Żeliwa ciągliwe:
żeliwo ciągliwe według PN-EN oznacza się ciągiem liter EN-GJM zakończonym literą W lub B odpowiednio dla żeliwa ciągliwego, białego lub czarnego. Następnie po znaku pauzy cyframi odpowiadającymi minimalnej wytrzymałości na rozciąganie w MPa po kolejnej pauzie cyframi odpowiadającymi minimalnemu wydłużeniu A w %.
Żeliwa stopowe:
Do żeliw stopowych SA wprowadzane dodatki stopowe. Pierwiastki te SA dodawane w celu polepszania własności użytkowych żeliw, a w szczególności:
-zwiększenia własności mechanicznych
-zwiększenia odporności na ścieranie
-polepszania odporności na działanie korozji elektrochemicznej
-polepszenie odporności na działanie korozji chemicznej
-?????????????????????????//
Struktury żeliw stopowych:
-niskostopowe –struktura osnowy –perlit
-średniostopowe zawierające Si lub Al. –ferryt
-średniostopowe z Ni w obecności Mo –bainityczne
-chromowe –ledeburytyczne
-żeliwa białe z Ni, Ni-Cr, lub Cr-Mo –martenzyt z bainitem i austenitem szczątkowym
-wysokostopowe żeliwa Cr, Si i Al. –struktura ferrytyczna
-żeliwa wysokoniklowe i niklowo-chromowe oraz żeliwa średnio i ????????
ALUMINIUM I JEGO STOPY
Aluminium:
należy do metali o bardzo dużym znaczeniu technicznym. Występuje w przyrodzie w bardzo wielu minerałach i jest trzecim (po tlenie i krzemie) pierwiastkiem pod względem udziału w skorupie ziemskiej. Jego główna ruda jest boksyt, z którego wytwarza ??????????????????????????????
Aluminium – charakterystyka:
oznaczenie z użyciem symboli chemicznych składa się z ciągu znaków EN AW-Al. Liczby wyrażającej czystość aluminium oraz niekiedy symbolu pierwiastka stanowiącego niewielką domieszkę np. EN AW-Al990Cu. Gatunki aluminium do zastosowań elektrycznych są wyróżnienie literą E przed symbolem Al do zastosowań elektrycznych.
Aluminium – własności fizyczne i mechaniczne: aluminium nie wykazuje odmian alotropowych
-temperatura topnienia ok. 660 stopni Celsjusza
-temperatura wrzenia ok. 2500 stopni Celsjusza
-gęstość ok. 2,7g/cm3
Zawartość w skorupie ziemskiej to 8,13%, sieć krystaliczna typu RSC(A1). Aluminium przerabia się plastycznie – walcuje lub wyciska. Obróbkę plastyczną można przeprowadzić na zimno lub na gorąco (ok. 450 stopni Celsjusza). Własności fizyczne i mechaniczne aluminium zależą od jego czystości.
Al Rm Re A11,3
W stanie wyżarzonym 70-120 MPa 20-40 MPa 30-45%
W stanie zgniecionym 140-230 Mpa 120-180 Mpa 1,5-3%
Aluminium i jego stopy: własności wytrzymałościowe czystego aluminium są stosunkowo niskie. Stosuje się stopy, które po odpowiedniej obróbce cieplnej mają wytrzymałość nawet kilkakrotnie większą. Stopy aluminium cechują się korzystnym parametrem konstrukcyjnym, tzn. stosunkiem wytrzymałości do ciężaru właściwego.
Ze względu na sposób wytwarzania stopu aluminium dzieli się na: -do obróbki plastycznej -odlewnicze
Niektóre z tych stopów mogą być stosowane zarówno jako odlewnicze jak i przeznaczone do obróbki plastycznej.
Stopy Al do obróbki plastycznej: stopy do obróbki plastycznej zawierają zwykle do ok. 5% pierwiastków stopowych, najczęściej Cu, Mg, Mn, niekiedy także inne. Niektóre z tych stopów są stosowane w stanie zgniecionym lub po wyżarzaniu rekrystalizującym, a część jest poddawana utwardzeniu wydzieleniowemu. Odkształceniu plastycznemu przy zachowaniu specjalnych warunków ???????????????
