Zróżnicowanie społ.=różnice między całymi kategoriami społecznymi,a nie tylko między jednostkami

Nierówności społ.=dotyczą sytuacji,gdy ludzie są nierówni sobie nie z racji jakichkolwiek cech cielesnych czy psychicznych,lecz z powodu ich przynależności do różnych grup albo zajmowania różnych pozycji społecznych/ nierówny dostęp do cenionych dóbr

Dobra generujące nierówności społ.=cenione społecznie dobra,dobra powszechnie upragnione,których zasób jest ograniczony: bogactwo,

władza,prestiż,także styl życia, kultura,wykształcenie,zdrowie,zawód

Stratyfikacja społ.=takie uwarstwienie społeczne,kiedy ludzie w różnych kategoriach społecznych zostają uszeregowani w pewnym hierarchicznym porządku,dającym im różny dostęp do dóbr społecznych

Struktura społ.=kategoria,która obejmuje wyróżnienie elementów i stosunków między elementami (jednostkami,gr.społ., kategoriami społ.,organiz. i innymi obiektami społ.)

Klasa społ.=pojęcie wymyślone przez Hegla/duża grupa osób zajmujących podobne miejsce w strukturze społ

Marks=podział dychotomiczny wg kryterium ekonom.na tych, którzy posiadają jakąś własność i tych,którzy nie posiadają,lecz dysponują tylko siłą własną/Istnieje konflikt klas

Weber= zakwestionował determinizm ekonom. Marksa twierdząc,że ludzie nie tylko konkurują ze sobą o dobra materialne (klasy), ale też w walce o władzę (partie) i prestiż (stany).Ludzie różnią się posiadaną ‘pozycją rynkową’ czyli szansami, jakie każda jednostka ma na zdobywanie dóbr. Pozycja zależy od pochodzenia społ, etnicznego, wykształcenia i zawodu, kapitału i zasobów materialnych. Zdolności rzadkie na rynku pracy zwiększają ‘poz. rynk.’.Klasy starają się zachować monopol,mają tendencje do zamykania się/ Istnieje rywalizacja klas

Goldthorpe=o przynależności klasowej decydują ‘sytuacja rynkowa’ (średnie zarobki,bezpieczeństwo zatrudnienia,perspektywy awansu) i ‘sytuacja zawodowa’ (kontrola,władza,autorytet).Struktura klasowa obejmuje 11 pozycji zawodowych,tworzących 3 warstwy klasowe:klasę urzędniczą,klasę pośrednią,klasę pracującą

Podziały klasowe=Marks:kapitaliści(burżuazja),robotnicy(proletariat),chłopi,inteligencja,drobnomieszczaństwo/Weber:klasy,stany,

partie/Warner:klasa wyższa wyższa,wyższa niższa,średnia wyższa,średnia niższa,niższa wyższa,niższa niższa/Mosca:klasa rządząca,klasa rządzona/ Bourdieu:klasa dominująca,klasa średnia,klasa niższa,każda z nich dzieli się na 3 frakcje:dominującą,pośrednią,zdominowaną

Warner=badania w Yankee City dotyczące samolokowania się jednostki (usytuowania respondenta) i usytuowania innych osób ze społeczności.Stratyfikacja jest układem statusów społ.,które są definiowane przez normy społ.,zadania oraz zasoby do dyspozycji

Klasa średnia=Umysłowy charakter pracy,umiejscowienie w środku między najbogatszymi a najbiedniejszymi,praca na własny rachunek;ma odpowiednie preferencje konsumpcyjne i kulturalne/Rola:jest fundamentem stabilności porządku społ.;amortyzuje napięcia i konflikty pomiędzy górą i dołem struktury społ.;jest fundamentem społ.obywatelskiego’ i dobrobytu materialnego;kreuje postęp cywili.i technolog.

