TEORIA ZABURZEŃ MOWY :

Sygmatyzm, seplenienie, szeplenienie

nieprawidłowa realizacja głosek dentalizowanych, jednego, dwóch lub wszystkich 3 szeregów (tj. s, z,c,dz; ś,ź,ć,dź; sz,ż,cz,dż)

zaburzeniu może ulec artykulacja jednej, kilku lub nawet kilkunastu głosek.

W sygmatyzmie wyróżnia się następujące sposoby realizacji dźwięków:

1. Deformacje (sygmatyzm właściwy)- polegające na nieprawidłowej wymowie spółgłosek zębowych, dziąsłowych, palatalnych. Deformacje są wynikiem zmiany miejsca artykulacji głosek, co powoduje zniekształcenia ich brzmienia.

2. Substytucje (parasygmatyzm)– zastępowanie jednych głosek dentalizowanych innymi, realizowanymi prawidłowo; zjawisko to dopuszczalne jest w okresie kształtowania i rozwoju mowy, jeżeli jednak utrzymuje się dłużej, należy je uznać za patologię. Najczęściej obserwuje się nast. Substytucje: spółgłoski sz,ż,cz,dż zastepowane są szeregiem łatwiejszym s,z,c,dz;

oba szeregi s,z,c,dz i sz,ż,cz,dż zastępowane są przez szereg ś,ź,ć,dź

spółgłoski dentalizowane szczelinowe s,z,ś,ź,sz,ż mogą być zastępowane przez zwartoszczelinowe c,dz,ć,dź,cz,dż

spółgłoski dentalizowane dźwięczne mogą być zastępowane przez odpowiednie bezdźwięczne

3. Elizje (mogisygmatyzm)– opuszczanie dźwięku; głoski dentalizowane mogą być opuszczane bądź w ogóle nie realizowane; podobnie jak w wypadku substytucji jest to do pewnego momentu zjawisko zgodne z normą rozwojową, natomiast jeśli się utrzymuje, należy je uznać za patologię.

Rodzaje sygmatyzmu właściwego:

seplenienie międzyzębowe

seplenienie przyzębowe

seplenienie wargowo-zębowe

seplenienie boczne

seplenienie nosowe

seplenienie krtaniowe

seplenienie świszczące

seplenienie wargowe

seplenienie podniebienne

seplenienie przydechowe

seplenienie szumiące

seplenienie gardłowe

sigmatismus lateroflexus

sigmatismus cacuminalis

Przyczyny sygmatyzmu:

1. Nieprawidłowa budowa narządów artykulacyjnych:

-głównie języka

-zniekształcenie zgryzu powodujące brak dentalizacji

-anomalie zębowe

-rozszczep podniebienia powodujący niedostateczne zamknięcie jamy nosowej przez podniebienie miękkie

2. Niska sprawność narządów artykulacyjnych, zwłaszcza języka, którego mięśnie mogą być zbyt słabo lub zbyt mocno napięte; brak pionizacji języka powodujące infantylne połykanie

3. Upośledzenie słuchu w zakresie tonów wysokich, które decydują o barwie głosek dentalizowanych

4. Obniżenie słyszalności

5. Częste choroby górnych dróg oddechowych, a zwłaszcza niedrożność nosa

6. Naśladowanie nieprawidłowych wzorców, wadliwych artykulacji

7. Zbyt długie karmienie dziecka smoczkiem, stosowanie niewłaściwych smoczków oraz ssanie przez dziecko palca, prowadzące do zniekształcenia zgryzu.

Rotacyzm, reranie

Nieprawidłowa wymowa głoski r.

Wyróżniamy 3 formy wadliwej realizacji tej głoski:

1. Deformacja (rotacyzm właściwy) – tworzenie dźwięku nie występującego w systemie fonetycznym danego języka. Na skutek zmiany miejsca artykulacji brzmienie r jest zdeformowane.

2. Substytucja (pararotacyzm) – zastępowanie głoski r innymi głoskami, wymawianymi prawidłowo. Większość dzieci zaczyna wymawiać głoskę r dopiero ok 3-5 r.ż., wcześniej zastępując ją innymi, łatwiejszymi głoskami np. j,l,ł,d,w... Jeżeli zjawisko to trwa dłużej niż do 6-7 r.z. Staje się patologią i jest symptomem opóźnionego rozwoju mowy w zakresie artykulacji.

3. Elizja (mogirotacyzm) – opuszczanie głoski r, jako jednego ze składników wyrazu (r=0).

Może być zjawiskiem rozwojowym, bądź- gdy się przedłuża – patologicznym.

