21.11.2014 Teoretyczne podstawy terapii pedagogicznej

Wychowawca-wychowanek-grupa-zadanie oraz obiektywna rzeczywistość jako podstawowe wymiary sytuacji terapeutyczno-wychowawczej

Podstawowe założenia:

• Terapia pedagogiczna nie stanowi wyizolowanego procesu wyizolowanej zaburzonej funkcji.

• Terapia pedagogiczna wpisana jest w proces edukacyjno-wychowawczy (w szerokim znaczeniu w obiektywną rzeczywistość) i u kierunkowana jest na integralną osobę wychowanka, który na skutek wewnętrznych, nieharmonijnych warunków rozwojowych ma trudności w nauce.

Czynniki obecne w każdej jednostce terapii pedagogicznej

Obiektywna rzeczywistość:

• Świat przyrody, zjawisk, rzeczy i osób, i ich wzajemnej relacji;

• Warunki i okoliczności danego procesu;

Szkoła:

• Funkcja nauczania, wychowania, opieki i profilaktyki

• Baza dydaktyczna

• Nauczyciel-terapeuta

Uczeń:

• Środowisko zewnętrzne: rodzinne, szkolne, pozaszkolne, świat wewnętrzny, psychiczny, emocjonalny, poznawczy, społeczny, duchowy.

Sytuacja zadaniowa jako kategoria zmiany:

Sytuacja wychowawcza:

• Wg A. Guryckiej „sytuacje wychowawcze są to układy rzeczy, ludzi oraz zadań związanych jednością miejsca i czasu, organizowane w celu realizowania założonego projektu osobowości wychowanka przez wychowawcę, reżysera tych sytuacji.

Definicja ma charakter operacyjny, wskazuje na zachowania wychowawcy, wychowanka oraz wynik wychowywania”.

Sytuacja wychowawcza wg w.Cichonia

• W. Cichoń definiuje sytuacje wychowawcza jako „splot tych warunków, rzeczywistych faktów i całokształt towarzyszących im okoliczności, na których podłożu dokonuje się proces wychowawczego oddziaływania”.

Składnikami sytuacji wychowawczej jest wychowanek, wychowawca, zachodzące między nimi więzi i oddziaływania oraz konkretne warunki społeczne, wyznaczone przez realne okoliczności.

• S. Kunowski – są trzy czynniki sytuacje wychowawcze: świat natury, kultury i transcendencji, te czynniki to układy bodźców, które są oddziałowujące na człowieka.

Świat natury - moja natura- osobowość, temperament, cechy genetyczne, itp.

Świat kultury – wytwór człowieka, wytwory ducha człowieka (malarstwo, literatura, muzyka itp.)

Transcendencji , który określa proces wychowania jako proces i oczyszczania i uzdrawiania człowieka.

Sytuacja dydaktyczna stanowi część procesu dydaktycznego, jest sytuacją wychowawczą. Jest najmniejszą jednorodną częścią lekcji, charakter zadaniowy to jej istota.

Składniki sytuacji dydaktycznej: podstawowy składnik to zadanie: zadanie jest o tyle skuteczne o ile wyzwala motywację do uczenia. Punkt pierwszy naszego wszelkiego oddziaływania. Jak wyzwalać motywację do uczenia? Dobre pytanie, które będziemy rozważać.

Jednostka lekcyjna będzie obejmowała kilku zadań, będzie to ciąg, spójna całość. Czynnikiem sytuacji dydaktycznej są warunki w jakich się ona odbywa i cel do którego zmierza.

Sytuacja dydaktyczna obejmuje to co się dzieje zewnętrznie i wewnętrznie w człowieku, zarówno w wychowanku i wychowawcy (także aktywność nauczyciela).

Podział sytuacji dydaktycznych, bardzo formalny,

Podział na potencjalne, mają określony (kiedy przygotowujemy)

• Cel

• Zadanie (treść) – jakie i dlaczego tak dobrane?

• Środki i metody pracy

• Czas

• Miejsce pracy

• Sposoby sprawdzania wyników – uświadamia gdzie należy, co poprawić.

