Rodzaje instytucji działających na rzecz wsparcia i pomocy dziecku i rodzinie to:

• Lokalne systemy Opieki nad Dzieckiem i Rodziną – pomoc jest przyznawana z powodu ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, potrzeby ochrony macierzyństwa, wielodzietności, bezrobocia, niepełnosprawności, długotrwałej lub ciężkiej choroby, bezradności w rodzinach niepełnych, przemocy w rodzinie, alkoholizmu, narkomanii, opuszczenia zakładu karnego i różnych zdarzeń losowych. Za cele pracy z rodziną wymienia się tu: pomoc w rozwiązywaniu problemów, konfliktów i kryzysów w rodzinie, wspieranie integracji rodziny i związków uczuciowych między jej członkami, neutralizowania patogennego oddziaływania rodziny na dzieci, odbudowanie funkcji opiekuńczych i wychowawczych wobec dzieci, pomoc integracji rodziny z otoczeniem, zapewnienie opieki dzieciom poza domem poprzez utworzenie świetlicy socjoterapeutycznej.

• Ośrodek pomocy społecznej:

Rodziny zastępcze - Rodzina zastępcza to forma opieki nad dzieckiem, które tymczasowo lub trwale pozbawione jest opieki rodziców własnych. Opieka w ramach rodziny zastępczej to dobrowolny akt opiekuńczy wobec dziecka, usankcjonowany postanowieniem sądowym. Do rodziny zastępczej trafić mogą dzieci, których rodzicom została ograniczona lub zawieszona władza rodzicielska. W wielu przypadkach trafiają również dzieci, których rodzice zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej. Rodzaje rodzin zastępczych:

Rodziny zastępcze spokrewnione z dzieckiem - opiekę przejmują członkowie rodziny dziecka;

Rodziny zastępcze niespokrewnione z dzieckiem - opiekę sprawują osoby prawnie obce dla dziecka;

Zawodowe niespokrewnione z dzieckiem rodziny zastępcze:

• wielodzietne - w takiej rodzinie umieszcza się w tym samym czasie nie mniej niż troje i nie więcej niż sześcioro dzieci. W przypadku konieczności umieszczania w rodzinie licznego rodzeństwa liczba dzieci w wielodzietnej rodzinie zastępczej może się zwiększyć,

• specjalistyczne - w takiej rodzinie umieszcza się dzieci niedostosowane społecznie albo dzieci z różnymi dysfunkcjami, problemami zdrowotnymi, wymagające szczególnej opieki i pielęgnacji. W rodzinie tej może wychowywać się w tym samym czasie nie więcej niż troje dzieci.

• o charakterze pogotowia rodzinnego - w takiej rodzinie umieszcza się nie więcej niż troje dzieci na pobyt okresowy do czasu unormowania sytuacji życiowej dziecka, nie dłużej niż na 12 miesięcy. W szczególnie uzasadnionych przypadkach pobyt dziecka może być przedłużony, jednak nie więcej niż o kolejne 3 miesiące.

• Zawodowa niespokrewniona z dzieckiem wielodzietna lub specjalistyczna rodzina zastępcza otrzymuje wynagrodzenie w wysokości od 95% do 160% podstawy. Zawodowa niespokrewniona z dzieckiem rodzina zastępcza o charakterze pogotowia rodzinnego w okresie pozostawania w gotowości przyjęcia dziecka otrzymuje miesięcznie wynagrodzenie w wysokości 95 % podstawy. Z dniem przyjęcia pierwszego dziecka otrzymuje ona miesięcznie wynagrodzenie w wysokości 160 % podstawy. Każda rodzina zastępcza otrzymuje miesięcznie kwotę na częściowe pokrycie kosztów utrzymania każdego dziecka. Ponadto udzielana jest pomoc w formie poradnictwa rodzinnego, terapii rodzinnej i pracy socjalnej. OPS rozpatrując oferty kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej. Bierze pod uwagę:

