Antropomotoryka ćwiczenia
	Prowadzący Przemysław Bujas Rok 2008

1. Spis Treści

Spis Treści 3

Rozwój motoryczności w filogenezie (rozwój rodowy) 4

Rozwój motoryczności w ontogenezie 5

Przyczyny asymetrii 7

Teorie podłoża asymetrii 8

Zaburzenia ruchów dowolnych 9

Testy motoryczne 9

Pomiar a testowanie 9

Reguły pomiaru 9

Poziom pomiaru 10

W teorii pomiaru wyróżnia się kilka rodzajów pomiarów: 10

Zasady konstruowania testów motorycznych 11

Regulacja ruchów 14

Sterowanie ruchami 14

Sprzężenie zwrotne 14

Program motoryczny 14

Teoria poziomów Bernsteina (1947) 15

Reakcje odruchowe utrzymujące postawę 15

A – jest to nauka nie tylko o ruchu człowieka, jest to całościowe holistyczne (całościowe) spojrzenie na całość ruchów człowieka

A – suma możliwości ruchowych i przejawów działalności człowieka – dwa obrazy – strona potencjalna (możliwości) i efekty

aktywność – świadome działanie człowieka, dążenie do ruchu

1 kategoria – ruch czy motoryczność (aktywność fizyczna) samoobsługowa – zespół ruchów, które wykonujemy przez całe życie np. jedzenie

2 – motoryczność zawodowa – cel zarobek

3 – motoryczność sportowa – cel rywalizacja

4 – motoryczność rekreacyjna – cel hedonistyczny, zdrowotny

5 – kategoria rehabilitacyjna – cel zdrowotny

1. Rozwój motoryczności w filogenezie (rozwój rodowy)

okres hominizacji (uczłowieczenie)

rozwój specyficznych form aktywności, ręka jako specyficzne narzędzie

czynnik rozwojowy (na podstawie badań paleontologicznych, archeologicznych)

milowy kamień na drodze hominizacji – dwunożny sposób lokomocji.

od pojawienia się naczelnych następuje proces zwiększania pojemności mózgu

istnieje zależność między pojemnością a sprawnością mózgu.

bodziec do rozwoju mózgu – konieczność wykonywania precyzyjnych ruchów.

główną rolę odgrywał wzrok – oczy przesunęły się z boku na przód czaszki co umożliwiło precyzyjniejsze widzenie w specyficznym środowisku.

posługiwanie się narzędziami – łowiectwo – rola narzędzia ma większe znaczenie kiedy można posługiwać się nim w ruchu – jedynym takim sposobem poruszania się jest dwunożność co doprowadziło do jej wykształtowania i utrwalenia.

materiały do ćwiczeń z antropologii – jaką motorycznością charakteryzowali się ludzie pierwotni, co to jest ontogeneza – na za tydzień

1. Rozwój motoryczności w ontogenezie

ontogeneza – rozwój osobniczy człowieka

rozwój – proces ukierunkowanych zmian, w którym można wyróżnić pewne fazy wskazujące na to, że organizm różnicuje się pod określonym względem

kierunkowość nie oznacza zawsze progresji (tworzenia się nowej, lepszej jakości)

obserwacja rozwoju ontogenetycznego ma za cel określenie poziomów rozwoju

przebieg ontogenezy można analizować poprzez badanie zmian jakościowych

organizm rośnie – procesy rozwojowe mają miejsce

rozrost, różnicowanie (przejaw doskonalenia się strukturalnego organizmu), dojrzewanie (doskonalenie się funkcji ustroju) – zmiany jakościowe

zmiany ilościowe

kinetyka

dynamika – tempo, rytm zmian

czynniki kształtujące poziom rozwoju

endogenne - determinatory

egzogenne - stymulatory

wskaźniki odziedziczalności zawierają się w przedziale 0,1; 0-brak, 1 – cecha w 100% determinowana genetycznie.

masa mięśni – słabo determinowana genetycznie, wysokość ciała – silnie

proporcje między włóknami wolno-, a szybkokurczliwymi są mocno determinowane genetycznie

szybkości sprzyja zwiększanie się masy mięśniowe

ambidekstria – obydwie ręce tak samo sprawne

rekord na 60 m – 5,94

Ontogeneza

Reguły rozwoju motorycznego

1. Rozwój ruchu przebiega od reakcji ogólnych do szczegółowych

2. Przebiega według następstwa cefalokandalnego

3. Przebiega według następstwa proksimodalnego

4. Przebiega od ruchów symetrycznych do asymetrycznych

5. Wcześniej pojawiają się ruchy cykliczne niż acykliczne

6. Polega na stopniowym wiązaniu sfery czuciowej ze sferą ruchową

7. Polega na stopniowym opanowaniu ruchów i wdrażaniu się do ich kontroli

8. Biegnie ku intelektualizacji ruchów

9. Odbywa się na zasadzie asocjacji i dysocjacji (syntezy i analizy)

10. Rozwój motoryczny wspierany jest najpierw przez proprioreceptory (wewn.) i tangoreceptory (dotykowo-kontaktowe) później przez telereceptory (wzrok, słuch)

Okres noworodka trwa od momentu urodzenia do 4 tyg.

