2.03.2011

Wykład 1

Celem scalenia gruntów jest tworzenie korzystniejszych warunków gospodarowania w rolnictwie i leśnictwie poprzez poprawę struktury obszarowej gospodarstw rolnych, lasów i gruntów leśnych, racjonalne ukształtowanie rozłogów gruntów dostosowanie granic nieruchomości do systemu urządzeń melioracji wodnych, dróg oraz rzeźby terenu.

Scalenie gruntów – zabieg przekształcający na określonym obszarze układ powierzchniowy gruntów:
- rozdrobnionych,
- nadmiernie wydłużonych,
- rozmieszczonych w szachownicy (rozproszone),
w :
- możliwie duże,
- regularnie ukształtowane działki,
- odpowiadające wymaganiom ich racjonalnego rolniczego użytkowania.

Następuje przy tym równocześnie:

- zniesienie enklaw i pół enklaw,
- wyprostowanie granic,
- wydzielenie terenów pod zabudowę,
- zaprojektowanie funkcjonalnego układu komunikacyjnego, prawidłowe ukształtowanie rozłogów gruntów z jednoczesnym (w miarę możliwości) powiększeniem obszaru gospodarstw.

Rozłóg gruntów - zajmowana przez grunty przestrzeń wraz z elementami, których rozmieszczenie oddziałuje na przebiegające na tej przestrzeni procesami produkcyjnymi.

W ujęciu tradycyjnym rozłóg charakteryzują dwie podstawowe cechy:

1. Zwartość obszaru – mierzona średnią odległością wszystkich punktów terytorium gospodarstwa do jego środka ciężkości, a w rozważaniach teoretycznych od centrum zabudowy.

2. Rozwój granic rozłogu – stosunek długości granic zewnętrznych do długości obwodów figury o tej samej powierzchni przyjętej za wzorzec (najczęściej jest to kwadrat)

Podstawy prawne przeprowadzania postępowania
scaleniowego i wymiennego:
- ust. z dn. 26 marca 1982 r. o scaleniu i wymianie gruntów,
- Instrukcja Nr 1 MR,GŻ scaleniu gruntów z 26 marca 1933r.
do szacunku gruntów:
- ust. z 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa,
- ust. z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami
w sprawach regulowanych:
- kodeks postępowania administracyjnego.

Scaleniem obejmuje się grunty położone w jednej lub kilku wsiach bądź w ich częściach:
grunty te tworzą obszar scalenia.

Scaleniu nie podlegają grunty:
1) na których znajdują się zakłady górnicze i przemysłowe oraz prowadzona jest eksploatacja
kopalin,
2) na których znajdują się zabytki historyczne, architektoniczne oraz rezerwaty przyrody,
3) użytkowane na cele gospodarki rybackiej,
4) przeznaczone na cele specjalne.

Postępowanie scaleniowe lub wymienne przeprowadza starosta jako zadanie z zakresu administracji rządowej finansowane ze środków budżetu państwa.

W przypadku prowadzenia scalenia gruntów w związku z budowa autostrady koszty wykonania scalenia i wymiany gruntów oraz poscaleniowego zagospodarowania gruntu pokrywa Generalna Dyrekcja Dróg i Autostrad.

W finansowanie prac scaleniowych oraz zagospodarowania poscaleniowego mogą być wyłączone:
1) publiczne środki wspólnotowe w rozumieniu ust. z dnia 20 IV 2004 r. o narodowym planie rozwoju kraju.
2) inne środki publiczne na zasadach określonych w ust. z 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju i ust. z 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów Europejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju obszarów wiejskich.

W finansowanie zagospodarowania poscaleniowego mogą byś włączone:
1) środki państwowych funduszy celowych,
2) środki budżetów jednostek samorządu terytorialnego
jeżeli jest to zgodne odpowiednio z ich regulaminami bądź właściwością.

W pokrywaniu kosztów przeprowadzenia postępowania scalenia lub wymiany oraz zagospodarowania poscaleniowego mogą uczestniczyć właściciele gruntów objętych postępowaniem na zasadach ustalonych przez starostę w projekcie.

Postępowanie scaleniowe może być wszczęte na wniosek:
- większości właścicieli gospodarstw rolnych położonych na projektowanym obszarze scalenia
- lub na wniosek właścicieli gruntów których łączny obszar przekracza połowę powierzchni obszaru scalenia.

Odmowa wszczęcia postępowania scaleniowego na drodze decyzji starosty.

Prace scaleniowo – wymienne koordynuje i wykonuje samorząd województwa.

