PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA
PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA to nauka o tym, jak ludzie myślą o sobie nawzajem, wpływają na innych i są od siebie uzależnieni.
TEORIA ATRYBUCJI Fritza Heidera – teoria wg której skłaniamy się do przyczynowego wyjaśnienia czyichś zachowań, często przypisując je sytuacji lub osobistej dyspozycji.
ATRYBUCJA DYSPOZYCYJNA- np. wrogość okazywana przez dziecko jest wynikiem jego agresywnej osobowości;
ATRYBUCJA SYTUACYJNA- np. wrogość okazywana przez dziecko jest wynikiem reakcji na krzywdę lub stres.
PODSTAWOWY BŁĄD ATRYBUCJI- tendencja do niedoceniania wpływu sytuacji i przeceniania wpływu osobistej dyspozycji podczas analizy zachowania innych osób.
ATRYBUCJE I POSTAWY- sposób wyjaśniania czyichś zachowań wpływa na to, jak na nie reagujemy.
POSTAWA- przekonanie i poczucie, które skłania do reagowania w określony sposób na przedmioty, ludzi i zjawiska.
Badania wykazują, że nasze postawy będą kierować działaniem, gdy:
-zewnętrzne oddziaływania na to, co mówimy i czynimy, są minimalne- naciski społeczne mogą naruszać zasadniczą zgodność naszych postaw i zachowań, wpływając na to, co mówimy lub robimy;
-postawa ma szczególne znaczenia dla zachowania- bez trudu wyrażamy ogólne postawy, które przeczą naszym zachowaniom;
-jasno uświadamiamy sobie własne postawy- jeśli bezrefleksyjnie poddajemy się obyczajom i oczekiwaniom społecznym, to nasze postawy pozostają uśpione. Jeżeli natomiast coś uświadamia nam lub przypomina, co czujemy, jesteśmy wierniejsi swoim przekonaniom.
ZJAWISKO STOPY W DRZWIACH- tendencja do większych ustępstw, jeżeli zgodzimy się wcześniej na mniejsze (Chińczycy stosowali tę prawidłowość, stopniowo zwiększając żądania wobec jeńców, począwszy od nieszkodliwych poleceń).
ROLA- zespół oczekiwań wobec danej pozycji społecznej, określający jak powinny zachowywać się osoby zajmujące tę pozycję.
Eksperyment Philipa Zimbardo:
Losowo wybranym strażnikom wydano mundury, policyjne pałki, gwizdki i pouczono, aby egzekwowali przestrzeganie pewnych reguł. Pozostali mieli być więźniami, zamknięto ich w obskurnych celach i zmuszono do włożenia upokarzających ubiorów. Po paru dniach świadomego odgrywania ról symulacja stała się aż za bardzo rzeczywista. Większość strażników przyjęła wobec więźniów postawę lekceważenia, niektórzy wprowadzili okrutne i poniżające praktyki. Więźniowie kolejno załamywali się, buntowali lub pogrążali w rezygnacji.
TEORIA DYSONANSU POZNAWCZEGO Leon Festinger- teoria wg której staramy się złagodzić dyskomfort (dysonans), jaki odczuwamy z powody niespójności naszych myśli (poznania). Kiedy uświadamiamy sobie np. że nasze postawy i działania są ze sobą sprzeczne, możemy złagodzić wytworzony dysonans przez zmianę postaw. Im mniej czujemy się zmuszani do niewłaściwego czynu i bardziej za niego odpowiedzialni, tym większy odczuwamy dysonans. Im większy czujemy dysonans, tym bardziej staramy się być konsekwentni.
KONFORMIZM- przystosowanie własnych zachowań i myślenia do pewnych standardów grupowych
NORMATYWNY WPŁYW SPOŁECZNY- wpływ wynikający z potrzeby zyskania aprobaty lub uniknięcia dezaprobaty
NORMA- zrozumiała reguła akceptowanego i oczekiwanego zachowania; normy określają prawidłowe zachowanie
Warunki nasilania się konformizmu:
- zostaliśmy wprowadzeni w stan poczucia niekompetencji lub niepewności;
- grupa składa się z co najmniej 3 osób (dalszy wzrost liczebności grupy nie powoduje dużo większego konformizmu);
- grupa jest jednomyślna ( poparcie choćby jednej osoby podzielającej nasz pogląd znacznie zwiększa odwagę cywilną);
- przemawia do nas status i atrakcyjność grupy;
- nie zobowiązaliśmy się uprzednio do żadnej odpowiedzi;
- inni członkowie grupy obserwują nasze zachowanie;
- nasza kultura wyraźnie zachęca do poszanowania standardów społecznych;
INFORMACYJNY WPŁYW SPOŁECZNY Robert Baron- wpływ wynikający z gotowości przyjęcia cudzych opinii o rzeczywistości
POSŁUSZEŃSTWO
Eksperyment Stanley’a Milgrama: W eksperymencie udział brali „nauczyciele” i „uczniowie”. Uczeń siedział w oddzielnym pomieszczeniu i przypięty był do krzesła, który podłączony był do aparatu wywołującego wstrząsy elektryczne. „Nauczyciel” sprawdzał, czy „uczeń” opanował listę par wyrazów. Za nieprawidłową odpowiedź miał karać krótkim wstrząsem. Zaczynał o 15 woltów i z każdą następną odpowiedzią zwiększał moc. Mimo, że z każdym kolejnym razem „uczeń” krzyczał, że „nauczyciel” zadaje mu ból, to ten jednak mimo tego, że się wahał, słyszał od swojego eksperymentatora słowa, aby kontynuował dalej.