• predyspozycje psychofizyczne kandydatów w zależności od typu rodziny zastępczej, (w przypadku dzieci niedostosowanych społecznie mile widziane kwalifikacje - resocjalizacji, pedagogiki)

• umiejętności niezbędne w opiece nad dziećmi o szczególnych potrzebach, (rehabilitanci, pielęgniarki, lekarze, terapeuci)

• doświadczenie w pracy z dziećmi o szczególnych potrzebach,

• informacje pozwalające na ocenę funkcjonowania kandydatów w środowisku lokalnym,

• warunki mieszkaniowe kandydatów pozwalające na przyjęcie dziecka o szczególnych potrzebach.

Pełnienie roli rodziny zastępczej może być powierzone małżonkom lub osobie, która nie jest w związku małżeńskim jeśli:

• dają rękojmię należytego wykonywania zadań rodziny zastępczej,

• mają stałe miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej,

• korzystają z pełni praw cywilnych i obywatelskich,

• nie są lub nie były pozbawione władzy rodzicielskiej, nie są ograniczone we władzy rodzicielskiej ani też władza rodzicielska nie została im zawieszona,

• wywiązują się z obowiązku łożenia na utrzymanie osoby najbliższej,

• nie są chore na chorobę uniemożliwiającą właściwą opiekę nad dzieckiem, co zostało stwierdzone zaświadczeniem lekarskim,

• mają odpowiednie warunki mieszkaniowe oraz stałe źródło utrzymania,

• uzyskały pozytywną opinię ośrodka pomocy społecznej właściwego ze względu na miejsce zamieszkania.

Usamodzielnieni wychowankowie rodzin zastępczych oraz placówek opiekuńczo – wychowawczych - Osoba usamodzielniana zostaje objęta wsparciem mającym na celu jej życiowe usamodzielnienie i integrację ze środowiskiem przez pracę socjalną. Otrzymuje także pomoc:

• pieniężną na usamodzielnienie,

• pieniężną na kontynuowanie nauki,

• w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym w mieszkaniu chronionym,

• w uzyskaniu zatrudnienia,

• na zagospodarowanie - w formie rzeczowej.

Zasady przyznawania świadczeń:
Warunkiem przyznania pomocy pieniężnej na kontynuowanie nauki i na usamodzielnienie jest:

• wskazanie przez osobę usamodzielnianą danych osoby, która podejmuje się pełnienia funkcji opiekuna usamodzielnienia oraz pisemnej zgody tej osoby,

• złożenie indywidualnego programu usamodzielnienia,

• złożenie wniosku o pomoc.

• Placówki opiekuńczo - wychowawcze:

1. całodobowe placówki opiekuńczo - wychowawcze typu socjalizacyjnego,

2. całodobowe placówki opiekuńczo - wychowawcze typu interwencyjnego,

3. całodobowe placówki opiekuńczo - wychowawcze typu rodzinnego,

4. placówki opiekuńczo - wychowawcze wielofunkcyjne,

5. placówki opiekuńczo - wychowawcze wsparcia dziennego.

Całodobowe placówki opiekuńczo - wychowawcze
Zapewniają dzieciom, które zostały w nich umieszczone następujące formy pomocy:

• wyżywienie,

• dostęp do opieki zdrowotnej,

• dostęp do zajęć wychowawczych, kompensacyjnych, terapeutycznych i rewalidacyjnych,

• dostęp do nauki i pomoc w nauce,

• wyposażenie w odzież i obuwie, zabawki odpowiednie do wieku rozwojowego, leki, podręczniki i przybory szkolne,

• uczestnictwo w zajęciach pozalekcyjnych i rekreacyjno-sportowych

• kwotę pieniężną do własnego dysponowania przez dzieci od 5. roku życia.