Okres niemowlęcia trwa do spionizowanej postawy ciała (ok. 12 miesiąca)

Ruchy bezwarunkowe (kichania, ssania, czkawki, płaczu, oddychania, połykania, krzyku, wydzielania śliny podczas karmienia, zwężania źrenic)

Druga grupa to odruchy dające początek ruchom warunkowym i stwarzają bazę do dalszego rozwoju

(odruch zaciskania dłoni, naprzemiennego stawania nóg, pełzania)

Trzecia grupa stanowiąca ewolucyjną pozostałość po przodkach

(odruch pływania, Moro, Babińskiego – odruchy te zanikają ok. 3-5 miesiąca życia)

Następnie ruchy manipulacyjne

Pionizacja ciała – lokomocja - etapy

Młodszy wiek szkolny 7-10 lat

główne procesy zachodzące w ustroju dziecka to: osyfikacja szkieletu ora ostatni etap inerwacji mięśni ręki. silne zjawisko integralności i przebiegu różnych właściwości i funkcji rozwoju, najlepszy okres rozwoju zdolności koordynacyjnych. zwinność = koordynacja. chłopcy zaczynają istotnie przewyższać dziewczynki (nie w gibkości i zręczności manualnej). drugie apogeum w rozwoju motoryczności – najbardziej wzrastają wszystkie zdolności motoryczne.

1. Przyczyny asymetrii

U większości noworodków prawa strona ciała jest lepiej rozwinięta niż lewa.

Asymetria objawia się głównie w różnicy obwodów (na skutek umięśnienia).

Asymetria funkcjonalna

(większa sprawność narządów jednej względem drugiej części ciała).

Organizm dziecka rozwija się przede wszystkim na skutek aktywności fizycznej.

Asymetria funkcjonalna pogłębia asymetrię morfologiczną.

Lateralizacja – stan, proces przebiegający w ontogenezie dążący do utrwalenia asymetrii.

1. Teorie podłoża asymetrii

Endogenne

Jedna z najczęściej cytowanych teorii wskazujących na genetyczne podłoże lateralizacji („right shift theory”) zakłada istnienie dominującego genu, odpowiedzialnego za rozwój mowy w lewej półkuli i powiązane tym prawdopodobieństwo większej sprawności prawej ręki.

Geschwind i Galaburda na podstawie swoich obserwacji doszli do wniosku, że to wpływ testosteronu jest odpowiedzialny za kształtowanie lateralizacji.

Ułożenie płodu w ostatnim trymestrze ciąży (lewostronne) z jednej strony rzutuje na fizyczne warunki pracy kończyn płodu (większą swobodę mają kończyny prawej strony ciała).

Egzogenne

Bakan oparł na tym swą dosyć radykalną hipotezę mówiąca, że wszystkie osoby leworęczne są w pewnym sensie ofiarami komplikacji porodowych lub patologii przebiegu ciąży, wpływających na dysfunkcje motoryczne lewej półkuli.

Zwolennicy poglądu o egzogennym podłożu lateralizacji wskazują z kolei na czynniki społeczne (wychowanie, wzorce społeczne, presja społeczeństwa) jako te, które odpowiadają za przebieg i kształt tego procesu, opowiadając się za przypadkowością jego kierunku.

Asymetria jednostronna, obustronna, skrzyżowana.

1. Zaburzenia ruchów dowolnych

Apraksja ruchowa

Jest związana z uszkodzeniami okolic przedruchowych płata czołowego (przeciwlegle do zaburzonej strony ciała) objawia się zaburzeniami ruchów precyzyjnych.

Apraksja wyobrażeniowo-ruchowa (ideomotoryczna)

Jest związana z uszkodzeniami w lewej półkuli (w płacie ciemieniowym), lecz jej skutki są bilateralne. Uzewnętrznia się poprzez niezdolność do wykonywania na polecenie różnych złożonych czynności, gdy tymczasem w określonych warunkach zewnętrznych osoba z tym uszkodzeniem może wykonywać je spontanicznie.

1. Testy motoryczne

   1. Pomiar a testowanie

Przez pomiar rozumiemy przyporządkowanie liczb przedmiotom (cechy, procesy, zdarzenia, osoby) zgodnie z określonymi regułami w taki sposób, aby odzwierciedlały one zachodzące między tymi przedmiotami stosunki.