Davis i Moore=funkcjonalna teoria uwarstwienia:nierówność jest trwałą cechą społeczeństw i uniwersalną cechą organiz.społ.,bo sprzyja efektywnemu funkcjonowaniu społ.;nierówność jest podstawowym wymogiem funkcjonalnym społ./Społeczeństwo jest traktowane jako system społeczny i aby poprawnie funkcjonować,musi w pewien określony sposób przydzielać swym członkom pozycje społeczne i skłaniać ich do wykonania związanych z tymi pozycjami obowiązków.Aby tak się działo,musi być stworzony system motywacyjny zaszczepiający właściwym osobom pragnienie osiągnięcia określonych pozycji i realizacji obowiązków związanych z tymi pozycjami.Obowiązki związane z pozycjami nie są jednakowo ważne i przyjemne,wymagają różnych zdolności i talentów.W związku z tym społeczeństwo musi dysponować odpowiednimi nagrodami jako bodźcami,a więc nagrody i ich rozdział są tymi elementami,które dają początek nierównościom społecznym.Pozycje dostarczające największych korzyści (nagrody) i najwyższy prestiż to te,które są najważniejsze w danym społeczeństwie i wymagają największego przygotowania i zdolności.Funkcjonalna ważność pozycji:1) w jakim stopniu pozycja jest funkcjonalnie niezastąpiona,ponieważ nie ma innych pozycji,które mogłyby zadowalająco spełnić tę samą funkcję 2) w jakim stopniu inne pozycje zależą od tej,o którą nam chodzi.2 drogi wiodące do pozycji ważnych i dobrze nagradzanych w społeczeństwie:„dziedziczenie pozycji” oraz własny wysiłek i zdolności

Zmiany po ‘89=nowe instytucje/rozwój sektora prywatnego i sfery usług/nowe zawody/zwiększenie się ilości właścicieli firm/nie wystąpiły zjawiska masowego awansu/brak znaczących zmian w ruchliwości międzypokoleniowej i wewnątrzpokoleniowej/wzrost liczby szkół wyższych/łatwiejszy dostęp do edukacji/większa zależność między dochodami a wykształceniem/wzrost nierówności dochodów

Podział społ.=gdy można wyróżnić 2,lub rzadziej kilka,grup,których członkowie mają świadomość wzajemnych różnic i przeciwstawności interesów

Podziały=polityczne-władza/społeczeństwo;strukturalne-rolnicy/pozostałe kategorie społ-zawod;postkomuniści/

postopozycjoniści;wygrani/przegrani;Polska Solidarności/Polska postkomunistów;Polska A(nowoczensa)/Polska B(tradycyjna);Polska solidarna/Polska liberalna;my/oni;Maroda podział wg sposobu pozyskiwania dochodu:Polska kapitałowa(logika rynku)/Polska etatowa(państwowe struktury)/Polska na zasiłku(świadczenia);Rychard Polska rynkowa/Polska pozarynkowa,Polska polityki/poza polityką’wygrywający wygrani/wygrywający przegrani/przegrywający wygrani/przegrywający przegrani

Styl życia=zespół wzorów kulturowych wyrażających się konkretnym postępowaniem;charakterystyka aktywności danej grupy społecznej lub jednostki,wyróżniająca specyficzne dla niej działania i wartości

Styl kl.średniej=ekstremalne zaangażowanie w pracę zarobkowa,indywidualizm,bywanie,wykształcenie jako wartość instrumentalna,przedsiębiorczość,myślenie prospektywne,autoprezentacja,snobizm polegający na manifestowaniu rekwizytów prestiżu

Styl kl.najniższej=brak wykształcenia,kwalifikacji,niechęć do samodzielnego działania i myślenia,uzależnienie od opieki społecznej,wykluczenie przestrzenne i społeczne

Rynek pracy=bezrobocie (dotyka szczególnie młodych,rodzaje:przejściowe-naturalne zjawisko nieciągłego udziału jednostki w rynku pracy zw.np.ze zmianami pracy,poszukiwaniem pracy po szkole,przejściowymi problemami ze zdrowiem/strukturalne-brak pracy wynika z przemian ekonomicznych) i segmentacja(na pracę porządną i byle jaką,niepełne zatrudnienie i pracę na czas określony)