Najczęstsze rodzaje rotacyzmu właściwego:

reranie języczkowe

reranie wargowe

reranie międzyzębowe

reranie policzkowe

reranie podniebienne

reranie gardłowe

reranie nosowe

reranie boczne

reranie krtaniowe

reranie językowo-wargowe

reranie językowe boczne

reranie świszczące

Czynniki wpływające na powstawanie rotacyzmu:

1. Nieprawidłowa budowa narządów artykulacyjnych

-głownie języka

-anomalie podniebienia twardego- podniebienie gotyckie

-anomalie zgryzowe

2. Niska sprawność języka; zbyt mocne lub zbyt słabe napięcie języka

3. Naśladowanie nieprawidłowych wzorców

4. Niedostateczne słuchowe różnicowanie dźwięków

Dysglosja

1) Według Kaczmarka dysglosja = dyslalia; są to zaburzenia w płaszczyźnie segmentalnej – niewłaściwa realizacja głosek (objawy).

2) Według Ireny Styczek dyslalia i dysglosja to dwa różne zaburzenia. W swojej klasyfikacji bierze pod uwagę przyczyny zaburzeń, zatem dysglosję zalicza do zaburzeń wewnątrzpochodnych (endogennych, nazywa je wadami). Dysglosja to zniekształcenie dźwięków mowy lub niemożność ich wykształcenia na skutek nieprawidłowej budowy narządów mowy (rozszczepy, polipy, zbyt krótkie wędzidełko) lub obniżenie słyszenia.

3) Według klasyfikacji logopedycznej Stanisław Grabias dysglosję zalicza do zaburzeń mowy związanych z brakiem lub niedowładem sprawności realizacyjnych (przy zdobytych kompetencjach). Procedura logopedyczna to usprawnienie realizacji różnych poziomów systemu komunikacyjnego. Jest to zaburzenie realizacji fonemów. Dysglosja wynika z anomalii tkwiących w budowie narządów artykulacyjnych (np. w wypadkach rozszczepu podniebienia, nieprawidłowościach zgryzu). Prowadzi do niewłaściwej realizacji fonemów, czasami również do niewłaściwej realizacji prozodycznych komponentów ciągu fonicznego, np. nosowanie.

Dyslalia/alalia

1) Klasyfikacja objawowa Leona Kaczmarka zakłada równoważność dyslali i dysglosji, są to zaburzenia w płaszczyźnie segmentalnej – niewłaściwa realizacja głosek (objawy). Alalię zalicza do zaburzeń języka (formy językowej).

2) Klasyfikacja przyczynowa Ireny Styczek zalicza alalię i dylalię do zaburzeń wewnątrzpochodnych (endogennych). Alalia to brak rozwoju. Zaburzenie rozwoju mowy spowodowane brakiem rozwoju ośrodków, mózgowych odpowiedzialnych za mowę. Jest wrodzona. Dyslalia to wycofujące się stadium alalii. Zaburzenie rozwoju spowodowane opóźnieniem wykształcenia się funkcji pewnych struktur mózgowych.

3) Klasyfikacja logopedyczna Stanisława Grabiasa umieszcza alalię i dyslalię w zaburzeniach mowy związanych z niewykształconymi sprawnościami percepcyjnymi. Procedura logopedyczna polega na budowaniu kompetencji językowej, komunikacyjnej i kulturowej (usprawnienie realizacji staje się procedurą wtórną. W alalii i jej wycofującym się stadium dyslalii kompetencje nie wykształcają się w ogóle lub wykształcają się w stopniu niewystarczającym do prawidłowej realizacji wypowiedzi w związku z niewłaściwie funkcjonującym słuchem fonematycznym.

Alalia

(niemota, słuchoniemota, afazja rozwojowa) polega na uszkodzeniu struktur korowych przed rozwojem mowy i uniemożliwia jej prawidłowy rozwój. Mowa rozwija się z opóźnieniem, które może się wyrównać do 6-7 roku życia (alalia prosta) lub trwa dłużej (alalia złożona). Alalię charakteryzuje dostateczny rozwój umysłowy, dobra ruchomość narządów mowy, prawidłowy słuch fizjologiczny ( w alalii percepcyjnej może być obniżenie słyszalności), dziecko nie mówi w ogóle ( głównie w alalii motorycznej), posługuje się gestami, krzykami, onomatopejami lub kilkoma wyrazami z własnego słownika, dziecko nie jest w stanie powtarzać. Niemota może trwać do 7, a nawet do 14 roku życia, stopniowo przechodząc w dyslalię. Dziecko coraz rzadziej używa gestów i onomatopei, przyswaja sobie coraz więcej wyrazów, wymowa jego staje się coraz bardziej poprawna. Alalia występuje częściej u chłopców niż u dziewczynek, podobnie z resztą jak inne wady mowy.