9.03.2011

Wykład 2

Postępowanie scaleniowe może być wszczęte z urzędy po uprzednim uzyskaniu opinii rady sołeckiej a także działających na terenie danej wsi społeczno zawodowych organizacji rolników jeżeli:
1) grunty zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, których powierzchnia przekracza 10% projektowanego obszaru scalenia i nie mogą być racjonalnie zagospodarowane bez scalenia.

2) ukształtowanie rozłogów gruntów na projektowanym obszarze scalenia w skutek . działalności przemysłowej, przebieg istniejących lub budowanych dróg publicznych, kolei, rurociągów naziemnych oraz zbiorników wodnych lub urządzeń melioracji wodnej zostało lub zostanie znacznie pogorszone.
3) o scalenie wystąpi z wnioskiem osoba, której grunty wymagają poprawienia rozłogu, a jednocześnie scalenie to nie pogorszy warunków gospodarowania innym uczestnikom postępowania.

Jeżeli do racjonalnego ukształtowania gruntów wchodzą w skład gospodarstwa rolne zachodzi potrzeba zmiany ich położenia w drodze wzajemnej wymiany, wymiana taka może być wykonana na zgodny wniosek właścicieli tych gruntów, a w przypadku gruntów zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa - za zgodą Agencji. Wymianą mogą być objęte również grunty z zabudowaniami.

Wyminą mogą być objęte grunty położone na terenie jednej lub kilku gmin.

W przypadku wymiany gruntów z zabudowaniami wartości budynków określa się według wyceny dokonanej przez rzeczoznawcę majątkowego na zasadach określonych w przepisach o gospodarce nieruchomościami chyba że strony uzgodnią inne zasad2y rozliczeń.

Jeżeli postępowaniem scaleniowym lub wymiennym mają być objęte grunty położone na terenie dwóch lub więcej gmin:
- największa liczba uczestników postępowania a w razie równej ich liczby – starosta, na którego terenie działania znajduje się największy obszar gruntów objętych scaleniem lub wymianą.

Wszczęcie postępowania scaleniowego lub wymiennego następuje w drodze postępowania starosty.

Postanowienie o wszczęcie postępowania scaleniowego lub wymiennego w szczególności powinno zawierać:
1) określenie granic i powierzchni obszaru scalenia lub wymiany gruntów,
2) wykaz uczestników scalenia lub wymiany gruntów,
3) przewidywany termin zakończenia prac scaleniowych lub wymiennych.

Postanowienie o wszczęciu postępowania scaleniowego odczytuje się na zebraniu uczestników scalenia zwoływane przez starostę, a ponadto wywiesza się je na okres 14 dni w lokalach urzędów gminy, na których terenie są położone grunty objęte scaleniem, oraz na tablicach ogłoszeń we wsiach, których grunty tworzą obszar scalenia.

Z chwilą upływu terminu, postanowienie o wszczęciu postępowania scaleniowego uważa się za doręczone wszystkim uczestnikom scalenia.
- na postanowienie o wszczęciu postępowania przysługuje zażalenie.

Postanowienie o wszczęciu postępowania wymiennego doręcza się uczestnikom na piśmie.

Uczestnicy scalenia lub wymiany otrzymają grunty o równej wartości szacunkowej w zamian za dotychczas posiadane, za równą wartość szacunkową uważa się równowartość o różnicy nieprzekraczającej 3%.

W przypadku gdy ze względów technicznych nie jest możliwe wydzielenie gruntów o równowartości szacunkowej, stosuje się dopłaty pieniężne. Dopłaty te przysługują jeżeli różnice wartości szacunkowej przekraczają 3%.

Na wniosek uczestnika scalenia lub wymiany dopłaty stosuje się odpowiednio w razie wydzielenia gruntów o innej wartości szacunkowej. Wysokość dopłaty ustala się według cen przyjętych przy szacowaniu gruntów objętych scaleniem lub wymianą.

16.03.2011

Wykład 3

Dopłaty uczestnikom scalenia są wypłacane ze środków powiatu jednorazowo w terminie 2 miesięcy po zakończeniu scalenia. Uczestnik scalenia zobowiązany do dopłaty uiszcza ja w terminie 2 miesięcy po zakończeniu scalenia, na rachunek powiatu.

Dopłaty miedzy uczestnikami wymiany są regulowane bezpośrednio miedzy nimi.

Na wniosek uczestników postępowania scaleniowego gruntów ZWRSO objęte postępowaniem mogą za zgodą Agencji zostać w całości lub w części rozdysponowane za dopłaty na rzecz uczestników postępowania.