Gospod.przemysłowa=oparta na słabo opłacanej pracy fizycznej,ale w miarę stabilnej i bezpiecznej,wydajność produkcji zwiększa się poprzez zastosowanie maszyn/tayloryzm-naukowa organizacja pracy polegająca na rozbiciu procesu produkcji na operacje,które następnie precyzyjnie synchronizowano i organizowano/fordyzm-wykorzystuje osiągnięcia tayloryzmu i wzbogaca je o rozwój masowych rynków zbytu/tayloryzm i fordyzm należą do systemów małego zaufania,systemy dużego zaufania pozwalają pracownikom samodzielnie ustalać tempo pracy i jej zakres

Gospod.oparta na wiedzy=większość zatrudnionych nie pracuje przy produkcji i dystrybucji dóbr tylko przetwarza informacje(projektuje,opracowuje strategie rozwoju,świadczy usługi,sprzedaje)

Przemiany rynku pracy=postfordyzm-maksymalizacja elastyczności i innowacyjności ze względu na wymagania rynku,zróżnicowanego i dostosowanego do indywidualnych oczekiwań klientów/elastyczna specjalizacja-wykorzystanie innowacyjnych technologii do wytwarzania mniejszej liczby bardziej zindywidualizowanych produktów/praca zespołowa z wykorzystaniem zespołów zadaniowych/odchodzenie od wąskich specjalizacji/wzrost aktywności zawodowej kobiet/elastyczny czas pracy/praca zdalna/urlopy wychowawcze dla mężczyzn/wydłużanie czasu pracy

Segmentacja=silne zróżnicowanie rynku pracy:korzystne miejsca pracy w instytucjach finansowych,ubezpiecz,administracji i wymiaru sprawiedliwości/niekorzystne w handlu i rolnictwie

Pracujący biedni=pracują za wynagrodzenie,które nie wystarcza na egzystencję,wpadają w pułapkę świadczeń socjalnych i pożyczek

Wykluczenie społ.=pozbawienie pełnego uczestnictwa w społeczeństwie

Wymiary=ekonomiczny-bezrobocie,bezdomność,deprywacja materialna,wzory konsumpcji,brak konta bank/polityczny-brak udziału w spotkaniach politycznych,wyborach/społeczny-brak obiektów użyteczności publicznej,brak wzorców wypoczynku,uprawiania turystyki,ilozacja

Koncepcje ubóstwa=teorie wg których ludzie biedni sami ponoszą odpowiedzialność za swoje ubóstwo(przyczyną biedy jest nieprzystosowanie i patologia jednostki;Lewis ‘kultura ubóstwa’-ub.wynikiem klimatu kulturowego,w jakim przebiega socjalizacja dzieci w ubogich rodzinach;Murray ‘kultura wyuczonej bezradności’-państwo opiekuńcze niszczy osobiste aspiracje)/teorie wg których ubóstwo jest następstwem procesów społ.tworzących niemożliwe do przezwyciężenia przez jednostki warunki powstawania ubóstwa(o rozkładzie środków w społecz.decydują warunki strukturalne:klasa,płeć,etniczność,pozycja zawod,wykształc)

Mierzenie ubóstwa=ub.bezwzględne opiera się na pojęciu minimum życiowego(elementarnych warunków,które muszą być spełnione,aby jednostka mogła przetrwać fiz.i zachować zdrowie),ustala się granicę ubóstwa na podstawie cen produktów niezbędnych do życia w danym kraju/ub.względne mierzone przez odniesienie do standardu życia panującego w danym społecz/ubóstwo relatywne określane na poziomie 50% średnich miesięcznych dochodów gosp.dom/ubóstwo ustawowe określane na poziomie dochodów uprawniających do pomocy społecznej/ubóstwo subiektywne czyli wyznaczone opinią badanych, że im „ledwie wystarcza”

