Do podstawowych za­burzeń ruchu w neurologii należą niedowłady i porażenia.

NIEDOWŁAD jest to osłabienie siły mięśniowej (paresis), porażenie to zniesienie siły mięśniowej (paralysis, plegia), czyli ruchów dowolnych kończyn.

Niedowład jest niewątpliwie zaburzeniem czynności ruchowych!!!

Ruch odgrywa podstawową rolę w działaniu człowieka. Z tego bowiem względu rozmaite zaburzenia ruchu stanowią istotny element w obrazie klinicznym wielu chorób układu nerwowego, a także narządu ruchu(mięśnie, układ kostno-stawowy).Zależnie od lokalizacji procesu chorobowego, zaburzenia ruchowe mogą przybierać różne formy , których znajomość umożliwia precyzyjne rozpoznanie miejsca uszkodzenia.

Nazwa	Podłoże anatomiczne	Objawy uszkodzenia
Narząd ruchu	Mięśnie, układ kostno-stawowy	Unieruchomienie lub przykurcze w stawach, zespół miopatyczny
Neuron ruchowy obwodowy	Komórki rogów przednich rdzenia kręgowego i nerwy obwodowe	Porażenie wiotkie
Neuron ruchowy ośrodkowy	Neurony pola ruchowego i droga piramidowa	Porażenie spastyczne
Układ pozapiramidowy	Pola korowe pozapiramidowe oraz jądra podkorowe	Zaburzenia napięcia mięśni,bezruch lub ruchy mimowolne
Móżdżek		Ataksja (niezborność)
Twór siatkowaty		Sztywność odmóżdżeniowa
Ośrodki scalające	Płat czołowy, styk skroniowo-ciemieniowy	Apraksja w szerokim pojęciu

Czynności ruchowe wykonywane są przez układ ruchowy złożony z narządu ruchu (kości, stawy, więzadła, mięśnie) oraz rożnych struktur nerwowych, które łącznie stanowią efektor czynności ruchowych. Uszkodzenie tego układu charakteryzuje się upośledzeniem ruchu ,np. na skutek unieruchomienia w stawach(zesztywnienie i przykurcze) lub przerwania ciągłości mięśni czy wiązadeł.

Każda czynność ruchowa jest wynikiem działania bodźców dopływających do mięśni z komórek ruchowych rogów przednich rdzenia kręgowego tj. motoneuronów. Włókna tych komórek tworzą tzw. Wspólną drogę końcową dla ruchu. Każdy z motoneuronów otrzymuje jednocześnie bodźce z licznych poziomów rdzenia kręgowego , ośrodków opuszkowych, śródmózgowych , korowych a pośrednio z jąder podkorowych i móżdżku . Dopiero zintegrowanie wszystkich tych bodźców doprowadza do wykonania celowego , płynnego , skoordynowanego i ekonomicznego ruchu. W tej integracji najważniejsze są 3 elementy:

1) zainicjowanie ruchu dowolnego( dokonuje się głównie za pośrednictwem drogi piramidowej),

2) dostosowanie postawy ciała do zamierzonego ruchu(dokonuje się przez układ pozapiramidowy)

3) właściwe współdziałanie, czyli koordynacja odnośnych grup mięśniowych(móżdżek)

A więc w układzie ruchowym wyróżnia się bezpośrednie drogi aktywujące ruch( drogi piramidowe) i pośrednie drogi aktywujące (pozapiramidowe).

Należy pamiętać, że u zdrowego człowieka wszystkie elementy układu ruchowego działają razem , uzupełniając się wzajemnie i biorąc udział w każdej czynności ruchowej.

Rodzaj zaburzeń Objawy ubytkowe	Opis
Niedowłady lub porażenia -organiczne	Ograniczenie lub niemożność wykonywania ruchów z powodu zaburzeń dopływu bodźców nerwowych do mięśni lub uszkodzenia samych mięśni
-czynnościowe	Ograniczenie lub niemożność wykonywania ruchów wskutek emocjonalnego zahamowania czynności ruchowej

Porażeniem (paralysis s.plegia) nazywa się całkowitą niemożność wykonywania ruchu (kończyny lub jej części) w wyniku braku dopływu bodźców nerwowych do mięśni.

Niedowład (paresis) odznacza się ograniczeniem zakresu ruchu lub zmniejszeniem jego siły. Porażenie lub niedowład są najczęściej pochodzenia organicznego,tzn. powstają w skutek uszkodzenia neuronu ruchowego ośrodkowego (porażenie spastyczne) lub obwodowego (porażenie wiotkie), lub samego mięśnia.

Niekiedy niedowład lub porażenie ma charakter czynnościowy, tzn. nie powstaje w wyniku strukturalnych uszkodzeń wymienionych elementów układu nerwowego lub mięśni, lecz w następstwie emocjonalnego zahamowania czynności ruchowej, najczęściej w przebiegu reakcji histerycznej.

Zależnie od rozległości i umiejscowienia porażeń i niedowładów wyróżnia się:

• Niedowłady i porażenia jednej kończyny (monoparesis s.monoplegia)

• Dwóch kończyn (paraparesis s. paraplegia)

• Połowicze (hemipresis s. hemiplegia)

• Czterech kończyn (quadriparesis s. quadriplegia)

• Części kończyny (paresis partialis)

Stopień niedowładu określa się według specjalnej skali

Stopień	Opis
0 1 2 3 4 5	Brak skurczu Ślad skurczu Ruchy możliwe po wyeliminowaniu siły ciążenia Ruchy możliwe , ale nie wbrew oporowi Ruchy możliwe wbrew oporowi , ale osłabienie Siła prawidłowa

Niedowład lub porażenie wiotkie (paresis s. paralysis flaccida resp. Laxa)

Może powstać na tle neurogennym,tj.w wyniku uszkodzenia neuronu obwodowego-komórki ruchowej rogu przedniego( motoneuronu),korzenia przedniego lub nerwu obwodowego, a także w wyniku uszkodzenia samych mięśni (miogenne). Te dwa typy niedowładu różnią się od siebie klinicznie , a zwłaszcza elektrofizjologiczne.

Objawy porażenia lub niedowładu wiotkiego	Objawy porażenia lub niedowładu spastycznego
Zniesienie odruchów w zajętej kończynie	Wzmożenie odruchów głębokich
Obniżenie napięcia mięśniowego	Klonusy - ciąg mimowolnych skurczów włókien mięśniowych wywołany przez nagłe rozciąganie mięśnia
Zanik mięśni
Drżenie pęczkowe mięśni tu wyróżnia się miokimię - widoczne falowanie mięśni, bez efektu ruchowego(w zespole stałej aktywności ruchowej)i miorytmie –drobne , rytmiczne drgawki w obrębie pojedynczych mięśni np.(na twarzy w przebiegu stwardnienia rozsianego i guzów pnia	Zniesienie odruchów powierzchniowych Odruchy patologiczne Wzmożenie napięcia mięśniowego Współruchy patologiczne Nie stwierdza się zaniku mięśni ani zmian w elektromiogramie

W rozpoznaniu neurogennego porażenia wiotkiego ważne jest określenie, czy uszkodzenie dotyczy komórek rogów przednich, korzeni przednich ,czy też splotów lub nerwów obwodowych . Zasady, którymi należy się kierować:

1.Czysto ruchowe objawy (bez zaburzeń czucia) przemawiają za uszkodzeniem rogów lub korzeni przednich

2.Uszkodzenia splotów powodują na ogół rozległe porażenia lub niedowłady mieszane , tj. ruchowo-czuciowe, całej kończyny górnej lub dolnej

3.Uszkodzenia pojedynczych nerwów są przeważnie mieszane i odpowiadają zakresowi unerwienia danego nerwu

Jak ustalić przyczynę porażenia wiotkiego?

