Antropomotoryka- nauka o ruchu człowieka dążąca do obiektywnego zbadania zjawiska we wszystkich jego przejawach w celu dostarczenia specjalistom różnych dziedzin wspólnego jednolitego poglądu na istotę ludzkiej motoryczności.

Środowisko- miejsce przebywania osobnika lub populacji przez dłuższy czas. Środowisko oddziaływuje na istoty ludzkie od poczęcia aż do śmierci a wpływ ten jest szczególnie znaczący w okresie dzieciństwa.

Jak się rozwijają predyspozycje i zdolności? Przebieg każdej cechy biologicznej musi być determinowany przez czynniki :

- endogenne (wewnętrzne, genetyczne) działają wtoku rozwoju człowieka z jednakową siłą. Wyróżniamy endogenne genetyczne czyli de terminatory rozwoju i e. paragenetyczne czyli stymulatory rozwoju.

- egzogenne (środowiskowe) przejawiają się z rożną intensywnością - np. klimat temp., wilgotność, ciśnienie i ruchy powietrza, radiacje, ukształtowanie terenu.

- modyfikatory kulturowe: wewnątrz rodzinne (wysokość zarobków, sposób podziału dóbr materialnych, poziom wykształcenia rodziców)zewnętrzne względem rodziny (ogólny poziom kultury społeczeństwa, wielkość i charakter środowiska społecznego system wartości.

- tryb życia- aktywność umysłowa i fizyczna , wypoczynek stres.

W badaniach antropomotorycznych Wolański zwracał uwagę na potrzebę wyróżnienia różnych płaszczyzn zachodzących w organizmie:

- właściwości organizmu: masa ciała, jego kształt, składniki ciała

-sprawność działania energetycznych i koordynacyjnych właściwości organizmu jako całości

-lokalne właściwości neuromięśniowe.

Poszukiwanie związków pomiędzy budowa ciała a motorycznością:

- wpływ wysokości i masy ciała na różne elementy sprawności

- motoryczność a zróżnicowanie : rasowe, serologicznym, bruzdami czerwieni wargowej.

Otłuszczenie a motoryczność:

- zwiększone otłuszczenie ciała może powodować choroby np. nerek, dróg moczowych, przemiany

materii, ukł. krążenia, rozrodczego, kostnego, uzębienia, nowotworów.

- zbyt niski poziom tkanki tłuszczowej: skłonność do zwiększonej wrażliwości, obniżenie podst.

zdolności motorycznych, w miarę zmniejszenia ciężaru ciała warunki biodynamiczne pogarszają się

tak znacznie iż przekraczają nawet pozytywny wpływ wynikający z dużo mniejszych strat energii

straconej na przeciwstawienie się siłom grawitacji

Wpływ dojrzewania na poziom motoryczności:

-rozwój motoryczny jest wprost zależny od procesów dojrzewania i rośnięcia

- wiek biologiczny różni się od kalendarzowego

Kształtowanie się motoryczności w procesie ontogenezy

1. Od ruchów ogólnych do specyficznych

2. Rozwój ruchów przebiega wg Prawa proksymadystalnego, cefalodystalnego

3. Od ruchów symetrycznych do asymetrycznych

4. Ruchy cykliczne później acykliczne

5. Rozwój motoryczny polega na wiązaniu czuciowej z ruchową

6. Opanowanie ruchów i ich późniejsza kontrola

7. Rozwój ruchowy ku uwewnętrznianiu

8. Rozwój ruchów wg zasady asocjacji i dysocjacji, syntezy i analizy

9. Rozwój motoryczny wspierany przez proprioreceptory i tango receptory

Rozwój motoryczny noworodka , niemowlęcia

1. odruch bezwarunkowy (wydzielanie śliny, oddychanie, zwężanie źrenic )

2. ruchy błędne- synkinezje, ruchy całym ciałem

3. początkowo luźno związana strefa zmysłowa ze strefą ruchową ulega zacieśnieniu pod wpływem powtarzających się sytuacji

4. wraz z ruchami chwytnymi rozwój lokomocji

5. rozwój czynności chwytnych

6. rozwój niemowlęcy kończy się nauczaniem chodzenia

Okres poniemowlęcy

1. rozwój uzdolnień motorycznych (1-3 formy biegu, podskoki, rzuty w procesie całego zmagania ze środowiskiem zew.

