KOLOKWIUM PEDAGOGIKA

1. JASPERS „CZŁOWIEK”

- człowiek miarą wszystkich rzeczy, bo o wszystkim, co mówimy, mówimy w odniesieniu do niego; tylko wiedza o człowieku jest istotna, bo sami jesteśmy ludźmi

- wszystkie treści są stworzonymi przez człowieka obrazami, kiedy zajmujemy się człowiekiem zajmujemy się wszystkim, co dostępne, wszystkim, co JEST

TO, CO WYŻEJ JEST BŁĘDNE! Nie chodzi o to, że człowiek nazywa treści- one już są, bez względu na niego. Nic nie zostało stworzone specjalnie dla ludzi.

- czym jest człowiek?
a. istota w hierarchii- wyżej niż zwierzęta, niżej niż anioły. Nie jest żadnym, jest pokrewny obu im. Ma to, czego im brakuje, bo jest tworem Boga
(b. mikrokosmos- mieści w sobie wszystko, co ma w sobie świat (świat= makrokosmos); odpowiednikiem człowieka nie jest żadna istota, ale świat jako całość)
c. osoba w sytuacji, w kształcie postaci- wróbel wlatujący w zimę do ciepłego pokoju i wylatujący oknem- tak my jesteśmy na Ziemi tylko chwilę; „ciśnięci na burzliwe morze życia jak gdyby bez ładu i celu”
d. istota pełna sprzeczności- skończony i nie, zgubiony i wielki, kruchy i pełen szans. Stary Testament- wiele jest potęg, ale najpotężniejszy jest człowiek. Nicość i wielkość.
ludzie zgrzeszyli przeciwko Bogu, teraz nie mają oparcia w samych sobie.

- czy można być dobrym? Św. Paweł i Augustyn- jeśli czynimy dobro, bo jesteśmy z siebie dumni. Jeśli nie myślimy o tym, że robimy dobrze, to nie jest to dobro.

- ostatni dzień tworzenia- Bóg uczynił człowieka na swoje podobieństwo. Ale go nie określił. Jesteśmy nieograniczeni, możemy wybierać i decydować, kim chcemy być. Sami siebie tworzymy.

-Pascal- człowiek wielki i nędzny, wszystko i nic. Bez oparcia pośród nieskończoności. Ani środek, ani ogniwo pośrednie.

- dwie drogi określające człowieka- jako przedmiot badań, jako wolność
a. jako przedmiot badań anatomii, fizjologii, psychologii, socjologii. Wyniki są rozproszone, nie dają jednego, pełnego obrazu. Poznanie więc będzie fałszywe, bo to tylko „rzekoma całość”
b. droga filozoficzna – co różni nas od zwierząt? Jak stać się człowiekiem? Można sprawdzić, czym różnimy się od zwierząt, ale drugim naszym biegunem są aniołowie, o których możemy tylko myśleć, nie zobaczymy ich.
* nie da się powiedzieć, czym różnię się od zwierząt, tylko czym różnię się np. od małpy, co odróżnia małpę od ssaków, co ssaki odróżnia od zwierząt
*drugie doświadczenie nieporównywalne- ekspresja ludzkiego ciała, tak piękne, osobliwe, stateczne ono jest.
-> tylko podążanie obiema drogami pozwala odkryć pewne fakty. Większość odkryto na drodze pierwszej, ale ważniejsze są te z drugiej. Ograniczają one sens odpowiedzi ze ścieżki 1.
-> pochodzenie- rozwój embrionalny czy udomowienie człowieka w następstw kultury? Obie odpowiedzi są absurdalne. Jak człowiek zostaje uczłowieczony? Tylko hipotezy, jakieś drobne fakty. Nic więcej.

- każda wiedza o człowieku, gdy uznaje się za wiedzę o całości, sprawia, że znika wolność człowieka.. nauki przysłaniają człowieka jako takiego, gdy chcą badać cokolwiek więcej niż tylko aspekty jego zjawiska. Im bardziej świadoma jest nauka tego, że nigdy nie uczyni człowieka jako całości przedmiotem badań- tym jest jaśniejsza.

- absolutyzacja niszczy obraz człowieka. To niszczy samego człowieka. Bo obraz, który uznaje się za prawdziwy, wchodzi do naszego życia i rozstrzyga o tym, jak traktujemy siebie i innych, o nastroju, zachowaniach itd.

Podsumowanie:
- człowieka nie sposób pojąć poprzez odwołanie się do rozwoju od zwierząt
- dla naszego poznania wszystko jest pojmowalne, bo granice pojmowalności są tożsame z granicami poznania, to co jest poza nimi, jest niczym.
- świata nie da się pojąć za pomocą zasad; nie można go rozczłonkować; pojmowanie dokonuje się w świecie, ale nie ujmuje świata.
- wolność jest w człowieku, nie ma jej nigdzie w świecie. Doświadczamy jej dzięki czynowi. Wolność wiedzie nas przez świat ku transcendencji.
- skończoność człowieka- wszystko, co żyje, kiedyś się kończy. Jesteśmy skazani na środowisko. Zdani jesteśmy na innych ludzi, przez społeczeństwo stworzeni. Skończoność przejawia się też w poznaniu- musimy odnosić się do doświadczeń, nie jesteśmy wolni od zmysłów.
- nieskończoność człowieka dotyka(wyobrażenie Boga, myśl o jej idei, nieśmiertelności), ale nie ogarnia.
- człowiek nie może zawdzięczać siebie sobie. Został sobie darowany przez transcendencję.
- dwie drogi- nauka i wiara/filozofia. Wiarę przyjmuje się na drodze wolności.
zabobony powstają na drodze wiodącej przez przedmioty, przez coś, co jest treścią wiary, czyli niby wolności. Dzisiejszym zabobonem jest psychoanaliza.
- świadomość siebie, jako człowieka, jest też świadomością transcendencji.
- skończoność dzieli człowiek ze wszystkim, co istnieje.
spośród wszystkich istot tylko człowiek wie, o swojej skończoności. Jest przez to w rozpaczliwym położeniu.
- świadomy swojej wolności człowiek tworzy ideał swojej istoty, którym chce być. Więc wolność, jeśli błądzi, kieruje dążenia ku pewnym absolutom (jak zła nauka, kiedy uogólnia).
- nie istnieje ideał, ale istnieje idea człowieka. Ideał załamuje, idea prowadzi, daje wskazówki.
- nie może istnieć człowiek doskonały:
-> autentyczność człowieka leży w tym, że jest inny od wszystkich. Nie ma jednego wzoru na ideał. Zależy to od społeczeństwa, zawodu itd.
-> idea równości wszystkich ludzi jest fałszywa mamy różne charaktery, uzdolnienia itd.
- mamy od Boga wolną wolę, dokonujemy wyborów. Bóg nas wspiera i jest Przewodnikiem, ale jego wskazówki są wieloznaczne, więc istnieje ryzyko zabłądzenia. Zawsze mamy niepewność, że postąpiliśmy niewłaściwie.
- głos Boga wyraża się w sądzie człowieka o sobie samym. Właśnie po to, żeby go usłyszeć w doniosłych momentach, żyjemy.
- drogą myślącego człowieka jest filozofujące życie. Człowiek jest jedyna istotą, która filozofuje nad bytem. Człowiek nie może spełnić się w samym istnieniu. Musi je przekraczać. I tam poznaje podstawę istnienia świata, swoje źródło, dostępuje wtajemniczenia.
- wiara filozoficzna jest wiarą człowieka w swoje możliwości.

Z ZAJĘĆ:
- existenz- byt, który stanowi z istoty możność swojego własnego bytu; człowiek stwarza siebie samego, to, co nas określa to nasze wybory- tworzymy się w każdej chwili, nawet dla siebie samego nie jestem oczywisty.
- by być filozofem musimy otworzyć się na wybór i działać zgodnie z nim.
- krytyka i negacja absolutyzowania wyników badań o człowieku.
- istnieją sytuacje graniczne- momenty, kiedy decydujemy o całym swoim przyszłym życiu, odwoławszy się do doświadczeń z całości istnienia (np. po pogrzebie siedzimy w pokoju zmarłego i zostajemy „przygnieceni ciszą”).
- wiara
a. teologiczna- trzymanie się dogmatu
b. filozoficzna- skok w coś, co przekracza naszą tendencję.
- próby naukowego badania człowieka są końcem wolności.
- czy nauka jest zła? Nie. Pozwala cokolwiek dostrzec. Problemem jest nie istnienie nauki, ale stosunek do niej, który wierzy ślepo w to, co zostało zbadane. Człowiek to nie jest zbiór informacji o nim. Generalizacja jest problemem.

JAKIE SĄ CECHY PEDAGOGIKI EGZYSTENCJALNEJ PO LEKTURZE JASPERSA?

