PIERWSZA POMOC PRZY WZDĘCIACH, ZADŁAWIENIACH I NIESTRAWNOŚCIACH
Niestrawność- zaburzenie metaboliczne przebiegające z utratą łaknienia, zaburzeniami perystaltyki p. pokarmowego, odbijania i odłykania, zmianami w składzie i ilości mikroorganizmów występujących fizjologicznie w przewodzie pokarmowym i zatruciami organizmu.
I. Niestrawność kwaśna (kwasica - acidosis) jest chorobą występującą po przekarmieniu lub przypadkowym zjedzeniu dużych ilości pasz zasobnych w łatwostrawne węglowodany. Są one zawarte w mieszankach zbożowych, otrębach, burakach cukrowych i ich odpadach, burakach pastewnych, jabłkach, ziemniakach i młodych bujnie wyrosłych trawach. Choroba ta może też wystąpić po nagłym przejściu z żywienia zwierząt paszą objętościową (bogatą w celulozę) na paszę o dużej zawartości węglowodanów.
Następstwem działania w/w przyczyn jest szybsze wytwarzanie i gromadzenie się w żwaczu dużej ilości kwasu mlekowego i toksycznych amin (histaminy i tyraminy). Dochodzi do zmian w populacji drobnoustrojów żwaczowych (wzrasta ilość drobnoustrojów G+ przy spadku drobnoustrojów G-), rozwoju drożdży i zmiany składu oraz liczby pierwotniaków. Następuje też gromadzenie w żwaczu lotnych kwasów tłuszczowych, kw. mlekowego i spadek Ph treści pokarmowej nawet do 4 (przy normie 6,2-7,2). Początkowo organizm stara się niwelować nadmierną kwasowość zwiększając ilość H2O w żwaczu przez zwiększenie wydzielania śliny. Jednak szybko dochodzi do wchłonięcia kwasu mlekowego do krwi i wystąpienia objawów chorobowych.
Objawy kliniczne: już w kilka godzin po przekarmieniu wspomnianymi paszami dochodzi do różnego stopnia zaburzeń świadomości, apatii i śpiączki. Zwierzę zgrzyta zębami, niechętnie wstaje, obserwuje się wzrost temperatury wewnętrznej ciała, ilości oddechów i tętna. Obserwuje się też wzmożoną potliwość, duszność, zmniejszenie apetytu zaparcia i biegunki. Bardzo ważny jest wywiad!
Pierwsza pomoc: Najważniejsze jest zapobieganie!, wyeliminować karmę zasobną w łatwo strawne węglowodany. Pierwszego dnia najlepiej zastosować głodówkę, a od 2-go dnia podawać tylko dobre, łąkowe siano i wolno (od około 6-go) przyzwyczajać do paszy treściwej. Zwierzęta powinny mieć ciągły dostęp do świeżej wody. Jako dodatek do dodawanego wodorotlenku amonu stosuje się 2-u węglany lub mieszanki mineralne. Po wystąpieniu objawów chorobowych należy niezwłocznie wezwać lekarza weterynarii.
II. Niestrawność zasadowa (zasadowica, alcalosis) jest następstwem zatrucia powstałymi w żwaczu produktów rozpadu białkowych i niebiałkowych substancji azotowych. Przy nadmiarze białka w paszy (podawanie mocznika) i równoczesnej niedostatecznej ilości surowego włókna (siana, słomy), a także łatwostrawnych węglowodanów zachodzą w żwaczu burzliwie przebiegające procesy rozpadu, których efektem jest powstanie znacznych ilości amoniaku i karbaminianu amonu. Wchłonięcie tych związków do krwi powoduje w organizmach przeżuwaczy ogólną alkalozę i objawy ze strony układu nerwowego.
W prawidłowym procesie fermentacji NH3 (amoniak) jest wydalany na zewnątrz przez odbijanie. Nadmierny poziom amoniaku w żwaczu wpływa na zwiększenie jego przenikania do krwi. Dochodzi do wystąpienia objawów zatrucia, gdyż wątroba nie może zmetabolizować nadmiernej ilości amoniaku. Następstwem zwiększonego poziomu amoniaku we krwi jest hipoglikemia i hipokalcemia.
