Postmodernizm jako słowo wytrych

Poststrukturalizm: bywa nazywany francuskim syfilisem, francuscy myśliciele stworzyli intelektualną pożywkę dla tego nurtu

Postmodernizm dotyczy zjawiska kulturowego, literackiego, rozpoczęło się od artystycznego nurtu

Rozróżnienie co to jest nowoczesność a co ponowoczesność. Metafizyka obecności.

Postmodernizm może być postrzegany jako:

- kontynuacja modernizmu

- zerwanie z nurtem modernistycznym

Dekonstrukcja modernizmu

Periodyzacja postmodernizmu:

- coś ważnego stało się w kulturze po II Wojnie Światowej

- Auschwitz jako koniec nowoczesności

- Domańska: od oświecenia do Oświęcimia

Ponowoczesność skończyła się wg Domańskiej w latach 90

Na uniwersytetach funkcjonuje nadal.

Lata 30.- zaczyna funkcjonować pojęcie postmodernizmu

post- dlatego, że jest konserwatywny, skończyła się awangarda

Szersze zastosowanie terminu: kiedy zostało przyjęte jako refleksja w post-sztuce

Koniec modernizmu rozumianego jako podmiot

WTC- 11 września 2001 skończył się postmodernizm, powrót do wielkiej narracji

l.80 dyskusja co jest nowoczesne, a co ponowoczesne

1895- E. Domańska, rozpoczyna się postmodernizm

- dezintegracja

- przejście do kultury masowej

- relatywizm

Rozwój zjawisk:

- pojawia się poststrukturalizm

Poststrukturalizm jako późne dziecko postmodernizmu

Andrzej Szafaj: „Zniewalająca moc kultury”

postmoderizm-antyscjentycyzm

postmodernizm-poststrukturalizm

Narodziny postmodernizmu jako historia antyscjentycyzmu

Relacje postmodernizm-poststrukturalizm

Poststrukturalizm elementem szerszego nurtu, wersją postmodernizmu

Poststrukturalizm jako archeologia współczesności

Termin postmodernizm do zjawisk estetycznych i kulturowych(jeden z poglądów). Doszło do nadużycia tego terminu

Postmodernizm- poręczniejsza formuła, bez której poststrukturalizmu nie można zrozumieć.

POSTSTRUKTURALIZM

post- opozycja- silne zanegowanie strukturalizmu

Strukturalizm jako marzenie o teorii, o prawdzie, poszukiwanie prawidłowości. Podmiot uprzywilejowany do poznania

W poststrukturaliźmie rezygnuje się z Teorii, jest antyteoretyczny, Zaprzeczenie teorii kultury

- nie istnieje obiektywny ład znaczeń

- unikanie porządku

- neguje opozycje

- samo interpretowanie tekstu jest pretekstem do tworzenia kolejnych interpretacji

- strukturalizm chciał odkrywać obiektywnie istniejące relacje

- różnica w podejściu do interpretacji

Późną wersją strukturalisty jest semiotyk ECO.

Tekst milczy, interpretator mnoży znaczenia - taka strategia określana jest przez postmodernistów jako paczkowanie, szczepienie tekstu.

Wspólne części:

1) wspólny plan tekstualny

2) język

3) znaczenia nie tworzą się przez odniesienie do świata, ale do siebie wzajemnie.

15.03.2013

Antyfundamentalizm

Rorty walczy z wizją filozofii, która za najważniejsze uznała dotarcie do istoty prawdy.

Atak na umysł. Żeby odrzucić zachodnią filozofię, trzeba tak właśnie uczynić. Później Rorty odstąpił od tego.

Metafora umysłu jako zwierciadła, szklanego umysłu- Kartezjusz

W umyśle odbijają się reprezentacje różnych wartości, Rorty używa metafory- polerowania zwierciadła

Podstawowa metafora XVIIw.

Rzeczywistość: coś ciemnego, co trzeba oczyścić.

Umysł: odbicie

Język: wyraża, reprezentuje prawdę. Język zahacza o rzeczywistość. Możliwy jest obiektywny opis.

Rorty mówi o kluczowej roli języka

Nie można odnosić języka do czegoś co jest pozajęzykowe

Problem Prawdy.

Odnoszenie się zdań do rzeczywistości, słów do rzeczy

Prawda

- jest spójna i zgodna z tym co wspólnota uznawała za właściwe

Ludzie, którzy pragną sprawiedliwości- pragmatyści

Prawda jako armia metafor

Kategoria prawdy w słowniku pragmatystów- przyjmuje inny sens

Prawda jest odkrywana przez ludzi. Nie można jej sprawdzić z czymś co jest pozajęzykowe

Poświęciliśmy solidarność dla obiektywności

Prawda ma służyć wspólnocie

rzeczywistość

- od Patmana

- antyrealizm internalistyczny

W ekstermalistycznym- świat na zewnątrz umysłu

Internalizm- pytać o świat można tylko w kontekście jakiejś teorii.