Aktualne – następują po włączeniu się w sytuację potencjalną nauczyciela i uczniów. (kiedy realizujemy)

Inny podział ze względy na funkcje sytuacje dydaktyczne dzielimy na:

• Jednorodne (jednolite) – dotyczą jednego ogniwa procesu nauczania.

• Niejednorodne- jeżeli dotyczą różnych ogniw procesów nauczania

Kuligowska wyróżnia pięć rodzajów sytuacji dydaktycznej:

• Odtwórcze – od ucznia wymaga się tego, co już wie lub odtworzenia tego, co zrobił nauczyciel lub inny uczeń

• Zapamiętywania 0 odebrania przez uczniów informacji, zrozumienia ich oraz utrwalania za pomocą obserwacji, czytania, słuchania

• Umiejętnościowe – wyrobienie sprawności w posługiwaniu się właściwie dobranym regułami podczas wykonywania zadania

• Twórcze – samodzielne dochodzenie ucznia do nowych informacji, stwierdzeń, sposobów działania,

• Wartościowania – uczeń tworzy siec wartości, informacje są ewaluowane i podlegają różnorodnej ocenie.

Terapia pedagogiczna jest wpisana w strukturę procesu nauczania wychowania w szkole, tam gdzie nie wystarczają lub zawodzą sytuacje wychowawcze i dydaktyczne, tam włącza się sytuacja terapeutyczna która ma doprowadzić ucznia do głównego nurtu. Skierowane są syt. Terapeutyczne do uczniów z zaburzeniami i sytuacja wymaga modyfikacji procesu wychowania i nauczania.

Zaburzenia pierwotne- są zdiagnozowane,

zaburzenia emocjonalno-motywacje, zaburzenia zachowania są skutkiem trudności szkolnych a nie ich przyczyną (dlatego są wtórne)

Modyfikacje i zmiany dotyczą przede wszystkim:

• Celów-

- celem nauczania jest przekaz wiedzy i wartości zach wychowania prowadzenie jednostki do jej dojrzałości osobowej i do samowychowania

- celem terapii jest kształtowanie takich cech osobowości, charakteru, funkcji psycho-fizycznych dzięki którym uczeń może osiągnąć optymalny rozwój oraz opanować podstawowe wiadomości i umiejętności szkolne gwarantujące przynajmniej minimum powodzenia w nauce.

Tworzenie nowych sytuacjo dydaktyczno-terapeutycznych i wychowawczo-terapeutycznych w aspektach:

- Psychodydaktycznych: Wiedzy i umiejętności szkolnych

- Psychokorekcyjnych: Zaburzeń cech psychofizycznych

- Psychoterapeutycznych: Dotyczącej sfery emocjonalno-motywacyjnej

Wywieranie wpływu w aspekcie psychoterapeutycznym:

Służy świadomemu uczestniczenia dziecka w naszym procesie terapeutycznym i sytuacji terapeutycznej. Osiągamy wywieranie wpływu przez: odprowadzenie dziecka do zrozumienia i przejściowego zaakceptowania własnych trudności przystosowawczych do wymagań szkoły.

Zmobilizowanie go do aktywnego działania mimo istniejących przeszkód i nauczenie umiejętności pokonywania niepowodzeń.

Wzbudzanie wiary we własne możliwości oraz w oparciu o nie, dążenie do osiągnięcia sukcesu.

W postępowaniu psychoterapeutycznym korzystnie sprawdza się technika wzmocnień pozytywnych w połączeniu z modelowaniem zachowań przez naśladownictwo.

Wzmocnienie odbywa się bezpośrednio przez oddziaływanie na dziecko oraz pośrednio, gdy obserwuje ono modele w sytuacji nagradzania lub pozbawienia nagrody. Program hierarchii system wzmocnień pozytywnych, różniąc rodzaje nagród i zasady ich przyznawania.