1. INGARDEN „KSIĄŻECZKA O CZŁOWIEKU”
   A. CZŁOWIEK I PRZYRODA
   -przyroda istnieje przed wszelką działalność człowieka i że zmienia się niezależni od jego działań i istnienia.
   - jest ostateczną podstawą jego bytu.
   - dziś nieczęsto mamy do czynienia z pierwotną Przyrodą- szczyt góry, huragan na morzu itp. + choroba przyjaciela i próby ratowania go.
   - dwoiste oblicze
   a. jesteśmy obcy wszystkiemu, co dzieje się w przyrodzie niezależnie od nas, jesteśmy pozbawieni pomocy z jej strony,
   b. czujemy się czymś stojącym wyżej od przyrody, czymś szlachetniejszym; gdy czasem odkrywamy w sobie coś z pierwotnej przyrody, czujemy się upokorzeni i sobie obcy. Nie chcemy wierzyć, że jesteśmy członem natury, jesteśmy zwierzętami, niczym lepszym.
   przekonujemy się, że dusza jest nieśmiertelna, by poczuć się lepszymi. Nie rozumiemy śmierci. Gdy sprowadza się nas do poziomy zwierząt czujemy się źle.
   - zmieniamy przyrodę ujarzmiając ją i nadajemy jej sens, którego ona sama sobie nie nadała. Tworzymy naukę, filozofię, religię, historię, rodzinę, narody, ojczyznę i państwa. Żyjemy w świecie odmiennym od natury i zapominamy, że pod tym wszystkim jest ona, obojętna na wartości i niedolę. Myślimy, że możemy wygrać z naturą.
   - siła ludzka jest ograniczona. Może wywołać w przyrodzie pewne zmiany, ale nigdy nie zapewni ludziom autonomii od natury.
   - człowiek istnieje na granicy dwóch istot, jedna stanowi człowieczeństwo, druga pochodzi od zwierzęcości i warunkuje pierwszą;
   na granicy przyrody i świata specyficznie ludzkiego, bez którego nie możemy istnieć, ale który też nie jest w stanie zapewnić nam życia
   tragiczny los człowieka- genialność i skończoność bytu.
   z jednej strony możemy poznać siebie i przyrodę, z drugiej realizujemy wartości Dobra i Piękna, które mają dla nas wartość wyższą niż świat samej przyrody.

2. O NATURZE LUDZKIEJ

- ciężko określić człowieka, bo wykracza on poza ramy przez swoje czyny- raz dobre, raz złe, przez różnorodność charakteru i zamierzeń, przez nowość dzieł i zdolność do regeneracji. Nie da się go objąć w pełni, bo do każdego elementu da się znaleźć sytuację przeciwną.
- egoizm dominuje w większości ludzkich czynów indywidualnych, społecznych czy narodowych. Ale jest też czymś specyficznie ludzkim działam wyłącznie dla cudzego dobra czy szczęścia, a w wyjątkowych sytuacjach oddać za kogoś życie. Człowiek dokonuje czynów straszliwych, ale jako jedyny czuje się przez to upokorzony i stara się odpokutować. Jest jedynym istnieniem, który ma honor. Jest jedynym stworzeniem, który potrafi tworzyć coś niepożytecznego, tylko dla piękna.
- istnieją pewne wartości, które człowiek sam sobie ustala i stara się zrealizować, a nawet, do których czuje się powołany.
Bez obcowania z wartościami ludzie są nieszczęśliwi. Chodzi o wartości moralne i estetyczne.
- ludzie tworzą świat kultury ludzkiej, w której mogą ukazywać wartości. Ten nowy świat istnieje dzięki geniuszowi i działalności twórczej człowieka. Wykracza on poza świat przyrody, dzięki specyficznym rodzajom jakości.
- w obliczu tej nowej rzeczywistości człowiek zapomina o swojej pierwotnej, czysto zwierzęcej naturze i o tym, jak wygląda świat realny, niezależny od człowieka.
- świat specyficznie ludzki trwa dłużej niż życie pojedynczego człowieka. Stanowi dziedzictwo, które odczytujemy jako dar przodków. Wzbogacamy je i przetwarzamy. I wzbogacamy siebie samych oddając wiele sił na wytworzenie rzeczywistości człowieka.
- siła twórcza jest ograniczona. Nie możemy stworzyć dziel autonomicznych w swoim istnieniu i niezależnych od naszej świadomości.
- gdy moc duchowa człowieka słabnie warstwa rzeczywistości ludzkiej zanika, a przeciera się warstwa przyrody. Człowiek popada wtedy w rozpacz, czuje się opuszczony.
- natura ludzka polega na nieustannym wysiłku przekraczania granic zwierzęcości i wyrastania do roli człowieka, jako twórcy wartości.

C. CZŁOWIEK I CZAS
- dwa sposoby doświadczania czasu i nas w nim
a. to, co naprawdę istnieje to my sami, a czas to coś pochodnego i zjawiskowego
b. czas i przemiany stanowią rzeczywistość, my ulegamy unicestwieniu w tych przemianach, lub utrzymujemy się w bycie, jako czyste zjawisko
I. – w stałym biegu czasu czuje się wciąż tym samym człowiekiem i żyję w poczuciu, że p o z o s t a n ę sobą. Tożsamość oznacza wtedy:
a. w ciągu całego życia jestem jednym indywiduum
b. w ciągu życia pozostaję tym samym człowiekiem w pełnej swej jakościowo niezmiennej określonej naturze.
- w całości, którą jestem, wyróżniają się
a. zmienne, wciąż nowe przeżycia świadome
b. zmienne stany i procesy psychiczne, własności psychiczne i fizyczne
c. pewna stała kwalifikacja, określająca mnie jako człowieka, zupełnie niepowtarzalna i specyficzna – natura moja
- poczucie bycia sobą w ciągu całego życia, nawet mimo przemian w ciele i psychice, czy też świadomości o tych przemianach. Czasem zmiany są rozległe i sam czuję się ze sobą nieswojo, ale nie naruszają one mojego czucia bycia tym samym, co niegdyś.
- ja, jako człowiek z cechami pierwotnymi i zmienionymi, jestem i czuje się istotą realną bardziej niż mojej przeżycia. Ja jestem trwałym bytem, one są przejściowymi uzewnętrznieniami, przejawami mnie. Ale to ja stanowię źródło i podłoże tych przeżyć. Przeżycia świadome tworzą sposób mojego życia. Ja jestem od nich niezależny- mogę być nawet, gdy ich nie ma. Czyli jako człowiek jestem w stosunku do swoich przeżyć transcendentny.
- czas: jestem niezależny od czasu, nie czuję jego upływu, nie biorę go w rachubę; ja p o z o s t a j ę w czasie. Ludzie więc też pozostają i rzeczy. Czas to tylko fantom, tylko zjawisko.
- czuję się panem czasu, zwyciężam go. Wszystko, co umarłe nie jest całkiem przebyte, jest po prostu nieobecne i ciągle się oddala.
- stale przekraczam granice teraźniejszości, nie jestem przez nie ograniczony
II. –zupełnie odmienne spojrzenie, do którego dochodzi się dwoma drogami
a. uświadomienie sobie niszczycielskiej dla mego istnienia roli czasu
b. dojście do przekonania, że ja jako osoba sam się dopiero konstytuuję w przeżyciach czasu.
ad. A. – czyli uświadomienie sobie kruchości bytu. To, co istnieje, zaraz może przestać- istnienie nie płynie z istoty rzeczy i nie jest konieczne; istnienie jest zawsze pewnym darem łaski. Z reguły zaczynamy to rozumieć, kiedy przed naszymi oczami rozpadają się moce. Wszystko, co jest, jest z przypadku i akurat stanowi zapełnienie fazy czasowej, która właśnie trwa.
- jest teraz? Nie. Albo staje się, a stawszy przestaje istnieć.
- nie ma ‘czystego mnie’ – jest ciągle nowo powstające ‘ja teraźniejsze’
albo: ja jako człowiek nie istnieję w ogóle, ale istnieje ‘czyste ja’.
- czym teraz jestem jest określone tym, czym byłem przedtem. A wiedzieć o tym, czym jestem teraz, będę dopiero wtedy, gdy „teraz” będzie przeszłością.
III. –doświadczenie czasu, w którym żyjąc zaczynamy się sobie wydawać tylko intencjonalnym wytworem przeżyć w teraźniejszości- dwie pustki niebytu:
a. unicestwienie tego, co kiedyś było
b. nieistnienie tego, co będzie.
a na granicy tych pustek jest teraźniejszość.
a może nie na granicy? Ona sama jest granicą, ostrym przekrojem.
IV. – następstwa życia w drugim doświadczeniu czasu:
a. uczucie zagrożenia przemijaniem i niewiadomą nicością jutra
powoduje to chęć ucieczki od siebie, by zapomnieć
c. ‘zabijanie czasu’, czyli szukanie zajęć, które go wypełnią i oderwą od niego uwagę, tworzenie fikcji obowiązku, wobec czegoś, czego właściwie nie ma
prowadzi to do zagubienia siebie; w miejscu, gdzie później spodziewamy siebie znaleźć jest tylko niedołężne dziecko. Zgubił się w życiu „poza sobą”.
d. zamykanie siebie w swym dziele; tworzy dzieło, sztuki, nauki czy techniki, które chce zawrzeć w rzekomo niezależnym świecie, a w tym dziele, chce zostawić, co w sobie ma najlepszego. Uczucia, ideały, myśli…
e. stara się zapamiętać to, co było przed chwilą, jak najdłużej. Traci przez to to, co było jeszcze dawniej- mówi o tym, co dziś (‘ludzie dzisiejsi’, ‘sztuka dzisiejsza’…); ceni swój wiek, swoje zdobycze, swoje dzieła.
- wszystkie te próby są złe, powodują ucieczkę od samego siebie, przypominają o przemijaniu.
- by pozbyć się lęku, trzeba umieć przy sobie pozostać, zwiększyć samowiedzę własnego ‘ja’, mieć się w swojej władzy, budować siebie samego, zaufać sobie.
V. – chodzi o to, by pozostać takim samym, jakim stało się w przeszłości, czas wtedy, mimo zmian jakie we mnie wywołuje, nie może nic mi zrobić.
- wszystko może mieć różne stopnie i odmiany-> istnieją różne odmiany tego samego czasu, odpowiednie do sposobów życia i postępowania
a. różne czasy, jako różne sposoby trwania podmiotów psychicznych
-> różne odpowiedniki sposobów trwania i zachowań
b. człowiek nie ma takiej roli, by miał moc określania różnych rodzajów czasu- czas jest jeden dla wszystkich i wszystkiego- czas świata.
- czyli; czas jest zjawiskiem pochodnym, zależnym od sposobu zachowania się osoby ludzkiej, a ogólniej tego, co istnieje
VI. –‘ja’ to nie to samo, co strumień świadomości, co tok coraz to nowych przeżyć upływających nieustannie i ginących bez istotnego śladu; świadomość to przejaw mnie.
- człowiek jest siła, która sama siebie mnoży, sama siebie buduje i sama siebie przerasta, o ile zdoła się skupić. Siłą, która ciało ujarzmia, świat sobie przyswaja i dzieła tworzy, siłą, która chce się utrwalić, która ustaje mimo przeciwności losu, siłą, która chce być wolna