Przyczyny alalii:

przypuszcza się, że mogą to być uszkodzenia spowodowane urazem porodowym, zapaleniem mózgu i opon mózgowych, zatrzymaniem się w rozwoju pewnych struktur korowych lub urazem czaszki, który nastąpił w okresie przed rozwojem mowy, Rozróżnia się alalię ekspresywną i percepcyjną.

Mowa bezdźwięczna

Wymowa bezdźwięczna, ubezdźwięcznianie, mowa bezdźwięczna – rodzaj dyslalii, polegający na braku realizacji spółgłosek dźwięcznych i zastępowaniu ich odpowiednikami bezdźwięcznymi lub realizowaniu głosek dźwięcznych jako głoski półdźwięczne. Dotyczy ona 13 polskich głosek, występujących w opozycji dźwięczna – bezdźwięczna:

1) b : p

2) b’ : p’

3) d : t

4) z : s

5) ż : sz

6) ź : ś

7) dz : c

8) dż : cz

9) dź :ć

10) v : f

11) v’ : f’

12) g : k

13) g’ : k’

Ubezdźwięcznianiu nie ulegają samogłoski i spółgłoski półotwarte (r, l, l’, m, m’, n, n’, ł).

Przyczynami ubezdźwięczniania są:

• Zaburzenia słuchu mownego (fonetyczno – fonematycznego).

• Upośledzenie słuchu, niedosłuch lub głuchota.

• Brak koordynacji między pracą wiązadeł głosowych, a pracą narządów jamy ustnej (kinestezja artykulacyjna).

• Inercja wiązadeł głosowych oraz zakłócenia w koordynacji mięśni fonacyjnych i oddechowych, które utrudniają napięcie wiązadeł głosowych, warunkujących ich drgania.

• Uszkodzenia centralnego układu nerwowego.

Rodzaje wymowy bezdźwięcznej:

• wymowa bezdźwięczna całkowita-wszystkie spółgłoski mające odpowiedniki, artykułowane są bezdźwięcznie, występuje bardzo rzadko.

• wymowa bezdźwięczna częściowa- w niektórych parach opozycyjnych obserwuje się rozróżnianie głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych.

Dyzartria

DYZARTRIA- zespół zaburzeń oddechowo-fonacyjno-artykulacyjnych, spowodowanych uszkodzeniami ośrodków i dróg unerwiających aparat mowy (dr Mitrynowicz-Modrzejewska)

DYZARTRIA- zaburzenia mowy powstałe w wyniku uszkodzenia ośrodków i dróg unerwiających narządy mowne (I. Styczek)

DYZARTRIA- zaburzenie na poziomie wykonawczym ruchowego mechanizmu mowy, spowodowane uszkodzeniami centralnego, bądź obwodowego układu nerwowego, a przejawiające się dysfunkcjami w obrębie aparatu oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego, skutkującymi zniekształceniami substancji fonicznej w płaszczyźnie segmentalnej oraz suprasegmentalnej ( U. Mirecka)

Problemy z oddechem osoby z dyzartrią:

• skrócenie fazy wydechowej

• krótkie frazy

• wdech bardzo widoczny

• brak równomierności

• brak akcentowania

• duża męczliwość

• głoski wymawiane niepoprawnie

• rynofonia- nosowe zabarwienie głosu

Schizofazja

Terminem tym określa się zaburzenia mowy i języka u chorych na schizofrenię.

Schizofazja definiowana jest jako rozszczepienie mowy, zaburzenie mowy, przejawiające się zaburzeniem toku mowy, polegające na znacznym rozkojarzeniu mowy, wypowiedzi wskazują brak logicznego związku, między dłuższymi wypowiedziami pojawia się „sałatka słowna”.