Bieda w Polsce=najbardziej na ubóstwo narażone są dzieci i młodzież,mieszkańcy wsi i małych miasteczek,mieszkańcy biednych regionów,mieszkańcy terenów o wysokim strukturalnym bezrobociu,ludzie z niskim wykształceniem,z rodzin wielodzietnych lub niepełnych,z dysfunkcjami

(niepełnosprawność,chroniczna choroba,uzależnienia)

Oświata przed ‘89=skrajna centralizacja,programy edukacyjne podporządkowane ideologii,etatyzm,niski poziom kwalifikacji kadry Po ‘89=decentralizacja,wzrost autonomii szkół,usunięcie ideologii z programów,pluralizacja rynku podręczników,rozwój sektora płatnych usług edukac

Umasowienie szkół wyższych=wiązanie nadziei na wzrost wpływu wykształcenia i pozycji zawodowej na pozycję społ.jednak brak zatrudnienia dla osób z wyższym/zapaść szkół zawodowych odbija się na podaży rąk do pracy

Etapy edukacji=gimnazja:wyrównują szanse dzieci ze wsi;mają wyższy poziom edukacji niż szkoła ośmioletnia;są lepiej wyposażone

Rola edukacji=wyrównywanie szans:perspektywa merytokratyczna(równe szanse dla osób o jednakowych zdolnościach)/persp.równych szans(jednakowe nakłady na każdego ucznia)/persp.egalitarna(większe nakłady na mniej zdolnych)

Edukacja a wykluczenie=hipoteza deficytu-dzieci z rodzin o niskim statusie osiągają gorsze wyniki i rzadziej kontynuują naukę,bo w system szkolny wchodzili z deficytem wsparcia ze strony socjalizującego środowiska/hipoteza zróżnicowania-różnice doświadczanego otoczenia i odmiennych kodów językowych

(Bernstein)/paradygmat reprodukcji-reprodukcja poz.społ.rodziców w pokoleniu dzieci;Bourdieu szkoła narzuca racjonalność kultury dominującej,promuje ją,

habitus-kulturowo wpojona natura,kapitał kulturowy

Segregacja=działa na poziomie klas(wewnątrz szkoły;)ze względu na:wyniki w nauce(wyniki sprawdzianu na koniec roku)/stan majątkowy rodziców(klasy z dodatkowymi zajęciami płatnymi)/miejsce zamieszkania(klasy dla dojeżdżających i miejscowych)

Selekcja=działa na etapie rekrutacji do szkół(przyjęcia poza rejonizacją)

Płeć=biologiczna-anatomiczne i fizjologiczne różnice/kulturowa-psychologiczne,społeczne,kulturowe różnice

Socjalizacja do ról=nauka za pośrednictwem instytucji społ.jak rodzina,szkoła,grupy rówieśnicze,czy środki przekazu/Freud-utożsamienie płci kult.z obecnością lub brakiem męskich genitaliów/Chodorow-zyskanie(dziewczynki)lub utrata(chłopcy)trwałej bliskiej więzi z matką

Teorie nierówności płci=perspektywy funkcjonalistyczne-w jaki sposób różnice płci stabilizują i integrują społ./persp.feministyczne-liberalna(źródłem nierów.są postawy społeczne i kultur);radykalna(mężczyźni są odp.za eksploatację kobiet i czerpią z niej korzyści);czarny feminizm(problemy czarnych kobiet)

Kryzys męskości=zanika tradycyjne pojęcie męskości(bezrobocie zachwiało rolą żywiciela rodziny,kryzys znaczeń-role męskie straciły wyrazistość,nowy obraz w środkach przekazu-wrażliwość,potrzeby emocjonalne,obiekt seksualny)

Dyskryminacja płci= nierówne,zróżnicowane traktowanie/molestowanie seksualne/mały udział w sferze publicznej-polityce czy biznesie/przypisywanie kobiet do kobiecych kategorii zawodowych np.w edukacji/zaniżanie dochodów/nierówny podział obowiązków dom.i czasu wolnego/