Postępowanie rozpoznawcze należy rozpocząć od ustalenia czy porażenie wystąpiło ostro, czy rozwijało się powoli oraz czy obejmuje część kończyny,całą kończynę, tylko kończyny dolne,czy wszystkie kończyny . Należy uwzględnić okoliczności zachorowania(urazy) i inne objawy(np. gorączkę).

Ostre porażenie lub niedowłady wiotkie typu neurogennego ograniczone do części kończyny występują w wyniku urazowych uszkodzeń nerwów obwodowych lub splotów.

Wiotki ostry niedowład stopy może być następstwem wypadnięcia jądra miażdżystego.

Wiotki niedowład mięśni pasa ramiennego może nastąpić w przebiegu tzw.neuralgii amiotroficznej)-ch.dziedziczna.

Wiotkie ostre porażenie lub niedowłady obu kończyn dolnych lub czterech kończyn są spowodowane polineuropatią-zespół uszkodzenia nerwów obwodowych, wyjątkowo zapaleniem rdzenia kręgowego.

Przewlekłe wiotkie niedowłady lub porażenia części kończyny są często spowodowane przewlekłym uciskiem nerwu lub splotu(cała kończyna) albo nacieczeniem nowotworowym.

Postępujące niedowłady wiotkie wszystkich kończyn występują w przebiegu przewlekłych polneuropatii , stwardnienia zanikowego bocznego.

Niedowład wiotki miogenny. Obejmują one skierowane do siebie odcinki kończyn (neurogenne niedowłady przeważają w odcinkach skierowanych od siebie), odruchy są osłabione ,ale rzadko zniesione, nie ma fascykulacji (błyskawiczne , drobne skurcze włókienek mięśniowych),nigdy nie współistnieją zaburzenia czucia.

Niedowład lub porażenie spastyczne,czyli kurczowe( paresis s. paralysis spastica)

Powstaje w wyniku uszkodzenia neuronu ruchowego ośrodkowego,czyli piramidowego,lub górnego, tzn.ośrodków ruchowych w korze mózgowej, lub górnego, tzn. ośrodków ruchowych w korze mózgowej, lub drogi korowo-rdzeniowej,czyli piramidowej.

Niedowładowi i porażeniu spastycznemu towarzyszy wzmożenie odpowiednich odruchów głębokich,natomiast odruchy powierzchniowe np.brzuszne są zniesione. wzmożone odruchy stanowią klonusy, najczęściej klonus stopy( stopotrząs), rzadziej rzepki ( rzepkostrząs ). Np. przy wydatniejszym rozciągnięciu odpowiedniego ścięgna (np. ścięgna piętowego Achillesa) i utrzymywaniu go w tym stanie(np. szybkie i energiczne bierne zgięcie grzbietowe stopy) pojawia się w przypadku uszkodzenia neuronu ruchowego ośrodkowego rytmiczne drganie (clonus) odpowiednich mięśni (tu łydki).

Objaw porażenia spastycznego stanowią odruchy patologiczne,np. odruch Babińskiego (grzbietowe zgięcie palucha przy drażnieniu podeszwy) lub Rossolimo (zgięcie palców stopy przy uderzeniu w opuszki)

W którym miejscu nastąpiło uszkodzenie neuronu ruchowego ośrodkowego(w korze czy w przebiegu drogi korowo-rdzeniowej)?

1.Uszkodzenie korowe cechuje się przeciwstronnym niedowładem lub porażeniem spastycznym ograniczonym do jednej kończyny (monoplegia s. monoparesis) górnej lub dolnej lub jej części , np. tylko ręki lub stopy . Szczególny wariant stanowi tzw. niedowład twarzowo-ramienny ( paresis faciobrachialis). Niedowłady korowe mogą nieraz naśladować zajęcie nerwów obwodowych , np. nerwu pośrodkowego (niedowład I-III palca ręki) lub łokciowego (niedowład IV iV palca ręki).Zaburzenia naczyniowe lub guzy , następstwa urazów mózgu.

2. Uszkodzenie torebki wewnętrznej powoduje przeciwstronny bezwład lub niedowład połowiczy gdyż włókna drogi ruchowej skupione są na małym obszarze , wskutek czego proces chorobowy uszkadza je łącznie( najczęściej udar mózgu).

3. Uszkodzenie drogi piramidowej w obrębie pnia mózgu współistnieje z uszkodzeniem nerwów czaszkowych, wskutek czego powstają tzw. . porażenia połowicze naprzemienne. W wyniku obustronnego uszkodzenia pnia rozwija się porażenie czterech kończyn (tetraplegia s. tetraparesis). Najczęściej uszkodzenia naczyniowe, wyjątkowo guzy.

4. W przypadkach zajęcia dróg piramidowych w rdzeniu objawy są zwykle obustronne, tzn. występują niedowłady czterech kończyn lub tylko obu kończyn dolnych (paraplegia s.paraparesis in ferior spastica).W grę wchodzi stwardnienie rozsiane i różne choroby rdzenia kręgowego

Niedowłady i porażenia czynnościowe (psychogenne:

Psychogenne porażenia i niedowłady kończyn stanowią przejaw reakcji histerycznych(konwersyjnych).

Porażenie psychogenne można rozpoznać jedynie po wykluczeniu przyczyn organicznych.

Objawy kliniczne ułatwiające rozpoznanie różnicowe niedowładów czynnościowych (psychogennych)

Uraz psychiczny jako moment wyzwalający porażenie

Zakres porażeń przeważnie nie odpowiada strukturom anatomicznym(np. porażenie ruchów wszystkich palców ręki, przy zachowanych innych funkcjach ruchowych tej ręki)

Brak zmian obiektywnych (zanik mięśni, zmiany w odruchach fizjologicznych, odruchy patologiczne)

Sprzeczność w naruszeniu różnych funkcji ruchowych( niemożność chodzenia przy zachowaniu w pełni ruchów kończyn dolnych- może zdarzyć w apraksjii chodu na tle organicznym)

Zmienność objawów w czasie kolejnych badań

Czynne przeciwstawienie się ruchom biernym

Wykonywanie ruchów w rzekomo porażonych kończynach po odwróceniu uwagi lub w szczególnych sytuacjach

Ustąpienie objawów porażennych pod wpływem działań psychoterapeutycznych

Porażenie histeryczne występuje nagle , pod wpływem urazu psychicznego lub fizycznego związanego z roszczeniem. Zasięg porażeń może obejmować: jedna ręka , cała kończyna górna lub dolna, porażenie połowicze, obie kończyny dolne (paraplegia functionalis).