Objawy w mowie:

• ubóstwo mowy- ilościowe zmniejszenie mowy spontanicznej, wypowiedzi krótkie;

• ubóstwo treści- wypowiedzi adekwatne pod względem długości, ale język dość dziwny;

• natłok mowy- nadmiernie długie wypowiedzi, głośne, emfatyczne, ponad 150 słów na minutę;

• roztargnienie- nagłe przerwanie tekstu lub zdania przez nadawcę i skupienie uwagi na aktualnym bodźcu zewnętrznym;

• uskokowość- odpowiedź na pytanie jest oboczna lub nie związana z tematem pytania;

• zbaczanie wypowiedzi- w jednej wypowiedzi obserwuje się kilka niepowiązanych ze sobą wątków;

• rozkojarzenie- zdania często zaprzeczające regułom gramatyki;

• nielogiczność- wzorce mowy, w których wnioski nie wynikają w sposób logiczny;

• dźwięczenie- wzorce mowy, w których dźwięki mają decydujące znaczenie przy doborze słów;

• przybliżenia słowne- używanie zwykłych słów w sposób nowy, tworzenie nowych terminów ze słów ogólnie znanych;

• drobiazgowość- wzorce mowy przeładowane szczegółami, ale bez natłoku mowy;

• utrata celu- niezdolność do doprowadzenia wypowiedzi do końca;

• perseweracje- ciągłe używanie słów lub zdań na zasadzie powtarzania;

• echolalie- automatyczne powtarzanie usłyszanych wyrazów;

• blokowanie- przerywanie ciągów zdaniowych blokami, których nadawca sobie nie

uświadamia;

• mowa sztuczna- mowa, wypowiedzi sztuczne, formalne, w innym niż oczekiwano stylu;

• odnoszenie do siebie- nawracanie tematyczne odpowiedzi do osób mówcy, pomimo

ogólnego, czy neutralnego tematu zadanego tekstu;

Afazja

zaburzenia wynikające z uszkodzeń korowych ośrodków mowy, ujawniające się w postaci pełnego lub częściowego rozpadu wszystkich typów kompetencji(afazja sensoryczna) i/lub zaburzeń sprawności realizacyjnych(afazja motoryczna) ( S.Grabias)

Przyczyny:

Afazja współtowarzyszy niedowładom i innym zaburzeniom występującym na skutek uszkodzenia mózgu, którego przyczyną mogą być między innymi: udary, tętniaki, guzy mózgu, urazy mechaniczne (wypadki komunikacyjne), proces starzenia się (Panasiuk 2008).

W klasyfikacjach :

-objawowa- II –zaburzenia języka (formy językowej)

-przyczynowa II – wewnątrzpochodne(endogenne)

-objawowo-przyczynowa(logopedyczna) –III zaburzenia mowy związane z rozpadem systemu komunikacji.

Afazja motoryczna(ruchowa):

-trudności w artykulacji głosek spowodowane brakiem czucia ułożenia narządów mowy

- zachowana ruchomość narządów mowy

- trudności w mowie samodzielnej i powtarzaniu

- wolne tempo mówienia

-zaburzenie płynności mowy na skutek bezładności aparatu artykulacyjnego

-perseweracje głoskowe, elizje, epentezy

- świadomość popełnionych pomyłek

Afazja sensoryczna:

-zaburzenia w rozumieniu mowy

-utrata kontroli słuchowej

- parafazje głosowe

- epentezy, elizje

-parafazje werbalne

- sałata słowna ( brak powiązań znaczenia)

- żargonofazja

-zapominanie wyrazów zwłaszcza rzeczowników

-stosowanie licznych omówień

- trudności w rozumieniu poleceń złożonych

-omijanie rzeczowników i używanie tzw. Pustych zwrotów

- wadliwe wymówienia na skutek braku kontroli słuchowej

Palatolalia

to zaburzenie mowy odznaczająca się charakterystycznym poszumem nosowym. Termin palatolalia stosowany jest do określenia sprzężonych zaburzeń mowy czyli dyslalii złożonej oraz rynolalii (nosowania), występującej w przypadkach rozszczepów podniebienia (łac. palatoschisis - palatum - podniebienie, schisis - rozszczep). To zaburzenie może dotyczyć nie tylko rozszczepu podniebienia, ale również wargi i wyrostka zębodołowego.

Najważniejszym objawem palatolalii jest rynolalia otwarta (nosowanie otwarte), która polega na tym, że wszystkie głoski (także ustne) są wymawiane z rezonansem nosowym.

Do najczęstszych współwystępujących wad wymowy należą:

wszelkie formy sygmatyzmu, rotacyzmu, kappacyzmu, gammacyzmu, mowa bezdźwięczna, a także nieprawidłowa wymowa głosek wargowych (p-b), wargowo - zębowych (f-w), przedniojęzykowo - zębowych (t, d, l, n).