2. rozwój motoryki związany z opanowaniem mowy i przechodzeniem od myślenia kontrolno obrazowego do abstrakcyjnego

3. 2-3 rok życia praksja - ruchy celowe zgodne z przeznaczeniem przedmiotu

Okres przedszkolny

1. 5 rok życia - złoty okres motoryczny. harmonia proporcji morfologicznych oraz dojrzewania OUN -celowe płynne ruchy

2. fizjologicznie sprawne serce

3. harmonijny rozwój motoryki o charakterze zabawowo- sportowym, przyrost koordynacji

4. chłopcy wykazują lekka przewagę w rzutach 0-6 lat

5. trudności ruchów precyzyjnych np. zapinanie guzików, wiązanie butów

Okres młodszo szkolny

1. bogata forma prostych czynności

2. małe wyrobienie cech za wyjątkiem dużej gibkości, zwinności, szybkości

3. rozumienie treści ruchów, przejście formy zabawowej do ścisłej

4. wczesny okres szkolny- dynamiczny rozwój zdolności motorycznych

5. dymorfizm płciowy przewaga chłopców w szybkości, biegach , skokach, rzutach a dziewcząt w gibkości

Okres pokwitania i młodzieńczy

1. burzliwe zmiany w całym ustroju dojrzewania procesów pobudzania i hamowania zmiany w równowadze fizjologicznej, zmiany proporcji ciała

2. kształtowanie indywidualnego stylu motorycznego

3. słaby i płynny wzrost siły mięśni

4. stabilizacja poziomu szybkości u dziewczynek 13-18 lat u chłopców <18, może nastąpić poprawa wyników

5. wytrzymałość poprawa wyników u chłopców do 20 roku życia u dziewczynek do 13

6. indywidualna zmienność w doskonaleniu się kordynacji

7. pewne zakłócenia w zakresie motoryki : trudne ruchy acykliczne i kombinowane, ruchy dokładne i precyzyjne, przy nauczaniu się nowych ruchów

Pod koniec okresu młodzieńczego 20-24 rok życia. Wszystkie właściwości ruchowe rozwinięte, równowaga procesów pobudzania i hamowania.

Motoryczność w wieku dojrzałym

1. u ludzi trenujących widoczna ekonomia , celowość i refleksywność motoryczna

2. szczytowe wyniki - uruchomienie rezerw (najwyższy pułap wydolności tlenowej)

3. z upływem lat obniżenie poziomu motoryczności

4. silny dymorfizm motoryki kobiet płynność, elastyczność ruchu, rytm, gibkość , mężczyźni wytrzymałość i siła

Symetria i asymetria ruchów

Umiejętność i symetrycznego wykonania ćwiczenia zarówno podczas ogólnego jak i specjalnego przygotowania zawodników podnosi pozom mistrzostwa sportowego między innymi poprzez rozszerzenie umiejętności techniczno- taktycznych ( Starosta)

Asymetria- wpływa na efektywność zadań ruchowych . rodzaje:

1. funkcjonalna- przejawia się różną preferencją funkcjonalną narządów położonych po prawej i lewej stronie ciała. Wpływa to np. na wybór kończyny czy narządu do wykonywania pracy ( prawo leworęczność )

2. sensoryczna- przejawia się w różnych możliwościach narządów zmysłów prawej lewej strony ciała. Asymetrię sensoryczna i funkcjonalną w odniesieniu do preferencji oka w psychologii określa się lateralizacją

3. dynamiczna- przejawia się różnicą siły, stanem napięcia mięsni i zakresami ruchów w stawach i kończynach. Wynikające różnice między narządami i kończynami dotyczą czasu reakcji, siły mięśniowej, szybkości ruchów, poczucia równowagi, pamięci ruchowej

4. psychiczna- wyraża się nierównomiernym umiejscowieniem w półkulach mózgowych ośrodków organizacji procesów psychicznych

Lateralizacja (stronność) - zjawisko asymetrii funkcjonalnej. Przewaga jednej ręki nad drugą przy ruchowej koordynacji obydwu rąk pozwala na osiągnięcie wysokiego stopnia sprawności i ekonomii ruchów. Przewaga jednej strony ciała nad drugą wiąże się z dominacja jednej półkuli mózgowej. Nasila i ustala się ona stopniowo wraz z wiekiem o ogólnym rozwojem osobniczym.

Modele lateralizacji:

1. jednorodna

- lewostronna- do dominacja prawej półkuli, przewaga lewej ręki, nogi i oka

- prawo stronna- oznacza, że przeważa prawa strona ciała związane jest to z dominacją lewej półkuli mózgowej, ten model uznawany jest za charakterystyczny dla populacji ludzkiej

2. niejednorodna:

- nieustalona- ma miejsce w przypadku braku dominacji poszczególnych narządów ruchu i

zmysłu np. lewo oczność, oburęczność i prawo nożność

- skrzyżowana- przewaga czynnościowa narządów ruchu i zmysłów, dominujące narządy

znajdują się po obu stronach osi ciała, np. dziecko leworęczne, praworęczne, lewo nożne.

Symetria i asymetria ruchów w treningu- asymetria ruchów zdeterminowana jest genotypem i wynika z praw rządzących rozwojem osobniczym. Może pogłębiać się ze względu na specyfikę dyscypliny sportu, która ją wymusza np. w szermierce rzucie oszczepem. Dochodzi wtedy do tzw. Hipertrofii roboczej.

---