W zajętym porażeniem obszarze chory nie wykonuje żadnych ruchów lub tylko ruchy śladowe , a na polecenie wykonania ruchu teatralnie demonstruje wysiłek, krzywi twarz, napina się. Mięśnie, których chory nie używa na polecenie , biorą udział w innych czynnościach . Badanie przedmiotowe nie wykazuje żadnych zmian w odruchach, nie ma zaniku mięśni , nawet po dłuższym trwaniu choroby.

Porażenie czynnościowe różnicuje się m.in.. z rzadszymi chorobami , o których nie pamięta się na co dzień, tj. miastenia , porażenie okresowe , mioglobinurie napadowe , hipokaliemia.

NIEDOWŁADY KOŃCZYN DOLNYCH

Występują w procesach chorobowych uszka­dzających rdzeń kręgowy, głównie w odcinku piersiowym. Niedowład ma charakter spastyczny (pochodzenie ośrodkowe) i występuje tożstronnie do uszkodzenia. Po tej samej stronie pojawia się też zaburzenie czucia ułożenia (czucie głębokie), po przeciwnej zaś - zaburzenia czucia bólu i temperatury na całym obszarze skóry poniżej uszkodzenia. Najczęstszą przyczyną podostro narastającego niedowładu spastycznego kończyn dolnych w młodszym wieku jest stwardnienie rozsiane, a w starszym - pierwotne i wtórne guzy wewnątrzkanałowe, procesy niedokrwienne i zapalne, stwardnienie zaniko­we boczne, spondyloza szyjna, krwotok z pękniętego naczyniaka rdzenia krę­gowego. Wspomniane procesy chorobowe oraz urazy (powstałe np. podczas skoków do wody, wypadków komunikacyjnych) mogą doprowadzić do uszko­dzenia rdzenia na całym jego przekroju poprzecznym, powodując porażenie kończyn dolnych, z wiotkim napięciem, zniesionymi odruchami, całkowitą niedoczulicą skóry poniżej miejsca uszkodzenia, zaburzeniami czucia ułożenia, porażeniem czynności zwieraczy, zaburzeniami naczynioruchowymi i troficznymi z zachowaniem tylko czynności odruchowo-bezwarunkowych. Dzieje się tak wskutek utraty sterowania centralnego.

Nagły niedowład czterokończynowy jest wywołany uszkodzeniem pnia mózgu lub odcinka szyjnego rdzenia kręgowego, zaś narastający powoli - wieloma procesami chorobowymi obejmującymi półkule mózgowe, pień mózgu, rdzeń szyjny, nerwy obwodowe lub mięśnie. Najbardziej dynamiczny przebieg ma niedowład pochodzenia pniowego, będący następstwem udaru mózgowego, urazu lub ucisku z powodu obrzęku mózgu.

Kulczycki J., Kuran W., Sobczyk A. (red): Podstawy neurologii dla lekarza rodzinnego, Instytut

Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 1992

URUCHOMIENIE PACJENTA Z NIEDOWŁADEM/PORAŻENIEM

Proces uruchamiania powinien być realizowany zarówno przez pielęgniar­kę, jak i rehabilitanta. Celem usprawniania fizycznego dla terapeuty jest przy­wrócenie funkcji niesprawnego narządu, zaś dla pielęgniarki - wdrożenie pacjenta niepełnosprawnego do samoobsługi. Pacjent wydolny w samoob­słudze to pacjent używający wszystkich narządów, także mniej sprawnych. Niewłaściwe jest kompensacyjne wykorzystywanie narządów sprawnych i za­stępowanie nimi mniej sprawnych.

Uruchomienie pacjenta z niedowładem/porażeniem jest pierwszym krokiem do wdrażania go do samoobsługi. Wydolność w samoobsłudze polega na sa­modzielności w podejmowania i realizowaniu funkcji życiowych. Samodzielność pacjentów z niedowładami i porażeniami oznacza zdolność radzenia sobie bez pomocy innych osób oraz umiejętność korzystania ze sprzętu ortopedycznego i udogodnień w sposób umożliwiający poruszanie się i samoobsługę. Dla przy­kładu, pacjent z paraplegią może poruszać się za pomocą wózka i być całkowicie wydolny w zakresie samoobsługi. Natomiast pacjent z niewielkimi niedowłada­mi może być niesamodzielny na skutek wadliwych postaw własnych oraz oto­czenia, które nie poddało go procesowi usamodzielniania się.

Proces samoobsługi składa się z przygotowania pacjenta do radzenia so­bie w zakresie:

- przemieszczania się poza łóżkiem,

- zabiegów higienicznych, ubierania się,

- zapewnienia zewnętrznych warunków do funkcjonowania krążenia i oddychania,

- przyjmowania posiłków,

- udziału w eliminowaniu zaburzeń mięśni zwieraczy,

- profilaktyki powikłań.

Pozycja - Wskazane jest ułożenie chorego zapobiegające trwałemu zbliże­niu przyczepów grup mięśni, co powoduje wytworzenie przykurczy. Nie jest zalecane leżenie na wznak, ponieważ wzmaga to spastyczność i zaostrza od­ruchowe ułożenie kończyn niedowładnych/porażonych z przywiedzeniem, zgięciem i rotacją ręki do wewnątrz oraz powoduje lekkie zgięcie w biodrach, rotację nóg na zewnątrz, a także podeszwowe zgięcie i supinację stopy. Ze względu na potrzebę częstej zmiany pozycji u tych chorych układa się ich również na plecach - pod warunkiem, że wzdłuż ciała podłożone zo­staną poduszki pod stronę niedowładną/porażoną. Ogranicza to spastyczność i zastój w naczyniach krwionośnych i przestrzeniach międzykomórkowych stro­ny niesprawnej. Zmiany pozycji pacjenta leżącego powinny odbywać się z różną częstotliwością, zależnie od indywidualnego stanu ogólnego, prze­ważnie co dwie godziny.

- Ułożenie na boku zdrowym. Kończyny zdrowe przyjmują dogodną dla siebie pozycję. Natomiast kończyny n/p powinny być układane na podusz­kach, przy czym ręka n/p powinna być wysunięta do przodu z przywiedzio­nym barkiem, a noga w lekkim zgięciu biodrowym i kolanowym.

- Ułożenie na boku chorym. Bark n/p jest wysunięty do przodu, a masa ciała podparta płaszczyzną łopatki, co zapobiega uciskowi na staw ramienny, nato­miast biodro jest lekko cofnięte ku tyłowi, co wywołuje nieznaczną rotację i wy­dłużenie mięśni tułowia. Pozycja taka pozwala na uwolnienie ręki sprawnej, która może wykonywać różne czynności, ponieważ ułożenie ciała jest stabilne.