Zdarza się, że w mowie występują tylko samogłoski. Wada ta przejawia się nie tylko w problemach z porozumiewaniem się z otoczeniem (opóźnienie rozwoju mowy u dziecka wynosi ok. 6-12 miesięcy), lecz również w:

• zaburzeniach mimiki twarzy

• zaburzeniach ssania i połykania (na skutek połączenia jamy ustnej z nosową pokarm wydostaje się często przez nos - z tego powodu wykonuje się specjalną płytkę akrylową, która zapobiega zachłystywaniu się pokarmem i ułatwia karmienie łyżeczką)

• zaburzeniach oddychania (dzieci z rozszczepem podniebienia zazwyczaj oddychają przez usta, co powoduje, że błona śluzowa łatwo wysycha i prowadzi do zmniejszonej ochrony przed infekcjami; tor oddychania jest również nieprawidłowy - co może stać się przyczyną zachłystowych zapaleń płuc oraz nieżytów oskrzeli)

• zaburzeniach układu kostnego (nieprawidłowe ułożenie języka sprzyja cofaniu się i zmniejszaniu rozmiarów szczęki czyli wad zgryzu)

• zaburzeniach układu mięśniowego (dysfunkcja mięśni gardła określanych jako zwierający pierścień gardłowy; w obrębie tylnej ściany gardła zanika czucie temperatury, dotyku, wrażliwości na ból i prąd elektryczny)

• zaburzeniach analizatora słuchowego (stała niedoczynność trąbki słuchowej oraz częste infekcje ucha środkowego mogą być przyczyną niedosłuchu)

• zaburzeniach rozwoju emocjonalnego (osoby te są często odrzucane przez innych z powodu swego wyglądu oraz niewyraźnej mowy).

Obecnie rzadko się zdarza, by rozszczep został niezauważony, choć problem z wykryciem może występować w przypadku rozszczepu podśluzówkowego, który jest niewidoczny przy bezdotykowym oglądaniu podniebienia (podniebienie zakryte jest błonką). Podśluzówkowy rozszczep podniebienia miękkiego manifestuje sięnosowaniem otwartym, natomiast w badaniu klinicznym charakteryzuje go tzw. triada w postaci rozdwojenia języczka, braku kolca nosowego tylnego w postaci wyczuwalnego palpacyjnie w linii środkowej wcięcia w podniebieniu kostnym oraz brak zespolenia mięśni podniebienia miękkiego w linii pośrodkowej, mimo że pokrywająca je błona śluzowa jest zachowana. Jego najłagodniejszą anatomicznie, ale łatwą do przeoczenia odmianą jest ukryty podśluzówkowy rozszczep podniebienia miękkiego. Może on mieć formę jedynie hipoplazji mięśnia języczka, bądź może też występować pewnego stopnia rozłączenie pozostałej mięśniówki podniebienia miękkiego.

Rynolalia

(nosowanie) jest objawem zaburzonej wymowy charakteryzującym się dość szczególnym zabarwieniem głosu (zaburzenie rezonansu w mowie). Jest łatwo rozpoznawalna nawet przez niewprawnego słuchacza. Fizycznie stanowi pewną zmianę w budowie akustycznej dźwięku, która ma swe źródło w dołączeniu jamy nosa do przestrzeni rezonacyjnych. Nosowanie polega więc na mówieniu z nieprawidłowym rezonansem nosowym. Mowa może być w różnym stopniu zniekształcona - od lekkiego nosowania do wymowy niewyraźnej, zakłóconej szmerami.

Nosowanie jest zaburzeniem mowy powodującym jej nieprzyjemne w odbiorze brzmienie. Niewielki stopień zaburzenia powoduje nieznaczne wady artykulacji, natomiast w cięższych stanach można spotkać się z wymawianiem tylko samogłosek z silną rezonacją nosową. Reszta głosek mowy będzie raczej omijana. Tego rodzaju mowa jest mało zrozumiała i dość nieprzyjemna brzmieniowo, niekiedy towarzyszą temu grymasy twarzy, którymi pacjenci starają się zmniejszyć przepływ powietrza przez nos.

Nosowe zabarwienie głosu, czyli tak zwaną rynofonię, należy odróżnić od nosowego zniekształcenia wymowy poszczególnych głosek, czyli tzw. rynolalię, cechującą się opuszczaniem pewnych głosek mowy, które z powodu „ucieczki” powietrza przez nos nie są możliwe do wypowiedzenia - są to przede wszystkim głoski wybuchowe. Inne głoski - jak na przykład głoski szczelinowe - są zniekształcane szumem, który powstaje przez przepływ powietrza przez nos. Inne zaburzenie to podstawianie głosek możliwych do wypowiedzenia zamiast tych, które sprawiają duże trudności. Cechą charakterystyczną jest przesunięcie miejsc artykulacyjnych ku tyłowi. Na przykład głoska „s” zamiast tworzyć się pomiędzy koniuszkiem języka a dziąsłami, tworzy się przy dużym nosowaniu pomiędzy korzeniem języka a tylną ścianą gardła.