1. Reguły pomiaru

• tym samym przedmiotom zawsze przyporządkowane są te same liczby

• te same liczby mogą być przyporządkowane różnym przedmiotom o takich samych właściwościach

• tym samym przedmiotom mogą być przyporządkowane różne liczby tylko wówczas, gdy zaszła w nich pod tym względem jakaś zmiana

  1. Poziom pomiaru

Skala nominalna jest najbardziej elementarnym typem skali pomiarowej. Otrzymuje się ją w rezultacie przyporządkowania przedmiotom liczb oznaczających ich przynależność do rozłącznych kategorii.

Skala porządkowa (rangowa) – w skali porządkowej przyporządkowujemy liczby przedmiotom w taki sposób, że odzwierciedlają one nie tylko ich równość lub nierówność, ale także ich uporządkowanie ze względu na mierzoną właściwość.

Skala przedziałowa (interwałowa) – skale przedziałowe, w których równym różnicom między stopniami mierzonej własności odpowiadają równe różnice między przyporządkowanymi im liczbami. Skale przedziałowe posiadają równe jednostki, lecz jednostki te są dowolne. Nie wiadomo jaka jest absolutna wielkość poszczególnych punktów skali, gdyż nie posiada ona naturalnego punktu zerowego. Przykładem skal przedziałowych są: skale temperatury, standaryzowane skale testowe.

Skala stosunkowa – zachowuje właściwości trzech poprzednich typów skal, posiada ponadto naturalny punkt zerowy (tzw. zero bezwzględne, ograniczające jednostronnie zakres skali), w którym zupełnie brak mierzonej cechy.

Podczas pomiaru przy użyciu skali stosunkowej liczby dostarczają nie tylko informacji o uporządkowaniu obiektów i względnej wielkości różnic, lecz również o relacji między wielkościami.

1. W teorii pomiaru wyróżnia się kilka rodzajów pomiarów:

pomiar podstawowy – to taki rodzaj pomiaru, w którym ilość mierzonej cechy przedmiotu określa się przez proste i bezpośrednie porównanie z przedmiotem, który posiada pewną typową ilość tej własności. Przykładem tego rodzaju pomiaru są pomiary długości lub masy.

pomiar pochodny – to taki rodzaj pomiaru, który wymaga posługiwania się logicznymi lub matematycznymi prawami dotyczącymi miar podstawowych. Znając np. związek między temperaturą a objętością rtęci lub spirytusu, mierzymy temperaturę, odczytując na termometrze wysokość słupa tych cieczy.

pomiar umowny (wskaźnikowy) – to taki rodzaj pomiaru, który opiera się na przypuszczalnych związkach między obserwacjami a mierzonymi cechami, Mimo, że pomiar taki bazuje na założeniach hipotetycznych, oddaje on ogromne usługi w badaniach pedagogicznych, w których ma szerokie zastosowanie. Na nim bowiem opierają się wszystkie pomiary dokonywane za pomocą takich narzędzi, jak testy, kwestionariusze itp.

POMIAR ASOCJATYWNY – stosowany w kulturze fizycznej

1. Zasady konstruowania testów motorycznych

Każdy test powinien spełniać następujące warunki:

obiektywizm – kryterium to oznacza, że wynik testu nie może być zależny od osoby przeprowadzającej ten test.

trafność – kryterium to jedno z najważniejszych określa, iż test winien mierzyć to, co w założeniu mierzyć miał możliwie bez udziału innych komponentów.

rzetelność – kryterium to informuje w założeniu o wielkości błędu pomiarowego tzn. o stabilności (powtarzalności) wyników pomiarów dokonywanych przez tę samą osobę w określonych odstępach czasu (odstępy te nie mogą być zbyt duże)

standaryzacja – kryterium to oznacza, konieczność ujednolicenia zasad stosowania danego testu, instrukcja (opis) danego testu winna być na tyle szczegółowa, by nie pozostawić żadnych wątpliwości co do miejsca, sprzętu, sposobu oceny, liczby powtórzeń, stroju itp.

normalizacja

chłopiec

wiek 14 lat 2 miesiące,

wys. 168 cm,

suma 3 fałdów skórno tłuszczowych 2,3 cm

masa ciała 60,5 kg

wyniki prób

siła ciągu ręki i barku 53 kg

skok w dal z miejsca 199 cm

bieg na 1000 m 201 s

gibkość 51 cm

stukanie w krążki 6 s

czas reakcji prostej 0,19 s

próba równowagi 6,5 s

próba na aparacie krzyżowym 85 s

Wm = Wk + Wwys + Wmasy ciała3

a=Y-3,217∙x

a=60,5-3,217∙2,3

a=60,5-7,3991

a=53,1

Wm=(14,17+14,75+17,4)/3

Wm=15,4

T = xi-xs ∙ 10 + 50

T = x-xis ∙ 10 + 50 w przypadku prób gdzie najlepiej jest mieć czas jak najniższy

