Antropologia filozoficzna
Wykład 7 i 8(03.11.2010)
Konieczne warunki zaistnienia relacji zwanej religią i muszą być dwa podmioty realnie istniejące „ja” i Absolut- Bóg różnie pojmowany i różnie nazywany (Absolut pochodzi od łac. Absolwere= uwolnić czyli byt wolny od wszelkich uwarunkowań, w jakich egzystuje wszystko inne np. czas, przestrzeń, struktura, złożenie z różnych części). Nasze poznanie Absolutu jest bardzo fragmentaryczne (poznanie rozumowe, bo poznanie naturalne jest aktem wiary- możemy się domyślać). Poznanie Absolutu (on poznający nas) jest doskonałe, odwrotnie niż poznanie Jego.
Egzystencja Absolutu jest nieustannym aktem poznania i nieustannym aktem woli. Jeśli Absolut jest Absolutem to jest bytem osobowym, bo gdyby nie był osobą straciłby prawo do bycia Absolutem, bo wtedy my byśmy byli ponad nim jako istoty wolne. Z natury absolutu wynika nieograniczona wiedza i wolność, jeśli wchodzi w relację to ta relacja wpływa na nasze człowieczeństwo, wszystko co ludzkie nabiera wymiar religijnego- ciało jest objęte przez Absolut, więc ma wymiar religijny- Absolut przenika wszystkie aspekty naszej natury. Jeśli do natury człowieka należy życie w społeczeństwie, to religia nigdy nie będzie sprawą osobistą, ale będzie sprawą społeczną, więc muszą się pojawić wytwory ludzkie zainspirowane przekonaniami religijnymi. Z natury religii jako relacji interpersonalnej wynikają społeczności religijne, władza religijna, prawo religijne, zasady życia moralnego zainspirowane religia, ludzkie wytwory kulturowe- sztuka religijna, poezja religijna , muzyka religijna itd. => bo człowiek jest istotą kulturotwórczą. Religii nie da się niczym zastąpić, bo Absolut jest jeden, nie ma innego takiego odniesienia, taka relacja jest tylko jedna; jedyne doświadczenie, które może być podobne do doświadczenia religijnego jest doświadczenie wartości, piękna- doświadczenie estetyczne (Z. J. Zduniecka, „człowieka i religia”).
Relacja „ja” do „ja”.
Jestem w relacji do siebie: to jest ludzka wolność (można zapytać: „człowieku co ty z ciebie robisz”). Człowiek jest istotą stawającą się , może tworzyć siebie w wymiarach bytu osobowego; każda decyzja ludzka będzie budowaniem osobowości. Przed działaniem wolnym konieczne jest poznanie samego siebie w kontekście określonych wartości, poznanie pewnego wzorca osoby, który uznaje za stosowny dla mnie; taki wzorzec jest konieczny dla skutecznego i sprawnego działania. Podstawowym warunkiem wolnego działania jest element poznawczy- co chcę z siebie zrobić. To również odnosi się do sfery politycznej i społecznej . drugi konieczny warunek dla bycia wolnym i tworzenia siebie to uznanie realizmu aktualnego stanu własnej osoby tzn. znam słabe strony swojego życia w kontekście przyjętego wzorca, znam zagrożenie płynące z dotychczasowego stanu mojego życia; czy mam stałość życia, odpowiedni stopień pokonywania trudności; akceptując swoje niedoskonałości nie ulegamy rozpaczy. Akt wolnej decyzji jest dołożeniem jednej „cegiełki” do tego co powstanie, do wzorca. Prawdziwe wolne życie nigdy nie będzie spokojne , aby być wolnym akceptujemy pozytywne i negatywne walory swojej osoby; wymiar negatywny wyznacza zakresy działania. Zmienność uświadomienia siebie i drugiego sprawia, że się ze sobą nie nudzimy, ciągle jest coś