Giełkot

jest to mowa bezładna, czyli mówienie „bez ładu i składu”. Niewspółmierność między przeciętnymi lub wysokimi zdolnościami umysłowymi, a niską sprawnością językową. Mówca rozumie siebie, ale nie jest rozumiany przez otoczenie. Nie jest świadomy swojego problemu, jego sposób mówienia jest stresem dla słuchacza. Według S. Grabiasa giełkot znajduje się w grupie zaburzeń mowy związanych z brakiem lub niedowładem sprawności realizacyjnych.

Za giełkot uważa się :

-bardzo szybkie tempo mówienia (tachylalia), powodujące opuszczanie albo powtarzanie sylab lub słów,

-chaotyczny sposób językowego formułowania myśli.

Objawy:

- podstawowe ( szybkie lub nieregularne tempo mówienia, niepoprawna budowa zdań, dezorganizacja myślenia, powtarzanie głosek, sylab, wyrazów, fraz),

-dodatkowe (błędna artykulacja, uszkodzenia neurologiczne, rodzinny giełkot, opóźniony rozwój języka, zaburzenie koordynacji motorycznej, brak zdolności szkolnych).

Przyczyny:

-dziedziczność,

-brak dojrzałości centralnego systemu nerwowego,

-uszkodzenia zlokalizowane w okolicy podkorowej.

Giełkot, a jąkanie:

Giełkot poprzedza jąkanie, utrzymuje si ę w jego wczesnej fazie i pojawia się również, gdy jąkanie się zmniejsza. Jąkanie jest zaburzeniem spastycznym, u jego podstaw leżą nadmierne skurcze mięśni narządów oddechowych, fonacyjnych i artykulacyjnych. Giełkot zaś jest zaburzeniem niespastycznym, gdyż nie obserwuje się w nim objawów tych zaburzeń. Przekształca się w jąkanie, gdy dołączają się nadmierne skurcze narządów mowy. Jeżeli skurcze ustąpią, jąkanie cofa się do postaci giełkotu.

NIEDOSŁUCH

NIEDOSŁUCH- wada słuchu utrudniająca odbiór bodźców dźwiękowych, w tym także odbiór i rozumienie mowy. Deficyt fizyczny a nie zaburzenie mowy. Może przejawiać się w upośledzeniu percepcji słuchowej od 20-60 decybeli. Ubytek słuchu w zakresie 40-80 decybeli

RODZAJE NIEDOSŁUCHU U DZIECI :

a) przewodzeniowy

- związany z nieprawidłowościami w obrębie ucha zewnętrznego i środkowego

b) odbiorczy

- zaburzenia w obrębie ucha wewnętrznego, nerwu słuchowego lub drogi słuchowej

NIEDOSŁUCH NIELECZONY MOŻE POWODOWAC:

a) zahamowanie rozwoju mowy

b) uniemożliwienie rozwoju mowy

c) cofanie rozwoju mowy

PRZYCZYNY NIEDOSŁUCHU:

a)Wrodzone( nie ma kontaktu z mową)

• niedosłuch lub głuchota dziedziczna

• wady rozwojowe uwarunkowane genetycznie

• niedosłuch związany z narażeniem matki dziecka w trakcie trwania ciąży (infekcje: odra, różyczka , opryszczka ;substancje toksyczne: ołów, rtęć; leki; używki: alkohol, narkotyki, papierosy; hałas)

b)Okołoporodowe

•wcześniactwo

• zbyt niska masa urodzeniowa

• zakażenia

• żółtaczka

c) Nabyte

• infekcje ucha środkowego i wewnętrznego

• powikłania zakażeń

• urazy ucha

WYBRANE OBJAWY NIEDOSŁUCHU:

a) rynolalia

b) zmiękczanie słowa

c) wady wymowy mogą towarzyszyć

d) niewyraźna artykulacja

e) zaburzenia w prozodii

f) trudności w budowaniu dłuższych zdań

g) braki w słowniku

h) błędy semantyczne

i) zaburzenia fonacyjne

j) nieodmienność wyrazów

k) dysgramatyzm

MOWA OSÓB LARYNGENTONOWANYCH

LARYNGEKTOMIA- zabieg częściowego lub całkowitego usunięcia krtani. Zabieg ten pozbawia chorego fałdów głosowych, najistotniejszej dla mowy części anatomicznej krtani, które umożliwiają przekształcenie strumienia wydychanego z płuc powietrza w falę dźwiękową. Zabieg ten nie pozbawia chorego możliwości komunikacji językowej, gdyż istnieją sposoby wykształcania głosu i mowy zastępczej.