Kobiety na rynku pracy=dyskryminacja kobiet(segregacja zawodowa-pionowa,gdy kobiety są skupione w zawodach o małym zakresie władzy i wpływów,

pozioma-gdy kobiety i mężczyźni pracują w odrębnych zawodach)/praca w niepełnym wymiarze godzin/różnice w zarobkach/brak możliwości awansu-szklany sufit

Bieda dzieci=udział dzieci żyjących w biedzie wzrósł w większości rozwiniętych krajów świata; najniższy wskaźnik biedy dzieci mają kraje skandynawskie, najwyższy Włochy; zjawisko utrwalania się biedy-bogaci stają się jeszcze bogatsi a biedni, jeszcze biedniejsi; istnienie międzypokoleniowej transmisji biedy-utrwalenie biedy,gdy następne (i kolejne) pokolenie żyje w biedzie;problem biedy wśród dzieci nie ogranicza się do osób małoletnich wychowujących się z licznym rodzeństwem-zdecydowana większość dzieci żyjących w niedostatku ma jednego brata /siostrę lub nie ma go wcale;juwenilizacja biedy oznacza, że udział dzieci wśród ludności biednej jest większy niż udział dzieci wśród ludności ogółem;w Polsce występuje prostoliniowa zależność między wiekiem a biedą, wyrażająca się w tym,że im młodsza grupa wiekowa, tym większy jest w niej udział biednych;gettyzacja biednych dzieci-szczególna ich koncentracja na określonych terytoriach;biedę wśród dzieci należy zatem uznać za problem pierwszorzędnej wagi w naszym kraju,ponieważ:1.bieda doświadczana w dzieciństwie ma skutki dla przebiegu całego życia i w dzieciństwie „zgubione diamenty” nigdy już odnalezione nie będą 2.dzieci są przyszłością narodu,są naszą nadzieją i od nich zależy nasz los jako poszczególnych ludzi i całego społeczeństwa-inwestycja w dzieci ma charakter prorozwojowy 3.przecięcie spirali biedy stanowi ważny czynnik legitymizowania demokratycznej władzy,o której istnienie należy stale zabiegać

Starzenie się społeczeństwa=nieuchronne i dynamiczne powiększanie się segmentu ludzi starych-problem demograficzny,panika demograficzna,papy boom,problem pomarszczonej Europy;pogłębianie się kulturowego dystansu między starymi i młodymi pokoleniami

Wielokrotne deprywacje=deprywacje ekonomiczne-życie w niedostatku/zdrowotne-ograniczony dostęp do usług medycznych/z poziomu więzi społecznych-samotność,lęk

Starość w mediach=starość jako przypadłość zawioniona;jest marginalizowana;nie jest nieuchronna-to choroba,którą można i trzeba leczyć;silnie związana z koncepcją ludzkiego ciała-dieta,kosmetyki,operacje plastyczne,ciało musi być ulepszane

Mniejszości narodowe=grupa obywateli polskich,która spełnia łącznie następujące warunki:1.jest mniej liczebna od pozostałej części ludności RP 2.w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem,kulturą lub tradycją 3.dąży do zachowania swojego języka,kultury lub tradycji 4.ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę 5.jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium RP od co najmniej 100 lat 6.utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie/Białorusini, Czesi, Litwini, Niemcy, Ormianie, Rosjanie, Słowacy, Ukraińcy i Żydzi

Mniejszości etniczne=grupa obywateli polskich,która spełnia łącznie następujące warunki:1.jest mniej liczebna od pozostałej części ludności RP 2.w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem,kulturą lub tradycją 3.dąży do zachowania swojego języka,kultury lub tradycji 4.ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę 5.jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium RP od co najmniej 100 lat 6.nie utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie/karaimska,łemkowska,romska i tatarska