Do należności Agencji z tytułu dopłat stosuje się przepisy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa dotyczące sprzedaży nieruchomości rolnych.

Jeżeli liczba uczestników scalenia przekracza 10 osób, postępowanie scaleniowe prowadzi się z udziałem rady uczestników scalenia w składzie 3-12 osób, jako społecznego organu doradczego, wybieranego i odwoływanego przez uczestników scalenia z każdej wsi objętej scaleniem.

Rada uczestników scalenia jest wybierana na zebraniu uczestników scalenia, zwoływanym przez starostę. W przypadku niedokonania wyboru rady uczestników scalenia w terminie określonym prze starostę, funkcję tej rady sprawuje powołany postanowieniem tego organu zespół w skład którego wchodzi:
- rada sołecka oraz,
- przedstawiciel Agencji będącej uczestnikiem scalenia oraz,
- przedstawiciel społeczno – zawodowych organizacji rolników
- w przypadku gdy postępowaniem scaleniowym objęto grunty więcej niż jednej wsi, w skład zespołu wchodzą sołtysi tych wsi, przedstawiciele rad sołeckich po jednym z każdej wsi, przedstawiciel Agencji będącej uczestnikiem scalenia oraz przedstawiciel
społeczno – zawodowych organizacji rolników.

Grunty objęte scaleniem szacuje oraz opracowuje projekt scalenia upoważniony przez starostę geodeta –projektant scalenia przy udziale powołanej przez ten organ komisji pełniącej funkcje doradcze.

W skład komisji wchodzą:
1) wszyscy uczestnicy scalenia, a jeśli liczba uczestników jest większa niż 10 osób – rada uczestników scalenia,
2) przedstawiciel społeczno –zawodowych organizacji rolników,
3) przedstawiciel Agencji będącej uczestnikiem scalenia,
4) przedstawiciel starosty, na którego terenie działania są położone grunty objęte scaleniem,
5) przedstawiciel izby rolniczej na której terenie działania są położone grunty objęte scaleniem

Komisja wybiera przewodniczącego spośród swoich członków.

Starosta na wniosek komisji może powołać do jej składu rzeczoznawców.

Grunty objęte wymiana szacują wszyscy uczestnicy wymiany według zasad chyba że określą inne zasady szacowania, natomiast projekt wymiany opracowuje upoważniony przez starostę geodeta, przy udziale wszystkich uczestników wymiany.

Szacunek gruntów
uczestnicy scalenia w drodze uchwały określają zasady szacunku gruntów.

Jeżeli jednak starosta w drodze postępowania uzna że szacunek ten byłby sprzeczny ze słusznym interesem uczestnika lub w razie nieokreślenia zasad szacunku przez uczestników scalenia, szacunek gruntów dokonuje się na podstawie cen obowiązujących przy sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych, z uwzględnieniem położenia gruntów na obszarze scalenia, oraz przydatności rolniczej i funkcji terenu wynikającej z miejscowego planu zagospodarowania przestrzeni.

Wartość szacunkowa: lasów, sadów, ogródków, chmielników i innych upraw specjalnych stanowi wartość szacunkową gruntów oraz wartość drzewostanów, drzew, krzewów, a także, innych części składowych gruntów.
Ustalona przez rzeczoznawcę majątkowego na zasadach określonych w przepisach o gospodarce nieruchomościami.

Jeżeli scalenie zostały objęte grunty leśne o takiej samej wartości z drzewostanami o jednakowych elementach szacunkowych, można zaniechać szacowania drzewostanów.

23.03.2011

Wykład 4

Wyniki oszacowania gruntów, lasów oraz sadów, ogrodów, chmielników i innych upraw specjalnych ogłasza się na zebraniu uczestników scalenia zwołane przez starostę, a następnie udostępnia się je do publicznego wglądu na okres 7 dnia we wsiach objętych scaleniem.

Na zebraniu oraz w okresie wyłożenia wyników oszacowania gruntów do publicznego wglądu, uczestnicy scalenia mogą wnosić zastrzeżenia do dokonanego szacunku. Zastrzeżenia do szacunku gruntów bada komisja, która z wynikami swoich ustaleń zapoznaje uczestników scalenia na zebraniu zwołanym przez starostę.

W razie utrzymania się zastrzeżeń do szacunku gruntów, uczestnicy scalenia mogą na tym zebraniu powołać dodatkowy zespół, składający się z osób niezainteresowanych, który przedstawi swoja opinię.