- Zmiany pozycji. Obrót na stronę sprawną. Pielęgniarka ustawia się zwy­kle po stronie n/p, jeśli jednak pacjent ma być obrócony na stronę sprawną, ustawia się po stronie sprawnej. Najpierw dokonuje obrotu głowy, następnie pomaga w zgięciu stawu kolanowego kończyny n/p, podnosi rękę i podtrzy­mując ją w ułożeniu do przodu, dokonuje obrotu pacjenta, podkładając drugą swoją rękę pod okolicę łopatkową strony n/p. Należy pamiętać o niepociąganiu za kończynę n/p, ponieważ możne to doprowadzić do podwichnięcia w stawie barkowym we wczesnym okresie „wiotkości kończyn".

- Zmiana pozycji leżącej na stronę n/p. Pielęgniarka ustawia się po stronie n/p pacjenta, jego głowę przekręca w swoją stronę. Następnie poleca chore­mu zgiąć zdrowe kolano i podtrzymując rękę sprawną w ułożeniu do przodu podkłada swą rękę pod okolicę łopatkową chorego i dokonuje jego obrotu na stronę n/p.

- Siadanie na łóżku. Czynność tę wykonuje się za pomocą podniesienia wezgłowia.

- Przesuwanie chorego w górę łóżka. Nawet chory obłożnie porusza się i często ulega przesunięciu w dół. Zachodzi więc potrzeba podsunięcia go do góry. W tym celu dwie osoby chwytają chorego pod pachy jedną ręką, a drugą ręką trzymają za krawędź łóżka (dobrze jeśli chory pomoże lekko odpychając się nogami). Chorego całkowicie unieruchomionego podnoszą dwie osoby pod­kładając ręce pod okolicę krzyżową i równocześnie przesuwając go ku górze.

- Przenoszenie chorego z łóżka na krzesło. W celach czystościowych (zmia­na bielizny, prześcielenie łóżka, wymiana materaca) wskazane jest przeniesie­nie, bądź pomoc w przejściu, chorego z łóżka na krzesło lub fotel.

- Pozycja siedząca. W pozycji siedzącej powierzchnia podparcia (pp) jest mniejsza niż w pozycji leżącej. Siły grawitacyjne działają na nie podparte oko­lice ciała, co jest bardzo męczące dla neurologicznie uszkodzonych mięśni. Okres adaptacji do pozycji siedzącej powinien trwać odpowiednio długo. Ważna jest dbałość o właściwą postawę podczas siedzenia. Wskazane jest siedzenie na prostych krzesłach, fotelikach z prostym oparciem, a unikanie foteli i innych mebli, które mogą zaburzać właściwą postawę.

Najlepsza pozycja to siedzenie z lekkim pochyleniem do przodu, gdy obie ręce spoczywają na stole. Pozycja siedząca powinna być też okresowo zmienia­na. Kończynie górnej trzeba zapewnić wygodne podparcie tak, aby siła naci­sku łokcia była przenoszona na staw ramienny, co wpływa korzystnie na zwie­ranie elementów w stawie. Nie jest wskazane natomiast siedzenie w pozycji odchylonej, np. w fotelu, ponieważ wówczas przestają działać normalne sys­temy antygrawitacyjne, a układ przedsionkowy ulega przeprogramowaniu, przyjmując pozycję z odchyleniem jako normalną postawę pionową. Rzeczy­wista postawa pionowa będzie wówczas upadaniem. Podczas siedzenia nale­ży zwracać uwagę na ułożenie kończyny n/p górnej i dolnej (np. czy stopa jest dobrze oparta, czy nie opada). Jeśli pacjent uzyskał już jakieś ruchy ręki nale­ży zachęcać go do używania jej w różnych, nawet prostych czynnościach.

Kończyna dolna szybciej wraca do swojej funkcji niż górna, ponieważ więk­sze ruchy, które są jej udziałem, bardziej stymulują sferę ruchową kory mó­zgowej, wpływając na wzrost połączeń międzyneuronalnych. Kończyna dolna bierze udział w ruchach ciała o szerszym zakresie, począwszy od obrotów ciała na boki, przez siadanie, wstawanie, aż do pełnej pionizacji. Kończyna górna nie uczestniczy niestety w dużych ruchach, a ćwiczenia w poszczegól­nych stawach, zwłaszcza bierne, nie usprawniają jej w stopniu porównywal­nym do kończyny dolnej, dlatego wolniej powracają w tym przypadku utra­cone funkcje.

Pionizacja. Jest ona wstępem do nauki samodzielnego chodzenia. Proces pionizacji polega na przyjęciu przez pacjenta postawy pionowej czynnej lub biernej. Powinien on być wprowadzany stopniowo, przy uwzględnieniu pro­cesu adaptacji do warunków postawy pionowej, w celu zapobiegania zabu­rzeniom ortostatycznym. Dlatego zaleca się pionizację bierną (na stole pionizacyjnym) lub czynną w pobliżu łóżka. Niezbędna jest tu obserwacja wyglądu pacjenta, pomiar ciśnienia tętniczego krwi, tętna i innych parametrów mogą­cych świadczyć o zaburzeniach krążenia spowodowanych zmianą pozycji.

Wstawanie. Zmiana pozycji z siedzącej na stojącą wiąże się z przeniesie­niem środka ciężkości z szerokiej powierzchni podparcia na powierzchnię wyłącznie stóp. Balansując pośladkami, pacjent przesuwa się z pomocą pielęgniarki do brzegów łóżka. Wówczas stopy pacjenta same przesuwają się do tyłu, a jeśli to nie następuje, trzeba je tam przesunąć. Należy zwracać uwagę na stopę n/p, zwłaszcza na to, czy jest ona właściwie ułożona na podłożu, ponieważ może ulec podwinięciu.

- Chodzenie. Podczas nauki chodzenia pacjentowi asystują po bokach dwie pielęgniarki lub pacjent chodzi w barierkach. Pielęgniarki pełnią rolę asekuratora i instruktora. Niezbędna jest stabilizacja kolana n/p, ponieważ łatwo może dojść do gwałtownego zgięcia w stawie kolanowym i upadku. Pacjent stawia pierwszy krok zawsze nogą sprawną, co powoduje wytłumianie odruchów. Pielęgniarka znajdująca się po stronie niedowładnej utrzymuje z pacjentem kontakt biodrami i pomaga, aby jego masa ciała z nogi sprawnej przeniosła się na stronę niesprawną tak, jak przy chodzie prawidłowym. Przy niewielkich niedowładach chory uczy się chodzenia samodzielnego, natomiast w przy­padku głębokiego niedowładu - z pomocą sprzętu ortopedycznego. Satys­fakcjonujący jest chód samodzielny, także po nierównym i urozmaiconym pod­łożu. Ważne jest zwracanie uwagi na ustawienie stopy n/p. Należy unikać zgięcia podeszwowego stopy i ułożenia jej w pozycji nawróconej.