Grupy imigracyjne=ludność napływająca do danego kraju w celu osiedlenia się w nim

Modele integracji etnicznej=asymilacja-przejmowanie wzorów kultury dominujacej/tygiel narodów-równoprawne występowanie wielu kultur tworzące nową wartość/pluralizm kulturowy-równorzędne występowanie wielu kultur raczej izolujących się

Wyjaśnianie praktyk dyskryminacyjnych=interpretacje psychologiczne:strategia wskazywania kozła ofiarnego-jednostki chętnie sięgają do stereotypów i dają ujście swej wrogości wobec kozłów;osobowość autorytarna-pewne typy ludzi są w efekcie wczesnej socjalizacji szczególnie skłonne do posługiwania się stereotypami(funkcjonujący w świadomości społeczeństwa uproszczony, skrótowy i zabarwiony wartościująco obraz rzeczywistości,odnoszący się do grup społecznych,osób, sytuacji,instytucji,utrwalony wielokrotnym powtarzaniem) i do projekcji(nieświadomego przypisywania innym własnych pragnień i żalów)/interpretacje socjologiczne:etnocentryzm/hermetyczność-zamknięcie się grupy przed wpływami z zewnątrz/rozdział zasobów-nierówna dystrybucja bogactw i dóbr materialnych,gdy jedna grupa etniczna panuje nad drugą

Ksenofobia=wrogość, niechęć w stosunku do obcych

Etnocentryzm=nieufność względem osób nie należących do danej kultury,połączona ze skłonnością do oceniania kultur innych ludzi w kategoriach własnej kultury

Rasizm=uprzedzenia związane ze społecznie znaczącymi różnicami cech fizycznych;w myśl wyjaśnień kulturowych rasizm jest reakcję obronną na nową zagrażającą istniejącemu porządkowi obyczajowość,języki i style życia

Antysemityzm=postawa niechęci bądź wrogości wobec Żydów lub osób pochodzenia żydowskiego,ich prześladowanie i dyskryminacja,poglądy uzasadniające takie działania

Wymiary geograf.zróżnicowania społ.Polski=duże miasta otoczone przez obszary słabo zurbanizowane/poziom wykształcenia i poziom inwestycji zagranicznych istotnie wpływa na potencjał rozwojowy regionów/obecność dużych centrów handlowych/możliwość korzystania z Internetu

Historyczne źródła zróżnicowania=warunki naturalne-rzeki jako arterie komunikacyjne,np.Wisła dzieli obszary po obu jej stronach;tereny trudnodostępne słabiej rozwinięte/podział dzielnicowy Polski piastowskiej dokonany przez Krzywoustego/budowa zamków i klasztorów-sieć osadnicza i struktury agrarne/ Krzyżacy-rozwój terenów,na których osiedlali się/zabory:niemiecki (szybkie procesy modernizacyjne,poszanowanie ładu przestrzennego,warunki szacunku dla prawa,pracy,oszczędności,bogacenia się),rosyjski(źle opłacana,silnie skorumpowana i niesprawna administracja,silna społeczna demoralizacja),austriacki(autonomia kulturalna,uzyskanie praw politycznych przez Polaków,rozwój szkolnictwa)

Wymiary globalizacji=technologiczny-transfer technologii/ekonomiczny-transnarodowe korporacje,transfer pieniędzy,Bank Światowy i Międzynarodowy Fundusz Walutowy/polityczny-międzynarodowe organizacje międzyrządowe i pozarządowe/kulturowy-upowszechnianie się kultury masowej,różnice w sferze traktowania seksualności człowieka

Systemy społ=2 typy:gospodarki nietowarowe(niewielkie i wysoce autonomiczne)/systemy-światy(duże,obejmujące wielość kultur): imperia-światy(jeden system polityczny)/gospodarki-światy(kapitalizm jako forma organizacji gosp)

System-świat=system społ,który ma swoje granice,struktury,grupy członków,reguły uprawomocnienia,spójność;oparty na ekstensywnym podziale pracy