Zgoda na dokonany szacunek gruntów, lasów oraz sadów, ogrodów, chmielników i innych upraw specjalnych uczestnicy wyrażają w formie uchwały.

Uchwały są podejmowane na zebraniu zwołanym przez starostę. Zebraniu przewodniczy przedstawiciel tego organu.

Uchwały zapadają większością trzech czwartych głosów w obecności co najmniej połowy liczby uczestników scalenia.

W razie nie podjęcia uchwały na zebraniu zwołanym w pierwszym terminie, za ważną uważa się uchwałę podjętą większością trzech czwartych głosów uczestników scalenia obecnych na zebraniu zwołanym w drugim terminie.

Każdemu uczestnikowi postępowania scaleniowego przysługuje jeden głos.

W razie niepodjęcia uchwały, starosta, po rozpatrzeniu zgłoszonych zastrzeżeń, zasięgnięciu opinii rzeczoznawców oraz wprowadzeniu ewentualnych zmian, akceptuje szacunek gruntów, lasów, oraz sadów, ogrodów, chmielników i innych upraw specjalnych w drodze postanowienia.

Na postanowienie służy zażalenie.

Dowodem jednomyślnego oszacowania gruntów przez uczestników wymiany lub ich zgoda na dokonany przez rzeczoznawców szacunek lasów oraz sadów, ogrodów, chmielników i innych upraw specjalnych są ich pisemne oświadczenia.

W razie barku zgody wszystkich uczestników wymiany na dokonany szacunek, postępowanie wymienne ulega umorzeniu.

W zamian za objęte scaleniem lub wymiana lasy i grunty leśne oraz sady, ogrody, chmielniki i inne uprawy specjalne wydziela się użytki możliwie tego samego rodzaju i tej samej jakości. Jeżeli nie jest możliwe, wydziela się inne użytki i stosuje dopłaty pieniężne, odpowiadające różnicy wartości drzewostanów, drzew i krzewów a także innych części składowych gruntów.

Za zgoda uczestnika scalenia lub wymiany można wydzielić inne użytki odpowiadające wartości dopłaty.

Przy zachowaniu wartości gruntów z przed scalenia bez zgody uczestnika scalenia, różnica powierzchni wydzielonych mu gruntów w stosunku do powierzchni gruntów objętych scaleniem nie może przekraczać:
1) 20% powierzchni gruntów objętych scaleniem,
2) 10% dotychczas posiadanych gruntów o szczególnie wysokiej przydatności rolniczej lub gruntów przeznaczonych w miejscowym planie na cele nierolnicze.

Z chwilą wszczęcia postępowania scaleniowego lub wymiennego, obejmującego lasy i grunty leśne, wstrzymuje się wydanie zezwoleń na wyrąb drzew do czasu zakończenia postępowania, a niezrealizowane zezwolenia tracą moc. Nie dotyczy to cięć sanitarnych.

Na wniosek rolniczej spółdzielni produkcyjnej zgłaszany na podstawie uchwały walnego zgromadzenia członków, wydziela się grunty stanowiące wkład członków spółdzielni jako jedna nieruchomość, z określeniem wielkości udziału w niej każdego z uczestników.
Udział ten ustala się według szacunku porównawczego gruntów poddanych scaleniu.

Na wniosek członka rolniczej spółki produkcyjnej który z niej występuje po zakończeniu postępowania scaleniowego, wydziela się grunty odpowiadające jego udziałowi w nieruchomości, przy zachowaniu zwartości kompleksu gruntów współdzielących. Wydzielenie gruntów następuje na podstawie decyzji starosty.

30.03.2011

Wykład 5

Grunty niezbędne na cele miejscowej użyteczności publicznej pod ulice i drogi publiczne oraz pod wykonywane i utrzymywane na koszt Skarbu Państwa albo przewidziane do takiego wykonania i utrzymania urządzenia melioracji wodnych można za zgodą Agencji wydzielić z gruntów zasobu własności Rolnej Skarbu Państwa uwzględniając uzasadnione interesy osób korzystających z tych gruntów.

Jeżeli na terenie objętym scaleniem niema gruntów zasobu własności Rolnej Skarbu Państwa grunty na cele miejscowości użyteczności publicznej oraz pod ulice i drogi wydzielane są z gruntów uczestników scalenia, a każdemu z nich zmniejsza się przysługujący mu obszar gruntów o część której wartość szacunkowa odpowiada stosunkowi wartości szacunkowej gruntów przeznaczonych na wymienione cele do wartości wszystkich scalonych gruntów.

Grunty wydzielone na cele miejscowej użyteczności publicznej oraz pod ulice i drogi przechodzą na własność gminy.