Przy poruszaniu się za pomocą wózka ortopedycznego, trzeba zwracać uwagę na stopę n/p, która powinna być ułożona w takiej samej pozycji, jak stopa sprawna.

Dzięki uaktywnianiu fizycznemu eliminuje się zespół zaniedbywania poło­wicznego (zzp) oraz zapewnia się choremu wyższy poziom jakości życia, co łączy się z tym, że narządy są w miarę sprawne i wykorzystywane w czynno­ściach samoobsługowych związanych z prowadzeniem gospodarstwa domo­wego, a także wykonywaniem pracy zawodowej.

Uruchamianie pacjenta z niedowładem/porażeniem kończyn dolnych

 

Do przyczyn niedowładu/porażenia obu lub jednej kończyny dolnej nale­żą procesy uszkadzające rdzeń kręgowy, zwłaszcza w odcinku piersiowym.

Wobec unieruchomionych z powodu niedowładu/porażenia kończyn dol­nych (paraparesis s., paraplegia) stosuje się ułożenia czynnościowe zapobie­gające powstawaniu przykurczów. W ostrym okresie choroby stosuje się deli­katny masaż kończyn, wykonuje ćwiczenia bierne oraz przygotowuje chorego do chodzenia. Pionizacji oraz chodzenia w początkowym okresie dokonuje się za pomocą różnych urządzeń (balkoniki, poręcze, uchwyty, kule, trójnogi itp.). Pacjenta uczy się także korzystania z wózka ortopedycznego, stopniowo posze­rzając zakres jego aktywności ruchowej przez stwarzanie przeszkód, które on pokonuje, aż do samodzielnego poruszania się w domu i na ulicy. Stopniowo włącza się chorego do różnych czynności, rezygnując z wykonywa­nia czegokolwiek za niego, ponieważ opóźnia to jego usamodzielnienie. Postępowanie w paraparesis s. (paraplegii):

- ułożenie chorego na wznak,

- ułożenie kończyn dolnych w wygodnej naturalnej pozycji,

- leżenie na grubym, gąbkowym, gładko zaścielonym i przykrytym su­chym bawełnianym prześcieradłem, materacu,

- zmiana pozycji co dwie lub trzy godziny,

- wstawanie, siadanie - ćwiczenia co kilka godzin,

- wykonywanie biernych ćwiczeń kończyn we wszystkich stawach co dwie godziny w - celu zapobiegania przykurczom i zesztywnieniom,

- ćwiczenia oporowe oraz okresowe wyprostowywanie kończyn po to, aby zapobiegać - przykurczom w stawach biodrowych i kolanowych oraz opadaniu stopy (zgięcie grzbietowe) przez układanie ich pod ką­tem prostym,

- realizowanie gimnastyki leczniczej i zabiegów rehabilitacyjnych we­dług - indywidualnego programu opracowanego przez lekarza i reha­bilitanta dla każdego - niepełnosprawnego z niedowładem lub poraże­niem kończyn dolnych,

- wprowadzanie elementów pionizacji, która jest wstępem do samo­dzielnego poruszania się i samoobsługi.

Pacjenci z całkowitym uszkodzeniem poprzecznym rdzenia kręgowego w odcinku szyjnym i górnym piersiowym nie uzyskają samodzielności w chodzeniu. W przypadku uszkodzeń w innym odcinku piersiowym mogą oni poruszać się samodzielnie po odpowiednim zaaparatowaniu (kule pacho­we, balkoniki) i po równym terenie. Przy uszkodzeniach poniżej odcinka pier­siowego niepełnosprawni mogą nauczyć się samodzielnego chodzenia, tak­że po nierównym terenie, korzystając z obuwia ortopedycznego, laski, a czasami kuł pachowych.

Szczególną postać zaburzeń ruchu stanowi zespół astazji-abazji, stan, w którym pacjent nie może samodzielnie stać ani chodzić, chociaż nie ma zaburzeń siły mięśniowej i koordynacji, a czucie i napięcie mięśni są prawidłowe, przy próbie chodzenia pacjent wykonuje dziwaczne ruchy na boki, wygina się, teatralnie manifestuje trudności w utrzymaniu równowagi.

Inną specjalną formę psychogennych zaburzeń chodu i stania stanowi stasobasophobia, polegająca na lęku przed upadkiem, np. pacjent trzyma się kurczowo łóżka lub krzesła i nie chce wykonać najmniejszego ruchu, lecz gdy pokona lęk lub gdy pada mu się rękę, chód okazuje się sprawny .

Astenia-znużenie, ogólne osłabienie, niemożność wykonywania większych wysiłków; pacjenci opisują tą dolegliwość jako wyczerpanie, uczucie stałego zmęczenia, wyłączeniu, zniechęceniu, słabości senności. Może wystąpić w wielu chorobach ogółnoustrojowych.U osób starszych przy nowotworze złośliwym i miażdżycy naczyń mózgowych . U kobiet w wieku przekwitania może być składową zespołu klimakterycznego . Może być wynikiem zaburzeń nerwicowych.

Choroba Parkinsona charakteryzuje się ogólną ociężałością i osłabieniem, przypada na około 50r.ż. Charakteryzuje się takimi objawami jak hipomimia, objaw Stellwaga (rzadkie mruganie), spowolnienie ruchów i mowy, niewielkie wzmożenie napięcia mięśniowego z objawem koła zębatego czy drżenie spoczynkowe palców.

Stwardnienie zanikowe boczne charakteryzuje się zanikiem mięśni, drganiami pęczkowymi, objawami piramidowymi i opuszkowymi, osłabieniem siły mięśniowej.

Miastenia- ogólna nużliwość mięśni, dolegliwości narastają w ciągu dnia, zwłaszcza pod wieczór, charakterystyczne jest to że objawy całkowicie ustępują po wypoczynku , współistnieje podwójne widzenie lub trudności w połykaniu lub mówieniu

Bezruch( akinesis) i spowolnienie(hypokinesis) występują w niektórych przypadkach uszkodzeń pozapiramidowych(np. choroba Parkinsona). Istota ich polega na zubożeniu czynności ruchowej, chorzy siedzą nieruchomo, ich mimika jest uboga, gestykulacja skąpa, pismo drobne, a chód powolny; nie występują u nich fizjologiczne współruchy (np. balansowanie kończyn górnych przy chodzeniu) a wszystkie ruchy chory wykonuje w zwolnionym tempie.

Akatyzja, przeciwieństwo akinezji- dosłownie niemożność siedzenia . Chorzy nie mogą siedzieć nieruchomo, wciąż poruszają kończynami, zmieniają pozycje, nieustannie drepczą . Zachowane chorych przypomina reakcje lękowe , ale lęk nie stanowi podłoża akatyzji.