Perspektywizm poznania- nie ma poznania poza przedmiotem poznającym

Nasze opisy poznania mogą być lepsze i gorsze. Nawet gdy zbliżamy się do rzeczywistości, to o tym nie wiemy.

filozofowie mają kreować

- nie są uprzywilejowani na gruncie racjonalności i naukowości

Nauka jako forma kultury: jest historyczna, lokalna, kolejna opowieść sensotwórcza

Centra sensotwórcze: religia, nauka, sztuka

Naukowiec nie może być kapłanem

Większość problemów naukowych to problemy światopoglądowe wybory epistemologiczne, są wyborami etycznymi

Epistemologia, która nie jest neutralna, niewinna. Granice między dziedzinami kultury są sztuczne, ale są też zbiegami okoliczności.

Wszystkie tematy rozróżnienia zależne od języka

Słownik, metafora gier językowych (Wittgenstein) Istnienie w społeczeństwie wiąże się z używaniem języka i stosowaniem gier językowych.

Słowniki: pojęcie czasem kruche, czasem twarde.

Tesktualna metafora słownika, specyficzny sposów aktywności, która jest bardzo ważna dla języka, źródło wartościowań i aksjologicznej orientacji

Rorty: pluralizm słowników, wielość form istnienia świata, nie ma słowników lepszych i gorszych.

Nasz słownik ma nam pozwolić żyć i myśleć ciekawie

Nie można rozstrzygać o wartości słowników, kryterium obiektywności

Możemy powiększać, zmieniać słownik

Synteza słowników

Ironistka boi się, zmienia słowniki, ma wątpliwość co do własnego słownika, boi się, że urodziła się w niewłaściwej kulturze, zna inne słowniki, które zrobiły na niej wrażenie, wie, że argumenty wynikają z jej języka, nic nie legitymizuje języka

Ironistka: historycystka i nominalistka

- nie istnieje natura ludzka

- antyesencjonalistka

- wie, że argumenty mają charakter perswazyjny, literacki

Dialektyka

- możemy wygrywać jeden słownik przeciwko drugiemu

- zamiana słowników

Krytyk literacki pomaga dokonywać syntezy słowników, ponieważ jest bardziej obyty, poszerza nasz krąg znajomości

jego krytyka obejmuje przeszłą krytykę

Zmiana słownika jako zmiana egzystencjalna, poznawanie swojego świata.

Sensem pracy filozofa jest jego użyteczność. Dla pragmatyków nie ma różnicy pomiędzy przyrodoznawstwem i literaturą.

Ironizm rozbija społeczeństwo indywidualne.

Komunikacja ma służyć konfrontacji słowników.

Ideał liberalny jest po stronie tego co publiczne

Ameryka jako projekt oświeceniowy. Gelner zarzuca Rortiemu amerykańskość, odrzucając spoiwa oświecenia.

Etnocentryzm, kryterium pragmatyczne

Jak żyć w świecie

Ironistka to typ, który powinien być przynależny tylko intelektualistom. Reszta to zdroworozsądkowi realiści.

Zdroworozsądkowiec nie ma wątpliwości co do słownika, dostrzega przygodność.

Metafizyk też jest pełen wątpliwości, typ sokratyczny

Nie da się wychować społeczeństwa mając ciągłe wątpliwości

Zdroworozsądkowcy nie szukają krytyków literackich

Oskarżenie o nieodpowiedzialność ironistki

Habermas uważa, że idealny dla społeczeństwa liberalnego jest metafizyk liberał. Ironistka liberał jest niebezpieczna.

Rorty: Należy zgodzić się, że wolność polityczna jest naszym celem, a prawda i dobroć same się obronią.

Metafizyk wierzy w naturę ludzką, prawa człowieka.

Koncepcja solidarności jako wystarczającego spoiwa społecznego.

Ironistce wystarcza wiedzieć co upokarza. Metafizyk musi wiedzieć w imię jakiejś racji.

Poczucie solidarności opiera się na poczuciu upokorzenia.

Relatywizm

-dlaczego zarzuca się go pragmatystom

- ma charakter moralny

- etnocentryzm

- w oskarżeniu o relatywizm przejawia się strach o oświeceniową spuściznę

- zachodni sposób życia

- wybór liberalnego sposobu życia- etnocentryzm

22.03.2013

Dekonstrukcja jako atak na metafizykę obecności

Współczesna teoria antropologiczna ukształtowana jest przez poststrukturalizm

Atak na naukowość antropologii

- samoreferencyjność języka prowadzi do relatywizacji, a relatywizacja do zaprzeczania faktom.

- przedmiotem antropologii nie jest kultura, ale tekst i autor- zwrot ku samej sobie, zbliżenie do krytyki literackiej

J. Clifford

Z koncentracji nad tym jak antropolodzy piszą a nie co piszą- uniknięcie problemu związanego z badaniami terenowymi

Celem poznania nie są prawidłowości. Rodzą się mikrohistorie. Nie rezygnuje się z nomalogii, ale ogranicza stosowanie.