Z ZAJĘĆ:
- Ingarden zajmuje się fenomenologią, czyli teorią poznania, teorią bytu- ontologią;
każde dociekania są faktem psychologiczna (inaczej u Hussrlera- on twierdził, że wszystko istnieje poza ludzkim życiem, bo czy my istniejemy, czy nie, świat nadal będzie- antyrelatywizm prawdy)
Ingarden nie zgadza się z H. i reprezentuje fenomenologię, która twierdzi, że pojęcia zaczynają istnieć dopiero wtedy, gdy odbierzemy je doświadczeniem.
- fenomen w fenomenologii jest :
bezpośredni
oczywisty
intuicyjny
- człowiek jest istotą, która wartościuje; nieważne dlaczego, ważne, że wartości są.
- intencjonalne rozumienie umysły- umysł jest zawsze nakierowany na coś, co nie jest nim samym
akty intencjonalne- nadawanie znaczenia wartości
- przedmiot intencjonalny:
a. intencjonalna struktura- odróżnienie świata ludzkiego od świata przyrody
b. i. treść
c. pewien charakter niedomówienia- wszystko zależy od odbiorcy
- koncepcja statusu bytowego dzieła sztuki:
oko to jeszcze nie obraz
płótno, które słabo widać, wraz z ramą to jeszcze nie obraz.
obraz jest wtedy, kiedy widzimy i całość i każdy detal.
-realizm, obiektywizm, relatywizm
- wraz z powstaniem świata specyficznie ludzkiego zaczyna się usensownienie życia
- człowiek musi tworzyć i się rozwijać (od razu po zejściu z drzew zaczęliśmy kolorować ściany jaskini)
- cywilizacja, kultura i wartości nie istnieją same z siebie; to tylko nasze wytwory

1. WATSON „BEHAWIORYZM”
   - dwa przeciwne punkty widzenia psychologicznego
   a. psychologia introspekcyjna = subiektywna; Titchener i James; założenia trochę inne, ale obie pochodziły z Niemiec, obie zakładały, że przedmiotem psychologii jest świadomość
   b. behawioryzm= psychologia obiektywna; powstaje w 1912; przedmiotem badań jest zachowanie istoty ludzkiej; świadomość jest pojęciem niedefiniowalnym i niepotrzebnym; behawiorysta- eksperymentator
   - wiara w magię sprawia, że wracamy do czasów dzikości; jednak magia wciąż żyje i każde czasy mają swoją; później zostaje ona wpleciona w mądrość ludową, a ta w religię; religie znów są wplątane w politykę i ekonomię
   - przykłady pojęć, które są spuścizną bojaźliwej, barbarzyńskiej przeszłości ludzi:
   a. każdy człowiek ma duszę, która jest odrębna i różna od ciała. Dusza jest częścią najwyższego bytu -> koncepcja ta prowadzi do dualizmu, czyli koncepcji filozoficznej; nikt nigdy nie widział duszy, nie zbadał jej, nie zmierzył, a mimo wszystko traktowana jest ona jako herezja i wątpienie w jej istnienie prowadziło kiedyś do ścięcia głowy; wraz z rozwojem nauk fizycznych powoli zaczęto interesować się też innymi zagadnieniami i dusza przestała być aż tak ważna.
   Wundt, ojciec psychologii eksperymentalnej, zapragnął kiedyś psychologii naukowej- nie potrafił dostrzec drogi wolnej od problemu dusza- ciało, zmienił więc termin duszy na ideę świadomości, którą możemy obserwować dzięki doznawaniu jej samej, czyli introspekcji. Nikt nigdy nie wyjaśnił pojęcia ‘ świadomości ‘, wszyscy psychologowie, którzy ją uznają, zakładają, że wszyscy wiedzą, o co chodzi.
   - behawioryści chcieli zrobić z psychologii naukę przyrodniczą, taką jak chemię czy biologię. Chcieli ujednolicić przedmiot i by to zrobić odrzucili wszystkie średniowieczne pojęcia, subiektywne terminy, takie jak pragnienie, percepcja, zamiar i podobne.
   - program:
   a. ograniczenie się do obserwacji rzeczy obserwowalnych, formułowanie praw odnoszących się tylko do niech
   b. obserwować możemy tylko zachowanie, to co robimy lub mówimy
   c. miarką są zawsze bodźce i reakcje; bodziec= zmiana, reakcja= to co robimy w związku ze zmianą
   - niektóre specyficzne problemy:

1. Strach powodowany jest przez głośny dźwięk i brak oparcia (u niemowląt)- pytanie: jeśli w momencie narodzin tylko dwa bodźce powodują strach to czemu później powoduje go też wiele innych? Wszystko można sprawdzić za pomocą badań uwarunkowanie dziecka.

2. jak można uwarunkować dorosłego? Jak warunkować, by osiągnąć ciągle rosnącą wydajność?

3. Jak wiele problemów emocjonalnych zostaje wyniesionych z dzieciństwa? Jak to przekłada się na obecne przystosowanie? Jak można coś odwarunkować?

-behawioryzm pomija wrażenia, spostrzeżenia, pojęcia itd.
- żeby zrozumieć behawioryzm, trzeba zacząć obserwować ludzi, a najlepiej wystartować od samoobserwacji- łatwo nam będzie później zrozumieć zachowania innych
- behawioryzm- nauka przyrodnicza, która za własne uważa całe pole ludzkiego przystosowania. Najbliższą towarzyszką jest fizjologia. Obowiązkiem b. jest stworzenie możliwości przewidywania i kontroli ludzkiej aktywności.
- przystosowanie- organizm poprzez ruch na tyle zmienia stan fizjologiczny, że bodziec nie wzbudza dłużej reakcji (jestem głodny, najem się, mam jedzenie, ale już nie jem)
- reakcje dzielimy na zewnętrzne (jawne) i wewnętrzne (ukryte); wyuczone i niewyuczone; wisceralne i niewisceralne; wzrokowe, słuchowe, kinestetyczne itd.

Z ZAJĘC:

„OSOBOWOŚC”
- nasza osobowość jest jedynie zbiorem nawyków i systemów, które tworzymy
- wszyscy mają równy start (narodziny)
- badanie osobowości polega na obserwowaniu zachowań we wszystkich możliwych warunkach
- sytuacja, w jakiej się znajdujemy zawsze wyzwala ten lub inny z naszych systemów i nawyków
- i b. i psychologia introspekcyjna są eksperymentalne
różnice:
a. przedmiot badań
b. obiektywizm (trzeba znaleźć coś, co da się udowodnić- zewnętrzność i dystans. Stan psychiczny nie może wpływać na wyniki badań) i subiektywizm (psycholog sam musiał podlega procesowi, który miał dowieść, że świadomość istnieje; oceniamy z powodu subiektywnych doświadczeń)
- behawiorysta to obserwator, badacz, eksperymentator, naukowiec, kontroler, twórca osobowości „na życzenie”
- nikt z nas nie jest w pełni wolny- zawsze mamy uwarunkowania
- istnieje w o l n o ś c b e h a w i o r y s t y c z n a- wolni będziemy w świecie, który sami stworzymy, gdzie wszystkie uwarunkowania będą pozytywne i będziemy w stanie dostosować się do każdej sytuacji

