Drama - zabawa, nauka, wychowanie.

„Drama - zabawa, nauka i wychowanie przez teatr

… rozwiązywanie problemów jest podstawą

nauczania i dojrzewania.”

                                                                                                Dorothy Heathcote

Istota dramy

Słowo „drama” pochodzi z języka greckiego i oznacza działanie, usiłowanie jakiejś czynności. Opiera się na emocjach tkwiących w każdej jednostce. Podstawą dramy jest wchodzenie w role i odgrywanie określonych sytuacji. Drama nie jest teatrem, ponieważ nie ma w niej rozdziału na widzów i aktorów, wszyscy uczestnicy są zjednoczeni we wspólnej akcji, nawet jeśli pracują odmiennymi środkami. W dramie uczestnicy improwizują, to znaczy pracują bez scenariusza, koncentrując się i angażując w pełni na określonej sytuacji, w przedstawieniu teatralnym. Uwaga aktora jest podzielona między uczuciami postaci, którą odgrywa, a świadomością obecności widza.

Drama nie jest aktorstwem, które wymaga talentu czy choćby wyuczonej sprawności technicznej. Udział w dramie jest możliwy dla wszystkich, jedynym warunkiem jest emocjonalne wczucie się w rolę. Uczestnik dramy nie gra kogoś, lecz jest sobą w nowych, nie zawsze doświadczanych na co dzień sytuacjach. W dramie nie istnieje pojęcie prób w sensie teatralnym. Wszystko dzieje się jeden raz i jest wynikiem akcji improwizowanej. W dramie nie chodzi też o uzyskanie efektów artystycznych. Niekiedy mało efektownie odegrana rola jest silnie przezywana i przynosi głębokie efekty wychowawcze. Drama jest sposobem poznawania świata za pomocą działania. Jest metodą pedagogiczną, w której wchodzenie w określone role, improwizacje nauczyciela i uczniów pozwalają kreować rzeczywistość. Drama rozwija wyobraźnię, fantazję, wrażliwość emocjonalną, a także plastykę ciała.                                                                                                                                                                                 

Zajęcia dramowe

 Według Garina Baltana można mówić o czterech rodzajach zajęć dramowych są to:

1.      proste doświadczenia szczególnie przydatne na poziomie nauczania przedszkolnego i początkowego. Rozwijają wrażliwość zmysłów: słuchu, wzroku, dotyku, węchu oraz wyobraźnię.

-         wprawki dramatyczne

-         ćwiczenia dramowe

-         gry

-         inne formy artystyczne

2.      Gry dramowe: doświadczenia oparte na improwizacji i życiu fikcją. Mają swoje miejsce akcji, sytuację wyjściową uczestnicy akcji wchodzą w role. Całość ma charakter dramowy( np.: na lotnisku oczekują rodziny osób lecących samolotem, który zaginął - zachowanie się ludzi, dialogi).

3.      Teatr: zajęcia zorientowane na przedstawienia- spektakle, uczące poszukiwania i poznawania konwencji oraz odczytywania symboli i metafor.

4.      Drama właściwa: zdarzenie, w skład którego wchodzą w/w trzt zajęcia. Jej celem jest zmiana nastawień i przekonań życiowych uczestników w wyniku odkrycia prawdy zawartej w sytuacjach improwizowanych.

Techniki dramowe   (niektóre najczęściej stosowane)

      Rozmowa - polega na dawaniu i przyjmowaniu odpowiedzi, najprostsza forma bycia w roli. Wymiana argumentów powoduje często narastanie konfliktu, który jest nieodłącznym atrybutem dramy.

      Wywiad - może być dwuosobowy albo z grupą osób np.: jeden uczeń występuje w roli dziennikarza przeprowadzającego wywiad z uczestnikami np.: wyprawy polarnej.

      Ćwiczenia pantomimiczne, tzw. etiuda - często stosowane w pracy z małymi dziećmi. Sprzyjają rozwijaniu plastyki ciała, koncentracji, fantazji itp. mogą to być np. zabawy z wyobrażonymi przedmiotami lub ćw. symulujące np.: burza w lesie, zmaganie z wichrem, taniec na lodzie.

      Improwizacja - ma miejsce, gdy kilka osób otrzymuje role oraz temat i próbują działać zgodnie z postawionym zadaniem, jednak bez scenariusza. Oparte są często na osnowie opowiadania nauczyciela lub na podstawie utworu literackiego.

      Inscenizacja - ma miejsce, gdy zachodzi wyraźny podział na aktorów i publiczność. Wykonawcy inscenizują, opracowują sytuację, sposoby ich przedstawienia zapisane w scenariuszu. W realizacji inscenizacji używa się scenografii, kostiumów, rekwizytów, światła, muzyki (np. przedstawienia okolicznościowe)

      Rzeźba - ćwiczenia polegające na przybraniu przez ucznia nieruchomego wyrazu ciała, które ma komunikować uczucie czy sytuację. Może być przygotowana indywidualnie lub w parach. W tym drugim przypadku jeden uczeń jest „rzeźbiarzem”, drugi „materiałem”, później następuje zmiana ról (np. jesteś żabką z opowiadania pt. „Skarbnik”)

      Obraz bez ruchu, stop- klatka - to skomponowany przez wykonawców wizerunek zdarzenia zatrzymanego w najbardziej dramatycznym momencie i utrwalonego przez chwilę w bezruchu, jak na fotografii: (np. uczniowie tworzą żywy las, zastygają bez ruchu w momencie np. wrzucenia śmieci do lasu, ścinania drzew).