Wrażenie subiektywności badań, ich nieweryfikowalności

Czy antropologia to jeszcze nauka? Rozteoretyzowanie badań

Zmęczenie metateorią, teorią badań.

Zamiast teorii buduje się heurystyki

Próba pokazania powodów decyzji w procesie komunikowania

Problem jak przechodzimy od badania do reprezentacji

Antropologia jako literatura

- skutki dla teorii badań

- antropolog jako autor, pisane

- poszukiwanie licznych analogii między antropologią a literaturą, koncentracja na formie wypowiedzi, kryzys reprezentacji, poczucie pisania fikcji, poszukiwanie remedium na kryzys, śledzenie genealogii języka, obalanie pojęć naczelnych opozycji w antropologii

tekst etnologiczny jako symptom czegoś ukrytego- tajemnicy

DEKONSTRUKCJA

Pojęcie dekonstrukcji i dekonstrukcjonizmu bardzo wieloznaczne, różne interpretacje

Moda na dekonstrukcję- uznano Deridę bardzo szybko jako klasyka, celebryty naukowego, popkulturowy los pojęcia

Uznano, że dekonstrukcja jest swoiście amerykańska, coś można rozchwiać, wykorzystać i odrzucić.

Szybki sukces dekonstrukcji obrócił się przeciwko niej, stała się sztywną metodą.

Dekonstrukcja stała się metodą, fikcją.

Dekonstrukcja nie jest metodą samą w sobie, nie ma celu, finalnego sensu, wykładem etapów postępowania badawczego. Dekonstrukcja przybiera taką postać wbrew pojęciu Derridy- jego wizji.

Samo pojęcie dekonstrukcja- lata 60.

Jest to termin neustralny akcjologicznie- nie jest to destrukcja

Gra słów: konstrukcja i destrukcja

Złączenie tych słów w paradoksie

To co znane okazuje się nieznane

Dekonstrukcja jest genialnym unikiem.

Jesteśmy na polu przeciwnika, nie wychodzimy poza pole metafizyki. Posługujemy się jego bronią.

Co jest sukcesem metafizyki?

Nie można uciec od pojęć metafizycznych, możemy się tylko doskonalić w ich dekonstruowaniu.

Derrida: etnologia mogła się narodzić dopiero po przezwyciężeniu etnocentryzmu, ale nie mogła uciec od tego pojęcia, nie może wyjść na zewnątrz.

Zadanie etnologii: krytyczny stosunek do języka nauki, jakiegoś dziedzictwa, ale trzeba wiedzieć skąd się ono wywodzi

Nauka/kultura Levi-Strauss Zakaz kazirodztwa

Levi-Strauss odwoływał się do tych opozycji

Strategia bricollage- należy wziąć narzędzie, które jest nam potrzebne, ale nie ma to już statusu prawdy. Opozycja stosowana, ale rozchwiana.

Genialny unik to zniszczenie opozycji za pomocą tego samego systemu

Dekonstrukcjonizm

- wpisuje się w nurt krytycznej samokontroli

- podstawowy obowiązek uczonego to stały bunt

- konieczność rozmontowania systemu

- wiedza utraciła pewność, metafizyczne podstawy

- człowiek jako wytwórca sensów, a nie odkrywca

Gdy nauka traci obiektywne podstawy, rodzi się proces samokontroli, krytyczna analiza pojęć

Pokazuje się uwikłanie, śledzenie nieuświadomionych zabiegów retorycznych.

Dekonstrukcja jako metoda analizy, czytanie i pisanie oraz pisanie o czytaniu.

Czytanie: dwa typy

1) lektura hermeneutyczna: w celach przedstawieniowych, oparta na metafizyce obecności, znaczone obecne w tekście, trzeba je wydobyć.

2) lektura gramatyczna: gra interpretatora, tropienie retorycznej budowy tekstu.

nie ma celu

dekonstrukcja stanowi strategię przemiany nauki

Dekonstruowanie opozycji- tekst naukowy jak tekst literacki

Zabiegi retoryczne dotyczą zdań bazowych

1) opozycja jest hierarchiczna, jeden człon dominuje nad drugim

2) wskazuje się, że człon podstawowy jest członem podstawowym za sprawą wtórnego

3) człon podstawowy jest wtórny, a wtórny podstawowy

Szpilka i ból- odwrócenie, co jest pierwsze trzeba rozchwiać i przywrócić. opozycja przyczyna i skutek.