ROGERS „UCZYC SIĘ, JAK BYĆ WOLNYM”
- stawanie się jednostką, prawo do wolności, odwaga istnienia, uczenie się, jak być wolnym- doświadczenie szersze, niż da się wyrazić w opisach
- pozostając w związku emocjonalnym z efektywnym terapeutą pacjent zmierza w kierunku nowego typu realizacji, przeświadczenia, że dokonuje wyboru siebie samego
- pacjent może to wyrazić: „ nie jestem już zmuszony po prostu być ofiarą nie znanych mi sił znajdujących się we mnie samym. Jestem coraz mniej zależny od wpływów, które działają poza zasięgiem mojego wzroku, w głębinach mojej nieświadomości. W coraz większym stopniu jestem architektem samego siebie. Jestem wolny, mogę chcieć i wybierać. Jestem w stanie, akceptując swoją indywidualność, swoje zalety i wady, rozwijać tkwiące we mnie siły, stawać, się niepowtarzalną indywidualnością.”
- cechy charakterystyczne przeżycia:
a. pacjent na początku boi się swoich uczuć i broniąc się przed nimi pozwala im b y c, rozwijać się w nim, jako akceptowalnym elementom jego samego
b. początkowo nie ma on kontaktu z pewnymi aspektami swojego przeżywania, później zyskuje coraz większą swobodę, większą świadomość tego, co zachodzi wewnątrz niego
c. w końcu dochodzi do wniosków : „ przecież nie jestem takim grzecznym chłopcem, jakim pokazuję się innym, czasem się złoszczę, czasem mam ochotę warczeć na ludzi. Chce być samolubny i nie rozumiem, czemu udaję innego.”
d. pacjent zmierza do wartości, które ma w sobie; przestaje żyć, by zaspokajać oczekiwania innych, a zaczyna kierować się swoimi racjami, uczuciami i celami
e. człowiek przestaje być poruszany przez wewnętrzne i zewnętrzne siły wymykające się jego kontroli, staje się jednostką podejmującą własne wybory i zdolną do odpowiedzialności za nie
f. porzucenie postawy nieufności do własnych spontanicznych sposobów reagowania i zawierzenie własnym przeżyciom i organizmowi
g. ambiwalencja i bojaźliwość, z jaką człowiek podejmuje swoją wolność i odpowiedzialność
- współczesny pogląd, który głosi, że człowiek nie jest wolny- nie jest wolny w sensie kulturowym, jest pionkiem z ręku państwa, kształtowanym przez środki masowego przekazu tak, by kierować się pewnymi opiniami i przekonaniami, to produkt swojej klasy… itd. ; socjologia i psychologia jeszcze pogłębiły te koncepcję- zdeterminowany przez genetykę i warunkowania
- obraz powyżej nie jest pełen; jednostka nie jest tylko ogniwem i łańcuchu przyczynowo- skutkowym; człowiek nie jest tylko fenomenem w pozbawionym sensu świecie
- co to znaczy wolność?
a. to coś wewnętrznego z natury, co istnieje wewnątrz żyjącego człowieka całkowicie niezależne od wszelkich zewnętrznych wyborów lub alternatyw
b. wybór, w każdych warunkach, swojego własnego stosunku do spraw
c. odkrycie ciężaru bycia odpowiedzialnym za wybraną przez siebie tożsamość, uznanie jednostki, że stwarza ona się sama, a ni jest statycznym produktem końcowym
d. uzupełnienie determinizmu psychologicznego, przyczynowo- skutkowego; to spełnienie przez jednostkę zapisanych sekwencji jej życia (Buber – „ wolny człowiek wierzy w przeznaczenie i wierzy, że pracuje ono dla niego”)
- torowanie wewnętrznej wolności:
a. przeżycie to pojawia się w bliskim, ciepłym, pełnym zrozumienia związku, który jest wolny od poczucia zagrożenia i pozostawia swobodę podejmowania decyzji i wyboru sposobu bycia; taki związek zawiera trzy jakości:
1. Autentyczność terapeuty- prawdziwość, pozbawienie maski czy fasad, otwarte demonstrowanie uczuć i postaw, które sam przeżywa
2. Akceptowanie pacjenta- ciągłość pozytywnych uczuć wobec niego; BEZWARUNKOWA AKCEPTACJA, w momentach, kiedy robi coś dobrze, ale i wtedy, gdy robi źle
3. Empatia- zdolność terapeuty do wczuwania się w uczucia, których doświadcza pacjent, rozumienie go itp.

Z Zajęć:
- człowiek to nie to samo, co jego zachowanie!!
- jesteśmy architektami samych siebie
- ROGERS:
a. psychologia alternatywna i humanistyczna
b. powołał do życia typ terapii, na której pacjenci spotykają się w grupach; grupy te miały stworzyć atmosferę terapeuta – klient, w której klient mówi to, na co ma ochotę i otwiera się na swoje wnętrze
c. to nie jest doświadczenie naukowe
d. wnioskowanie w oparciu o doświadczenie ( a nie: zakładam, że… i później sprawdzam, czy to prawda)
- psychologowie naukowi stoją w opozycji
- typowi pacjenci:
a. neurotyk (coś chcę, ale nie wiem, co)
b. działający wbrew sobie
c. osoby spełniające zachcianki innych i działające wbrew sobie
d. lękliwi
- gdy już podejmiemy decyzję, że chcemy coś zmienić, najważniejsza jest dla nas reakcja otoczenia- jeśli się zdenerwują to nie zrobimy nic -> terapeuta ma stworzyć atmosferę, w której klient nie będzie się bał mówić
- Watson a Rogers:
Watson- „grzeczna dziewczynka”- psycholog określa, kim będziemy- CZŁOWIEK MASZYNĄ GOTOWĄ DO STARTU
Rogers- „zachowanie grzecznej dziewczynki + wnętrze”- dokonujemy wyboru- Wolność O CHARAKTERZE WEWNĘTRZNYM
- Filozofia osoby ludzkiej
- czy psychologia humanistyczna jest postacią determinizmu?
NIE. Istnieje on w świecie, ale p.h. nie jest determinizmem (jesteśmy zdeterminowani m.in. przez naturę- gdy jest zimno zakładamy kurtkę ALE jeśli chcemy możemy ją zdjąć- to nasz wolny wybór, za który bierzemy odpowiedzialność)
- wolność to warunek konstytutywny bycia sobą
- przeznaczenie definiuje się w momencie dokonania wyboru
- PEDAGOGIKA HUMANISTYCZNA:
a. człowiek jest wolny
b. dziecko to człowiek
c. dziecko nie przygotowuje się do życia, ono już żyje
d. niwelowanie dysproporcji dorosły- dziecko
e. nie istnieje nauczanie kogoś czegoś; do wszystkiego dochodzimy razem na podstawie doświadczeń
f. najpierw- relacja
później- doświadczenie, mające na celu budowanie zaplecza osobowościowego (motywacja, samorealizacja…)
g. istnieje motywacja, nie ma przymusu
h. osoba to nie jest jej zachowanie(oceniamy więc zachowanie, a nie człowieka)
i. nie ma rad, każdy sam dochodzi do rozwiązania problemu

Pedagogika Humanistyczna- zakłada, że człowiek rozwija się samoistnie, jego naturalnym dążeniem jest dążenie do aktualizacji wrodzonego potencjału człowieka. Według Rogersa szkoła powinna zapewnić: bezpieczeństwo, akceptację i przynależność a w tedy dziecko będzie chciało się uczyć i poznawać świat. W szkole Rogersa powinna panować atmosfera: wolna,
ukształtowanie zdrowego i szczęśliwego dziecka, które będzie się samorealizować. Rogers opracował również warunki terapeutycznego klimatu uczenia się, według którego powinno być: nagradzanie, akceptacja, zaufanie i apatia, nauczyciel i uczeń to partnerzy. W szkole Rogersa nauczyciel to facyfikator- tworzy warunki dla nauczania, nie naucza nie nakazuje. Nauczyciel musi być: autentyczny (ma być sobą), samorealizacyjny, spontaniczny. Rozwój- Polega na przekształceniu struktur psychicznych wynikających ze wzajemnych oddziaływań podmiotu i środowiska. Według Rogersa człowiek, aby dobrze się rozwijał musi się, samorealizować a powinno wyglądać to tak: zawsze uśmiechnięty, szczery, sprawiedliwy, ma poczucie humoru, pomaganie innym, zainteresowanie społeczne, zainteresowanie holistyczne. Według Pedagogiki Humanistycznej na rozwój człowieka ma również wpływ środowisko, w jakim żyje jednostka: Środowisko ma bardzo duży wpływ na rozwój jednostki, jeśli odpowiednio będzie wpływać na rozwój człowieka to będzie wszystko dobrze, jednostka będzie dobrze się uczyć, będzie miała dobre kontakty z nauczycielami i rodziną. Ale za to środowisko nie może przeszkadzać, jeśli tak się stanie to będą odwrócone skutki. 

Determinizm (łac. determinare — oddzielić, ograniczyć, określić) — koncepcja filozoficzna, według której wszystkie zdarzenia w ramach przyjętego paradygmatu są połączone związkiem przyczynowo-skutkowym, a zatem każde zdarzenie jest zdeterminowane przez swoje przyczyny. Determinizm wyklucza przypadek jako zjawisko obiektywne: poczucie losowości jest wyłącznie stanem subiektywnym wynikającym z niedoboru informacji. Z drugiej strony, ponieważ związek przyczynowo-skutkowy dotyczy także zjawisk psychicznych i zachowania człowieka, determinizm neguje istnienie klasycznie rozumianej wolnej woli. O ile rygorystyczny determinizm zupełnie odrzuca to pojęcie, umiarkowani determiniści radykalnie zmieniają jego sens: przyznają człowiekowi "wolną wolę" w decydowaniu o działaniach jednocześnie zastrzegając, że sama "wolna wola" jest zdeterminowana przez przeszłe stany (mając określoną przeszłość nie mogę chcieć czegoś innego). W ten sposób oba nurty zgadzają się, że działanie ludzkie jest determinowane przez przeszłe stany, a zatem różnica między oboma nurtami jest czysto semantyczna.