Aspekt psychokorekcyjny

Dotyczy zaburzonej sfery psycho-fizycznej, w celu wprowadzenia zabiegów naprawczych, zmierzających do osiągnięcia uogólnionej sprawności funkcji percepcyjno-motorycznych, czyli analizatora wzrokowego, słuchowego i kinestetyczno-ruchowego. Zadania psychorkorekcyjne dotyczą usprawniania, korekty i kompensacji funkcji elementarnych w obrębie percepcji słuchowej, wzorkowej i kinestetyczno-ruchowej. Koordynacja wzorkowo-ruchowa, orientacji czasowo- przestrzenna, związki słuchowo-wzrokowo-ruchowe w różnych wariantach.

W postępowaniu psychokorekcyjnym stosuje się program percepcyjno-motoryczny. Jego realizacja ma charakter kompleksowy, przez co prowadzi do znacznego zminimalizowania lub zlikwidowania nieprawidłowości rozwojowych, neutralizując tym samym zaburzenia funkcjonalne.

Aspekty psychodydaktyczny

• W celu kształtowania prawidłowych umiejętności czytania i pisania na miarę aktualnych i przyszłych potrzeb ucznia oraz wymagań programu nauczania. W aspekcie psychodydaktycznym zadania dotyczą:

• Stosowania specjalnej metody nauki czytania i pisania, skorelowanej ściśle z indywidualnym podłożem możliwości psychofizycznych dziecka;

• Odpowiednio dobranymi metodami ćwiczeń korygujących błędy, a także usprawniających tempo, technikę oraz operatywność procesów czytania i pisania;

W postępowaniu psychodydaktycznym wprowadza się naukę czytania i pisania oraz korektę wszelkich nieprawidłowości w przebiegu tych procesów na bazie specjalnie opracowanej metody analityczno-sylabowej oraz odpowiednio dobranych modeli ćwiczeń.

Aspekty ogólnorozwojowy

• Aspekt ogólnorozwojowy – to pobudzanie i wszechstronne usprawnianie rozwoju psychofizycznego i emocjonalno-społecznego przez:

• Aktualizowanie, uzupełnianie i poszerzanie wiedzy ogólnej oraz szczegółowej z różnych dziedzin;

• Rozwijanie zainteresowań i umiejętności organizowania oraz spędzania czasu wolnego;

• Podnoszenie wydolności fizycznej i sprawności ruchowej

Zadania, które wpisują się w ściśle określony system zintegrowanych i zaplanowanych w czasie zindywidualizowanych działań:

• Do zadań terapeutycznych należy:

• Stymulowanie rozwoju psychoruchowego

• Kompensowanie stwierdzonych niedoborów rozwojowych;

• Korygowanie nieprawidłowości w przebiegu procesów i funkcji psychicznych;

• Eliminowanie braków dydaktycznych

• Przewartościowanie postaw wobec napotkanych trudności i niepowodzeń

• Usuwanie przeszkód adaptacyjnych ucznia w środowisku szkolnym

Wymiary sytuacji terapeutyczno0wychowawczej

• Wychowawca

• Wychowanek

• Grupa

• Zadanie

• Obiektywna rzeczywistość

W procesie terapeutycznym wymiary te podlegają jednak pewnym czynnikom różnicującym proces terapeutyczny od wychowawczego i dydaktycznego.

Wychowawca

Jego kompetencje zawodowe i osobowe. Wiadomo, ze kontakt dziecka z terapeutą ma znaczenie emocjonalne. Jeśli kontakt jest niezadowalający, działanie jego zdaniem P.Barkera może być autoterapeutyczne.

Wychowanek, który:

Jest osobą przejawiającą różnorodne zaburzenia w regulowaniu kontaktów z otoczeniem i wymaga bardzo indywidualnego traktowania opartego na dokładnej diagnozie poprzedzającej terapię, modyfikowanej w trakcie jej trwania. Poznanie i zrozumienie dziecka jest podstawowym warunkiem terapii.

Dopóki terapeuta nie pozyska sobie zaufania wychowanka, nie powinien go krytykować i porównywać z innymi.

Im bardziej kochamy, tym większe stawiamy wymagania.

W procesie wychowania istotną rolę odgrywa integracja sytuacji, w jakiej znajduje się wychowanek i wychowawca. Występująca harmonia stanowi warunek współdziałania wychowawczego, podmiotowej samorealizacji, poczucia sukcesu.