapeuta w sposób świadomy i celowy tworzy sytuacje terapeutyczne. Wymaga to od niego:
Pozytywnego zmotywowania do zadania i osoby
Umiejętności budowania wychowawczych relacji osobowych
Znajomości dziecka jego mocnych i słabych stron
Znajomości metod, w tym metod aktywnych
Umiejętności diagnozowania potrzeb i możliwości
Kompetencje osobowe:
Dojrzałość osobowa
System wartości
Talent pedagogiczny i powołanie
Rozwój własny
Kreatywność i twórczość
Autorefleksja
Odpowiedzialność za siebie i innych
Szacunek dla siebie i innych
Kompetencje zawodowe: terapeuty oznaczają, że terapeuta to specjalista posiadający przygotowanie merytoryczne i metodyczne oraz umiejętność organizacji odpowiednich zajęć dla osób, którym się zajmuje
Jego wykształcenie opiera się na podstawach psycho-pedagogiki, która ma cechy nauki stosowanej i zajmuje się psychologicznymi aspektami oddziaływań pedagogicznych na podmiot edukacji.