-spotkania grupowe, pacjent nazywany klientem, nie jest to doswiadczenie naukowe tylko życiowe

DURKHEIM „O WYCHOWANIU I KULTURZE PEDAGOGICZNEJ”
O WYCHOWANIU
-definicje wychowania
a. całokształt wpływów, jakie przyroda albo ludzie postronni wywierać mogą bądź na nasz umysł, bądź na naszą wolę
b. S. Mill- to wszystko, co robimy sami przez się i wszystko, co dla nas robią inni, celem zbliżenia nas do doskonałości natury naszej.
c. w najszerszym znaczeniu obejmuje objawy pośrednie, wpływające na charakter i władze człowieka przez zjawiska, których cel jest zupełnie odmienny (prawa, rząd, sztuka, klimat itd. )
- dwa główne typy:
a. KANT- celem wychowania jest rozwinięcie w każdej jednostce całej doskonałości, do jakiej jest tylko zdolna (doskonałość- harmonijny rozwój wszystkich władz człowieczych)
-> taki harmonijny rozwój nie jest całkowicie osiągalny; pozostaje w sprzeczności z prawidłem postępowania ludzkiego, które nakazuje nam poświecić się jednemu zadaniu; nie wszyscy też powinni oddawać się jednemu rodzajowi życia- mamy różne zadania do spełnienia, doskonalić się więc powinniśmy z tego, co nam przypadło w udziale; potrzeba i ludzi rozmyślań i ludzi czynu
b. DEFINICJA UTYLITARNA- celem wychowania jest stworzyć z jednostki narzędzie szczęścia, tak dla siebie samej jak i bliźnich (J. Mill)
-> szczęście jest czymś subiektywnym; dla Spencera szczęście pełne to życie pełne (ale co to życie? O jakie chodzi?)

wszystkie powyższe definicje wychodzą z założenia, że istnieje wychowanie idealne, doskonałe, przeznaczone dla wszystkich ludzi bez różnicy.

ale:
- wychowanie zmieniało się przez wieki, w różnych krajach
- cała przeszłość ludzkości wpłynęła na to, jak powinien wyglądać całokształt zasad, które kierują dzisiejszym wychowaniem, a ślady na nim odcisnęła cała historia

- definicja wychowania:
a. aby wychowanie zaistniało musimy mieć pokolenie dojrzałe i młode + wpływ jaki wywiera starsze na młode
b. dwojaka postać systemu wychowania- wieloraki i jeden
wieloraki- tyle rodzajów wychowania, ile w społeczeństwie środowisk
jedno- są pierwiastki wspólne każdemu wychowaniu (np. wiara)
c. każde społeczeństwo wytwarza sobie pewien ideał człowieka pod względem intelektualnym, fizycznym i moralnym- jednakowy dla wszystkich obywateli; ten ideał ma rozbudzić w dziecku
1. Pewną ilość stanów fizycznych i myślowych, jakie społeczeństwo, do którego należy, uważa za niezbędne dla każdego ze swoich członków
2. Pewne stany fizyczne i myślowe, jakie grupa społeczna szczególna (kasta, klasa, rodzina, zawód) uważa za nieodzowne u wszystkich, którzy ją tworzą
WYCHOWANIE JEST DZIALANIEM WYWIERANYM PRZEZ POKOLENIA DOROSŁE NA TE, KTÓRE NIE SĄ JESZCZE DO ŻYCIA SPOŁECZNEGO DOJRZAŁE. ZADANIEM JESO JEST ROZBUDZIC I ROZWINĄC W DZIECKE PEWNĄ SUMĘ STANÓW FIZICZNYCH, INTELEKTUALNYCH I MORLANYCH, KTÓRYCH WYMAGA OD NIEGO SPOŁECZEŃSTWO JAKO CAŁOŚC I ŚRODOWISKO SZCZEGÓLNE, DO KTÓREGO JEST PRZEDE WSZYSTKIM PRZEZNACZONE
- następstwo definicji powyższej:
a. wychowanie do metodyczne uspołecznianie młodego pokolenia
b. każdy z nas ma dwie istoty- indywidualną (stany umysłowe, które wiążą się tylko z nami samymi i odnoszą do wypadków naszego życia osobistego) i społeczną (idee, uczucia, zwyczaje, religia, wierzenia, praktyki, mniemania) – ukształtowanie tej istoty jest zadaniem wychowania

O KULTURZE PEDAGOGICZNEJ
- pedagogika nie jest wychowanie i nie może go zastąpić. Jej rolą jest kierować, oświecać, pomagać praktyce. Pedagog nie ma tworzyć od nowa systemów nauczania, musi poznać i zrozumieć system współczesny – wtedy będzie się nim dobrze posługiwać; ale żeby go zrozumieć trzeba zagłębić się i poznać, jakim był wcześniej, system wychowawczy jest owocem historii; historia szkolnictwa jest pierwszą z propedeutyk do kultury pedagogicznej
- system szkolny to też dążenia przyszłościowe, które trzeba poznać, by móc ocenić ile miejsca zostawić im w rzeczywistości szkolnej
- historia pedagogiki nie może być oddzielona od historii nauczania
-kultura pedagogiczna musi mieć szeroką podstawę historyczną, wtedy uniknie zarzutów oderwania od tego, co już było
-jedynie historia nauczania i pedagogiki pozwoli określić cele, jakie każdej chwili ma stawiać sobie wychowanie (by znaleźć środki na urzeczywistnienie tych celów musimy szukać w psychologii)- ideał pedagogiczny wyraża przede wszystkim stan społeczeństwa w danej chwili. By mógł on się stać rzeczywistością trzeba przystosować do niego świadomość dziecka (a świadomość trzeba poznać)
- szczególną formą psychologii jest psychologia zbiorowa; klasa to tak właściwie małe społeczeństwo i nie można jej prowadzić, jakby to były tylko jednostki w jednym miejscu; w klasie wytwarzają się zjawiska zarazy, demoralizacji, podniecenia, wzburzenia itd., które należy umieć rozróżniać, by można było je wykorzystać.

Z ZAJĘC:
- wychowawca jest ważniejszy od dziecka, bo jest jego instruktorem
- powinniśmy poznać przeszłość, by móc uniknąć jej błędów
- dzisiejszy realizm pedagogiczny pochodzi z XVII/ XVIII w i tylko po poznaniu historii możemy go zrozumieć
-SOCJOLOGIA jako dziedzina naukowa, która ma badaniami przypominać nauki ścisłe
- człowiek jest kształtowany przez społeczeństwo (jak u Watsona)
- przeciwko introspekcji- nieważne są uczucia jednostki
- fakt społeczny- to, co ma wpływ na świadomość jednostki w sposób przymuszający(np. wychowanie)
- oddzielenie przyzwyczajeń (uwarunkowanie czegoś w sobie; robię, bo organizm chce) od wierzeń i praktyk społecznych (zewnętrzne działanie przymuszające)
- przeciwko liberalizmowi i konserwatyzmowi, religii i psychologizmowi
- metodologiczne wątpienie przez empirię
- dualizm człowieka- jednostka i istota społeczna
- dziecko to zwierzątko, dopóki socjalizacja nie uczyni z niego człowieka
- PRZESOCJOLOGIZOWANA KONCEPCJA CZŁOWIEKA
- W Polsce:
Znaniecki (w poznaniu socjologicznym należy wziąć pod uwagę czynnik humanistyczny – jak podmiot określa/ ocenia swoje zachowanie)
Gołaszewski- 3 postaci socjologizmu
a. skrajny- Durkheim, Znaniecki
> wychowanie to fakt społeczny
> opozycja indywidualizmu wychowania
> człowiek staje się istotą podczas wychowania
> celem jest uspołecznienie
> środowisko determinuje jednostkę
b. umiarkowany- Wroczyński
> analiza instytucji wychowujących (co sprawia, że szkoła jest jaka jest?)
> ważne są czynniki wokółszkolne
>szkoła jest kalką społeczeństwa- ma przygotować na życie w nim
c. miękki- socjologiczny punkt widzenia
>czynniki społeczne są bardzo ważne, ale istotne są elementy psychologiczne, ekonomiczne itd.
- ostracyzm społeczny- jeden z elementów zmuszający jednostkę do przystosowania
- plusy: przystosowanie; nie zaczynay od zera
minusy: brak poczucia bycia jednostką; brak wolności; jeden cel; przymuszanie; przesocjologizowanie; instrumentalne traktowanie dziecka; jak w totalitaryzmie ty= zero, grupa= wszystko



DEWEY „FILOZOFIA WYCHOWANIA”
1. przegląd krytyczny
- wychowanie- proces, który pozwala zachować ciągłość istnienia grupy społecznej; wychowanie to proces odnowy znaczeń doświadczenia dzięki przekazywaniu, częściowo przypadkowo, częściowo świadomie. Proces ten obejmuje kontrolę i wzrost zarówno niedojrzałej jednostki, jak i grupy, w której żyje,
- grupy społeczne można podzielić na postępowe i takie, które chcą zachować zwyczaje. Pierwsze są bardziej demokratyczne, konserwatywne opierają się głównie na sile zwyczajów.
dalej zajęto się analizą wychowania w społeczeństwie demokratycznym, postępowym.
- idea ciągłej rekonstrukcji, reorganizacji doświadczenia tak, by powiększało swe znane znaczenie albo treść społeczną i wzmacniało zdolność jednostek do działania jako kierującego przewodnika tej reorganizacji.
- doświadczenie składa się z różnorodnych posegregowanych dziedzin albo zainteresowań, z których każda a swą niezależną wartość, materiał i metodę, wzajemnie się ograniczające, a kiedy każda jest utrzymana w odpowiednich granicach, tworzą „równowagę sił” w wychowaniu.
-> przyczyna ograniczeń tkwi w podziale społeczeństwa na mniej lub bardziej sztywne klasy i grupy- czyli w zahamowaniu pełnego społecznego obcowania
2. Istota filozofii
- filozofia opisana jest przez problemy, które porusza, które biorą się z konfliktów i trudności życia społecznego. Problemy te to stosunek miedzy umysłem i materią, ciałem i duszą, ludzkością i naturą fizyczną, jednostką i społeczeństwem, teorią i praktyką.
- filozofię definiowano w sposób, który cechuje pewna całość, ogólność i ostateczność zarówno materiału nauczania, jak i metody.
- w odniesieniu do materiału- filozofia jest próbą ogarnięcia, czyli zebrania różnych szczegółów świata i życia w jedną obejmującą wszystko całość, która albo ma by jednością, albo ma sprawdzić mnogość szczegółów do małej liczby ostatecznych zasad.
- filozofia- osiągnięcie mądrości, która wpłynie na sposób życia
- bezpośredni i ścisły związek filozofii z poglądem na życie odróżnia ją od nauki; nauka= zdawanie sobie sprawy z poszczególnych faktów o świecie, filozofia= to , co nauka + swoja postawa wobec tego
- całość- konsekwentność formy reakcji w odniesieniu do większości zachodzących wydarzeń; ciągłość- kontynuacja poprzedniego nawyku z czynności z przystosowaniem go na nowo
- filozofia- spokój i wytrwałość wobec trudności i strat, siła znoszenia cierpienia bez skargi
- filozofia- zdolność uczenia się, albo wydobycia znaczenia nawet z nieprzyjemnych odmian doświadczenia
- uzasadniona wiedza= nauka. Nauka- reprezentuje to, co zostało ustalone, uporządkowane i racjonalnie załatwione; ustosunkowanie się perspektywiczne;
- filozofia- myślenie, jakiego żądają od nas rzeczy nieznane; pojęcie tego, co możliwe.
- jeśli istnieją prawdziwe niepewności w życiu, to filozofia musi je odzwierciedlić; jeśli taki konflikt interesów zakorzenił się w różnych grupach osób, wówczas muszą istnieć rozbieżne filozofie.
- filozofia a wychowanie: faktyczne wychowanie stwarza korzystną pozycję, z której można zgłębić ludzkie znaczenie dyskusji filozoficznych w odróżnieniu od znaczenia technicznego; badacz filozofii „samej w sobie” jest zawsze wystawiony na niebezpieczeństwo przyjęcia jej jako łatwego lub poważnego ćwiczenia intelektualnego, czegoś, to jak powiedzieliby filozofowie, tylko ich dotyczy
- > jeżeli jakaś teoria nie wywołuje żadnej różnicy w poczynaniach wychowawczych, musi być sztuczna. Wychowawczy punkt widzenia pozwala nam dostrzec problemy filozoficzne tam, gdzie powstają i rozwijają się i gdzie przyjecie ich albo odrzucenie powoduje różnicę w praktyce.