Placówki opiekuńczo-wychowawcze przygotowują wychowanków do samodzielnego życia. Placówki mogą się specjalizować w opiece nad dziećmi o szczególnych potrzebach.
W placówkach mogą przebywać dzieci niepełnosprawne, jeśli nie ma uzasadnionych przeciwwskazań. W placówce nie powinno jednocześnie przebywać więcej niż 30 dzieci, a w przypadku placówek rodzinnych nie może w nich przebywać więcej niż 8 dzieci.

Placówka opiekuńczo-wychowawcza wsparcia dziennego i jej formy pomocy
Zgodnie z art. 71 ustawy o pomocy społecznej w celu wsparcia funkcji opiekuńczych rodziny dziecko może zostać objęte opieką i wychowaniem w placówkach opiekuńczo - wychowawczych wsparcia dziennego:

• opiekuńczej,

• specjalistycznej

Placówki wsparcia dziennego są elementem wspierania rodzin funkcjonujących w środowisku zamieszkania.

Placówki tego rodzaju odgrywają rolę profilaktyczną (poprzez stwarzanie możliwości interesującego spędzania czasu wolnego, rozwijanie zainteresowań i pomoc w nauce) oraz rolę terapeutyczną, zapewniając pomoc pedagoga, psychologa, realizując programy korekcyjne. Podstawowym zadaniem placówek wsparcia dziennego jest ochrona rodziny przed rozbiciem i zapobieganie umieszczeniom dzieci w całodobowych placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Placówka wsparcia dziennego prowadzi następujące formy pracy:

• pomoc w kryzysach szkolnych, rodzinnych, rówieśniczych i osobistych

• zajęcia socjoterapeutyczne

• zajęcia korekcyjne, kompensacyjne i logopedyczne

• indywidualne programy korekcyjne

• pomoc w nauce

• pomoc socjalną, dożywianie

• organizację czasu wolnego, rozwój zainteresowań, organizację zabaw i zajęć sportowych

• stałą pracę z rodziną dziecka

• stałą współpracę z ośrodkiem pomocy społecznej, szkołą i sądem.

Rodzinne domy dziecka - Placówka rodzinna zapewnia dzieciom częściowo lub całkowicie pozbawionym opieki rodziców:

• całodobową opiekę i wychowanie w warunkach zbliżonych do domu rodzinnego,

• opiekę do czasu powrotu dziecka do rodziny, umieszczenia go w rodzinie adopcyjnej lub jego usamodzielnienia

• tworzy jedną, wielodzietną rodzinę dla dzieci, które nie mogą być umieszczone w rodzinie zastępczej lub przysposabiającej,

• wychowuje dzieci w różnym wieku, w tym dorastające i stopniowo usamodzielniające się,

• umożliwia wspólne wychowanie i opiekę licznemu rodzeństwu,

• zapewnia dzieciom kształcenie, wyrównywanie opóźnień rozwojowych i szkolnych, zaspokaja dzieciom niezbędne potrzeby bytowe, rozwojowe, w tym emocjonalne, społeczne, religijne, a także zapewnia korzystanie z przysługujących na podstawie odrębnych przepisów świadczeń zdrowotnych,

• ustala zasady kontaktów dziecka z rodzicami w porozumieniu z sadem i centrum pomocy oraz ośrodkiem adopcyjno-opiekuńczym.

• Poradnia psychologiczno – pedagogiczna zajmuje się: wspomaganiem wszechstronnego rozwoju dzieci i młodzieży, podnoszeniem efektywności uczenia się dzieci i młodzieży, terapią zaburzeń rozwojowych i zachowań dysfunkcyjnych, pomocą w nabywaniu i rozwijaniu przez dzieci i młodzież umiejętności rozwiązywania problemów i konfliktów, wspomaganiem wychowawczej i edukacyjnej funkcji rodziny, profilaktyką uzależnień i innych problemów dzieci i młodzieży, udzielaniem pomocy dzieci i młodzieży z grup ryzyka, opiniowaniem i orzecznictwem. Z pomocy mogą korzystać rodzice, a także dzieci, młodzież i nauczyciele.