Obalenie dekonstrukcji polega na rochwianiu a nie obaleniu- odrzucaniu. Chodzi o to, żeby pokazać, że nie ma nienaruszalnej podstawy. Dostrzec opozycję, rozłożyć, przemieścić i umieścić w innym kontekście. Pokazać, że opozycje natury i kultury są osadzone w kontekście. Pokazanie czemu służy dana opozycja, nadanie innego statusu i złożenia

1) wykazanie 2) zachowanie

Chodzi o język i teorię znaczenia

Celem dekonstrukcji Derridy było uderzenie w de Saussure

Chodziło dekonstrukcjonizmowi o rozprawienie się ze strukturalizmem znaczące i znaczone.

Znak uobecnia sens, metafora obecności, opozycja hierarchiczna.

Derrida odrzuca koncepcję znaku binarnego.

Nie ma już tak wyraźnego roróżnienia na znaczące i znaczone.

To co jest znaczące staje się znaczonym.

Differance. Różnia/różnicość

Mechanizm ten pozwala nam się komunikować

Rozstęp w samym znaku, zawieszona w nim jest pełnia obecności. Nie można jej łatwo zdefiniować. Jest wymierzona w metafizykę, ale bez metafizycznych pojęć obecności/nieobecności nie da się jej skonkretyzować

Różnia- zbyt mocne

Różnicość gra między niczym a czymś, dlatego jest to lepsze określenie. Wytwarzanie wewnętrznych różnic.

Bycie innym, pewien ślad.

Derrida zrezygnował z kategorii differance. Wprowadza nierozróżniki

differance stało się kategorią centralną, słowem kluczem niezbędnym do dalszej analizy pojęciowania, mówienia kiedy nie mamy binarnego znaku.

5.04.2013

Post: ani negacja ani afirmacja, krytyczne rozstrząsanie, szansa na innowacyjność

Podejrzliwość wobec scjentystycznej terminologii

Wpływ na teorię literatury:

- osłabił naukowy tryb dyscypliny

- literaturoznawstwo jako dyscyplina nauki

nauka o literaturze- wiedza o literaturze

- odwrót od teorii

Teoria na podstawie tego jak zmienił się status

Zajmowanie się teorią traci naukowy status

Podkreśla się, że nie można zbudować poprawnej teorii. Mówi się o szkodliwości teorii

Dwa dylematy oparte na opozycjach

Teoria poststrukturalizmu ma status aktu wypowiedzi- nie dostarcza wypowiedzi, które:

- nie ma matodyskursu

- są tylko przykładu

fundamentalizm poznawczy- uchwycenie ukrytego poziomu

sceptycyzm poznawczy- pluralizm interpretacji, nie mamy kryterium prawdy

Czy musimy popadać w te opozycje?

Błąd skrajności, opieranie się na tych opozycjach. Zamazywano, że teoria jest historyczna. Chciał by wykorzystano, że teoria jest historyczna i czasowo zmienna.

Nie musimy popadać i chaos- nie ma spodziewanego porządku, ale jakiś porządek się wyłania.

Dyskurs teoretyczny dziś:

- inny niż się przedstawia

- ani zewnętrzny ani wewnętrzny

- mediacyjność między literaturą a innymi dyskursami

- jego status wynika z funkcji w zmieniającej się rzeczywistości

- nie teoria- teoria nie powinna dążyć do scalenia i zdeterminowania struktury

- kategoria intertekstualności

Nycz opowiada się

- bada uwikłanie nauki w kulturę

- poststrukturalizm, który ma ambicję badawczą- mniej hałaśliwe

konstrukcja teorii literatury

- rozwija się na podstawie Derridy

- spostrzeganie istnienia dzieła literackiego

- rozdzielenie interpretacji

- zajęcie się tekstem

- problem mimetyczności, fikcjonalności

nowe ujęcie podmiotowości, status tekstu, status interpretacji

Dekonstrukcja dążyła do tego, co jest pod powierzchnią tekstu, tekst jako całość

Wpływ dekonstrukcji na samo pojmowanie

5 głównych tez dekonstrukcji

1) krytyka języka filozoficznego, naukowego

Siła dekonstrukcjonizmu opierała się na tym, że jest rodzajem pisarstwa

Retoryczna rozbiórka tekstu- nobilitująca krytyka

Krytyk jako eksprert badań wszystkich dyscyplin humanistycznych

Rorty

dekonstuuje się dyskursy filozoficzne

Filozof vs naiwna poetka

Filozof- pisanie: rozmyte narzędzie medytacji

Poetka- pisanie jako wyraz emocji, złudzenie że literatura jest wolna od metafizyki

pominięte czynniki pozwalają poznać rzeczywisty charakter

Derrida rozpoznaje podrzędne pisma w stosunku do mowy

Nowa zabierała znaczenie

fonocentryzm- koncentracja na słowie daje podstawę logocentryzmowi

rozum tak samo może docierać do prawdy

Wydaje się, że jak mówimy to rozumiemy

2) filozofia języka

- mowa pisma: pismo niższe, obraz języka, odwraca porządek, mowa jako archipisanie; między dekonstrukcjami sprzężenie zwrotne

