Diagnostyka resocjalizacyjna – jest dyscypliną naukową zajmującą się stawianiem trafnych i rzetelnych diagnoz na użytek wychowania resocjalizującego osób wadliwie przystosowanych społecznie.
Diagnoza – rozpoznanie stanu nieprzystosowania społecznego jednostki, jego opis, wyjaśnienie przyczynowe lub teologiczne oraz ocena z punktu widzenia istniejących standardów pedagogicznych. W pedagogice resocjalizacyjnej diagnozie przypisuje się nie tylko funkcje opisowo – wyjaśniające, ale także funkcje oceniające (ewaluacyjne).
Narzędzia stosowane w diagnozie winny być:
Trafne, czyli winny mierzyć to, co mają mierzyć (nieprzystosowanie społeczne)
Rzetelne, czyli winny dokładnie oraz obiektywnie mierzyć tj. powinny dawać ten sam wynik niezależnie od liczby pomiarów
Wystandaryzowane, czyli winny być jednakowo stosowane
Znormalizowane, czyli winny mieć przypisane odpowiednie tabele norm, pozwalające na porównanie indywidualnego wyniku z wynikami próby z populacji normalnej.
Techniki diagnostyczne pozwalające formułować diagnozy zaburzeń:
Arkusz Diagnostyczny
Arkusz Zachowania się Ucznia
Skala Zachowania Przystosowawczego dla Dzieci, Młodzieży i Dorosłych
Skala dojrzałości Społecznej
Skala Nieprzystosowania Społecznego.
Metodologia badań diagnostycznych:
Etap formułowania problemu (czy dana jednostka jest przystosowana społecznie, w jakim stopniu)
Etap formułowania hipotez (dotyczy związków między stwierdzonymi zaburzeniami)
Etap weryfikacji hipotez diagnostycznych (w celu sformułowania orzeczenia diagnostycznego)
Kryteria ogólne przy diagnozowaniu osób niedostosowanych społecznie wg Ostrowskiej
Wadliwa samokontrola emocjonalna i poznawcza
Brak odpowiedniego poziomu samoakceptacji
W stosunkach interpersonalnych przewaga przezywania emocjonalnego nad opracowaniem intelektualnym
Znaczne obniżenie poziomu odczuwania przeżyć i stanów innych ludzi, niski poziom empatii
Wrogi nie przyjazny obraz świata i otaczającej rzeczywistości
Nieodpowiedni do psychologicznej fazy rozwojowej stopień akceptacji w świecie
Stale intensywne subiektywne odczuwanie poczucia zagrożenia
Braki w zakresie umiejętności przewidywania skutków swego działania dla siebie i innych
Braki w zakresie antycypacji kary a nawet brak wrażliwości na kary stosowane przez otoczenie
Wysoki poziom podatności na sugestie i wpływy innych przy jednoczesnym niskim poziomie samokontroli
Wysoki poziom koncentracji na własnych przeżyciach, dążeniach, pragnieniach z jednoczesnym występowaniem postawy roszczeniowej wobec innych
Stale intensywne odczuwanie poczucia krzywdy a jednocześnie braki w zakresie oceny własnego postepowania
Niedostatki w zakresie formułowania i realizowania hierarchicznych i dalekich zadań życia i teraźniejszości
Przewaga natychmiastowych i krótkotrwałych reakcji nad złożonymi procesami podejmowania decyzji
Braki w zakresie postaw światopoglądowych przy jednoczesnym zaburzeniu w internalizacji norm moralnych i wartości ostatecznych
| Kategoria cech | Zachowania |
|---|---|
Osobowość: Psychopatologia |
~ Brak reakcji na krzywdę innych osób (wrażliwości) ~ Brak uczuć opiekuńczych, przywiązania, przyjaźni, wdzięczności ~ Brak zdolności do odczuwania żalu za popełnione czyny ~ Utrwalony negatywny stosunek do obowiązków i zadań ~ Skłonność do notorycznych kłamstw ~ Zachowania autoagresywne |
| Funkcjonowanie w szkole | ~ Wagarowanie ~ Konflikty z nauczycielami ~ Nie przestrzeganie wewnętrznych regulaminów szkoły ~ Negatywizm szkolny ~ Niepowodzenia szkolne |
