Antropologia filozoficzna
Wykład 9 i 10(05.11.2010)
Pojęcie dobra, mówi się o nim w metafizyce i etyce.
Byt jest dobry, dobro jest jedną z transcendentalnych właściwości bytu- zakres pojecia dobra jest równy zakresowi pojęcia byt. Jest to nielogiczna właściwość pojęć transcendentalnych. Każde pojęcie można scharakteryzować wg zakresu i treści pojęcia; im większy zakres tym mniejsza treść pojęcia, im mniejszy zakres tym większa treść pojęcia. Najbogatszym w treść byłoby pojęcie oznaczające tylko jedną rzecz ( do jednego desygnatu). W pojęciach transcendentalnych ta zasada nie obowiązuje- pojęcie szerokie np. byt opisujemy przy pomocy innych pojęć- poszerzamy treść, a zakres pozostaje ten sam (nie zmniejsza się). Każde pojęcie transcendentalne odnosi się do pojęcia bytu, ich zakres się nie zmniejsza.
[Pojęcia:
Bytu;
Rzeczy- zbiór różnych rzeczy istniejących, konkretów, istoty rzeczy- istota to cecha konieczna danego bytu, właściwości;
Jedność- byt jest jednością względną, da się wyróżnić jakieś elementy, wyraża się go zasadą sprzeczności lub nie sprzeczności: byt nie jest nie bytem, byt nie jest swoją negacją, w logice zdania różniące się ilością i jakością są sprzeczne- z dwóch zdań o tym samym podmiocie tylko 1 może być prawdziwe, zasada sprzeczności jest podstawową zasadą bytu i myślenia, daje możliwość odróżnienia dobra od zła itp..
Metafizyczne jest też pojęcie różnicy, odrębności, podstawę różnicy stanowią cechy jednostkowe następnie cechy gatunkowe ora różne cechy rodzajowe=> to pojęcie wskazuje na strukturę rzeczy; następne to prawda, dobro i piękno.]
Byt jest prawdziwy- przez analizę ludzkiej twórczości jest to wyprowadzenie, prawdziwe to znaczy zgodne z myślą, rzecz wytworzona jest zgodna z intelektem człowieka, który ją wytworzył. Metafizyczna koncepcja prawdy różni się od logicznej koncepcji prawdy- prawda to zgodność myśli z rzeczą, której ta myśl dotyczy (odwrotność prawdy metafizycznej). Dobro to zgodność bytu z rozumnym pożądaniem, kiedy myślimy o istniejących rzeczach przygodnych, nie koniecznych; jeśli coś jest, a być nie musi, to było przedmiotem rozumnego pożądania jako jeszcze nie istniejące, ale już możliwe do zaistnienia. Dobro po wcześniejszym poznaniu wzbudza rozumne pożądanie, byt, który nie ma w sobie racji istnienia ( jest nie konieczny) jest dobrem. Każdy byt jest pięknem pod warunkiem że posiada wszystko co mieć powinien, a poszczególne części pozostają względem siebie i względem całości w odpowiednich całościach; piękno jest syntezą prawdy i dobra. Dobro w etyce, czyli dobro moralne. Warunki żeby czyn ludzki był czynem dobrym, moralnym:
Fakt jakiegoś czynu ludzkiego (w którym zaangażowana jest cała osoba, czyli istota cielesno- duchowa, konieczne jest zaangażowanie sfery duchowej i zmysłowej, niedomagania w dziedzinie poznania, woli, elementów emocjonalnych będą brane pod uwagę przy ocenie, braki poznawcze mogą być zawinione Lu nie zawinione, wola może być ograniczona np. przyzwyczajeniami, emocje mogą przysłonić rozum czasem nawet chorobowo to ma wpływ na to, czy czyn rzeczywiście jest moim czynem).
Prawo moralne, jeśli nie ma prawa moralnego to nie ma moralnej oceny czynu. Prawo to zespół norm, które mogą spełniać dwie role- nakazuje i umożliwia wydawanie ocen spełnionych już czynów- spełnia tę funkcję z racji swojej obiektywności, ostateczną podstawą wszelkich praw jest prawo naturalne. Św. Augustyn określił prawo naturalne jako prawo boskie odbijające się w stworzonej naturze. Współcześnie dobra należy czynić , prawo natury ludzkiej. W kontekście Augustyna kluczem jest stwierdzenie- Bóg stworzył człowieka na swój obraz i podobieństwo czyli jako istotę działającą i czyniącą dobro; zaprzepaszczeniem tego obrazu to ludzka bezczynność i czynienie czegoś co dobrem nie jest. Pierwsze dobro jest zawarte w ludzkiej naturze, ludzka natura jest dobrem. Człowiek jest bytem potencjalno aktualnym; na naturę składa się obszar aktu, (to co kiedyś mogło być możnością, ale już przestało być- stawszy się rzeczywistością) oraz bytu, który już w określonym aspekcie został zaktualizowany; tak zawiązują się relacje między ludzkie. czynić dobro to aktualizować własne potencjalności, czyli rozwijać swoją osobę, osobowość. Potencjalność wynikająca z różnych aspektów naszego człowieczeństwa ( życia społecznego np., religijności, twórczości itp.). wszelkie prawodawstwo o tyle ma wartość i obowiązywalności o ile jest konkretyzacją prawa naturalnego. Prawo ma pokazać poprawny wzorzec życia, jest punktem odniesienia w ocenach moralnych. Fundamentem moralności jest układ rzeczy w którym żyją potraktowanych metafizycznie, jako dobro i odpowiadający mu układ prawa i idei.
Dwa sposoby wyjaśniania: zasadniczo działania są przyczynowo- skutkowe, ale człowiek jest wyjątkiem, bo między przyczyną a skutkiem jest jeszcze wolność człowieka, która stoi na przeszkodzie skutku. Drugi typ wyjaśnienia to rozumienie- włączenie faktu w pewną nadrzędną całość, żeby dopasować do całości. Pojawiły się dwie skrajności w wyjaśnianiu 1) traktowanie człowieka jako wyłącznie istoty biologicznej, wynikające z filozofii materialistycznej 2) spirytualizm- traktowanie człowieka jako bytu duchowego. Najtrudniejsze są stanowiska pośrednie, w których łączy się element duchowy z cielesnym. Trzeci element komplikujący wyjaśnienie człowieka, to :
Elementy pozafilozoficzne w tym elementy religijne, które można brać pod uwagę , ale tylko w punkcie rozważań antropologicznych, nigdy zaś jako narzędzie uzasadnienia, pochodzenia religijne mają w antropologii fil. problemy takie jak: pojęcie duszy ludzkiej ( to nie jest pojęcie filozoficznego pochodzenia) pojęcie ludzkiego życia pośmiertelnego, pojęcie Boga. Filozof pyta, czy to co podaje religia jest rzeczywiste, czy to istnieje, potem pyta czy to jest możliwe do poznania racjonalnego; ale trzeba być przygotowanym na ograniczoność ludzkiego poznania.