- konstatywy, performatywy

- dosłowne, figuralne

Dekonstrukcja Austina: konstatywy, performatywne

Poważne, niepoważne wypowiedzi, imitacja wykorzystanie, ITERABILNOŚĆ, tylko oryginalna wypowiedź coś znaczym jest warunkiem powtórzenia

Dekonstrukcja jako metoda

Desedymentacja: archeologiczny wymiar dekonstrukcji rozwarstwiania tekstu pokazanie kolejnych pokładów znaczenia

Szukanie nierozstrzygalników

wyjście poza opozycje binarne

Nierozstrzygalniki wewnętrznych tekstów rozsadzają układ jednocześnie są marginalne

Nierozstrzygalniki jak ślepa plamka na oku

Jak stara dewiza lepiej zrozumieć autora niż on sam siebie

Caller: strategia dekonstrukcji

Z wnętrza tekstu wypracowane nierozstrzygalniki

dekonstrukcja niczego nie odrzuca

4) pantekstualizm

kwestionowanie przekonania o możliwości jednoznacznego znaczenia

Co to znaczy że nie ma nic poza tekstem

1) jest tylko tekst- nie interpretacja

2) kultura jako tekst

Tekst nie ma granic tekstualności- istnienie tego co oczywiste

Dyseminacja i suplementacja odpowiadają

dyseminacja doprowadza do rozprzestrzeniania, rozsiewania znaczeń

dyseminacja przeciwna polisemii

Polisemia- horyzont, do którego się odnosimy

Dyseminacja implikuje interdyscyplinarność:

Same jednostki języka mają zdolność do odradzania się w nowych kontekstach

Suplementacja

- zaszczepianie

- zjawisko jednoczesnego dodawania, zastępowania

Suplementarność rozkłada

Suplement jako model dekonstrukcji procedury

Tekst samodekonstruuje się bez pomocy interpretatora

Dekonstrukcja opozycji dzieło/tekst

- rozumienie dzieła jako harmonijnej całości; tekst utrwalacz dzieła. Nie istnieje harmoniczny tekst sam w sobie

Cytat nie ma znaczenia poza kontekstem jest nazbyt wieloznaczny, zniekształcony

Dekonstrukcja opozycji tekst/interpretacja

- każde odczytanie jest nieodczytaniem

nieodczytanie- nie chodzi o błąd ale błędność każdego odczytania, każda interpretacja jest błędna, żadne odczytanie nie może być trafne

Znaczenie wiecznie się dyseminuje

Brak stałego znaczenia

Do mechanizmu samozwrotności dociera dekonstrukcja, nie można cofnąć się do źródła znaczeń, problem z interpretacją

Odstępstwo od tradycji interpretacyjnej

- koncentracja na błędzie dewiacji

Interpretacja nie jest sztuką parafrazy

Powinniśmy zastąpić ją autentyczno-analitycznym rozstrzyganiem

Sens jest po stronie odbiorcy

Rorty: ważne są użycia tekstu, właściwa interpretacja służy do osiągnięcia określonego celu

Podmiotem jest tu tekst

Tekst się samodekonstruuje, antyhumanistyczna teoria interpretacji

Rozumienie musi pozostać immanentne, aktu odczytania nie można zweryfikować

NOWY HISTORYCYZM

- poetyka kultury, neohistorycyzm

Zmęczenie hegemonią teorii, dekonstrukcja zwrot ku historii ale na warunkach poststrukturalizmu

Nowy historycyzm należy wpisać w powrót do historii kultury

tekst literacki- przedmiot badań

Greemblatt- manifest założycielski

Polska- lata 90

Powrót studiów literackich do historii

Twórczość różnych uczonych, pismo reprezentation

Studia literackie badające przeszłość

Zespół badawczy – wiążą doświadczenia związane z nową lewicją, ruchy emancypacyjne

Podmiot konstruowany historycznie

Orientacja metodologiczna, rozważania nad kontekstem

- studia postkolonialne

- feminizm

Kontekstualizacja literatury

Nowy historyzm: interdyscyplinarny, heterogeniczny, modna problematyka, modne tematy, ma aspiracje teoretyczne, ale brakuje pewnych konsekwencji i aspiracji

„NOWY”

Stary: pozytywistyczny, reakcja na oświeceniowy uniwersalizm, skłanianie się do determinizmu wyjaśnień przyczynowych

l.40 redukcja

historia jako coś obiektywnego

ścisły związek między historią i literaturą, ale nie problematyzuje się tego

Synekdocha- nie ma problematyzacji

Nowy historycyzm, większe aspiracje

H. White- nowy tekstualizm

Nie istnieje niezmienna historia

Istnieją tylko opowieści (różnorodne) o dziełach

Kontekst historyczny nie może być traktowany jako źródło

Podważenie opozycji tekst-kontekst

Nowy historycyzm

- efekt Foucault- wpływ sloganowych wątków jego myśli szczególnie rozumianej władzy i dyskurs