Jeżeli objęte scaleniem lub wymiana grunty zmeliorowane poddano ponownej klasyfikacji gleboznawczej przed dokonaniem szacunku i jeśli przypadły one w wyniku scalenia lub wymiany innemu uczestnikowi opłata melioracyjna z tych gruntów obciąża w całości dotychczas zobowiązanego.

Jeżeli grunty zmeliorowane nie zostały poddane ponownej klasyfikacji przed dokonaniem szacunku i przypadły w wyniku scalenia lub wymiany innemu uczestnikowi jest on zobowiązany do spłaty bieżących rat z tytułu opłaty melioracyjnej.
Zaległe raty z tytułu opłaty melioracyjnych za okres do dnia objęcia w posiadanie prze innego uczestnika obciążają dotychczas zobowiązanego.

Raty wpłacane przedterminowo przez dotychczas zobowiązanego przypadające za okres od dnia objęcia w posiadanie gruntów przez innego uczestnika podlegają zaliczeniu na inne należności Skarbu Państwa przypadające do dotychczas zobowiązanego i objęte zobowiązaniem pieniężnym a w razie….

Jeżeli służebności gruntowe obciążają grunty objęte scaleniem lub wymianą utraciły dla nieruchomości władającej wszelkie znaczenie, znosi się je bez odszkodowania.

Stan własności oraz posiadane grunty, powierzchnię użytków i klas gruntów określa się według obecnych ewidencji gruntów.

Księgi Wieczyste

Sąd właściwy do prowadzenia ksiąg wieczystych ba wniosek starosty uczyni w księdze wieczystej wzmiankę o wszczęciu postępowania scaleniowego lub wymiennego a jeżeli nieruchomość nie ma urządzonej KW wniosek składa się do istniejącego zbioru dokumentów.

Wzmianka w KW lub złożenie wniosku do zbioru dokumentów ma ten skutek że wszystkie późniejsze zmiany stanu własności, jak i obciążeń pozostają bez wpływu na przebieg postępowania scaleniowego lub wymiennego. Chyba że dokonane zostały za zgoda starosty.

Projekt scalenia lub wymiany gruntów powinien uwzględnić ustalenia MPZP.

Przy sporządzaniu projektu scalenia grunt biorą udział, z głosem doradczym, członkowie RUS.

Projekt scalenia lub wymiany wyznacza się na gruncie i okazuje uczestnikom scalenia lub wymiany.

Projekt scalenia lub wymiany gruntu określa proponowane granice wydzielonych gruntów oraz następujące zasady obejmowania tych gruntów w posiadanie:
1) Plan upraw jednorocznych zbiera dotychczasowy właściciel gruntów
2) Plany upraw wieloletnich zbiera dotychczasowy właściciel gruntów w okresie do dnia 1 IX następnego roku po zakończeniu scalenia z tym że do tych czasowy właściciel gruntów powinien na ten okres zezwolić uczestnikowi scalenia, któremu przypadły te grunty na korzystanie z odpowiedniego obszaru swoich gruntów lub dokonać rozliczeń z tego tytułu w inny sposób.

Dotychczasowy właściciel gruntów zobowiązanych do czasu rozbiórki lub przeniesienia zabudowań powinien zezwolić uczestnikowi scalenia któremu przypadły te grunty na korzystanie z odpowiedniego obszaru swoich gruntów lub dokonać rozliczeń z tego tytułu w inny sposób.

Sposób rozliczeń za pozostałe części składowe gruntu które przypadły innym uczestnikom scalenia może być ustalony na zgodny wniosek zainteresowanych.

Uczestnicy scalenia w terminie 14 dni od dnia okazania projektu scalenia gruntów mogą zgłosić na piśmie staroście zastrzeżenia do tego projektu.

Zastrzeżenia do projektu scalenia gruntów rozpatruje starosta po zastygnięciu opinii komisji.
Opiniowanie zastrzeżeń do projektu scalenia gruntów przez komisję odbywa się w obecności zainteresowanych uczestników scalenia oraz przynajmniej połowy liczby członków komisji.

O terminie i miejscu posiedzenia komisji oraz dokonania oględzin powiadamia się uczestnika scalenia na piśmie lub w inny sposób przyjęty w danej miejscowości, co najmniej na 3 dni przed wyznaczonym terminem.