53-53,7 / 10,9 ∙10 + 50 = 59,4

50

236,3 – 201 / 22,5 ∙ + 50 = 65,7

51 – 55,3 / 5,9 ∙10 + 50 = 42,7

6,8 – 6 / 0,6 ∙10 + 50 = 63,3

201-190 / 22 ... = 55

6,5 – 9,6 / 4,4 ... = 43

72,2 – 85/9,6 ... = 36,7

podst. A przeczytać o teście Żaka

przeliczyć wyniki jeszcze jednej osoby

10 lat chł

wys. ciała 159,2

40 kg

suma fałd 2,8

próby

rozc. 40 kg

skok 180 cm

bieg na 1000 290 s

skłon 60 cm

stukanie 7,5 s

czas reakcji prostej 0,19 s

równow. 9 s

aparat krzyżowy 130 s

1. Regulacja ruchów

- proces kontroli programu ruchowego polegający na nadążnym porównywaniu wartości pożądanych i bieżących oraz ich modyfikowaniu adekwatnie do zmian warunków wewnętrznych i zewnętrznych związanych z wykonywaniem określonego ruchu dowolnego w przestrzeni i czasie; regulacja nierozerwalnie łączy się z pojęciem procesu sterowania ruchami

- proces organizacji ruchu oparty na systemie zamkniętych pierścieni (pętli) regulacyjnych (ang. closed loop) z generalną zasadą funkcjonowania sprzężeń zwrotnych; decydujące dla kontroli ruchu są informacje zwrotne z proprioreceptorów

1. Sterowanie ruchami

- proces powstawania i wdrażania do realizacji programu ruchowego; proces ten nierozerwalnie łączy się z pojęciem procesu regulacji ruchami i dotyczy ruchów dowolnych

- proces organizacji ruchu oparty na zasadzie otwartego łańcucha sterowania (ang. open loop), pozwalającego na realizację ruchu bez informacji zwrotnej

1. Sprzężenie zwrotne

- mechanizm, dzięki któremu informacje o stanie czynnościowym efektora (mięśnia) przekazywane są do ośrodków odpowiedzialnych za regulację danej czynności ruchowej

1. Program motoryczny

- prototyp planowanego ruchu wyrażony w czasie abstrakcyjnym, hipotetycznym „językiem” centralnym, którego cechy zwierają specyficzne charakterystyki planowanego ruchu (Bernstein 1947)

- osadzona w pamięci abstrakcyjna struktura utworzona w wyniku doświadczeń ruchowych; wzorzec, który określa ostateczny ruch konstrukt teoretyczny określający intencjonalną organizację ruchu, pozwalający włączyć gromadzone informacje i doświadczenia do procesu sterowania i regulacji czynności ruchowej

1. Teoria poziomów Bernsteina (1947)

Poziom A paleokinetycznych regulacji (jądro czerwienne i rdzeń) – regulacja tonusu mięśni, wibracje, segmentarna motoryka: np. utrzymanie postawy w staniu, kołowe ruchy odruchowe

Poziom B synergii mięśniowych i szablonów (wzgórze wzrokowe i gałka blada) – regulacja synergiami mięśniowymi i wypracowanie szablonów: np. lokomocja jako podkład (bieg z prowadzeniem piłki), koło-krążenie ramion

Poziom C pola przestrzennego (komórki piramidalne i ciało prążkowane) przemieszczenie ciała w przestrzeni: śledzenie zgodności przestrzennej ruchu oraz tworzenie syntezy przestrzeni (np. bieg, rzut, skok jako podstawowa czynność) obrysowanie koła, rysowanie koła.

Poziom D działania przedmiotowego (płat ciemieniowy i pole przedśrodkowe) – realizacja ruchów przedmiotami, ich znaczenie np. czynności produkcyjne, techniczno-taktyczne, manipulowanie przedmiotami; koło – szycie igłą.

Poziom E działania symbolicznego (wyższe ośrodki korowe) – regulacja ruchami symbolicznymi np. ruchy tancerza, aktora, pismo, koło jako symbol.

Z poziomu E i D idzie tylko ogólne polecenie wykonania ruchu

1. Reakcje odruchowe utrzymujące postawę

Można wśród nich wyróżnić zarówno reakcje zapewniające stałość przyjętej postawy i podtrzymujące prawidłowe położenie kończyn (tzw. reakcje statyczne) jak i reakcje, które umożliwiają przyjęcie właściwej postawy po nieprawidłowym ułożeniu (tzw. odruchy nastawcze lub prostujące). Poszczególne grupy reakcji mają charakter sprzężony i wzajemnie się uzupełniają, są elementem mechanizmu regulującego postawę ciała.