- uprzywilejowanie władzy

Władza ujawnia się w tekście

władza przez dyskursy

Kultura

1) granice - historycyści

2) rezerwuar zmienności

Historia przejawiania się władzy, bohaterem jest dyskurs, który stwarza podmiot

Literatura jest zaangażowana ma moc

Nowy historycyzm ma aspiracje antropologiczne. Pokazuje jak formuje się tożsamość

Potraktowanie antropologii jako literatury

Antyhumanizm: człowiek artefakt kultury stwarzany przez kulturę

Wszystkie teksty odzwierciedlają wartości i opinie kultur, które je stworzyły

Kultura wymaga interpretacji analizy kulturowej

- żeby odtworzyć rangę spraw, potrzebny jest kontekst

- kultura nie jest jednorodnym dyskursem

żaden okres historyczny nie stanowi jednolitej ideologii

Negowanie pojęcia geniusza

Z jednej strony tekst jest odbiciem wartości i opinii

Historycystów interesuje też wywrotowa moc literatury

Żeby zrozumieć literaturę, trzeba zbadać kontekst

Zasiany sprzeciw wobec europejskiego projektu kolonizacyjnego. Wyrywanie się władzy dyskursu.

Antyuniwersalizm

Greenblatt: nie interesują nas jednostki chcemy odkryć do jakiego stopnia postaci się wytworami tekstów.

Dziedziczenie binarnej opozycji; deklarowanie że wszystko jest tekstem, z drugiej mówią o kontekście i wyjściu poza tekst.

Udało im się ożywić dyskusję w badaniach literackich.

9.04.2013

J. Topolski

Nowa refleksja o historiografii

Zwrot lingwistyczny, termin z 1976r.

filozofia XXw. była filozofią języka, zainteresowanie interpretacją

de Saussure: relacje elementów tworzących znak, odniesienie do znaku, stosunek do świata.

Wpływ zwrotu lingwistyki na nowe myślenie o prawdzie.

Problem zapośredniczenia, dostępu przez źródła.

Klasyczna koncepcja korespondencyjna prawdy:

- można porównać zdania z rzeczywistością

- rzeczywistość istnieje naprawdę- naiwny realizm

Konstruktywistyczne podejście do prawdy

- prawda jest konstruowana przez autora, nie ma obiektywnej prawdy

- dekonstrukcja

2 główne zwroty

- Kral Hembel „Funkcja praw ogólnych w historii”

- oparty na dedukcyjnym modelu

- H. White „Metahistory”

- uważa, że model Hembla można utrzymać, ale jako jeden z wariantów

- unaukowienie historii

- teraz zniesienie granic historia-nauka, nauka-fikcja

White w pewnym sensie zniszczył prestiż źródeł

Termin Narratywizm ’71 W. Jay

- narratywiści filozof, historyk, który podkreślał kluczową rolę narracji w historii.

- do narratywistów nie zaliczył White’a

Domańska zainteresowała się Whitem

White zaproponował tropologię jako teorię dyskursu. Zapomniano, że teoria ta pochodzi od J. Baptiste Vico

Zamiast narracji o dziejach mamy historiografię. Przeszłość nie istnieje niezależnie od przedstawienia

Historia jako rodzaj dyskursu metaforycznego. Zawsze znaczy więcej niż mówi

Historia jako językowy artefakt

- nie możemy osiągnąć identyczności narracji z wydarzeniami, które opisuje

White- jego stanowisko- konstruktywizm retoryczny

Fakt jako znaczenie językowe

Fakt i zdarzenia

Historia i literatura tak samo nadają sens rzeczywistości.

Historia- nauka i sztuka równocześnie

Historia zajmuje się tym, co rzeczywiste, a literatura tym, co możliwe.

Forma jest taka sama i ważniejsze jest to właściwe niż odmienność treści.

Przeszłość jako obiekt naszych doznań nie istnieje

Wg Domańskiej krytyka źródeł

narracja porównana z inną narracją.

Nie ma problemu z prawdą, jest z jej uprawomocnieniem

Topolski: prawdziwe mogą być tylko zdania o charakterze kronikarskim.

Teoria wyjaśniania:

- model przyczynowo-skutkowy

- na początku historyk ma do czynienia z jakąś sekwencją zdarzeń, którą przekształca w jakąś opowieść za pomocą fabularyzacji

fabularyzacja: kodowanie faktów zawartych w kronice

Wyjaśnianie oferuje sama kultura

Różne sposoby opowiadania wywołują różne emocje.