Zaburzenia chodu na tle neurogennym

Rodzaj zaburzenia chodu	Opis
Chód hemiparetyczny (koszący, połowiczo-niedowładny)	Występuje w niedowładzie połowiczym: kończyna górna zgięta, dolna-wyprostowana, przy chodzeniu wykonuje ruchy koszące
Chód paraparetyczny wiotki	Występuje w wiotkich niedowładach kończyn dolnych; chód powolny, kończyny załamują się, skłonność do upadków
Chód paraparetyczny kurczowy, czyli paraspastyczny	Sztywne stawianie kończyn, szuranie ; chory sprawia wrażenie spętanego
Chód ataktyczny	Występuje w uszkodzeniu sznurów tylnych: chód niepewny, kroki nierówne, długie, nadmierne zginanie kolan, mocne uderzenia stopami; chory stale patrzy na nogi
Chód brodzący( koński , koguci	Chory wysoko unosi kończyny dolne(stopy są opadnięte) i stara się zaczepiać o podłoże
Chód parkinsonowski (hipokinetyczny	Postawa pochylona, kończyny górne nie balansują , kroki drobne, powolne. Niekiedy chory nie może zrobić pierwszego kroku i musi najpierw cofnąć się

Chód w depresji	Chód spowolniały, głowa nieco opuszczona
Chód choreatyczny ( pląsawiczy	Chód chwiejny, na szerokiej podstawie, przypomina chód pijanego
Chód kaczkowaty	Na właściwą czynność chodu nawarstwiają się ruchy mimowolne, skręty tułowia, kończyn, ruchy „taneczne”, grymasy itd,. Chwianie na boki

Drżenie(tremor)- rytmiczne ruchy o niewielkiej amplitudzie, dotyczące zwłaszcza górnych odcinków kończyn a także głowy, języka spowodowane naprzemiennymi skurczami mięśni agonistycznych.

Drżenie patologiczne może mieć różny charakter i ujawnia się w 3 formach:

1) drżenie spoczynkowe, czyli statyczne (występuje w spoczynku, najczęściej obserwuje się je w chorobie Parkinsona)

2) Drżenie postawne, czyli posturalne (pojawia się po przyjęciu określonej pozycji np. po wyciągnięciu rąk)

3) Drżenie zamiarowe czyli ataktyczne (pojawia się w czasie ruchu przy zbliżaniu do celu - np. w stwardnieniu rozsianym przy wykonywaniu próby palec-nos)

Na zakończenie pragniemy przedstawić szczegółowo przypadek, który świetnie ilustruje złożoność całej problematyki jakości życia pacjenta po urazie mózgu, a co za tym idzie z niedowładem

I Studium przypadku

Pacjent, lat 65, w trybie pilnym został przyjęty na odział neurologiczny z podejrzeniem udaru mózgu. Objawy choroby pojawiły się rano. Po przebudzeniu pacjent zaobserwował u siebie osłabienie lewej kończyny i trudności z połknięciem tabletek, mowa była wyraźna. Ciśnienie tętnicze krwi w chwili przyjęcia wynosiło 170/95 mmHg. Na podstawie badania neurologicznego oraz wyniku tomografii komputerowej stwierdzono udar niedokrwienny prawej półkuli mózgu. Badanie neurologiczne wykazało niedowład lewej kończyny górnej z obniżonym napięciem mięśniowym oraz niewielki niedowład twarzowo-językowy objawiający się trudnościami w żuciu pokarmu oraz w wymowie niektórych głosek. W trakcie hospitalizacji wystąpiły dolegliwości bólowe w niedowładnej kończynie górnej określone jako zespół bolesnego barku.

       Z wywiadu wynika, że pacjent od 10 lat ma rozpoznane nadciśnienie tętnicze, jednak zalecone leki hipotensyjne przyjmował tylko wtedy, gdy miał złe samopoczucie. Zidentyfikowano również inne czynniki ryzyka chorób naczyniowych, tj. zbyt mała aktywność fizyczna, mało zróżnicowana dieta z przewagą tłuszczów zwierzęcych.

Warunki materialne pacjenta są dobre. Mieszka w małej miejscowości, w domu wielorodzinnym z żoną, córką i zięciem. Do niedawna prowadził razem z rodziną małą firmę, po przejściu na emeryturę zajmuje się głównie pracą w ogrodzie. Chory może liczyć na wsparcie emocjonalne i materialne ze strony rodziny. Zarówno pacjent jak i rodzina traktują chorobę jako przejściowe trudności, nie zdając sobie sprawy z tego, jak poważna jest sytuacja zdrowotna chorego. Nie mają wiedzy dotyczącej istoty choroby, przyczyn oraz możliwości zapobiegania ponownemu udarowi.

                W leczeniu zastosowano leki przeciwpłytkowe i hipotensyjne oraz rehabilitację kończyny górnej i ćwiczenia artykulacyjne.

             W opiece nad pacjentem zastosowano system pielęgnowania częściowo-kompensacyjny z elementami systemu wspierająco-edukacyjnego.

II Studium przypadku

Pacjent M.S. l. 27, Kierownik dużego warsztatu samochodowego, wskutek wypadku komunikacyjnego doznał złamania lewej kości czołowej. Poddany operacji neurochirurgicznej z wycięciem dużego obszaru lewego płata czołowego przebywał w śpiączce ok. 6 tygodni. Po 11 miesiącach po urazie odzyskał większość funkcji ruchowych, przejawiał tylko nieznaczne zaburzenia chodu i miał ożywione odruchy po stronie prawej. Czucie było prawidłowe. Przejawiał odwrócony rytm snu i czuwania: w nocy cierpiał na bezsenność, w dzień podsypiał. Był wyjątkowo cierpliwy: nigdy nie miał do nikogo pretensji. Przejawiał śladową afazję. Wyniki z testów inteligencji i pamięci były na granicy normy.Niemniej jednak wymagał dalszej rehabilitacji z powodu znacznych zmian osobowości.

Przed wypadkiem pacjent był miły, kulturalny, rozmowny i towarzyski. Lubił przebywać w gronie licznych przyjaciół. Czynnie uczestniczył w życiu swojego klubu sportowego. Żona twierdziła, że był duszą towarzystwa.