Miligram odkrył, że drobne szczegóły sytuacji mają silny wpływ na ludzi Kiedy zmieniały się warunki społeczne eksperymentu, udział osób całkowicie posłusznych wahał się w granicach 0-93%.
Posłuszeństwo było najsilniejsze gdy:
- osoba wydająca rozkazy znajdowała się w pobliżu i cieszyła się uzasadnionym autorytetem;
- autorytet osoby potwierdzał prestiż instytucji;
- ofiara była anonimowa lub oddalona, a nawet znajdowała się w innym pomieszczeniu;
- nie było modeli sprzeciwu, czyli nie widziano, aby ktokolwiek z uczestników stawiał opór eksperymentowi;
WNIOSKI Z BADAŃ NAD KONFORMIZMEM I POSŁUSZEŃSTWEM
W doświadczeniach Miligrama uczestnicy musieli zdecydować, kogo posłuchać- czy błagania ofiary, czy rozkazów eksperymentatora. Ich poczucie moralne ostrzegało przed wyrządzaniem krzywdy, ale również skłaniało do posłuszeństwa wobec eksperymentatora i spełniania wymogów badania. Eksperymenty te wykazują, że wpływy społeczne mogą być dość silne, aby doprowadzić do zgody na błąd lub dopuszczenie do okrucieństwa. Miligram manipulował uczestnikami badania, nie każąc im od początku razić „uczniów” wstrząsami, od których staje włos na głowie. Wykorzystywał raczej efekt „stopy w drzwiach”, zaczynając od lekkiego muśnięcia prądem i zwiększając stopniowo jego moc. W umysłach uczestników eksperymentu drobne działanie zostało usprawiedliwione, budząc tolerancję dla następnego czynu. Po pierwszych atakach posłuszeństwa lub oporu postawy zaczynają odzwierciedlać i usprawiedliwiać zachowanie. Dzieje się to podobnie wtedy, gdy ludzie stopniowo pogrążają się w złu.
FACYLITACJA SPOŁECZNA Norman Triplett- sprawniejsze wykonywanie działań w obecności innych przejawia się w zadaniach łatwych i dobrze znanych, nie występuje natomiast, gdy zadanie jest trudne lub słabo opanowane , np. sprawni sportowcy często przed publicznością czują się tak, jakby byli w swoim żywiole, to co robią dobrze, robią jeszcze lepiej, gdy ktoś na nich patrzy.
Ważne!: To co robisz dobrze, prawdopodobnie zrobisz jeszcze lepiej przed publicznością, zwłaszcza ci przyjazną, ale to co zwykle sprawia ci trudność, może okazać się niemożliwie do zrealizowania, kiedy patrzą na ciebie inni.
PRÓŻNIACTWO SPOŁECZNE- tendencja członków grupy do ograniczania wysiłku, jeśli dokładają się do wspólnego efektu, w porównaniu z sytuacją, gdy ich wysiłek jest indywidualnie wymierny.
DEINDYWIDUACJA- utrata samoświadomości i zahamować, zachodząca w sytuacjach grupowych, które przyczyniają się do pobudzenia i zwiększają anonimowość.
Skutki interakcji grupowych- warunki, w jakich obecność innych ludzi może:
- ułatwiać nam łatwe zadania i utrudniać te, które sprawiają nam kłopot;
- stwarzać pokusę wykorzystywania pracy innych i motywować do szybszej jazdy;
- pobudzać humor i wywoływać agresję tłumu;
POLARYZACJA GRUPOWA- nasilanie się postaw dominujących w grupie w wyniku dyskutowania o nich przez członków grupy; jeżeli grupa ma jednakowe poglądy, dyskusja nasila dominujące opinie; rozmowa o uprzedzeniach rasowych nasila łaje w grupie uczniów o silnych uprzedzeniach i osłabiała w grupie niemającej silnych uprzedzeń.
MYŚLENIE GRUPOWE- sposób myślenia, jaki pojawia się, kiedy pragnienie zgody w grupie podejmujących decyzję przeważa nad realistycznym rozważaniem innych rozwiązań.
PRZESTRZEŃ OSOBISTA- sfera buforowa, jaką lubimy zachowywać wokół siebie.
ROLA PŁCIOWA- zbiór oczekiwań wobec zachowań męskich lub kobiecych.
UPRZEDZENIE- nieuzasadniona (zwykle negatywna) postawa wobec grupy i jej członków; obejmuje przeważnie stereotypowe przekonania, negatywne uczucia i predyspozycje do okazywania dyskryminacji.
STEREOTYP- uogólnione (często nadmiernie) przekonanie o grupie ludzi.