Rośliny, których podanie może wywołać alkalozę to: młoda, bujnie wyrosła trawa, zielona koniczyna, lucerna i inne bogate w białko rośliny pastewne, kazeina, śruta arachidowa, poekstrakcyjna mączka sojowa, a także stosowana jako uzupełnienie pasz białkowych: mocznik, amoniakalne wysłodki, melasa, węglan i azotan amonu oraz biuret.
Przy silnym zatruciu objawy występują już po 20-30 min. od podania mocznika i dochodzi do uwidocznienia się toksycznego działania na układ nerwowy.
Objawy kliniczne: niepokój, gwałtowne parcie na mocz i kał (wodnisty), mocz łatwo się pieni i oddawany jest w dużych ilościach, wzrost liczby oddechów, spadek liczby tętna. Zwierzęta daleko do przodu wysuwają przednie kończyny, na które kładą wyciągniętą głowę. Obserwowane są gwałtowne skurcze mięśni. Zwierzęta ślinią się, czasem upadają i zarzucają głowę na grzbiet.
Pierwsza pomoc: dotyczy wszystkich niestrawności - unikać nagłych zmian karmy i przestrzegać 7-14 dniowego okresu stopniowego przyzwyczajania zwierząt do zmienianej karmy. W paszy powinien być zachowany właściwy stosunek pomiędzy białkiem i jego substratami. Paszy treściwej zawierającej mocznik nie należy podawać w poidłach lecz na sucho.
III. Niestrawność gnilna (-rodzaj niestrawności zasadowej)
-występuje po podaniu paszy złej jakości (nadpsutej, zgniłej) lub zanieczyszczonej wody. W żwaczu w nadmiernej ilości namnażają się bakterie E. coli i Proteus vulgaris. Nadmierny wzrost ww. bakterii wpływa na szybki rozkład białek - powstaje wówczas nadmierna ilość amoniaku (treść przedżołądków staje się zasadowa, a połykana ślina pogłębia objawy tej niestrawności), dochodzi do wytworzenia gazów, co powoduje wzdęcia. Gnilna treść przedżołądków przedostaje się do dalszych odcinków przewodu pokarmowego powodując stany zapalne i zatrucie organizmu.
Objawy kliniczne: wzdęcia, zaburzenia stanu ogólnego, biegunki, brak apetytu. *Postać lekka- objawy słabo zaznaczone (zmniejszenie apetytu, biegunka).
*Postać cięższa- wzdęcia, biegunki, spadek apetytu, intoksykacje, (zatrucie własnymi produktami przemiany materii), drżenie mięsni i inne objawy nerwowe.
Obserwuje się charakterystyczny gnilny zapach wydychanego powietrza !!!
Zapobieganie: dbałość o odpowiednią jakość pasz i wody.
Pierwsza pomoc: zakwasić treść pokarmową i natychmiast wezwać lekarza weterynarii.
IV. Niestrawność urazowa (spowodowana ciałami obcymi - urazowe zapal. czepca).
- występuje u bydła i spowodowana jest połkniętymi ciałami obcymi (igły, gwoździe, drut ...); skurcze czepca mogą spowodować jego przebicie i miejscowy proces zapalny, który wikłany jest przez drobnoustroje chorobotwórcze wywołujące następnie proces ropny. Proces ten może przenieść się na otrzewną i osierdzie (może dojść do uszkodzenia worka osierdziowego lub samego mięśnia sercowego). Dojść może również do uogólnienia procesu zapalnego i śmierci, a wcześniej do przeniesienia stanu zapalnego na inne narządy (śledzionę, nerki). Czasami jednak ciało obce zostaje odizolowane przez organizm przez wytworzenie torebki łącznotkankowej i nie dochodzi do zakażeń bakteryjnych. Do wystąpienia tego rodzaju niestrawności predysponuje lizawość występująca przy niedoborach, spaczony apetyt przy chorobach metabolicznych i łapczywy sposób jedzenia.
Objawy kliniczne: zwierzęta garbią się i „odstawiają” łokcie, wyciągają głowę do przodu, widoczna jest przeczulica skóry na grzbiecie, bolesność w okolicy mostka (zwłaszcza przy wdechu, oddawaniu kału i kaszlu- parcie tłoczni brzusznej). Do pogorszenia stanu zdrowia dojść może po transportach, porodach (zmiana położenia ciała obcego).
Profilaktyka: nie dopuszczać do stanów niedoborowych u zwierząt i zabezpieczyć je przed możliwością połknięcia ciał obcych.