6.04.2011

Wykład 6

Decyzję o zatwierdzaniu projektu scalenia gruntów podaje się do wiadomości przez jej odczytanie na zebraniu uczestników scalenia, a ponadto przez jej wywieszenie na okres 14 dni w lokalach urzędów gminy, na których terenie są położone scalane grunty, oraz na tablicy ogłoszeń we wsiach wchodzących w obszar scalenia.

Z chwila upływu terminu, decyzję o zatwierdzeniu projektu scalenia gruntów uważa się za doręczoną wszystkim uczestnikom scalenia.

Decyzje o zatwierdzeniu projektu wymiany gruntów doręcza się uczestnikom wymiany na piśmie.

Decyzja o zatwierdzeniu projektu scalenia lub wymiany gruntów stanowi tytuł do ujawnienia nowego stanu prawnego w księgach wieczystych i postawę do wprowadzenia uczestników scalenia w posiadanie wydzielonych im gruntów.

Decyzja ta nie narusza praw osób trzecich do gruntów wydzielonych w zamian za grunty posiadane przed scaleniem lub wymianą.

Obciążenia wpisane do ksiąg wieczystych przenosi się z gruntów poddanych scaleniu lub wymianie na grunty wydzielone w wyniku scalenia lub podziału.

Wprowadzenie uczestników scalenia w posiadanie wydzielonych gruntów następuje ma zebraniu uczestników, zwołanym przez starostę.

Za datę objęcia w posiadanie przez uczestników scalenia nowo wydzielonych gruntów uważa się termin zebrania; termin ten jest skuteczny także w stosunku do uczestników scalenia niebiorących udziału w zebraniu.

O terminach zebrań uczestników scalenia, o wyłożeniu do publicznego wglądu wyników oszacowania gruntów, lasów, oraz sadów, chmielników i innych upraw specjalnych, o terminie okazania projektu scalenia gruntów starosta zawiadamia uczestników postępowania przez obwieszczenie lub w inny, zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości sposób publicznego ogłaszania.

Struktura geodezyjna ma za zadanie znalezienie rozwiązania geometrycznego w celu przestrzennej realizacji koncepcji projektu w każdej sytuacji terenowej, a więc wybór najlepszego wariantu nieskończonej ilości możliwych rozwiązań, uwzględnienie przy tym wielu elementów takich jak:
- parametry geometryczne działki (a także gospodarstw) rolnych;
- warunki glebowe;
- rzeźba terenu;
- stosunki wodne;
- istniejąca sieć drogowa;
- rodzaj zabudowy.

Sztuka planowania ma za zadanie znalezienia takie koncepcji, która umożliwi otrzymanie:

- najefektywniejszej produkcji z gleb ( o określonym składzie mineralnym i biochemicznym, stosunkach wodnych, położeniu, ukształtowaniu terenu);
- najefektywniejszej produkcji w określonym klimacie;
- najefektywniejszej produkcji przy określonym podziale na działki oraz zagospodarowaniu powierzchni;
- wzięcie pod uwagę także potrzeb całej wsi i regionu, jak : zaopatrzenie w wodę, urządzenia przeciwpożarowe, place do magazynowania płodów rolnych, urządzenia sportowe i rekreacyjne, cmentarze i inne elementy użyteczności publicznej.

Z uwagi na znaczna powierzchnię obszarów wiejskich zajmowana przez użytki rolne, szczególnego znaczenia nabiera wartość rolnicza ziemi.

Może ona być określana z punktu widzenia:
-przyrodniczego (wartość przyrodnicza)
- ekonomicznego (wartość ekonomiczna)
- przyrodniczo- ekonomicznego (wartość przyrodniczo ekonomiczna)
- ekonomiczno przestrzennego (wartość ekonomiczno- przestrzenna)

Wartość przyrodnicza gleby:
jest funkcją naturalnych jej właściwości (wartość pierwotna) oraz
właściwości nabytych w skutek gospodarczej działalności człowieka(wartość nabyta).

Zależy ona od:
a) czynników względnie trwałych:
klimat i rzeźba terenu
b) do czynników, które można kształtować:
gleba i warunki wodne.

Urodzajność gleby jest pojęciem przyrodniczo- ekonomicznym i oznacza zdolność do planowania.
Zależy ona od: żyzności gleby, klimatu, właściwości roślin, działalności człowieka i jest podstawą produkcyjności gleby określonej wydajnością technologiczną (np. wydajność zboża z 1 ha).

W pracach urządzeniowo- rolnych szczególne znaczenie maja oceny w ujęciu kompleksowym, przeprowadzone z punktu widzenia:
przyrodniczo- ekonomicznego oraz
ekonomiczno- przestrzennego.

