Psychologia 13.11.2012
Człowiek w procesie poznawania
Struktura (przebieg , proces poznania):
Wrazenia
spostrzeżenia
wyobrażeniach,
uwadze,
pamięci ,
myślenie,
„psychologia dla teologów”- książka z której korzysta Wykładowca.
Jak to się dzieje ze mamy możliwość poznawania, zrozumienia otoczenia? Zrozumienie procesu poznawczego.
Wrażenie – pierwszy element poznawania, bardzo wstępna i podstawowa forma procesu poznawczego, stanowią psychologiczna reakcje na bodźce zmysłowe. Jeżeli doświadczamy jakiegoś bodźca to świadomość człowieka odzwierciedla pewne cechy przedmiotów (np. kolor, smak). Powstają wówczas gdy na zakończenie nerwowe( receptory) działają bodźce zewnętrzne (ze środowiska). Bodźce przekładają się na wrażenia, odzwierciedla się bodziec przez wrażenia (np. kolor, zapach, smak). Receptory które odbierają bodźce z zewnątrz mogą być zróżnicowane, np. zapachowe, skórne, ruchowe. Ważny jest próg wrażliwości (dolny i górny) na bodźce. Jak mocny ma być bodziec żeby receptory go zarejestrowały, minimalna wielkość bodźca przy której występuje prawidłowa reakcja, to dolny próg wrażliwości. Maksymalna wielkość bodźca przy której występuje prawidłowa reakcja, jest to górny próg wrażliwości. Jeżeli ktoś szepcze do ucha narzeczonej czułe słowa to jest ok, jeżeli będzie jej krzyczał te słowa do ucha to reakcja będzie inna (nieprawidłowa).
Jakość intensywność i czas trwania wrażeń. Nie działają w izolacji ,ale na siebie oddziałują. Jeżeli działają razem to wrażliwość organizmu na inne bodźce osłabiają się. Wykorzystywane przez kieszonkowców. Bodziec najintensywniejszy jest odbierany, a na inne reagujemy słabiej. Zjawisko kontrastu wrażeń- (może to być kontrast następczy lub współczesny ), gdy jemy cukierka i później jabłko to jabłko zawsze będzie kwaśne, a jeśli nie zjemy cukierka wcześniej to jabłko może być słodkie, to jest kontrast wrażeń. Jeżeli szary przedmiot będzie na czarnym tle to wydaje się jaśniejszy, i odwrotnie, to jest kontrast współczesny.
Typy wrazen sa zależne od receptorów które do nas dochodzą. Np. Wrazenia wzrokowe – w odbieraniu fal świetlnych , przekształcenie tych fal wzrokowych, bierze tu udział narząd oka. W oku są nerwy, dzięki którym fale swietlne sa analizowane (przekazywane) i trafiają do mózgu. dfala swietlna wpada przez rogowke, zrenica reguluje ilość dostarczanego swiatla, poprzez soczewkę trafia na siatkówkę tą częscią oka najbardziej wrażliwą jest bardzo mała część siatowki plamka żółta, obok plamki żółtej jest plamka ślepa (całkowicie nie wrażliwa) i to wlasnie na niej włókna nerwowe tworza pewna wiazke i tworza nerw wzrokowy. Receptory które znajduja się w oku to sa pręciki, odbierają różnice w natężeniu promieni świetlnych, nawet najmnijesze swiatło to one będą bardzo intensywnie reagować, jeżeli jest intensywne swiatlo to dzialaja inne receptory czopki, (receptory które przyjmują fale swietlne na siebie ) one odpowiadają za rozróżnianie barw (odbierają długość fali). Człowiek dorosły odbiera swiat głównie przez bodźce wzrokowe, przy czym warto dodac ze utrata wzroku od momentu narodzin jest mniejsza dolegliwością niż całkowita utrata słuchu.
Wrazenia słuchowe – tutaj z kolei receptorem jest w uchu wewnętrznym, narzad spiralny kortiego (odbier fale dzwiekowe), człowiek reaguje na fale dzwiekowe w zakresie …
WraZENIA SMAKOWE – odzwierciedlenie w mózgu pewnego sygnału który do człowieka dociera, receptory sa w ustach na języku, tzw. kubki smakowe, odbierają bodziec i poprzez układ nerwowy wedruja do mózgu, smaki słodki słony gorzki, kwaśny są cztery smaki.