Co ogranicza liczbę dostępnych skutków fabularyzacji- w zależności od wyboru wzorca

4 wzorce fabularyzacji

- tragedia – komedia – romans – satyra

Ten sam ciąg zdarzeń, ale przez akcentowanie jakiegoś zdarzenia nadajemy znaczenie

Kodowanie chaotycznych zdarzeń przy pomocy kategorii kultury

Historyk i czytelnik mają takie samo pojęcie dotyczące kultury

Historyk dostrzega możliwą formę tradycyjną

Następuje doświadczenie rozumienia historii, pierwotna tajemniczość znika; wypełnienie oczekiwań, egzystencjalny sens nadawania znaczenia

Etyczny status wydarzeń:

- żadne wydarzenie nie jest samo w sobie traficzne

- jest neutralne aksjologicznie

Pewne grupy podzielają możliwe strategie fabularyzacji zdarzeń

Kluczową tezą White’a jest to dlaczego historycy wyposażają przeszłość w sensy.

Bo sama w sobie nie ma żadnego znaczenia

Narracja jako porządkowanie świata

Realne życie nie jest doświadczane w formie opowieści

Rzeczywistość sama w sobie jest bezkształtna

TROPOLOGIA

- wstępny opis jakiegoś zestawu wydarzeń już jest interpretacją

Retoryczna konwencja zawarta w opisie wpływa na stopień fabularyzacji

Językowe matryce, które są obróbką zdarzeń

Akt prefiguracji przybiera 4 formy, tropy

-metonimia –metafora –synektocha –ironia

Tropologia dostarcza narzędzi do badań dyskursu

Tropos jako zwrot, zmiana w podejściu do przedstawienia

Najwyżej stoi ironia

- mamy zaprzeczyć sensowi

- ironia ukazuje współczesny sceptycyzm

Status literacki historiografii

Nazwanie historiografii fikcją nie umniejsza jej znaczenia jako źródła wiedzy

Ankermith:

- wychodzi poza narratywizm

- kontrowersyjny

- zajmuje się dyskursem o Holokauście

- odejście od metafory czytania tekstów

- poświęcił się rozpoznawaniu kategorii doświadczenia

- problem narracji, substancji narracyjnych

- nie można mówić o koncepcji prawdy- antyrealizm

- narracje osnute wokół substancji narracyjnych

- substancja ulega reifikacji

Substancja narracyjna jako całość, substytut przeszłej rzeczywistości, sama sobie nadaje status ontyczny

l. 90 – zwrot

Nowy romantyzm – sensytywizm

- niemożność pokazania traumy holokaustu

- estetyzowanie historii, zwrócenie uwagi na emocje

Ankermitha cechowała nostalgia za romantyzmem, poczuciem misji przekazania tego, co odkryto na temat przeszłości

Odkrycie paradygmatu

XIX wiek- mówienie w swoim imieniu Ja- zaimka mówieniu w 1 osobie

Narracja jest wciąż najważniejszym fenomenem kulturowym, rzeczywistość podlega przemocy języka jako alternatywa. Doświadczenie, które jest pozajęzykowe pozwoli to ominąć, kryzys tłumaczenia

DOŚWIADCZENIE HISTORYCZNE

Doświadczenie historyczne ma stać w centrum doświadczenia teorii historii

Inspiracje: Rorty (zerwał z umożliwianiem zajmowania się powrotem do przeszłości), Huizinga (koncepcja doznania historycznego, rodzaj łaski, której doznaje historyk. Historia ma być doświadczeniem fragmentu przeszłości, który wydaje nam się obcy), Duey (doświadczenie historyczne jako rodzaj doświadczenia estetycznego)

- literatura pozwala doświadczyć rzeczywistość

Huizinga: doświadczenie historyczne może być zapośredniczone przedmiotem, przeszłość odsłania się w swojej inności

Metafora dotyku: dotyk najbardziej pośredni

- Niezapośredniczenie kontaktu (to Ankersmith bierze od Huizingi)

Prototypem złożonego doświadczenia jest percepcja dzieła sztuki.

Doświadczenie estetyczne: podstawa ingardenowskiego doświadczenia, przedmiot wyrywany z kontekstu (podwójna dekontekstualizacja)

- zawieszenie kontekstów

- przedmiot oderwany

- istnieje tylko podmiot i przedmiot

- epizodyczność

- doświadczenie historyczne stanowi oszołomienie momentem

Wykorzystanie doświadczenia w pamięci i nostalgii (najintensywniejsze, najprawdziwsze, most między rzeczywistością fizyczną a uczuciami, niemożliwy powrót, przeszłość ulega sublimacji, doświadczenia różnicy, dystansu przeszłość-teraźniejszość)

Doświadczenie w ujęciu psychoanalitycznym

- w traumie świat odkrywa swoje oblicze

- historia jako odczucie doświadczeń zbiorowych

- siła doświadczeń, które nie mogą być przyswojone ani zapomniane ani zapamiętane

- wyjście- dyskurs estetyczny

- wykorzystanie pamięci

Doświadczenie przeszłości: przeżycia osobiste, indywidualne, doświadczenia dotyczące przeszłości

Historia mentalności

- przeszłość jako coś nieoswojonego

- radykalnie inne, odstręczające

- odkrywanie w przedmiocie odstręczającej tożsamości

17.05.13

Bauman: filozof, pisarz ponowoczesności.lata 90 słowo tożsamość - modne, kluczowe

P. Śpiewak: tożsamość nie tyle się ma co negockuje i krytyka esencjonalizmu

Kluczowe pytanie jakie stawia H. Joas

Czy pojęcie tożamości straciło sens i użyteczność.