13.04.2011

Wykład 7

Przy ocenie wartości przyrodniczo-ekonomicznej użytków rolnych przyjmuje się najczęściej następujące kryteria:
- zdolność produkcyjną gleby (klasyfikacja gleboznawcza);
- przyrodniczo-ekonomiczną przydatność gleby do uprawy określonych grup roślin
(klasyfikacja glebowo-rolnicza);
- przyrodniczo-ekonomiczną przydatność gleby do uprawy określonych grup roślin z uwzględnieniem z uwzględnieniem możliwości organizacji upraw w gospodarstwach wielkotowarowych (klasyfikacja glebowo-uprawowo)

O wartości ziemi rolniczej oprócz war3unków przyrodniczych decydują również warunki przestrzennego jej usytuowania, które w różnym stopniu mogą utrudniać wykonywanie prac gospodarczych na obszarze użytków rolnych.

Jako kryteria oceny ziemi rolniczej można zatem przyjąć:
- zwartość obszaru ziemi należącej do jednego gospodarstwa;
- przestrzenne rozmieszczenie użytków gruntowych w gospodarstwie;
- usytuowanie ośrodka gospodarczego względem pól uprawnych;
- rozmiary, kształty i wielkość działek oraz pól uprawnych;
- rozmieszczenie sieci dróg obsługi pól oraz inne.

Oceniając wartość ziemi dla celów poza-rolniczych należy mieć na uwadze przede wszystkim jej przydatność do określanego celu oraz względy ochrony ziemi rolniczej.

Na cele poza-rolnicze powinny być przejmowane przede wszystkim:
użytki bezprodukcyjne lub
o niskiej przydatności rolniczej.

Gleba – definiowana jako ożywiony twór przyrody, który powstaje i rozwiązuje się dzięki oddziaływaniu biosfery oraz innych czynników glebo-twórczych na litosferę i charakteryzuje się zdolnością wytwarzania plonów.

Studia warunków glebowych (cechy brane pod uwagę):
cechy morfologiczne gleby, właściwości fizyczne, właściwości chemiczne, właściwości biologiczne, nowo wykonane urządzenia melioracyjne wystawa i fizjografia terenu stan kultury gleby, kamienistość, położenie szczególnie w bezpośrednim sąsiedztwie lasu ( w pasie szerokości do 15m od północnej strony lasu może obniżyć klasą gleby);

OCENA WARUNKÓW PRZESTRZENNO-ORGANIZACYJNYCH PROWADZENIA PRODUKCJI ROLNICZEJ

Przy ocenie użytków rolnych obok warunków przyrodniczych takich jak: wystawa, warunki fizyczne, warunki glebowe, klimat, opady) ważną rolę odgrywają warunki ekonomiczne i społeczne.

Warunki te dzielą się na:
- antropogeniczne egzogenne (zewnętrzne)
- antropogeniczne endogenne (wewnętrzne)

WARUNKI ZEWNĄTRZNE
są wynikiem działalności ludności pozarolniczej oraz w pewnym sensie także ludności rolniczej, ale działającej całość – ogół.

Warunki te mogą być:
względnie trwałe lub
łatwo zmienne.

Warunki względnie trwałe to:
- urbanizacja;
- rozwój gospodarczy danego kraju i regionu;
- stosunki demograficzne (ogólna gęstość zaludnienia, gęstość zaludnienia rolniczego; podział na ludność miejska i wiejską; struktura ludności wg płci; przyrost naturalny; migracje ludności; itd.);
- sieci komunikacyjne (gęstość linii Kolejowych, dróg bitych, gęstość linii autobusowych i ich częstotliwość stan dróg lokalnych);
- sieć handlowa ( a w szczególności jej lokalizacja, poziom technicznych punktów skupu produktów rolnych, punktów hurtowej i detalicznej sprzedaży środków produkcji rolnej i środków spożycia)

Warunki łatwo zmienne to:
- stosunki agrarne (zalicza się do nich m.in.: udział poszczególnych układów społeczno-gospodarczych w rolnictwie, strukturę obszarową poszczególnych gospodarstw rolnych);
- system cen produktów rolnych i środków produkcji rolnej;
- dostępność kredytów oraz wysokość ich oprocentowania;
- stopień obciążenia gospodarstw rolnych świadczeniami na rzecz państwa (podatek gruntowy, składki ubezpieczeniowe, emerytalne, itp.);
- nasilenie inwestycji z budżetu państwa na rozwój rolnictwa;
- ustawodawstwo rolne;
- poziom i upowszechnianie oświaty rolniczej;
- organizacja i upowszechnianie obsługi rolnictwa (ochrona roślin, obsługa weterynaryjna, budowa rolnictwa wiejskiego, mechanizacji, wyposażenie w urządzenia infrastruktury technicznej).

