POMÓR ŚWIŃ
(pestis suum)
Pomór świń jest chorobą zakaźną i zaraźliwą wywoływaną przez wirus należący do rodziny Togaviridae.
Przy typowej postaci pomoru świń zasadniczym źródłem zarazy pozostają zwierzęta chore na pomór oraz zwierzęta znajdujące się w okresie wylęgania choroby i świnie w utajonym okresie choroby. Częstą przyczyną infekcji bywają także produkty mięsne i odpadki poubojowe, pochodzące od zwierząt, u których nie rozpoznano pomoru za życia, ani po uboju.
Najczęściej bramę wejścia zarazka do organizmu stanowi przewód pokarmowy. Możliwe jest także zakażenie świń przez układ oddechowy, przez rany, drogi rodne i śluzówkę oka.
ROZPOZNAWANIE - stawia się na podstawie występujących objawów klinicznych, badania sekcyjnego i laboratoryjnego.
OBJAWY KLINICZNE - rozróżnia się następujące postacie pomoru świń :
I - postać typowa, która może mieć przebieg nadostry, ostry lub podostry;
II - postać chroniczna i III - postać atypowa.
Na postać typową p.ś. zapadają zwierzęta niezależnie od wieku. Okres wylęgania tej postaci choroby trwa od 2 dni do 3 tygodni. Pierwszym objawem klinicznym tej postaci zarazy jest podwyższenie ciepłoty ciała która w ciągu 6-ciu dni po zakażeniu osiągnąć może nawet 42,2 *C; jednakże najczęściej wynosi ok. 41.1° C.
a) Przebieg nadostry - oprócz ciągłej gorączki (40,5-42,2) stwierdza się takie objawy jak : niechęć do ruchu, posmutnienie, utratę apetytu oraz zaburzenia w krążeniu. Objawy chorobowe nasilają się szybko. Pojawia się chwiejny chód, niedowłady, a w końcu porażenie kończyn i śmierć w ciągu 1-2 dni po zachorowaniu. Do padnięć zwierząt dochodzi najczęściej między 4 a 8 dniem po zakażeniu.
b) Przebieg ostry i podostry - występuje zdecydowanie częściej niż wcześniejsza postać pomoru. Objawy kliniczne choroby narastają powoli : świnie wykazują niechęć do ruchu, przeważnie leżą i śpią. Jedzą bardzo mało, przeważnie piją. Wzrost wewnętrznej ciepłoty ciała może okresowo obniżać się do normy. Po pewnym czasie w skórze powstają zmiany w postaci przekrwień, wybroczyn oraz ognisk martwicy. Szczególnie charakterystyczne są różnej wielkości wybroczyny. Stwierdza się je w miejscach, w których skóra jest cienka i miękka (choć mogą też występować na skórze grzbietu. Pojawia się również obrzęk powiek, a ze szpar powiekowych wydostaje się wypływ, który zasycha w przyśrodkowym kącie oka, lub skleja powieki. Obserwuje się często objawy zatwardzenia, po którym następuje długotrwała lub przerywana biegunka (kał jest wtedy płynny, szczególnie cuchnący, koloru szarozielonożółtego lub, w przypadku domieszki krwi, czekoladowego).
Około drugiego tygodnia choroby występują znaczne zaburzenia czynności układu oddechowego. Pojawia się wtedy śluzoworopny wypływ z nosa, który utrudnia oddychanie. Chore zwierzęta kaszlą wykazując objawy znacznej duszności. Do śmierci zwierząt dochodzi z reguły miedzy 9 a 19 dniem od zakażenia po wystąpieniu objawów nerwowych takich jak konwulsje, niezborność ruchów, niedowłady i porażenia tylnych części ciała.
Chroniczna postać pomoru występuje często jako następstwo ostrego przebiegu choroby, po którym nastąpił częściowy powrót do normy.
Do typowych objawów klinicznych tej postaci pomoru zaliczyć należy: wyniszczenie organizmu, zmienny apetyt, kaszel, naprzemiennie występująca biegunkę i zatwardzenia, niedokrwistość. Krótko przed śmiercią dochodzi do niezborności ruchowej i porażenia tylnych części ciała.
Charakterystyczną cechą atypowej postaci pomoru świń są m.in. zaburzenia w rozrodzie i stosunkowo długi, bo kilku-miesięczny okres inkubacji choroby. Ważnym symptomem atypowego przebiegu choroby jest rodzenie się prosiąt z objawami drżączki.