jeśli określimy wychowanie jako proces kształtowania podstawowych dyspozycji intelektualnych i emocjonalnych w stosunku do przyrody i innych ludzi to -> filozofia= ogólna teoria wychowania
- filozofia ma podwójne zadanie- krytykę istniejących celów w odniesieniu do istniejącego stanu nauki, udzielanie przestarzałym wartościom władzy nad nowymi środkami, wykazanie, jakie wartości są jedynie sentymentalne, ponieważ nie ma możliwości zrealizowania ich, a także interpretowanie rezultatów wyspecjalizowanej nauki pod kątem konsekwencji dla przyszłych przedsięwzięć społecznych.
- filozofia europejska powstała pod bezpośrednim naciskiem zagadnień wychowawczych.
- kiedy sofiści (nauczyciele) zaczęli pouczać młodzież o cnocie, sztuce rządzenia – filozofia zaczęła zajmować się stosunkiem tego, co jednostkowe, do tego, co uniwersalne do obszernej klasy albo grupy, stosunkiem człowieka i przyrody, tradycji i refleksji, wiedzy i działania.
- zaczęto pytać o wszystkie pary pojęć powyżej- ten strumień europejskiej myśli filozoficznej powstały jako teoria procedury wychowawczej, pozostaje wymownym świadectwem ścisłego związku filozofii i wychowania. „filozofia wychowania” nie jest zewnętrznym zastosowaniem gotowych pojęć do systemu praktyki, posiadającej radykalnie odmienne źródło i cel: jest to tylko wyraźne sformułowanie problemów kształtowania właściwych nawyków myślowych i moralnych w odniesieniu do trudności współczesnego życia społecznego.
najbardziej przenikliwą definicją filozofii, jaką można dać- to teoria wychowania w najogólniejszych fazach

streszczenie:
filozofia to ogólna teoria wychowania, forma myślenia, która ma początek w tym, co jest niepewne. Myślenie filozoficzne cechuje to, że w niepewności jego tkwią szeroko w rozpowszechnionych warunkach i celach społecznych, polegających na konflikcie zorganizowanych interesów i pretensji instytucjonalnych. Jedynym sposobem harmonijnego dostosowania przeciwnych tendencji jest modyfikacja dyspozycji emocjonalnej i intelektualnej, filozofia jest więc i wyraźnym formułowaniem różnych interesów życiowych i przedstawieniem punktów widzenia i metod, dzięki którym można osiągnąć lepszą równowagę interesów.
wychowanie jest procesem, dzięki któremu można dokonać koniecznego przekształcenia.
filozofia jest teorią wychowania jako świadomie prowadzonej praktyki.

Z ZAJĘC:

DEWEY:
- egzystencjalista
- różne stopnie doświadczenia
a. pierwotne- jakieś zdarzenie
b. wtórne- moje rozmyślania o nim
- progresywizm pedagogiczny (zajęcia o Deweyu prowadzić tak, jak on sam by to zrobił)
- umysł jest funkcją działania, funkcją bycia w środowisku (jak u Durkheima, trochę Ingardena)
TEKST:
- pragmatyzm
od działania do myślenia
- afirmacja służebnego rozumu
myślimy dlatego, że było jakieś działanie
- pierwotny charakter doświadczenia
- chodziło o utrzymanie ładu społecznego (ustrój- demokracja)
> ustrój ten był według niego dobry
> D. był uczniem Pierc’a filozofa pozytywistycznego
- instrumentalizacja rozumu
> wszystko wiąże się z działaniem
> rozum = umysł
> rozum służy tylko czemuś, no po coś w końcu myślimy
> celem doświadczenia wtórnego jest rozwiązywanie problemów
-krytyka wszelkiego dualizmu
> są fałszywe
- zasada ciągłości
a. rozwój dla samego rozwoju
* zmiana świadczy o rozwoju
*nie ma zmian-> nie było doświadczenia-> nie było uczenia-> nie było rozwoju
b. nie wolno deprecjonować praktyki
* świat zmysłów jest gorszy niż umysłowy
c. przeciwko idei niezaangażowanego obserwatora
d. dostrzeżenie historyczności doświadczeń (jak u Durkheima)
e. istotnym czynnikiem doświadczenia jest badanie
(na pytanie dziecka „ co to jest herbata?” nauczyciel powinien pozwolić dziecku samemu zrobić napój i później go spróbować- IDEA NOWEGO WYCHOWANIA w europie / PROOGRESYWIZM PEDAGOGICZNY w USA)
- pajdocentryzm, ale nie antypedagogika (istnieje i czynnik psychologiczny i społeczny)
- zwolennik edukacji skoncentrowanej na naturalnych zainteresowaniach dziecka
- wymiar psychologiczny- muszę doświadczyć, żeby zrozumieć
wymiar socjalny- prace grupowe, projekty itd.
- szkoła ma przystosować dziecko do życia, jest miniaturką rzeczywistości-> dziecko ma tam panować nad swoimi nawykami
- inteligencja= działanie oszczędne i wydajne
- nauczyciel ma wprowadzać dziecko w program, ale ten program ma być specjalnie przystosowany; nauczyciel dobry jest zaangażowany i sam się rozwija, ma zainteresować ucznia i sprawić, żeby on sam chciał się dowiedzieć
- dwa rodzaje „ja”
a. społeczne (z Durkheima)
b. twórcze ( ma świadomość norm, ale czuje element wolności, którą przejawia w sztuce, czyli twórczości; ale w momencie tworzenia ja twórcze bierze za wszystko odpowiedzialność)
- wychowanie jest potrzebą i funkcją społeczną
kryterium demokracji
ukazaniem praktycznych ograniczeń
- filozofia rozpoznaje, nazywa konflikty, a później refiguruje je tak, żeby były możliwe w społeczeństwie
- biologizm
naturalizm
akceptacja przyrodniczego bytu
- jedność metody i tworzywa (pieczemy ciasto, żeby poznać ciasto)
- LIBERALNA EDUKACJA
- filozofia jest ważna, bo:
a. jej istotą jest próba uchwycenia i zrozumienia świata
b. tworzy obraz całości
c. odróżnia ją od nauki to, że jest typowa dla każdego, nie można jej sprawdzić jak nauki, można sprawdzić jej prawdziwość poprzez obserwację na ile myśl pokrywa się z rzeczywistością
d. filozofia= kształcenie
e. łączność filozofii z wychowaniem ujawnia się w momencie kształcenia podstaw
f. to, co było oczywistością w wychowaniu- jest zapożyczone z filozofii

MARITAIN „DYNAMIKA WYCHOWANIA”