20.04.2011

Wykład 8

Warunki wewnętrzne
Określają w szczególności warunki przestrzenno-organizacyjne prowadzenia produkcji rolniczej.

Ocena ich wiąże się głównie z porównaniem warunków istniejących w danym gospodarstwie z teoretycznym modelem urządzenia obszaru gospodarstwa rolnego.

W praktyce model tak nie może być zrealizowany z uwagi na bardzo dużą liczbę ograniczników:
- zróżnicowanie użytków gruntowych
- urozmaicenie rzeźby terenu
- urozmaicenie warunków wodnych

Podstawowe elementy przestrzenno-organizacyjne które służą do oceny warunków wewnętrznych to:
- wielkość obszaru gospodarstwa
- struktura powierzchni użytków rolnych w gospodarstwie i rozmieszczenie użytków gruntowych względem bazy budynkowej
- kształt rozłogu
- wielkość pól uprawnych
- kształt pul uprawnych
- dogodność dojazdu do działek i dogodność dojazdu do pól uprawnych

Wielkość obszaru gospodarstwa
wyrażana w jednostkach powierzchni (ha). Ma Duzy wpływ na sposób urządzenia gospodarstwa rolnego od tej cechy zależy:
kierunek produkcji, stosowane technologie produkcji rzutują na technikę urządzenia terenu gospodarstwa.

Optymalna powierzchnia gospodarstwa zależy od:
typu produkcji gospodarstwa ( roślinna, zwierzęca, mieszana),
kapitału będącego w dyspozycji gospodarującego,
poziomu mechanizacji i struktury użytków rolnych i ich jakość,
układ lokalnych warunków terenowych,
kierunek i intensywność produkcji,
technologia produkcji i inne.

Wpływ istniejących uradzeń terenowych na rozmieszczenie pól.
Decydującym momentem przy organizacji terenu gospodarstwa jest rozmieszczenie istniejących urządzeń terenowych jak:
- drogi komunikacji ogólnej, urządzenia melioracyjne, zadrzewienia, źródła wody, oddzielnie stojące zabudowania, nasyp do przejazdu przez wąwozy, mosty przez rzeki, groble na terenach błotnistych itp.
- są to także urządzenia, które w zasadzie nie mogą być zamieszczone przy projektowaniu nowej struktury terenowej. Ewentualnie powinno się wprowadzić:
- tylko małe sprostowania lub niewielkie przesunięcia dróg;
- nową strukturę dopasować do rowów melioracyjnych i likwidować tylko te które straciły swoje znaczenie;
- zachować istniejące zadrzewienie.

Rozmieszczenie użytków gruntowych na powierzchni ziemi jest w zasadzie stałe gdyż są to trwałe elementy sytuacji terenowej.
Dotyczy to w szczególności:
użytków leśnych, terenów zabudowanych, podstawowego układu sieci drogowej i wodnej, uzytków kopalnych, dużych powierzchni nieużytków.

Do plamistości ich występowania oraz stopnia załamania ich granic zewnętrznych zależy:
utrudnienie prawidłowej przestrzennej organizacji terenu gospodarstwa.

Punktem wyjścia jest lokalizacja ośrodka gospodarczego i działki siedliskowej, która stanowi centrum (w szczególności dla parku maszynowego)

Do tego terenu powinny przylegać tereny z najbardziej pracochłonnymi uprawami (warzywniki, plantacje specjalne, sady, szkółki owocowe)

Średnią grupę użytków powinny stanowić pastwiska, uprawy polowe roślin pastewnych wymagających dużego nakładu pracy i dające wysokie plony.

Dalej powinny znajdować się uprawy wymagające mniej intensywnych nakładów pracy, a więc taki z zasady wykaszane które w porównaniu z pozostałymi uprawami nie wymagają tak intensywnej liczby zabiegów rolniczych.

Ostatnią – najbardziej skrajna grupa użytków gruntowych powinny być użytki pozarolne

Na podstawie analizy literatury można przyjąć za maksymalna odległość użytków rolnych od zabudowy nie powinna przekraczać:
- dla kompleksów ornych: 2,5-3km
- dla pastwisk :2-8 km
- dla łąk: 3-10 km
Odległości te zależą także od:
- rodzaju nawierzchni drogi dojazdowej
- środków transportowych gospodarstwa
- podłużnego spadku drogi
- jakości gleby.