Barczatka sosnówka - Dendrolimus pini
Motyl ten czasem występuje masowo w borach sosnowych na glebach ubogich. Roi się od początku lipca do początku sierpnia. W ciągu dnia siedzi zwykle nieruchomo na pniu, niewidoczny dzięki ochronnemu ubarwieniu, lata zaś nocą. Szczególnie żywo latają samce, również w dzień, gdy są niepokojone.
Samica składa jaja pojedynczo lub w luźnych złożach na cienkich gałązkach i igłach u nasady korony, rzadziej na korze pni, najchętniej na starszych sosnach, czasem na świerkach i jodłach. Po 2-3 tygodniach od złożenia jaj, w sierpniu, wylęgają się gąsieniczki i żerują w koronach do pierwszych mrozów w październiku i listopadzie. Zimują na pół wyrośnięte gąsienice w ściółce przy pniach drzew, na których żerowały. W marcu wspinają się po pniach do korony, gdzie dalej żerują na igłach. Przepoczwarczają się w czerwcu, otoczone wrzecionowatym oprzędem, między płatami kory pni lub między pędami. Mniej więcej po 5 tygodniach spoczynku poczwarki, w lipcu, wylęgają się motyle. Generacja najczęściej roczna, na północy dwuletnia.
Ważny szkodnik leśny. W lutym w celu ochrony drzew należy nakładać na pnie pierścienie lepowe, które uniemożliwiają gąsienicom wędrówkę w korony. Wiosenny żer jest szczególnie niebezpieczny dla drzew.
Zwalczanie: metoda chemiczna.
Brudnica mniszka - Lymantria monacha
Motyl ten występuje w lasach iglastych i mieszanych, często masowo. Roi się w lipcu i sierpniu, najczęściej w godzinach popołudniowych. W ciągu dnia motyle siedzą nieruchomo na pniach drzew. Samica składa jaja w płytkowatych skupieniach w pęknięciach kory i między jej łuskami najczęściej na drzewach o grubej korze. Osiem miesięcy później, w kwietniu i maju następnego roku, wylęgają się gąsieniczki, które przez następne pięć dni zwykle pozostają skupione w miejscu wylęgu. Skupiska siedzących w ten sposób gąsieniczek nazywa się lusterkami. Następnie udają się one na żer w korony drzew. Niepokojone lub nie mające dość pokarmu młode gąsieniczki na pasmach przędzy opuszczają się z koron, przy czym często porywa je wiatr i przenosi nawet na znaczną odległość. W trakcie lotu gęste włoski gąsieniczki układają się w skośną płaszczyznę nośną. Gąsienice mniszki zgryzają igły i liście prawie wszystkich drzew iglastych i liściastych, preferując świerk i sosnę. Zerują dość rozrzutnie, a nie zużyte części igieł opadają na ziemię. Po trwającym ok. 2 miesięcy okresie żerowania w czerwcu i lipcu dochodzi do przepoczwarczenia. Poczwarka spoczywa 2-3 tygodnie w szparach kory lub w rozwidleniach gałęzi, przyczepiona do podłoża pojedynczymi nićmi przędzy, po czym lęgną się motyle. Generacja roczna.
Zimuje gąsieniczka w jaju. Większość drzewostanów świerkowych dotkniętych gołożerami spowodowanymi przez gąsienice mniszki zamiera. Gradacje brudnicy często bez udziału człowieka zanikają po paru latach trwania, przede wszystkim z przyczyny krysztalicy, wirusowej choroby gąsienic, oraz innych czynników ograniczających jej populację, warunków środowiskowych, wrogów naturalnych.
Zarażone krysztalicą gąsienice wędrują na żer w korony drzew, gdzie jednak tracą chęć do żerowania i masowo giną.
Zwalczanie: pierścienie lepowe, insektycydy kontaktowe oraz preparaty bakteryjne.
Chrabąszcz majowy i kasztanowiec - Melolontha melolontha et M.hippocastani
Imago wykształca się z poczwarki jesienią (IX) i zimuje w glebie a wiosną udaje się na żer uzupełniający na liściach drzew liściastych (ale także na modrzewiu). Samice wychodzą z gleby później niż samce i po rójce - owady latają po zmierzchu - składa jaja w glebie na głębokości nawet 40cm po czym udaje się na żer regeneracyjny. Cykl ten może powtórzyć się 3 razy. Rozwój embrionalny trwa 4-6 tygodni po czym młode pędraki rozpoczynają żerować "stadnie" na butwiejących szczątkach roślinnych, a po przezimowaniu na korzeniach drzew i krzewów. Na zimę pędraki schodzą nawet na 1m wgłąb gleby. Generacja 4 - 5-cioletnia ( u kasztanowca 5-cio). Owad przepoczwarcza sie w VII i VIII.