Po urazie mózgu stał się małomówny, milczący i tworzył dystans.Na pytania badającego odpowiadał minimalnie. Na Oddziale Rehabilitacji Medycznej, gdzie przebywał 2 miesiące, nie zaprzyjaźnił się z nikim, większość czasu spędzał siedząc sam. Przejawiał trudności w trzymaniu moczu, sporadycznie stolca, jednak problemy te nie martwiły go wcale. Pielęgniarki niejednokrotnie znajdowały go siedzącego na krześle w przemoczonym ubraniu,świadomego swego stanu, ale całkiem obojętnego. W odpowiedzi na pytanie, dlaczego tak zrobił, odpowiadał, że nie zdążył do toalety,ale co z tego? Ze względu na nieprzyjemne zachowanie podczas posiłków (mlaskanie, siorpanie) zawsze jadł sam. Mógł prowadzić inteligentną rozmowę na wiele tematów , ale nigdy tej rozmowy nie inicjował, nie zadawał pytań ani o nic nie prosil.Był w stanie opowiadać szczegółowo o swoim życiu, podając okresy pobytów w szpitalu , nazwiska lekarzy prowadzących, przebyte leczenie . Zaprzeczał jednak istnieniu jakichkolwiek ograniczeń i twierdził stanowczo, że może wrócić w każdej chwili do pracy. Żalił się na „spisek lekarzy”, jednak nigdy nie prosił o wypis ani o przepustkę. Nie wykazywał żadnego zainteresowania rodziną, choć z wywiadu wynika, że przed wypadkiem był kochającym mężem i ojcem. W końcu rodzina przestała go odwiedzać w czasie pobytu na oddziale . Pacjent mówił tylko o wymarzonej lekarce, która miała być lekarstwem na jego samotność. Jego izolacja społeczna stopniowo narastała. Przestał go odwiedzać nawet serdeczny przyjaciel, urażony całkowitym brakiem reakcji na jego obecność.

Niedowłady kończyn objawiają się osłabieniem kończyny, jeśli dotyczą mięśni kończyn lub np. mimiki twarzy, jeśli dotyczą mięśni twarzy. Niedowłady mięśni są konsekwencją uszkodzenia nerwów, które je unerwiają (uszkodzenia neurogenne) lub uszkodzenia samych mięśni( uszkodzenia miogenne)

Istnieją dwa główne rodzaje niedowładów neurogennych, niedowład wiotki oraz niedowład spastyczny. W niedowładzie wiotkim napięcie mięśniowe jest osłabione

Natomiast w niedowładzie spastycznym wzmożone z charakterystycznym stopniowym zmniejszaniem się tego napięcia podczas wykonywania ruchu niedokładną kończyną.

Zaburzenia czucia są bardzo mało obiektywnym objawem neurologicznym, wymagającym często kilku badań przedmiotowych w celu ich obiektywizacji. Zwykle pod pojęciem zaburzenia czucia rozumiemy zaburzenia w czuciu powierzchownym

Niedowład wiotki występuje głównie w przebiegu uszkodzenia nerwu obwodowego unerwiającego dany mięsień, niedowład spastyczny jest konsekwencją uszkodzenia neuronu ruchowego ośrodkowego

Istnieją także inne rodzaje czucia np. czucie bólu i temperatury czy czucie głębokie, które także mogą być zaburzone . Poza ubytkami czucia może występować nadmierne odczuwanie, czyli tzw. przeczulica, będąca objawem pobudzenia układu czucia.

Gdy brak jest czucia na połowie ciała mówimy o niedoczulicy połowiczej. Rozmieszczenie zaburzeń czucia na ciele pacjenta może być ważna wskazówką umożliwiającą ustalenie miejsca uszkodzenia układu nerwowego.

Zaburzenia koordynacji(ataksja) polegają na braku właściwego współdziałania poszczególnych grup mięśniowych biorących udział w wykonaniu danego ruchu celowego. Ataksja jest głównie objawem uszkodzenia móżdżku oraz jego połączeń w obrębie mózgowia o różnorodnym podłożu.

Ataksji o podłożu móżdżkowym zwykle towarzysza inne objawy kliniczne uszkodzenia móżdżku. Mogą się pojawić oczopląs, dyzartria, zmniejszenie napięcia mięśniowego czy drżenie zamiarowe nasilające się w miarę zbliżania się kończyny do celu.

Przyczyny ataksji móżdżkowej

@ Zatrucia

• Alkoholem

• Lekami( benzodiazepiny, barbiturany)

@ Encefalopatia Wiernickiego

@ Niedokrwienie lub udar w zakresie unaczynienia kręgowopodstawnego

@ Krwotok do móżdżku

@ Choroby zapalne

Ogólne zasady postępowania przy niedowładzie

W pierwszej fazie leczenia niedowładu zabiegi rehabilitacyjne są równoznaczne z intensywna opieką pielęgniarską i lekarską. Szczególnej troski wymaga utrzymanie drożności dróg oddechowych i wentylacji płuc oraz wyrównanie zaburzeń krążenia

Troskliwa pielęgnacja chorego ma znaczny wpływ na dalszy przebieg rehabilitacji. W zakres czynności pielęgniarki wchodzi również troska o prawidłowe ułożenie chorego zapobiegające odleżynom i przykurczom oraz zapaleniom płuc.( obracanie chorego co 2, 3 godziny z uwzględnieniem ułożenia na plecach, na „zdrowym” i „chorym” boku)

Ułożenie chorego z niedowładem – pozycja na plecach;

- ułożenie na zdrowym boku

- ułożenie na chorym boku

- ułożenie na brzuchu

Ćwiczenia usprawniające w łóżku. 

Pierwsze ruchy bierne powinny być ruchami prostymi, analitycznymi, powtarzanymi w ciągu dnia po 3 5 razy w każdej serii, co 3—4 h, synchronicznie z ruchami oddechowymi i pod stałą kontrolą tętna, obejmując kolejno odcinki proksymalne, a następnie dystalne. Utrzymując pełny zakres ruchów należy stopniowo przechodzić do ruchów globalnych wieloosiowych i wielopłaszczyz­nowych, biorąc za podstawę torowanie proprioceptywne i eksteroceptywne z wykorzys­taniem rozciągania mięśni, zwrotności antagonistów, współruchów homologicznych i umiejętnego włączania oporu w razie uzyskania ruchów czynnych.

Z chwilą, gdy chory jest zdolny do ćwiczeń wspomaganych i sterowanych przez samego siebie za pomocą kończyn zdrowych, należy go ubrać w piżamę i miękkie pantofle dla większej swobody ruchów i zalecić ćwiczenia na zaścielonym łóżku. Nad łóżkiem należy zawiesić odpowiednie urządzenia bloczkowe z taśmami do ćwiczeń w zawieszeniu lub sprężynami do ćwiczeń oporowych. Wzmocnienie mięśni tułowia ułatwia siadanie na brzegu z opuszczonymi nogami i ćwiczenia naprzemiennych ruchów kroczenia. Wykorzy­stuje się tę pozycję do ruchów zginania grzbietowego stopy i przejścia do pozycji stojącej

Ćwiczenia usprawniające poza łóżkiem

Chory po opanowaniu samodzielnego obracania się i siadania w łóżku za pomocą specjalnej drabinki czy lejców powinien uczyć się samodzielnego wstawania z pozycji siedzącej przy łóżku całkowicie ubrany. Początkowo należy kłaść główny nacisk na ćwiczenia oddechowe, równoważne i rozluźniające kończyn, a następnie na ćwiczenia koordynacyjne i oporowe naprzemienne jedno-i obustronne oparte na wzorcach kroczenia z włączeniem technik samoobsługi. Dla ułatwienia podstawowych czynności życia codziennego może być użyteczne zastosowanie sprzętu ortopedycznego w postaci szyn i łusek, tutorów, aparatów podpórczych, obuwia ortopedycznego i różnego rodzaju pomocy ortopedycznych .