LECZENIE- nie podejmuje się.
ZWALCZANIE polega na likwidacji chorych zwierząt i przeprowadzane jest wg odnośnych przepisów.
PRYSZCZYCA
(Aphtae epizooticae)
Ostra i bardzo zaraźliwa choroba zwierząt racicowych, w przebiegu której na błonie śluzowej jamy ustnej oraz skórze szpary międzyracicowej i wymienia, pojawia się wysypka pęcherzykowa przechodząca w owrzodzenia. Jest to najgroźniejsza choroba bydła. Pryszczyca należy do chorób odzwierzęcych.
WYSTĘPOWANIE - na całym świecie.
Na zakażenie naturalne wrażliwe są przede wszystkim zwierzęta parzystokopytne takie jak: bydło, świnie, owce, kozy, a także przeżuwacze dziko żyjące oraz dziki. W obrębie tego samego gatunku częściej chorują zwierzęta szlachetne.
Szybkie rozprzestrzenianie się choroby wynika z tego, że wydalanie zarazka następuje już w kilka godzin po zakażeniu.
ETIOLOGIA - wirus pryszczycy wykazuje dużą zmienność swych cech i dla tego nawet przechorowanie lub uodpornienie (na jeden typ zarazka) nie zabezpiecza przed zakażeniem innymi typami.
Wirus pryszczycy jest zarazkiem dermatotropowym. Jest on bardzo oporny na czynniki środowiska. Niska temperatura i wysuszanie sprzyjają jego przetrwaniu (w wodach ściekowych, w zimie, wykazano żywy wirus pryszczycy jeszcze po 103 dniach), natomiast wyższa temperatura, działanie promieni słonecznych, ługów i kwasów osłabiają lub niszczą zarazek (ogrzewanie powyżej 56° C). Ginie szybko w środowisku o pH < 6 i > 11. Jednym z najskuteczniejszych środków odkażających jest 2% NaOH.
Główne ŹRÓDŁA ZAKAŻENIA - stanowią zwierzęta chore lub w okresie rekonwalescencji, a nawet przez pewien czas po wyzdrowieniu. Zakażenie następuje przez kontakt bezpośredni, jak również za pośrednictwem zakażonej paszy, wody, żłobów, podłóg, pastwisk, wagonów kolejowych, rąk i odzieży obsługi, surowców pochodzenia zwierzęcego (skóra, wełna, mleko, mięso). W przenoszeniu pryszczycy uczestniczyć mogą rzeźnicy, handlarze bydła, świń, owiec, zwierzęta pochodzące z gospodarstw, w których choroba występuje, chociaż same nie są wrażliwe na pryszczycę. Wirus mechanicznie przenoszony jest przez gryzonie, ptaki, a nawet owady.
Zakażenie następuje przez układ oddechowy, bądź pokarmowy. Może dojść także do zakażenia przez spojówki lub słabo owłosione miejsca skóry.
OBJAWY - okres inkubacji wynosi 2-7 dni, wyjątkowo jest dłuższy. Pierwszym zauważalnym objawem jest wzrost temperatury ciała, który wyraźnie się zaznacza zwłaszcza u zwierząt młodych.
Postać łagodna - utrata apetytu, zwiększenie pragnienia, upośledzone przeżuwanie, nadmierne ślinienie. Zwierzęta żują i połykają kęsy powoli, w przerwach trzymają jamę ustną zamkniętą, a otwierają ją i zamykają z charakterystycznym cmokaniem. W 2-3 dniu choroby na wewnętrznej powierzchni warg, dziąsłach, na brzegu szczęki, policzkach i języku pojawiają się pęcherze, początkowo drobne, które łącząc się i powiększając dochodzą do wielkości jaja kurzego. Są one ostro odgraniczone i wypełnione przejrzystym żółtawym płynem. Po 1-3 dniach pękają, a na ich miejscu powstają silnie zaczerwienione, sączące, bolesne nadżerki. Niekiedy jednocześnie z w/w zmianami występują również pęcherze na śluzawicy i na skórze nasady rogów oraz błonie śluzowej i spojówkach. Równolegle z powstawaniem zmian na błonie śluzowej jamy ustnej występują zwykle zmiany na skórze szpary międzyracicowej, powodując kulawiznę lub sztywny chód. Po 1-2 dniach powstają w szparze międzyracicowej pęcherzyki wypełnione przejrzystym, a później mętnym płynem, który po pęknięciu pęcherzyków tworzy brunatne strupy. Pęcherze mogą tworzyć się na ryju, wymieniu, zwłaszcza na strzykach. Całe wymię jest powiększone i bolesne, a mleko ma kolor żółtawy, jest śluzowate, o zjełczałym lub gorzkim smaku. Pęcherze powstawać mogą na innych częściach ciała.