- koncepcja Platońska- nie uczymy się, a tylko przypominamy sobie to, co już wiemy; wiedza tkwi w tym, kto się uczy, a nie tym, kto naucza. Poznanie praegzystuje na początku w duszach ludzkich, które, zanim weszły w ciało, kontemplowały wieczne idee, ale kiedy zostały związane z ciałem straciły możliwość swobodnego postrzegania tych prawd; osoba nauczana zostaje uszlachetniona, jest uśpionym aniołem.
- nauczanie jest sztuka, ten, kto uczy, artystą (kimś na kształt Michała Anioła, który kształtuje glinę?)- koncepcja niedobra; nauczany się jest ani aniołem ani martwą gliną
- sztuka wychowania powinna być porównana raczej do sztuki medycznej; medycyna zajmuje się istota żywą. Lekarz uzdrawia chorego, ale robi to naśladując drogi natury; medycyna to sztuka na usługach natury.
- Platon nie miał racji, nie wszystko jest w nas gotowe; mamy jednak pewne źródło poznania, wewnętrzna władza intelektualnego widzenia (przykład Pascala, który sam odkrył pierwsze twierdzenia z księgi Fuklidesa)- to wewnętrzne żywe źródło jest tym, co powinien nauczyciel respektować nade wszystko.
- nauczyciel powinien przedstawiać uczniowi problemy, które ten może sam rozwiązać i które sprawią, że uczeń sam będzie chciał pójść dalej; nauczyciel ma wzmacniać umysł ucznia pokazując mu logiczne związki miedzy pojęciami -> naturalna aktywność umysłowa ucznia oraz intelektualne kierownictwo nauczyciela stanowią dwa dynamiczne czynniki wychowania, a czynnikiem zasadniczym i najważniejszym jest wewnętrzne aktywne źródło tkwiące w wychowanku
- edukacja rózgi a pedagogiczny progresywizm
a. edukacja rózgi jest zła; jedynym jej plusem jest to, że kształtuje silne osobowości (bo aktywnego źródła nie da się zabić i musi ono reagować buntem)
b. wolność dziecka nie jest spontanicznością natury zwierzęcej; to spontaniczność natury ludzkiej i rozumnej, która cechuje się pełną rozmachu nieokreślonością
c. bankructwo wychowania- plastyczność i podatność dziecka trzeba wspomagać i kierować; edukacja, która składałaby na dziecko odpowiedzialność za zdobycie informacji o tym, o czym nie wie nawet, że jeszcze nie wie, jest takim bankructwem.
- prawdziwe i fałszywe wyzwolenie osobowości
a. rozróżnienie osobowości i indywidualności
> osoba z racji duchowego istnienia duszy
> jednostka z racji zasady niespecyficznego zróżnicowania, jaką jest materia sprawiająca, że członkowie jednego gatunku się różnią
b. rozwój w kierunku osobowości- opanowania i niezależności właściwych duchowi
rozwój w kierunku jednostkowości- poddania się skłonnością, które są we mnie z racji materii i dziedziczności
c. niektórzy się mylą i biorą rozrost indywidualności za rozwój osobowości
> w rzeczywistości osobowość oznacza wewnętrzność w samym sobie; to królestwo wewnętrznej autonomii rośnie w miarę jak życie rozumu i wolności zapanuje nad życiem instynktu i pożądań (wymaga to wysiłku ku miłości i doskonałości)
> indywidualność oznacza materialne ego, którego rozrost polega na pozostawianiu swobody irracjonalnym popędom (kiedy ego rządzi oddajemy się żądzom i namiętnościom)
d. wychowanie powinno skupić się na rozwoju i wyzwoleniu osobowości
e. nie można też uważać, że nosimy w sobie i byt osoby i byt jednostki oddzielnie; nie da się tak- jeśli zabijemy jednostkę zabijemy osobę. IDEA DESPOTYCZNA (bo wtedy pozbawiamy ludzi serca i produkujemy takie same maski)
f. „osobista doskonałość”- doskonalenie miłości, w której „ja” w pewien sposób znikło z pola widzenia. Pozwolenie prowadzenia się przez kogoś innego tam, gdzie nie chce się iść, pozwolenie, by miłość Boża, która nas wzywa, modelowała nas i czyniła z nas osobę, ale nie kopię.
- podstawowe normy wychowania, co nauczyciel powinien:
a. pobudzać i wspierać podstawowe dyspozycje, które pozwolą dziecku wzrastać w życiu duchowym; praca nauczyciela jest więc pracą wyzwalania (dobrych energii, które poskromią złe); poskramianie jest środkiem drugorzędnym
b. skupienie uwagi na wewnętrznych głębiach osobowości i jej przedświadomej duchowej dynamice; troszczenie się o wnętrze i interioryzację wychowawczego wpływu
> podświadomość- dziedzina instynktów, ukrytych obrazów, emocjonalnych impulsów i skłonności do życia zmysłowego
> nieświadomość- dziedzina władz duchowych, rozumu i woli (on nazywa to przedświadomością)
- wyzwolenie władzy intuicyjnej
a. wychowanie ma zwracać uwagę na przedświadomość ducha
b. sprawą najważniejszą jest rozbudzenie wewnętrznych zasobów oraz kreatywności; kult techniki powinien ustąpić respektowi dla ducha i rozumu; wychowanie wymaga od nauczyciela intelektualnej sympatii i intuicji, troski o problemy i trudności, refleksu w wykorzystywaniu okazji do użycia logiki i rozumowania, które zaprosi do działania umysł ucznia- chodzi o osobistą uwagę i troskę
c. tym, co ma największe znaczenie w życiu rozumu, jest intelektualna percepcja czyli intuicja
d. postępowanie śladami spontanicznych zainteresowań i naturalnej ciekawości, opierając ćwiczenia pamięci na inteligencji, dodając odwagi, słuchając, dbając o to, by młodzież zaufała swoim impulsom- jak nauczyciel powinien postępować z uczniami
e. trzeba dbać o to, by np. w nauce matematyki uczeń pojął każde etap rozwiązywania problemu; w języku nauczyć pisania pięknie, ale tylko o rzeczach pięknych; pilnować zaangażowania; bez względu na to ile czasu to będzie trwało- powoli iść tak, by jednak rozumieć wszystko
- reguła jednoczenia
a. cała praca wychowawcza i kształcąca powinna zmierzać do zjednoczenia, ustawicznie wzmacniać i żywić wewnętrzną jedność człowieka; umysł i ręce mają pracować razem; praca ręczna sprzyja równowadze psychicznej, rozwija polot i precyzję umysłu, jest podstawą aktywności artystycznej
b. wychowanie i nauczanie powinny zaczynać się od doświadczenia i Kończyc na rozumieniu
- duchowa jedność a mądrość
a. chodzi o zjednoczenie naszego wewnętrznego świata
b. podstawowym warunkiem ustanowienia organicznego i architektonicznego ładu nauczania jest zdrowa filozofia poznania i stopni wiedzy, lecz siłą, która inspiruje i porusza jest wizja obejmująca całą praktyczną dynamikę nauczania
> celem jest mądrość, czyli poznanie, które przenika i obejmuje rzeczy, posługując się ujęciami intelektualnymi najgłębszymi, najogólniejszymi i najpełniejszymi; poznanie, które karmi się doświadczeniem duchowym, wykracza poza dziedziny specjalizacji
- reguła wyzwalania
a. nauczanie, zamiast obciążać rozum, ma go wyzwalać- sprawić, by rozum panował nad rzeczami wyuczonymi
b. nie uczymy np. matematyki, dopóki dziecko samo nie zachce się jej nauczyć, nie będzie się do tego rwało
c. nauczanie powinno być aktywne ; mokre drewno zagasi ogień – tak rozum, który otrzymuje wiedze w sposób niewolniczy jest osłabiany przez to, że nie poznaje sam, ale dostaje poznanie innych

Z ZAJĘĆ:
- PERSONALIZM- Tomasz z Akwinu, ks. Tischner
> człowiek bytem jednostkowym i osobowym
> tendencja antyredukcjonistyczna (redukcje: naturalizm, socjologizm, spirytualizm; powodują one zagrożenie indywidualizmem, totalitaryzmem i pomijanie wymiaru osobowego)
> wyjście z kultury antropocentrycznej, zwrócenie się w stronę teocentryzmu (teos- coś, co przekracza; świat wyższy)
- koncepcja Platońska wg. Maritaina
>ped. Humanistyczna- nauczyciel na pomóc dziecku wydobywać wiedzę, którą on w sobie ma, ale o niej zapomina, w momencie wstąpienia duszy w ciało
> ped. Progresywiczna/ anarchiczna- jesteśmy egoistami, zależnymi od samych siebie (niewolnik siebie)
* relacja zależności nauczyciel-uczeń,
relacja podległości nauczyciela, który ma się wycofać
*przebóstwienie tego, co dziecięce; anioł ma zostać aniołem i o to ma zadbać nauczyciel
* anamnesis- przywoływanie z pamięci
- koncepcja Arystotelesowska wg. Maritaina
* człowiek to tabula rasa
*najważniejszy jest nauczyciel, jako artysta, który zapełnia te tablicę
* behawioryzm, socjologizm pedagogiczny
- sztuka medyczna- nauczyciel jest czynnikiem sprawczym, ma wychowywać (jak u Durkheima); natura jest bardzo cenna, ale tylko nauczyciel wie, jak ją wydobyć, jest czynnikiem sprawczym; dziecko jest czynnikiem pierwszorzędnym
1.despotyzm jest zły- edukacja oparta na przymusie jest edukacją pozorną, osobowość kształci się wtedy poprzez bunt
2.ped. Progresywistyczna jest bankructwem wychowania- dziecko ma talenty, ale jeśli o nich nie wie, to je zaprzepaści
- źródłem powyższych skrajności jest brak rozróżnienia między jednostką i osobą
a. u despotów ważna jest osobowość (ale gdy zniszczymy jednostkę, czyli byt psychiczno społeczny to zabijemy osobę)
b. u progresy wistów ważna jest jednostka, którą oni utożsamiają z osobą, co jest złe
jednostkowy byt indywidualny troszczy się tylko o siebie; trzeba to przekroczyć i zwracać uwagę też i na świat
-perspektywa osobowości- oddycha ona wolnością i przekracza siebie
- wychowanie polega na rozpoznaniu cech indywidualnych i przejściu od nich do bytu osobowego
(w wielkim uproszczeniu: indywidualność= ciało, osoba= dusza, psychika; indywidualność może być poskromiona przez osobowość)
- reguły:
a. wzmacniamy indywidualizm, żeby później przejść do osobowości; wyzwalamy w dziecku dobre energie, ożywiamy wnętrze, kierujemy, inicjujemy
b. skupienie uwagi na wewnętrznych głębiach osobowości i jej podświadomej wewnętrznej dynamice = troszczenie się o wnętrze + wyzwolenie władzy intuicyjnej
c. reguła jednoczenia- ręce+ umysł; mają pracować razem- dojście do zrozumienia przez empirię; każde dobre doświadczenie przechodzi do akstrakcji i zrozumienia prawd ogólnych
> mądrość- poznanie, za którym stoi doświadczenie i jakość jego przetwarzania
d. reguła wyzwalania- uczyć się powinniśmy dopiero wtedy, kiedy będziemy w stu procentach gotowi- rozum musi zapanować nad rzeczami wyuczonymi- mamy rozumieć to, co robimy (znaczenie czasu i intuicji)
> nie wolno pozostawić za sobą nierozwiązanej trudności