MOWA PRZEŁYKOWA:

• rolę generatora dźwięku przejmują fałdy śluzówki przełyku,

• pseudogłośnia zlokalizowana jest w przełyku,

• głos ma nienaturalnie niskie brzmienie, jest stosunkowo niski i ma małą rozpiętość,

• pozwala na przekazywanie treści semantycznych, ale ogranicza przekazywanie treści emocjonalnych

• czynność mówienia jest męcząca, zmusza to chorego do częstych przerw w toku wypowiedzi,

rehabilitacja trwa długo i jej efektywność jest stosunkowo nie wysoka

MOWA GARDŁOWA:

-pseudogłośnia znajduje się w gardle środkowym, między tylną ścianką gardła a nasadą języka,

-głos pacjenta jest skrzeczący i powstaje z widocznym wysiłkiem,

-jest stosunkowa mało ekonomiczna, chociaż dobrze rozumiana przez otoczenie,

-opanowuje ja około 10% chorych.

- wdech długi, głośny

ISTOTA REHABILITACJI OSÓB LARYNGENTONOWANYCH:

• wykorzystaniu fizjologicznego odruchu dźwięcznego odbijania się (ructus), w wyniku którego powstaje odpowiednie ciśnienie powietrza, umożliwiające wprawienie w ruch określonych struktur anatomicznych zastępujących wiązadła głosowe ( ODBICIE)

• dźwięk generują: jamy przełyku, krtani, tylne części gardła

FUNKCJE KRTANI:

• Oddechowa

• Fonacyjna

• ochronna

Jąkanie

zaburzenie płynności mowy (rytmu i tempa), spowodowane nadmiernym napięciem mięśni artykulacyjnych, fonacyjnych i oddechowych.

Jąkającym się często towarzyszą negatywne emocje związane z procesem mówienia. LOGOFOBIA- lęk przed mówieniem.

Należy pamiętać, że jąkający się mają problem tylko w realizacji językowej.

Przyczyny:

trudno jednoznacznie określić, mogą to być między innymi:

• -dziedziczenie- jednak badania zakwestionowały wyłączny udział czynnikow genetycznych

• -czynniki środowiskowe- np. jąkający się rodzice lub opiekunowie

• -przeżyta trauma- silny bodziec powodujący szok

• -stres

• -choroby- np nowotwory

• -urazy mózgu

• -narkotyki lub leki

Typy (W zależności od dominującego objawu):

• -kloniczne, gdzie dominują skurcze kloniczne- powtarzanie

• -toniczne, gdzie dominują skurcze toniczne - przeciąganie

• -kloniczno-toniczne, gdzie występują skurcze mieszane

W typowym jąkaniu na początku pojawia się powtarzanie, głównie sylab rozpoczynajacych wypowiedź. Po pewnym czasie następuje przeciąganie, a finałem tego procesu jest blok. Towarzyszy temu napięcie mięśni, trudności ze startem mowy oraz współruchy fizjologiczne np. pocenie się dłoni, czerwienienie, bladnięcie.

90% dzieci zaczęło mówić niepłynnie w wieku kształtowania się mowy- do 6 lat.

Jąkanie w klasyfikacjach:

• -klasyfikacja objawowa: zaburzenia substancji- w płaszczyźnie supersegmentalnej

• -klasyfikacja przyczynowa: zaburzenia wewnątrzpochodne- endogenne

• -klasyfikacja logopedyczna- zaburzenia mowy związane z brakiem lub niedowładem sprawności realizacyjnych- zaburzenia realizacji ciągłości fonemów

Oligofazja

jest to zaburzenie mowy występujące u osób upośledzonych umysłowo. Zaliczana jest do grupy zaburzeń związanych z niewykształconymi sprawnościami percepcyjnymi.