Oznaczanie stopów aluminium do obróbki plastycznej:
Znak EN AW-Al EN AW-Al Cu5,5MgMn
Symbole głównego i innych dodatków stopowych
Po symbolach – liczby oznaczające średnie stężenie głównego
i drugorzędnego składnika
Odmiany stopu SA oznaczone dodatkową litera na końcu. Po oznaczeniu stopu można podać skrócony symbol stanu obróbki, plastycznej lub cieplnej.
Odlewnicze stopy aluminium: odlewnicze stopy aluminium są przeważnie stopami wieloskładnikowymi o dużym stężeniu – od 5 do 25% - pierwiastków stopowych. Zawierając głównie Si, Cu, Mg, Zn i Ni lub ich kombinacje. Charakteryzują się dobrą lejnością.
Oznaczanie odlewniczych stopów aluminium:
Znak EN AC-Al EN AC-AlSi5Cu3Mn
Jak dla stopów do obróbki cieplnej
Al tworzy z Si układ z eutektyką, występującą przy stężeniu 12,6Si i dwoma roztworami stałymi granicznymi alfa i beta o rozpuszczalności składników zmniejszającej się wraz z obniżeniem temperatury.
Stopy odlewnicze Al z Si – Siluminy:
podstawową grupę stopów Al zez Si stanowią stopy odlewnicze zwane siluminami o stężeniu 2-30% Si (najczęściej 5-12,5% Si). Krzem jako podstawowy składnik tych stopów zapewnia dobrą rzadkopłynność oraz lejność i mały skurcz odlewniczy.
Siluminy o składzie eutektycznym:
-bardzo dobre własności odlewnicze
-nie wykazują skłonności do pękania na gorąco
Siluminy podeutektyczne:
-modyfikuje się sodem, w postaci NaF, NaCl oraz potasem – KCl
-dodatek Na obniża temperaturę przemiany eutektycznej i powoduje przesunięcie punktu eutektyki do większego stężenia do ok. 13 % Si
-struktura stopów – eutektyka alfa + beta z wydzielaniem fazy alfa
Siluminy nadeutektyczne:
-stopy są modyfikowane fosforem, który tworzy dyspersyjne cząstki A i P. W wyniku tego w strukturze stopu ochłodzonego do temperatury pokojowej występuje eutektyka alfa + beta i drobne cząstki roztworu bera o znacznej dyspersji.
Siluminy mogą być również stopami wieloskładnikowymi:
-zawierają wówczas dodatki Cu, Mg i Mn zwiększające wytrzymałość
Siluminy eutektyczne i nadeutektyczne wysoko obciążone tłoki maszyn spalinowych
Zastosowanie stopów aluminium z krzemem do obróbki plastycznej:
stopy Al z niewielkimi dodatkiem- do ok. 2% Si są przeznaczone do obróbki plastycznej. Na średnio obciążone elementy konstrukcji lotniczych i pojazdów mechanicznych. Na elementy głęboko tłoczne i kute o złożonym kształcie. Stopy zawierające od 5 do 12% Si ??????????????
Stopy aluminium z magnezem:
w stopach przemysłowych Al z Mg stężenie Mg jest zawarte w przedziale od 0,5 do ok. 12 %. Stopy o małym stężeniu Mg wykazują dużą podatność na obróbkę plastyczną – o dużym stężeniu – bardzo dobre własności odlewnicze. Stopy Al. Z Mg- oprócz siluminów – są najczęściej stosowanymi stopami odlewniczymi. Wykazują bowiem największą spośród stopów aluminium odporność na korozję i mniejsza gęstość.
Stopy Al z Mg do obróbki plastycznej:
stopy Al. Z Mg do obróbki plastycznej zwane zwyczajowo hydronaliami zawierają 0,4 – 5,6 % Mg, a także niewielki dodatek Mn, niekiedy Si, Cr, Fe lub Pb. Charakteryzują się własnościami mechanicznymi, odpornością i podatnością na korozję w środowisku wody i atmosfery morskiej oraz dobrą spawalnością i podatnością na głębokie tłoczenie. Stopy Al z Mg na średnio obciążone elementy w przemyśle okrętowym, lotniczym oraz w urządzeniach ?????????????????????????