HESSEN „ O POJĘCIU I CELU WYCHOWANIA MORALNEGO”
- wykształcenie ogólne oznacza kształtowanie duchowej struktury człowieka, tj. osobowości. Czy nie pokrywa się to z wychowaniem moralnym(które określa się z zasady jako kształtowanie charakteru, czyli osobowości)?
- wychowanie moralne jako forma każdego wychowania w ogóle
a. wychowanie moralne jest naturalnym wynikiem, wewnętrzną formą każdego wychowania w ogóle- prądu tego bronili Natorpie, Dewey, Gentile
b. sens powyższej tezy pokrywa się z dawnym poglądem praktycznym, wg. Którego środkami wychowania moralnego są nie nakazy i słowa, ale tylko czyny. Postawę moralną osiąga się nie w drodze objaśnień, czy przez moralizatorskie rozważania, ale drogą należytej organizacji pracy i życia wychowanków- nie ten, kto posłucha wykładu o etyce, ale ten, kto sam rozwiąże zadania z matematyki bliżej będzie moralności. Żadne nauki i słowa nie dadzą uczniom tego, co może dać praca zbiorowa, działanie w samorządzie itp.
c. nowoczesne rozumienie wychowania moralnego zgadza się z ideą szkoły aktywnej: jeżeli poznanie dokonuje się podczas działania i przez działanie, to tym bardziej dotyczy to moralności, która jest nie tylko teorią, ale i czystą praktyką.
d. krytyka socjologizmu:
* socjologizm przeocza różnicę między przymusem władzy (oddziaływanie grupy na jednostkę) a przymusem odczuwanym w zjawiskach kultury duchowej.
>przymus władzy wymaga podporządkowania, czyli naśladowania; to przymus rozkazujący, grupa, która go wywiera ma charakter zamknięty; może być srogi (wojsko) albo łagodny (moda)
> przymus wywierany przez język, naukę, sztukę, moralność i inne dziedziny życia duchowego, to przymus „wartości kulturalnych”, które wymagają od jednostki twórczego wysiłku, przyzwolenia sumienia, dobrowolnego napięcia woli wymagają nie tylko podporządkowania, ale i przezwyciężenia tradycji; sama tradycja ma charakter wspólnoty otwartej.
*drugi fakt, wskazujący na to, że warstwa kultury duchowej nie pokrywa się ze społeczną, wiąże się z otwartym charakterem wspólnoty duchowej; grupa społeczna usprawiedliwia swoje roszczenia do władzy i urobienia jednostki tym, że kultura duchowa w niej wytworzona posiada wartość, której obiektywny walor wykracza poza egzystencjalne interesy tej grupy (Durkheim, Marks, narodowy socjalizm).
> kultura duchowa nadaje podpierającym ją grupom społecznym ich treść duchową, dzięki której klasa, naród czy państwo zyskują wartość i dostojeństwo.
d. >z punktu widzenia warstwy przyrody wychowanie następuje jako pielęgnowanie; cel- rozwój organizmu psychofizycznego; osobnik- gatunek biologiczny
> z punktu widzenia warstwy społeczeństwa przyjmuje charakter urobienia; cel- włączenie w grupę społeczną; jednostka- grupa społeczna
> z punktu widzenia trzeciej warstwy wychowanie= wykształcenie; cel- włączenie w nurt współczesnej nauki, sztuki, prawa, gospodarki, a wcześniej języka (włączenie? Czy współuczestnictwo?); osobowość- wspólnota tradycji duchowej
e. w trzeciej warstwie chodzi o pierwiastek osobowości; wszystkie cele włączenia tworzą się przez pokolenia, żyją nie w księgach, gmachach, dziełach, ale w czynach osobowości;
> włączenie jednostki w te nurty musi się stawać przy jednoczesnym rozwoju osobowości
f. kultura opiera się na grupach społecznych, ale jej nieśmiertelność jest wyższa niż nieśmiertelność społeczna (dzieła Platona żyją nadal w filozofii, ale republiki rzymskiej nie ma od wieków)
- trzecia warstwa może być nazwana pedagogiką humanistyczną , czyli pedagogiką kultury.
- O CZWARTEJ WARSTWIE W OGÓLNYM ZJAWISKU WYCHOWANIA: wychowanie moralne jako wyzwolenie człowieka, czyli zbawienie
a. wychowanie moralne jest formą każdego dobrego wychowania
> w perspektywie przyrody- wychowanie moralne jest naturalnym wynikiem rozwoju psychofizycznego organizmu
>w warstwie społecznej – podporządkowanie jednostki grupie wyznacza cel wspólny tak wychowaniu moralnemu jak i wszystkim rodzajom wychowania
b. w perspektywie wychowania jako kształcenia- kształcenie osobowości jest celem wychowania moralnego; moralność i osobowość mogą mieć siebie za przedmiot (moralność kształci się, gdy kształci się osobowość, a osobowość wymaga moralności)
c. wartość wychowania i wartość moralna w ostatecznych podstawach się pokrywają – tak by było, gdyby poprzednie 3 warstwy były wszystkimi; w czwartej warstwie wychowanie moralne jest całą treścią
d. prawdziwy wychowawca jest wodzem, przewodnikiem, a nie władcą; ona sprawia, że uczniowie sami chcą zachowywać się moralnie, nie będąc do tego zmuszonymi
- ostateczny cel wychowania moralnego i wzajemny stosunek warstw wychowania
a. cel czwartej warstwy- przekształcenie świata ludzkiego w prawdziwą wspólnotę osobowości, czyli duchów, uduchowienie świata, pełne zwycięstwo nad śmiercią, osiągnięcie pełnej nieśmiertelności
b. 4 warstwy to 4 szczeble, na których stoją ludzie różniący się od siebie rodzajem swojego bytowania, rodzajem dostępnej dla nich nieśmiertelności; najniżej jest warstwa biologiczna, później porządków społecznych, kolejna jest warstwa ducha obiektywnego (wspólnoty duchowe), ostatnia jest warstwa doskonałej wspólnoty moralnej (mająca za podstawę czynną miłość dla bliźnich)
c. jednostka istnieje razem na 4 płaszczyznach; jako osobowość włączona w tradycję kulturalną i członek królestwa duchów
(narodowość też zawiera w sobie wszystkie 4 warstwy, państwo żyje tylko w socjalnej płaszczyźnie bytu)
d. Wszystkie warstwy różnią się między sobą, ale nie są od siebie oddzielone; w każdej z niższych warstw jest przebłysk tej wyższej, a każda wyższa nadaje podstawę bycia tej niższej
e. każdy dobry nauczyciel wie, że nie przez sam przedmiot nauczania, ale przez swój stosunek do niego, osiąga przyswojenie wychowankom metod nauki, prawa, gospodarki; ma działać na młodych jako osobowość żywa, przepełniona miłością, duchowy wódz

Z ZAJĘĆ:
-warstwowa struktura wychowania
1. Bytu biopsychicznego- biologiczna
a. cel-rozwój psychofizyczny
b. wychowanie = pielęgnowanie
c. pedagogika naturalizmu i eksperymentalna
d. chodzi o ciągłość gatunku
e. rozwój indywidualizmu
f. chodzi o O S O B N I K A, nie o gatunek; jednak rozwijamy osobnika, by mógł żyć wśród ludzi
g. ważna jest swoboda, dziecko może wtedy pokazać, do czego ma predyspozycje
h. ROGERS
2. Bytu społecznego
a. cel- zachowanie grupy i włączenie do niej jednostki
b. wychowanie= urobienie jednostki, by dobrze funkcjonowała w grupie
c. kolektywizm; kultura narzucana odgórnie; tradycjonalizm; socjologizm, marksizm
d. chodzi o JE D N O S T K Ę i S P O Ł E C Z E Ń S T W O
e. przymus zewnętrzny
3. Kultury duchowej
a. cel- włączenie do kultury
b. wychowanie= wykształcenie osobowości
c. pedagogika humanistyczna i pedagogika kultury (nie Rogersa!)
d. O S O B O W O Ś Ć i T R A D Y C J A- pewna równowaga
e. współuczestnictwo+ wew. Przymus -> wolność i osobowość
* przymus wew.- chcę czegoś, mimo tego, że grupa myśli odwrotnie-> atrakcja
f. książka jest makulaturą, dopóki nie ożywi jej osobowość; dopiero wtedy nabiera wartości
4. Wychowanie moralne
a. cel- personalizacja świata
b. wychowanie= wyzwolenie ze śmierci
c. relacje O S O B A – O S O B A
d. nieśmiertelność osobowa i miłość
e. brak kajdanków, schematów
f. łaska i dar !

- złe rzeczy z 3 warstw tworzą trójkąt, gdzie jest mechanizacja, rutyna, bezmyślnośc, bezdecyzyjność, kompleksy...