Czynniki sprzyjające:
chrabąszcz (częściej kasztanowiec) preferuje przerzedzone drzewostany (halizny, płazowiny i bardzo duże zręby);
bardzo lubi grunty porolne (szczególnie nieużytki).
Czynniki ograniczające:
niskie temperatury;
obfite, częste dzeszcze w czasie rójki;
bakterie;
grzyby pasożytnicze (Bauweria densa);
ptaki owadożerne i ssaki (nietoperze, krety, jeże, ryjówki, dziki, lisy, etc.)
Znaczenie gospodarcze: larwy niszczą czasem całe uprawy a imago może powodować gołożery
Prognozowanie: kontrola zapędraczenia gleb.
Profilaktyka: polega na bieżącym zalesianiu zrębów, likwidacji płazowin i halizn oraz zakładaniu małych zrębów.
Zwalczanie:
podczas rójki stosowanie środków kontaktowych chemicznych
najczęściej stosuje się dezynsekcję gleby na szkółkach i powierzchniach zagrożonych
Kornik drukarz - Ips typographus
Kornik ten w sprzyjających warunkach atmosferycznych pojawia się masowo. Preferuje miejsca ciepłe i suche, małe luki i brzegi drzewostanów. Roi się w kwietniu i maju, powtórnie w lipcu i sierpniu. Zasiedla świerki, najchętniej w wieku 80-100 lat, głównie świeżo przewrócone przez wiatry lub stojące, lecz osłabione. Występujący masowo, zasiedla również zdrowe i młodsze drzewa. Jest wielożenny (poligamiczny). Samiec wgryza się pod łuski kory lub w jej załamania i drąży w niej komorę godową. Samice (1-3) po kopulacji drążą chodniki macierzyste długości do 15 cm. Jeśli samice są trzy, to 2 chodniki macierzyste biegną w dół, a jeden w górę pnia, jeśli dwie, to po jednym w górę i w dół, jeśli jest jedna, to jej chodnik biegnie ku górze. Chodniki macierzyste słabo naruszają biel. Samice składają jaja do wydrążonych w ściankach chodnika macierzystego po obu jego stronach 20-1000 tzw. nyż jajowych. Po 10-14 dniach wylęgają się larwy, które prostopadle do chodnika macierzystego drążą dość krótkie, szybko się rozszerzające chodniki larwalne, wypełnione brunatną mączką drobniutkich trocinek. Na ich końcu mieszczą się owalne kolebki poczwarkowe, gdzie larwy przepoczwarczają się. Młode chrząszcze żerują (żer uzupełniający) w miejscu wylęgu, drążąc krótkie, nieregularne chodniki zbliżone kształtem do jelenich poroży, lub na gałęziach po wylocie z kolebki. Ich żer wyraźnie narusza biel. Generacja w gorszych warunkach atmosferycznych jest podwójna, w sprzyjających potrójna. Często też występuje generacja siostrzana po żerze regeneracyjnym starych chrząszczy. Pod wpływem pogody żer regeneracyjny i uzupełniający chrząszczy w żerowiskach może się przedłużyć, a wówczas rysunek żerowiska staje się bardzo zamazany. Jeśli zła pogoda utrzymuje się, chrząszcze mogą żerować poza żerowiskiem macierzystym, drążąc pod korą rozgałęziające się chodniki u podstawy drzewa lub na pniakach. Chrząszcze zimują w ściółce obok zasiedlonych drzew. Kornik ten występuje masowo na drzewach połamanych i powywracanych przez wiatry (wiatrołomach i wiatrowałach) oraz na osłabionych żerowaniem np. brudnicy. Ich obecność w pierwszych tygodniach zdradzają wysypujące się przez otwory drobne, brązowe trocinki, widoczne często na nierównościach kory. W sprzyjających warunkach początkowo sporadyczne zasiedlenie drzew może się w krótkim czasie przerodzić w zasiedlenie masowe, obejmujące całe połacie drzewostanów i powodujące ich zamieranie. W celu powstrzymania rozwoju populacji kornika należy przed rozwinięciem się larw szybko wycinać, korować i wywozić "drzewa trocinkowe". Cały leżący surowiec świerkowy należy wywieźć z lasu do końca kwietnia lub okorować w tym czasie a korę zniszczyć! Kontroli rozwoju szkodnika służy wykładanie od kwietnia do końca sierpnia pułapek, na których systematycznie bada się rozwój i liczbę larw.