Wrazenia dotykowe- … podobnie jak powyższe, receptor, układ nerwowy, mozg itp. Tak mowil.
Kwestia wrażliwości i można ją kształtować, zmieniana w zależności od doświadczeń, które zdobywamy. Muzyk uwrażliwia słuch na dźwięki itp. Nawet u tego samego człowieka wrażliwość może się zmieniać (wzrastać wraz z gromadzonym doświadczeniem w danej dziedzinie).
Drugim elementem tego procesu poznawczego jest spostrzeganie
Spostrzeganie – bazuje na wrażeniach – proces odzwierciedlania bodźców, z wykorzystaniem wcześniejszego doświadczenia. ( we wrażeniach może to być pierwszy kontakt). Rola spostrzegania (nie chodzi o sam fakt kontaktu z bodźcem, a o wcześniejsze doświadczenia). Pojaiwa się człowiek w pomieszczeniu slabo oświetlonym a jednak postrzegamy jego cechy szczególne, bo istnieja w umyśle reprezentacje tego przedmiotu. Nawet bardzo słaby kontakt z bodźcem daje możliwość rozpoznania go. Proces bardziej skomplikowany, powstaje w umyśle obraz spostrzeżeniowy. Przy spostrzeganiu posiłkujemy się tym co mamy w umyśle. Pojawia się analiza i synteza wyłowienie jakiegoś ogółu ze szczegółu i odwrotnie. Analiza i synteza ulegają wyostrzeniu, poprawiają się. Np. pamiętamy twarz ale nie kolor oczu, przy następnym spotkaniu zwrócimy na to uwagę i pamiętamy już więcej. Jest dowolność spostrzeżeń – widzimy to co chcemy , jest konieczność selekcji – pewne informacje przymujemy, a pewne pomijamy, spostrzeganie mimo wolne – dzieje się dzięki czynnikom zewnętrznym, bodźce musza być natężone, bardzo wyraziste. Spostrzeganie dowolne – kierujemy nasza uwagę (mamy takie nastawienie no spostrzeganie na cos), mamy zamiar ukierunkować nasza uwagę na jakiś przedmiot mimo że nie jest najsilniejszym bodźcem, (tu maja większy udział czynniki wewnętrzne). W jaki sposób można spostrzegać: Natychmiastowość , uporzadkowana struktura (zwykle postrzegamy jakąś całość, przedmiot), znaczenie (jakie ma dla nas znaczenie spostrzeżenie czegos??), selektywność ( będą przedmioty na które zwracamy uwagę a na niektóre nie) ,stałość (to co spostrzegamy nie zmienia się). Jeżeli cos znika z pola widzenia to bodźce zanikają, ale w spostrzeganiu cechy pamięciowe zostają. Możemy sobie „przywołać” (przypomnieć) ten przedmiot i przypomnieć sobie jego cechy. Psychologia mowi dużo o uwarunkowaniach spostrzeżeniowych – coś wpływa na coś (uwarunkowuje), jako podstawowe uwarunkowania to potrzeby i wartości. Potrzeby decydują o spostrzeganiu , np. ktoś jest głodny, odczuwa głód, to szuka tylko czegos do jedzenia, a nie długopisu, pióra, itp. Także Jak otwiera lodówkę to szuka tego co uważa za najlepsze, a nie tego co widzi pierwszy raz. Wartości działają tak że są nad nami i przed nami, człowiek ku nim zmierza, np. miłośc do ojczyzny, miłość drugiego człowieka, realizowanie jakiejś pracy. Potrzeby można zaspokoić, wartości nie. Zarówno potrzeby jak i wartości odgrywają dużą rolę w tym co postrzegamy.
Będą pewne doświadczenia i oczekiwania czyli to co jest zgodne spostrzegamy to łatwiej, jeżeli już mamy jakieś doświadczenie to łatwiej, sprawniej to spostrzegamy łatwiej, szybciej. Trzecim elementem który warunkuje spostrzeganie to schematy poznawcze, np. percepcja, możemy sobie nie zdawać sprawy z czegos,