| Funkcjonowanie w rodzinie | ~ Ucieczki z domu ~ Konflikty z rodzicami ~ Przebywanie poza domem w sposób niekontrolowany |
| Funkcjonowanie w grupie rówieśniczej | ~ Konflikty z rówieśnikami ~ Uczestnictwo w gangach, bandach ~ Uczestnictwo w bójkach |
| Zachowania patologiczne | ~ Włóczęgostwo ~ Picie alkoholu ~ Narkotyzowanie się ~ Prostytucja ~ Próby samobójcze ~ Niekonwencjonalne zachowania seksualne |
| Relacje z innymi ludźmi | ~ Bunt przeciwko autorytetom ~ Przemoc wobec innych ~ Agresja werbalna ~ Agresja niewerbalna |
| Zachowania naruszające normy społeczno – prawne | ~ Kradzieże ~ Przywłaszczanie mienia ~ Ujawniona przestępczość ~ Niszczenie mienia (wandalizm) |
Trzy etapy dla potrzeb wychowania resocjalizującego:
Diagnoza konstatująca fakty – obejmuje opis i wyjaśnienie w kategoriach przyczynowo – skutkowych lub celowościowych
Diagnoza ukierunkowująca (projektująca) – należy określić związek miedzy postulowanym stanem etapowym a finalnym określonym, jako skutek oraz zabiegami wychowawczymi, korekcyjnymi prowadzącymi do niego określanymi jako przyczyny.
Diagnoza weryfikująca – polega na sprawdzeniu obrazu diagnostycznego przez analizę logiczną, ocenę skuteczności działań praktycznych, zapobiegawczych, terapeutycznych, wychowawczych. Weryfikuje się skuteczność rozwiązań praktycznych oraz trafność samego rozwiązania.
Trzy typy diagnoz:
Dokładne (ekspertyzy)
Aksjologiczna – określenie idealnego wzorca organizacji, dziedziny zżycia społecznego, instytucji i powiązać to z podsystemami, ogoleni funkcjonowanie instytucji
Diagnostyczna – opis, wyjaśnienie przyczynowe, wytypowanie warunków działania, zakresu zmian. Możliwy jest po zaakceptowaniu ekspertyzy aksjologicznej.
Socjotechniczna – do sformułowania jej potrzebne są wyniki z ekspertyz diagnostycznej i socjotechnicznej.
Pedagogiczne techniki diagnostyczne:
Arkusz diagnostyczny
Arkusz zachowania się ucznia
Skala zachowania przystosowawcze do dla dzieci, młodzieży i dorosłych
Skala dojrzałości społecznej
Skala nieprzystosowania społecznego
STRUKTURA DIAGNOZY PEŁNEJ (WŁAŚCIWEJ):
Diagnoza klasyfikacyjna – jest wstępnym określeniem badanego stanu rzeczy, wymagającym dalszego uściślenia przez bardziej dokładny opis jednostkowych cech zjawiska, gatunku, ustalenie jego fazy rozwoju, a także podanie wyjaśnień przyczynowych i celościowych oraz określenie przewidywanego dalszego rozwoju.
Diagnoza genetyczna (kauzalna) – rozkłada zjawisko badawcze na proste składniki, szuka wyjaśnienia uwarunkowania przyczynowego spostrzeganych objawów na podstawie zebranych danych o wcześniejszych fazach owego zjawiska
Diagnoza znaczeniowa – posługuje się wyjaśnieniem teologicznym, uwzgledniającym czynniki samoregulujące organizmu, jego sil życiowych, tego, czy organizm jest wyczerpany choroba i wymaga wzmocnienia, czy tez jest zdrowy i ma siły, by przezwyciężyć jakąś drobna iniekcje
Diagnoza fazy – Ustalenie fazy aktualnej, w której dziecko się znajduje; określenie rozwoju psychicznego i fizycznego dziecka. W jakiej fazie rozwoju psychicznego dziecko się znajduje ze względu na zaburzenie, które często opóźnia daną fazę rozwoju, (czyli w stosunku do fazy, w której się powinien znajdować). Fazę tą określa norma ustalona przez daną naukę (np. przez psychologię)
Diagnoza prognostyczna – Przewidywanie, w jaki sposób będzie się dany przypadek dalej rozwijał (cały człowiek, nie tylko zaburzenie), aby potem zastosować odpowiednie działanie terapeutyczne.