Poproch cetyniak - Bupalus piniastris
Motyl ten, liczny w lasach iglastych i ze skłonnością do występowania masowego, roi się w koronach drzew od maja do czerwca włącznie, sporadycznie do sierpnia, w ciągu dnia, najaktywniej przed południem, podczas słonecznej i bezwietrznej pogody. Najczęściej występuje w sośninach w wieku 20-70 lat, rosnących na ubogich glebach. W spoczynku trzyma skrzydła całkiem lub częściowo podniesione, podobnie jak motyle dzienne, tak że widać tylko ich spodnią stronę. Samica układa jaja w rządki na wewnętrznej stronie zeszłorocznych igieł. W lipcu wylęgają się bardzo wolno rosnące larwy, żerujące aż do października na igłach sosen, rzadko świerka lub jodły. Po zakończeniu żerowania opuszczają się z koron na ziemię, gdzie przepoczwarczają się zagrzebane w ściółce i mchach, bez oprzędu. Motyle lęgną się w maju i czerwcu. Zdrowe poczwarki reagują na dotyk żywym ruchem. Generacja pojedyncza. Zimują poczwarki.
Nasilające się przez kilka lat żerowanie larw może doprowadzić do tego, że drzewa nie zdołają zregenerować ubytków i ich korony będą częściowo lub całkowicie ogołocone z igieł. Długotrwałe intensywne żerowanie prowadzi do zamierania całych drzewostanów, zwłaszcza jeśli wystąpią zimą silne mrozy. W celu prognozowania pojawu szkodnika należy obserwować loty motyli w czerwcu oraz prowadzić jesienne poszukiwania ich zimujących poczwarek na powierzchniach próbnych, ale nie wcześniej niż w końcu listopada.
Zapobiega sie poprzez urozmaicanie składu gatunkowego drzewostanów, kolonizacje mrówek oraz ochronę ptaków.
Zwalczanie metodą chemiczną i zabiegami biologicznymi.
Strzygonia choinówka - Panolis flamea
Zimuje w stadium poczwarki pod ściółką. Rójka w IV, w górnych partiach koron. Samica składa jaja w rzędach na igłach. Gąsienice po zjedzeniu osłonki jajowej zaczynają żerować na pędach igłach sosnowych. Starsze larwy zjadają całe igły. Po 5-6 tygodniach przechodzą do ściółki i przepoczwarczają się.
Czynniki ograniczające: choroby (owadomórka sówka), owady (mrówki, biegacze, tęczniki, kruszynek), chłodna i deszczowa wiosna, ciepła i wilgotna jesień.
Znaczenie gospodarcze: szkodnik drzewostanów II-IV klasy wieku, prowadzi do obumierania, gradacje.
Zwalczanie: zabieg chemiczny (preparaty kontaktowe).
Zwójka zieloneczka - Tortrix viridiana
Motyl ten roi się w czerwcu lub w lipcu we dnie i o zmroku, często masowo. Samica składa jaja prawie zawsze parami na korze gałązek dębów i przy ich liściach na wierzchołkach koron, pokrywając je kitowatą brązowawą masą. Wybiera przy tym dęby starsze, wolno stojące. Gąsienice wylęgają się w kwietniu i maju następnego roku, są bardzo aktywne, chętnie przędą. Po wylęgu najpierw wgryzają się w pączki, a później rozpoczynają żer na młodych liściach, które oplatają przędzą i rurkowato zwijają . Tam, gdzie wystąpią gołożery, cienkie nici przędzy gąsienic zwisają z koron niczym welon. Przepoczwarczenie następuje w końcu maja lub w początkach czerwca, najczęściej w pozwijanych liściach, sporadycznie między płatami kory na pniach. Gąsienice występujące masowo mogą przepoczwarczać się również na podroście i runie leśnym. Po 2-3 tygodniach lęgną się motyle. Generacja roczna. Zimują jaja.
Powtarzający się żer całkowity (gołożery) gąsienic tego, często groźnego, szkodnika powoduje duże straty w przyroście, usychanie wierzchołków, powstawanie "wilków" i zahamowanie wzrostu.