Kompetencje nie wykształcają się lub wykształcają się w stopniu nie wystarczającym do prawidłowej realizacji wypowiedzi w zależności od stopnia niedorozwoju umysłowego:

• Lekki (debilizm) - zachowana zdolność nauczenia mowy, czytania i pisania

• Umiarkowany (imbecylizm) – zdolność do czytania, pisania, wykonywania prostych czynności pod czyimś kierownictwem

• Znaczne (imbecylizm) – możność nauczenia się mowy i wykonywania prostych prac, brak możliwości nauczenia się czytania, pisania i samodzielnego utrzymania przy życiu

• Głębokie (idiotyzm) – brak zdolności przyswojenia mowy

MOWĘ U TAKICH LUDZI CHARAKTERYZUJE:

- ubogie słownictwo

- agramatyzmy ( chory nie uwzględnia w mowie form odmiany wyrazów; brak wzorca słuchowego wyrazów; wypowiadane słowa mają niewłaściwą formę gramatyczną)

- wadliwa artykulacja

- trudności w budowaniu zdań

- występuje ECHOLALIA (zaburzenie myślenia objawiające się jako niepotrzebne powtarzanie słów lub zwrotów wypowiadanych przez inne osoby; często występuje u osób cierpiących na autyzm, zespół Tourette`a oraz schizofrenię)

- mowa jest często cicha i monotonna bez odpowiedniej intonacji i odpowiednich akcentów logicznych, a tempo jej bywa zwolnione lub przyspieszone

OBJAWY OLIGOFAZJI (dziewczynka z zespołem Downa – film):

- słowa długie, ciężko zrozumiałe

- makroglosja – zbyt duży język

- zniekształcenia wyrazów- opuszczanie głosek i sylab

- rynolalia

- problem z realizacją prozodii mowy (intonacja, tempo)

- rotacyzm

- złożony obraz wad wymowy

- problemy nominacyjne

- główka większa niż u zdrowego dziecka, mruży oczy

- zaburzenia motoryczne

- nie ma głosek dwuwargowych

- problem z kategorią dźwięczności

- zaburzenia słuchu fonematycznego

- zaburzenie komunikacji językowej

- współwystępowanie z wadami wymowy ( dyslalią, dysglosją, uszkodzeniem słuchu, dyzartrią, afazją, jąkaniem)

- opóźnienie rozwoju mowy

- ubogie słownictwo(rzeczowniki, czasowniki, rzadziej przymiotniki, zaimki przysłówki, przyimki)

- agramatyzm i dyzgramatyzm

- nieumiejętność budowania zdań (krótkie wypowiedzi) Zdania proste – niekompletne; zdania złożone - łączne, przeciwstawne. Dominacja czasu teraźniejszego teraźniejszego

w wypowiedziach

- echolalia

- cicha i monotonna mowa, bez odpowiedniej intonacji, akcentów logicznych, tempo zwolnione lub przyspieszone

- zaburzenia głosu i słuchu

- szybka męczliwość i niemożność skupienie uwagi, brak współpracy ucznia ( trudności

w terapii)

- wspomaganie się gestami

W klasyfikacji przyczynowej (Styczek) - niedokształcenie mowy spowodowane upośledzeniem umysłowym

W klasyfikacji Grabiasa- Kompetencje nie wykształcają się lub wykształcają się w stopniu nie wystarczającym do prawidłowej realizacji wypowiedzi ( zaburzenia mowy związane z niewykształconymi sprawnościami percepcyjnymi; procedurą logopedyczną jest budowanie kompetencji językowej, kulturowej i komunikacyjnej; usprawnianie realizacyjne staje się procedurą wtórną)

Przyczyny upośledzenia umysłowego ( nie wiem czy można to też uznać za przyczyny oligofazji ,ale nic innego nie znalazłam)

- zmiany organiczne

- choroby uwarunkowane genetycznie( nieprawidłowości chromosomalne, wodogłowie, małogłowie)

- kiła wrodzona

- napromieniowanie matki

- konflikt Rh między matką a płodem

- wirusowe zakażenie płodu

- zapalenie opon mózgowo- rdzeniowych

- uraz porodowy

OLIGOFRENIA

Oligo- mały; fren- umysł

To wrodzone zaburzenia w rozwoju psychicznym i fizycznym. Oligofrenia rozwija się przez genetyczne zaburzenia metabolizmu, które zakłócają pracę mózgu oraz przez uszkodzenie mózgu w okresie płodowym i po urodzinach.

Oligofazja objawia się:

- upośledzeniem zdolności w uczeniu się

- upośledzeniem inteligencji i procesów poznawczych

-niepełnym ukształtowaniem się sfery emocji i zachowań społecznych

Przyczyny:

-nieprawidłowości rozwoju płodowego

-genetyka (zespół Downa)

-patologia społeczna

-zapalenie opon mózgowych

-duże wcześniactwo