Pojęcie ponowoczesności pojawiło się pod koniec XIXw.

Tożsamość

pojęcia pojawiają się w momencie kryzysu

pojęcia pojawiają się w momencie kiedy stają się potrzebne

potrzeba posiadania pojęcia tożsamości, mobilność, anonimowość, framentaryczność, poczucie niepewności, tożsamość straciła spójność

synteza jako zwornik tożsamości

Synteza: ciągłość i odrębność

Dwie tradycje myślenia o tożsamości

1) odkryć tożsamość - paradoks, na czym polega odkrywanie tożsamości?

Istota wewnętrzna wspólna wszystkim

Kant- odkryć, zobaczyć, że jesteśmy tacy sami

H. Joas

Idea jaźni daje się utrzymać w świetle wyzwań teraźniejszości

Wartości powstają w procesie kształtowania się jaźni i jej przekraczania

Próba połączenia liberalnej myśli Rortiego i Taylora

Taylor: Etyka teraźniejszości

Etos autokreacji- to co łączy te trzy postaci, ale widzą w nim różną rolę wartości

Nawet Rortiemu nie udaje się uciec od mocnych wartościowań.

- doświadczanie przeżywania wartości

- kluczową rolą dla powstałej tożsamości jest użycie mocnych wartościowań

Stwarzamy siebie w ramach jakiegoś horyzontu moralnego

Alternatywą dla Taylora jest Rorty

Rorty: autokreacja bez wartości

Powrót do Nietzschego ale bez dramatyzmu

O tyle mamy kreować siebie o ile nie szkodzimy innym- koncepcja solidarności

Socjologiczna koncepcja tożsamości ma pewne stałe elementy; refleksja nad jej powstaniem, komunikacyjna, interakcyjna wizja

Mead: wszystko w jego koncepcji jest socjologiczne i społeczne

Tożsamość powstaje kiedy uda się dokonać syntezy w stosunku do uogólnionego innego

Mead/Erikson

- koncepcja mająca normatywny charakter

- dobrze jest budować tożsamość bo wpływa to na nasze zdrowie psychiczne, dobrze jest ją mieć.

- presja żeby osiągnąć spójną tożsamość

- zaczęto obserwować że w kulturze coś się zmienia, nowe technologie, samorefleksja, nie musi dojść do rozpadu tożsamości

Joas pokazuje, że z jednej strony krytyka jest zbędna, a z drugiej jest potrzebna.

krytyka- trafia w próżnię, nie dotyka tego co naprawdę jest istotne.

Rewizja

- przesocjalizowana koncepcja osoby

- tożsamość ma genezę społeczną, ale nie oznacza to, że wszyscy jesteśmy tacy sami

Postmodernizm wnosi coś nowego tylko w kwestii władzy i wykluczenia

Tortury; analiza okrucieństwa, potrzebny jest ludziom wspólny etos; wspólna nadzieja przed upokorzeniem

Rorty pisząc o poczuciu tożsamości- porusza problem oddziaływań w sytuacji tortur tego, co jest nami i nie jest nami

Okazuje się, że nie jest to oczywiste

Mocne wartościowania- finalnie dochodzi do mocnych wartościowań, które tworzą tożsamość

Rorty: ucieka przez mocnymi wartościowaniami, bo to miałoby wpływ na obraz siebie

Taylor: znajduje na to miejsce; uważa, że Rorty nie ucieka od tego

W teorii postmodernizmu można odnaleźć miejsce na dyskusję o tożsamości

BAUMAN: „Ponowoczesne wzory osobowości”

Spacerowicz: jeden z wzorów

- epizodyczność wrażeń

- współczesny internet

4 Typy osobowości ponowoczesności

gracz, turysta, włóczęga, spacerowicz

pielgrzym- nowoczesny

Współczesne wzory osobowości

1) stały się normą, wcześniej były marginalne

2) współwystępują na raz w życiu

Marginesowość przestrzenno-czasowa (zachowania w wyznaczonych miejscach, zachowania w przerwach normalnego życia)

Występują na raz u tych samych ludzi w tym samym czasie- teraz nie trzeba ich wybierać, one po prostu są.

Bauman w dużej mierze ukształtował myślenie o tożsamości.

Spójność jest upragniona przez tożsamość, ale jest też zachwiana

Gidens: późna nowoczesność

- czyste relacje

- miłość współbieżna

Niesłuszność metafory koczownika.