9. Scharakteryzuj gospodarkę w II cyklu Kondratiewa - Schumpetera (1850-98)
Powstały nowe mocarstwa - Rzesza Niemiecka, USA, Japonia
Podstawą rozwoju był rozwój gospodarczy.
Zmiany:
wzrost liczby ludności,
urbanizacja - ludność miast zaspokaja swoje potrzeby na rynku →
popyt konsumpcyjny,
ustawodawstwo socjalne →
niedostatek wykwalifikowanej siły roboczej →
wzrost płac →
wzrost kosztów →
konieczność wdrażania nowych technologii
Wzrasta zamożność społeczeństw przemysłowych, wzrost zapotrzebowania na wyroby przemysłowe, gwałtowny rozwój przemysłu
Popyt inwestycyjny → budowa kolei → rozwój przemysłu → zyski → inwestycje w kolej i przemysł → proces samoczynnego wzrostu gospodarczego.
Zaostrzająca się konkurencja zmusza do bezustannej modernizacji zakładów ( zużycie moralne maszyn) → wzrastające tempo doskonalenia techniki (początki instytucjonalizacji) → standaryzacja produkcji i części zamienne
Rozwój transportu → postępujący proces podziału pracy → powstanie gospodarki światowej
Ważne innowacje
kolej,
stal,
telegraf
Wytwórczość - przemysły wiodące II cyklu
przemysł kolejowy - wszelka wytwórczość na potrzeby kolei
- 1804 Richard Trevithick - pierwsza lokomotywa / 1814 Georg Stephenson - lokomotywa „Blücher” i 1829 „Rakieta” - pierwszy parowóz /1878 hamulce pneumatyczne Westinghausa, wagony towarowe i osobowe
węgiel, drewno, żelazo, usługi budowlane, łączność (telegraf) → popyt wtórny - miejsca pracy w 1 przeds. generują więcej miejsc pracy poza nim
masowa produkcja stali (broń, szyny)
- Henry Bessemer 1856 /
Emil i Piotr Martin oraz F. i W. Simens 1864 - 1867 - metoda otwartego pieca
Sidney Thomas 1874 (ulepszenie metody Bessemera) / Paul Héroult 1899 (elektryczny piec do wytopu stali) / stale stopowe, hutnictwo metali nieżelaznych - aluminium i miedź / nowoczesne konstrukcje stalowe, transport, wieżowce, 1889 wieża Eifla
Przemysły wschodzące
chemiczny (zabezpieczanie przed czynnikami atmosferycznymi)
elektryczny
Transport (więcej w pyt.10)
- pierwsza rewolucja prędkości: z 5-16 km/h do 45-100 km/h (większa ładowność i wyparcie zwierząt z transportu)
- ekspansja kolei, - 1825 - pierwsza towarowa linia kolejowa, Stockton - Darlington /1830 - pierwsza pasażersko - towarowa linia kolejowa Manchester - Liverpool - tory żeliwne / 1869 kolej transamerykańska / 1901 kolej transsyberyjska
- drogi z twardą nawierzchnią / tunele: Mont Cenis 1871 (dynamit 1962)/ mosty żelbetonowe i stalowe (także wiszące)
- żegluga parowa kanały: Sueski - 1869, Kiloński - 1894, Panamski - 1914
- łączność - informacja jest szybsza od człowieka
Rynek
1. Rynek wewnętrzny
- rynek ogólnonarodowy - państwo praktycznie poza gospodarką
- szczytowy okres rozwoju małych firm
- wolna konkurencja → liczne bankructwa → postępująca koncentracja (dynamiczna gospodarka, wynalazki)
- spółki akcyjne i spółki z oo
2. Rynek zewnętrzny
- w I fazie cyklu państwo wycofuje się z gospodarki - wolny handel
- a w II fazie cyklu (po 1873) do niej powraca - neoprotekcjonizm - państwa zamykają rynki,
monopolizacja gospodarki, protekcjonizm narodowy - cła, kontyngenty
- gospodarka światowa → wyścig po surowce i po rynki zbytu → kolonie; szukanie rynków zbytu, surowców, miejsce do przesiedlenia nadwyżek ludności
- kryzysy: 1857 / 1866 - 67/ 1873 /1882 / 1890
3. Siła robocza i płace
- dostatek prostej siły roboczej / popyt na coraz lepiej wykształconą siłę roboczą → wyższe zarobki (W.Brytania 1850 - 1900 o 66%)
- ustawodawstwo socjalne / od 1883 r. ubezpieczenia od choroby, NW, inwalidztwa oraz świadczenia emerytalne
- skracanie dnia pracy - robotnik pracujący krócej pracuje wydajniej
- wydajność rośnie szybciej niż płace
4. Ceny
- w związku z ostrą konkurencją utrzymują się na niskim poziomie - zyski napędza wzrost wydajności i efekt skali
Podsumowanie
- wysoka dynamika wzrostu i płodność technologiczna - ideologia postępu - ludzie wierzą w postęp, nie boja się zmian, a ich oczekują
- powstanie gospodarki światowej
- powstanie społeczeństw przemysłowych (większość ludzi pracuje poza rolnictwem) - początki kultury masowej - umiejętność czytania, fotografia, gazeta
- wolnokonkurencyjna kapitalistyczna gosp. rynkowa była twórcza, dynamiczna i ekspansywna ale także niesprawna → homo oeconomicus nie zawsze zachowuje się racjonalnie → żywiołowość, spekulacja, hurraoptymizm i panika, bankructwa i koncentracja
- przemysł transportowy wszystko napędził
10. Scharakteryzuj istotę i skutki gospodarcze tzw. I rewolucji transportowej
(I rewolucja prędkości) w II cyklu Kondratiewa (1850-96)
I etap
- pierwsza rewolucja prędkości: z 5-16 km/h do 45-100 km/h (większa ładowność i wyparcie zwierząt z transportu)
- ekspansja kolei, - 1825 - pierwsza towarowa linia kolejowa, Stockton - Darlington /1830 - pierwsza pasażersko - towarowa linia kolejowa Manchester - Liverpool - tory żeliwne / 1869 kolej transamerykańska / 1901 kolej transsyberyjska
Lata 50. XIXw. - lata kolei (odkrycie stali)
II etap
- drogi z twardą nawierzchnią / tunele: Mont Cenis 1871 (dynamit 1962) - Nobel/ mosty żelbetonowe i stalowe (także wiszące)
drogi brukowane, mniej asfaltowe, później kostki, popyt na budowlańców
- żegluga parowa kanały: Sueski - 1869 - najważniejszy, planowany 20 lat - Ferdynand Lesepse
Kiloński - 1894, Panamski - 1914
- łączność - informacja jest szybsza od człowieka
alfabet Morsa
telegraf
telefon
informacja stała się towarem
2 poł. XIX w. powstają Agencje Prasowe: Reuter i DPA
Skutki:
wzrost transportu
obniżenie kosztów transportu
obniżenie kosztów produkcji
mobilizacja środków produkcji (również człowieka) - stały dopływ siły roboczej
włączenie do gospodarki kapitalistycznej dużych obszarów, które były poza nią
konie straciły trasy długookresowe a na krótkookresowych bardzo się rozwinął ten transport
aleja drzew przy drogach - w lecie cień, w zimie pokazywała gdzie droga