Przy braku powikłań choroba ustępuje po 2-3 tygodniach. Często jednak zmiany, które wywołuje wirus, ulegają infekcji i wówczas zaostrza się przebieg choroby.
Postać złośliwa - występuje zwykle dopiero w późniejszym okresie choroby, a czasem nawet w okresie zdrowienia. Zwierzęta, które już przestały gorączkować i zaczęły przyjmować pokarm, stają się osowiałe, nie zwracają uwagi na otoczenie, drżą, zgrzytają zębami, dyszą i wkrótce giną.
ROZPOZNAWANIE - Typowe przypadki ze względu na charakterystyczne objawy są łatwe do rozpoznania. Istotną cechą jest także szybkie szerzenie się choroby. W Polsce badania laboratoryjne wykonywane są w Zakładzie Badania Pryszczycy w Zduńskiej Woli.
LECZENIE - ZABRONIONE !!!
ZAPOBIEGANIE i ZWALCZANIE - opiera się na przepisach Departamentu Weterynarii Ministerstwa Rolnictwa i mają one na celu jak najszybszą likwidację ogniska choroby oraz niedopuszczenie do jej rozprzestrzeniania się.
WŚCIEKLIZNA
(Lyssa)
Wścieklizna jest to choroba zakaźna występująca głównie u zwierząt mięsożernych oraz ludzi.
WYSTĘPOWANIE - na całym świecie, poza Anglią, krajami skandynawskimi
i Półwyspem Iberyjskim.
ETIOLOGIA - chorobę wywołuje wirus.
ŹRÓDŁEM ZAKAŻENIA są zwierzęta wydalające zarazek ze śliną. Ze zwierząt domowych największe niebezpieczeństwo stanowią wolno chodzące koty i psy, zaś ze zwierząt dzikich lisy. Rezerwuarem wirusa mogą być drobne gryzonie leśne i polne, u których wścieklizna przebiega bezobjawowo, a do zakażeń dochodzi drogą pokarmową i erogenną.
Zwierzęta i ludzie ulegają zakażeniu przede wszystkim przez kąsające zwierzęta, w ślinie których znajduje się wirus. Nie można wykluczyć zakażenia per os przez nieuszkodzoną błonę śluzową. Zakażenie może nastąpić także drogą aerogenną, stwierdzono bowiem przypadki zakażeń ludzi i zwierząt w grotach zamieszkałych przez chore nietoperze.
Z miejsca dostania się do organizmu wirus drogą nerwów obwodowych wędruje do OUN, powodując w nim zmiany zapalne. Po namnożeniu się w układzie ośrodkowym dostaje się do ślinianek i śliny, gdzie znajduje się już w kilka dni przed wystąpieniem objawów.
Okres inkubacji wynosi : dla psów i kotów 14-60, bydła 14-80, koni, świń, owiec i kóz 21-60 dni. Okres ten dla lisów waha się w granicy 12-109 dni (miały jednak miejsce przypadki wystąpienia choroby po okresie dłuższym niż 100 dni oraz krótszym niż 8 dni).
OBJAWY - Przebieg choroby jest w zasadzie podobny u wszystkich gatunków zwierząt. Wyróżnia się postać gwałtowną i cichą (porażenną).
W postaci gwałtownej stwierdza się następujące po sobie okresy : zwiastunowy, podniecenia i porażenia.
W postaci cichej brak jest objawów podniecenia, a porażenie następuje tuż po okresie zwiastunowym.
Objawy występujące w postaci szałowej : lękliwość z zaburzeniami
świadomości, skłonność do połykania przedmiotów niejadalnych, agresywność, ucieczki z domu. U psów zamkniętych w klatkach występuje okresowe bieganie, gryzienie prętów klatki, a nawet własnego ciała. U koni i bydła występuje świąd w miejscu ukąszenia, wzmożony popęd płciowy. Po atakach szału zwierzęta przygnębione opierają głowę o mur lub przeszkodę stojąc nieruchomo.
W stadium porażenia występuje ochrypły głos, utrudnione połykanie, obfite ślinienie, opadnięcie żuchwy, chwiejny chód i w końcu całkowite porażenie.