Nauka siadania i wstawania

Ćwiczenia kończyny niedowładnej za pomocą kończyny zdrowej

Czynności lokomocyjne

Utrzymanie równowagi w pozycji stojącej i przywrócenie odruchów antygrawitacyjnych oraz prawidłowych reakcji postawnych jest punktem wyjścia do nauki chodzenia. Chory stawia pierwsze kroki przy pomocy osoby drugiej lub w poręczach, następnie uczy się chodzić z trójnogiem, wreszcie z laską, pokonując coraz trudniejsze przeszkody, jak: schody, stopnie w środkach komunikacyjnych itp. Spastyczność kończyny dolnej utrudnia zginanie jej w stawach, a supinacyjne ustawienie stopy wywołuje u chorego lęk przed jej skręceniem i upadkiem, powodując tzw. chód koszący. Zastosowanie szyny lub obuwia korygującego ustawienie stopy pod kątem prostym ułatwia zgięcie w stawie biodrowym i kolanowym, upodobniając chód chorego do chodu prawidłowego.

Chorzy z przedłużającym się zwiotczeniem mięśni i skłonnością do przeprostu w stawie kolanowym wymagają przy chodzeniu zaopatrzenia w szynę długą stabilizującą staw kolanowy i skokowy lub w tutor na staw kolanowy i szynę korygującą staw skokowy .

Przewlekłe zespoły móżdżkowe
@ Stwardnienie rozsiane

@ Alkoholowe zwyrodnienie móżdżku

@ Zwyrodnienie móżdżku indukowane fenytoiną

@ Guzy tylnej jamy czaszki

@ Niedoczynność gruczołu tarczowego

@ Paranowotworowe zwyrodnienie móżdżku

@ Dziedziczne dominujące ataksje rdzeniowo-móżdżkowe

@ Choroba Wilsona

@ Wady wrodzone tylnej jamy czaszki

Spastyczność jest dobrze znanym zespołem, najczęściej pojawiającym się po udarze, w przebiegu stwardnienia rozsianego, po uszkodzeniu rdzenia kręgowego, po niektórych urazach mózgu i innych uszkodzeniach ośrodkowego układu nerwowego.

U wielu pacjentów z uszkodzeniem rdzenia kręgowego lub mózgu rozwijają się spastyczne zaburzenia ruchowe, polegające na spowolnieniu chodzenia i dowolnych ruchów kończyn.

Odruch zgięciowy jest polisynaptycznym(odruch którego łuk odruchowy obejmuje między neuronem czuciowym a neuronem ruchowym większą liczbę neuronów pośredniczących w obrębie ośrodka nerwowego odruchu)odruchem rdzeniowym, który może przechodzić przez rdzeniowe ośrodki lokomotoryczne

Po kilku miesiącach obserwuje się jednak odmienny obraz kliniczny, w którym zwiększają się częstość i nasilenie kurczów mięśni, natomiast amplituda odruchów zgięciowych maleje. U pacjentów z całkowitym przewlekłym uszkodzeniem rdzenia kręgowego obserwuje się rzadkie występowanie wczesnej składowej odruchu zgięciowego , a odruchy zgięciowe wywołują mniejsze zniekształcenie w stawach kończyn dolnych w porównaniu z ludźmi zdrowymi

Napięcie mięśni

Wzmożone napięcie mięśni ocenia się klinicznie za pomocą skali Ashwort i definiuje się jako zależny od szybkości ruchu opór przy rozciąganiu. W późnym okresie po udarze spastyczne wzmożenie napięcia mięśni związanie jest z aktywnością mięśni mierzoną elektromiograficznie, która znacznie przewyższa aktywność obserwowaną u ludzi zdrowych

Napięcie mięśni po stronie nieobjętej udarem nie jest również całkowicie prawidłowe i jest w pewnym stopniu zwiększone w porównaniu z napięciem mięśni u ludzi zdrowych.

Ruchy niefunkcjonalne: mięsień aktywny

U pacjenta z udarem mózgu dowolne ruchy w stawie łokciowym są w większym stopniu zaburzone przez niedowład niż przez wzmożenie napięcia mięśni antagonistycznych, co dotyczy także pacjentów ze znaczną spastycznością tzn. wzmożeniem napięcia mięśni.

Ruchy funkcjonalne: chodzenie

Występuje po uszkodzeniu ośrodkowego motoneuronu( służące do wywołanie skurczu)

Podczas ruchów funkcjonalnych, takich jak przemieszczanie się u pacjentów z hemiparezą- czyli częściowym porażeniem mięśni obejmujące jedną połowę ciała; niedowład połowiczy lub parapezą- (niedowład poprzeczny- zaburzenie czynności i osłabienie ruchów grup mięśni prążkowanych, kończyn, całej polowy ciała) obserwuje się typowy wzorzec aktywacji mięśni kończyn dolnych

Agnozja ciała to brak świadomości topografii własnego ciała, niezdolność do rozpoznawania lub umiejscowienia części własnego ciała. Szczególną postacią agnozji jest agnozja palców, przy której pacjent nie potrafi wskazać lub pokazać badającemu poszczególnych palców obu rąk

Agnozja ciała często bywa również związana z nieuświadomieniem sobie własnej choroby, czyli z zaburzeniem związanym z anozognozją-pacjent np. nie dostrzega lub zaprzecza, że ma porażoną rękę lub nogę

Apraksja to niezdolność do wykonywania wyuczonych, celowych czynności ruchowych spowodowana przez uszkodzenie mózgu i nie wynikająca z licznych innych przyczyn nieprawidłowego wykonywania ruchów- np. z tego, że pacjent nie rozumie, co ma zrobić, z osłabienia siły mięśniowej lub porażenia czy też z utraty czucia

Niedowład twarzy

Najczęstsza formą porażenia twarzy jest porażenie Bella. Początek porażenia Bella jest jednoznacznie nagły generalnie biorąc maksymalne osłabienie osiąga się w ciągu 48 godz. Ból za uchem może poprzedzać porażenie o dzień lub dwa.

Czucie smaku może być jednostronnie utracone i może ujawnić się nadwrażliwość słuchowa. Około 80% pacjentów zdrowieje w ciągu kilku tygodni lub miesięcy.

Połowiczy zanik twarzy występuje głównie u kobiet i charakteryzuje się zanikiem tłuszczu w tkance skórnej i podskórnej po jednej stronie twarzy. W formie zaawansowanej zaatakowana strona twarzy jest wychudzona, a skóra jest cienka, zmarszczona i raczej brązowa.

Włosy na głowie mogą siwieć i wypadać. Gruczoły łojowe ulegają zanikowi. Mięśnie i kości nie są atakowane. Czasami zanik jest obustronny. Choroba ta stanowi rodzaj lipodystrofii( zanik tkanki tłuszczowej). Leczenie jest kosmetyczne, polegające na transplantacji skory i podskórnego tłuszczu.