      Film - stanowi jakby kontynuację stop- klatki. Jego akcja może przebiegać w tempie zwolnionym, która może być w każdej chwili zatrzymana lub cofnięta.

      Rysunek - jest techniką plastyczną, która znajduje szerokie zastosowanie w różnych klasach szkoły podstawowej. Może to być realistyczny lub fantastyczny portret postaci literackiej, lub przedmiotu należącego do poszczególnych postaci (np. czapka pilota z książki „Pilot i ja”).

      Ćwiczenia pisemne - (list, dziennik - pamiętnik). List wprowadzany jest, kiedy fikcyjny bohater, którego problemami się zajmujemy, nie żyje, zginął, wyjechał lub jest chory. List ma za zadanie przybliżyć nieobecną postać, czasem odkryć jej tajemnicę. W podobnych okolicznościach wprowadzany jest dziennik lub pamiętnik, który może być odczytany przez osobę, która go posiada lub kogoś, kto go znalazł po latach itp.

Drama jest metodą pedagogiczną, która ułatwia i przyspiesza naukę oraz wszechstronne dojrzewanie dziecka do społecznego i twórczego życia.

Aby nastąpił właściwy proces dramy - myślenie w działaniu - musi nastąpić działanie improwizacyjne, spontaniczne, podczas którego uczestnicy wchodzą w role, które wynikają z ustalonej sytuacji właściwej.

Ten proces wchodzenia w role zaobserwować można już u 4 - 6 letnich dzieci.

Nauczyciel wykorzystuje improwizowane sytuacje i przyjmowanie ról do osiągnięcia konkretnego poznawczo- wychowawczego celu: rozwiązania problemu lub nauczeniu przedmiotu. Nauczyciel stosuje różnorodne strategie i techniki, zaczynając od prostych ćwiczeń, gier dramowych, technik teatralnych poprzez hasła, stop- klatka, pracę w grupach, rzeźby, obrazy, kończąc wchodzeniem w rolę. Dochodzi do pobudzenia emocji, empatii, intelektu i intuicji - a więc osobowości psychofizycznej uczestnika dramy.

Aktywizując nauczyciela i ucznia przez dramę, sprawiamy, że chcą się nawzajem słuchać i poznawać. Wtedy odbywa się proces wzajemnej informacji, który jest konieczny dla kształcenia, a więc do rozwoju. Bowiem drama stwarza szansę łatwej informacji zwrotnej. Nauczyciel wie, co myślą, czują i czego się uczą(lub nie ) jego uczniowie. A jest to możliwe, ponieważ drama wykorzystuje posiadany przez człowieka instynkt teatralny- zdolność życia fikcyjnego.

Prowadzący dramę może wykorzystać swa sposoby wchodzenia w rolę: zwyczajny i klasyczny.

Klasyczny - dotyczy improwizowania świadomie wykorzystującego stylizację, silniejszą ekspresję, szerszy gest, głośniejsze charakterystyczne akcentowanie.

Naturalny -   zwykły wdzięczny sposób reagowania, bliski ograniczonemu zachowaniu uczestnika dramy!

Wychowanie przez dramę - możemy określić jako wciąganie człowieka na aktywne odgrywanie sytuacji, w których postawy, a nie postacie są najważniejsze i dochodzi się do pewnych odkryć w danym momencie są one podporządkowane  pewnym prawom metodycznym.

Za takie prawa uważa się:

      Świadome powstrzymywanie się od wyrażania niewiary,

      Zgodę na udawanie,

      Wykorzystanie wszystkich przeszłych doświadczeń, oraz wyobraźni do jakiej zdolna jest grupa.

Rozwiązywanie problemów - jest podstawą nauczania i dojrzewania i stanowi podstawę do bardziej doświadczonego działania. umożliwia potrzebę dokonywania ocen.

Podejmowanie decyzji - jest ważnym elementem w wychowaniu i jednym ze sposobów wywoływania zaangażowania emocjonalnego. Drama angażuje całą grupę w podejmowanie decyzji oraz do rozumienia ich plusów i minusów.

Mechanizm - w nauczaniu stosowany jest przez nauczyciela w celu wzmocnienia oddziaływania nauczyciela. Drama jest metodą wykorzystywaną w psychologii, socjologii (socjodrama), w nauce, zarządzaniu (gry symulacyjne), w teatrze (techniki improwizacyjne).

Warunkiem prawidłowego funkcjonowania dziecka jest zaspokojenie jego potrzeb. Dlatego celem nauczyciela powinno być stworzenie takich warunków, w których potrzeby dziecka będą zaspokojone. Jedną z form jest drama która zapewni  dziecku:

      Potrzebę bezpieczeństwa

      Potrzebę uznania

      Pozytywne kontakty emocjonalne z innymi

      Potrzebę dodatniej samooceny

      Potrzebę samorealizacji

Zaspokajanie potrzeb jest warunkiem zachowań pozytywnych i zapobiegania negatywnym. Nauczyciel powinien dobrze poznać dzieci, ich zainteresowania, umiejętności współdziałania i współpracy w grupie i umożliwić stworzenie takiej sytuacji w których dziecko może się wykazać, osiągnąć sukces i być docenionym i zauważonym przez kolegów.

Opracowała: I. Holik

Literatura

M. A. Szymańska „ Przewodnik metodyczny dla nauczycieli”

M. Świeca „Drama w edukacji”

K. Pankowska „Edukacja przez dramę”

B. Wag „Drama w wychowaniu dzieci i młodzieży”

E. Olinkiewicz i E. Repsch „Warsztaty edukacji twórczej”

---