W przebiegu wścieklizny cichej, bezpośrednio po okresie zwiastunowym dochodzi do porażenia mięśni żwacza i mięśni przełykowych, a następnie porażeń tylnej części ciała. Śmierć następuje najczęściej już po 5-7 dniach od wystąpienia pierwszych objawów.
ROZPOZNANIE powinno być poparte badaniami laboratoryjnymi. Do badania pobiera się tkankę mózgową z rogu Ammona i bada metodą immunofluorescencji w kierunku stwierdzenia występowania tzw. ciałek Negriego.
LECZENIE - nie prowadzi się.
ZAPOBIEGANIE polega na prowadzeniu szczepień ochronnych - u zwierząt domowych metodą iniekcji, a u zwierząt dzikich (gł. lisów) drogą pokarmową.
Dodatkowym elementem walki ze wścieklizną jest prowadzenie planowej gospodarki leśnej mającej na celu utrzymanie równowagi w środowisku zwierząt dziko żyjących.
BIAŁACZKA BYDŁA
(Leucosis bovum)
Istotą białaczki jest uogólniony, bezładnie występujący rozplem komórek układu krwiotwórczego, dlatego białaczka ma cechy choroby nowotworowej.
WYSTĘPOWANIE - głównie u bydła, ale i u świń, psów, kóz, koni i owiec.
ETIOLOGIA - białaczka ma charakter złożony, a jej występowanie uzależnione jest od : cech wirusa, predyspozycji genetycznej i tzw. kofaktorów.
a) Wirus - wywołujący białaczkę bydła należy do typu C Oncornavirusów. W środowisku zewnętrznym łatwo ulega zniszczeniu, a ogrzany do 56 st. C ginie po 30 minutach. Niszczony jest też przez promienie UV oraz przez zamrażanie.
b) Predyspozycja genetyczna - nasilenie białaczki występuje w pewnych rodzinach. Zachorowalność na białaczkę wśród potomstwa matek była 2-3 krotnie wyższa niż u potomstwa matek zdrowych.
c) Kofaktory - czynniki uaktywniające rozwój wirusa w organizmie są różne. Należy tu brać pod uwagę oddziaływanie czynników fizycznych (np. promieniowanie), jak i czynników chemicznych pośrednio lub bezpośrednio oddziaływujących na wirus i zwierzęta.
ŻRÓDŁEM ZAKAŹENIA są chore zwierzęta rozsiewające wirus drogą pionową (z matki na płód) i poziomą (kontaktową).
W zależności od charakteru zmian w organizmie wyróżnia się białaczkę: limfatyczną, erytroblastyczną i szpikową.
U bydła występuje głównie białaczka limfatyczna , która ze względu na masowe zachorowania zwierząt zwana jest enzootyczną. W przypadku odosobnionych zachorowań mówi się o białaczce sporadycznej.
BIAŁACZKA ENZOOTYCZNA -występuje zwykle u krów w wieku 5 - 10lat.
OBJAWY - wyróżnia się trzy okresy :
I Okres przedbiałaczkowy ( inkubacji ) - trwać może miesiące, a nawet lata (bezobjawowy); II okres białaczkowy utajony (subkliniczny) - trwa równie długo i też bezobjawowo, lecz badaniem laboratoryjnym krwi można wykryć trwający proces chorobowy; III okres białaczki jawnej (zwany też okresem białaczki guzowatej). Powiększone węzły chłonne przypominają guzy, a ucisk wywierany przez nie na nerwy może spowodować zaburzenia ruchowe (porażenia). Niekiedy jedynym objawem jest wytrzeszcz gałki ocznej, na skutek powiększenia grudek chłonnych oczodołu. Białaczkowe zmiany w macicy powodują ronienia oraz są przyczyną niepłodności. Mogą też wystąpić objawy ze strony układu pokarmowego i moczowego.
ROZPOZNANIE - można postawić na podstawie charakterystycznych objawów klinicznych. Uwzględnić jednak należy wyniki badań laboratoryjnych.
LECZENIE - nie jest stosowane ze względów epizootiologicznych.
ZAPOBIEGANIE I ZWALCZANIE - sprowadza się do wczesnego rozpoznawania białaczki i likwidowania zwierząt chorych.
BIAŁACZKA SPORADYCZNA - występuje jako postać młodociana - u zwierząt do ok. 2 roku życia i skórna - u osobników dorosłych.