interesującego, zmienia się jakość życia. „Ja” jest nośnikiem tożsamości, źródłem moich działań, czynności, żyje tym wszystkim co jest moje, źródłem moich pragnień, świadomości moich niedostatków. „Ja” będąc niezmienne jest otoczone tym co jest „moje”, a to wszystko jest zmienne (pragnienie, ideały, ciało, właściwości); zakres tego „moje” będzie poszerzony lub zmniejszony dzięki wolnej woli, wolności, daje punkt zaczepienia do „Ja”. Jeśli chce się poznać wartości to trzeba tych wartości doświadczyć. W życiu ludzkim nie jest przyrodnicze ludzkie panowanie nad przyrodą , to przekracza przyrodę, transcendujemy przyrodę; drugi element przekraczający to możliwość poznawania przyrody, poznanie traktujemy jako nadawanie przyrodzie nowego istnienia w pojęciach- poznanie nie jest tworzeniem tylko nadawaniem nowego sposobu istnienia; szczególne jest poznanie matematyczne, które ma związek z przyrodą, ale jest tworzone w oparciu o pewne „wielkości” oderwane od przyrody (liczba, wielkości geometryczne,- punkt i linia prosta). Transcendowanie przyrody to także religijność ludzka.
Postawy religijne => sacrum- coś świętego
Mysterium tremendum
Mysterium fascinosum
Trzeba się bać, bo Bóg wszystko o mnie wie, zna grzechy
Gdy patrzę na wszystko co Bóg dla mnie zrobił, a nie patrzę na siebie (stworzył świat, zbawił świat, chce ze mną być)
W religii istotną cechą jest bezinteresowność, w miłości istotnym przymiotem jest bezinteresowność. Godność wyznacza powinność, nasze zachowanie wobec drugiego wpływa z jego godności.
Omne quod est (wszystko co jest) ideo est (dlatego jest)quia unum est (że jest jednością).
Jeżeli jest mi czegoś żal, tzn. że zaczynam tracić jedność, rozbijam się wewnętrznie.
Z człowieczeństwa „wystają” jeszcze rzeczy, które wydają się zbędne np. „śpiew” (tworzenie sztucznych dźwięków), sztuki plastyczne, architektura, taniec. Nie są wytworzone z powodów użytecznościowych, tylko z racji sztucznego, wymyślonego przez człowieka piękna. Nie da się też człowieka zrównać z przyrodą, to co „wystaje” sprawia że jesteśmy różni od przyrody. Aspektem istotnie odmiennym jest też moralność.
Moralność- kiedy mamy doczynienia z normą moralną, prawem moralnym i wolnym ludzkim działaniem zgodnym lub niezgodnym z normą moralną. Moralność to zgodność lub niezgodność czynu ludzkiego z przyjętą przez człowieka jako obowiązującą, normą działania. Zdanie, które jest normą nie jest zdaniem ani prawdziwym ani fałszywym, w kontekście logiki klasycznej, ponieważ nie są „logiczne” domagają się uzasadnienia, czyli oparcia o zdania prawdziwe bądź fałszywe (wartość logiczna zdań praktycznych) w sensie logiki klasycznej. Dla każdej normy trzeba szukać zdania ostatecznego, czyli pierwszego, żeby nie trzeba było już uzasadniać, żeby uniknąć błędu logicznego regresus in infinitum- cofanie się w nieskończoność. Może być działanie zgodne z normą lub nie zgodne z normą- muszą być te dwie możliwości ze względu na gwarancję ludzkiej wolności. Czynem moralnym można nazwać działanie zgodne lub niezgodne z przyjęta normą moralną. Czyn zgodny dopiero można nazwać dobrym, a nie zgodny złym, ale moralnym (etyka to filozoficzna refleksja nad ludzką moralnością). Dobro jest używane w dwóch znaczeniach:
Metafizycznym- jako właściwość bytu
Etycznym- jako właściwości czynu ludzkiego.