Dwie główne funkcje diagnostyki resocjalizującej:
Opisowo - wyjaśniającą: poznanie stanu społecznego funkcjonowania jednostki i jej kontekstu społecznego
Oceniającą: ocena z punktu widzenia odległości stanu funkcjonowania społecznego jednostki od zakładanego ideału pedagogicznego.
Trzy modele diagnozy resocjalizacyjnej:
Model diagnozy behawioralnej - w modelu tym przedmiotem rozpoznania diagnostycznego są zachowania odchylające się od normy w sensie statystycznym, tj. niemieszczące się w granicach jednego odchylenia standardowego.
Przedmiotem są zachowania odchylające się od normy nie tylko ze względu na swą częstotliwość czy nasilenie, ale także ze względu na ich sprzeczność z obowiązującymi w danym systemie społecznym standardami społeczno - kulturowymi.
Zakres tej diagnozy jest ściśle ograniczony do badania związków po między uprzednimi obserwowanymi przez diagnostę bodźcami działającymi na jednostkę, a jej antyspołecznymi reakcjami.
Celem jest odkrywanie czynników wywierających wpływ na zmianę zachowania jednostki.
W modelu tym zakłada się, iż istota nieprzystosowania społecznego są zachowania, a resocjalizacja polega tylko i wyłącznie na modyfikacji tych zachowań zgodnie z prawami teorii uczenia się
Model diagnozy interakcyjnej - w modelu tym przedmiotem rozpoznania diagnostycznego jest rodzaj i jakość stosunków interpersonalnych, jakie jednostka utrzymuje z rodzicami, wychowawcami, kolegami oraz jej psychospołeczny rozwój.
Model ten nawiązuje do psychologicznych koncepcji psychospołecznego rozwoju jednostki, w których zahamowania rozwoju traktowane są, jako przejawy zaburzeń regulacji neurofizjologicznej lub psychologicznej jednostki w danym otoczeniu społecznym.
Celem tej diagnozy jest identyfikacja oraz wyjaśnienie znaczenia poszczególnych dysfunkcji w adaptacji społecznej jednostki i jej zaburzeniach, by w następstwie dokonanego rozpoznania móc zaproponować trafne metody oddziaływania wychowawczego i terapeutycznego.
Model diagnozy interdyscyplinarnej – przedmiotem rozpoznania są nie tylko zachowania, ale przede wszystkim mechanizmy regulacji psychologicznej i społecznej prowadzące do zaburzeń w społecznym przystosowaniu jednostki.
Nieprzystosowanie społeczne ujmowane jest, jako antagonizm destruktywny przejawiający się w sferze postaw i ról społecznych jednostki, ujawniający się w warunkach wysokiego skumulowania niekorzystnych czynników biopsychicznych i socjokulturowych utrudniających jej normalny, psychospołeczny rozwój.
Celem tej diagnozy jest identyfikacja postaw antyspołecznych, określenie sposobu ich integracji oraz wewnętrznej regulacji, identyfikacja wadliwych ról społecznych, w jakie wchodzi badana jednostka, stwierdzenie poziomu internalizacji przepisów tych ról, wskazanie hipotetycznych czynników biopsychicznych oraz socjokulturowych związanych ze statusem rodziny, pozycją ekonomiczno-materialną oraz uczestnictwem w życiu kulturalnym.
Model ten nazywamy interdyscyplinarnym, gdyż w zbieraniu podstawowych danych zaangażowane są metody i techniki badawcze pochodzące z terenu rozmaitych monodyscyplin.
Diagnoza dla potrzeb wychowania resocjalizującego przebiega w trzech zasadniczych etapach: od diagnozy konstatującej fakty, poprzez diagnozę ukierunkowującą do diagnozy weryfikującej.
Aksjologia- teoria wartości albo nauka o wartościach
Aksjologia pedagogiczna – wyodrębniony dział refleksji nad wartościami w aspekcie ich znaczenia i roli dla procesu wychowania
Przedmiotem diagnozy resocjalizacyjnej są wszelkie negatywne lub nieadekwatne reakcje jednostek na wymogi i nakazy wynikające z przypisanych im ról społecznych. W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że przedmiotem diagnozy dla potrzeb wychowania resocjalizacyjnego jest nieprzystosowanie społeczne.
Demoralizacja – Odrzucanie oraz negowanie przyjętych wartości, norm, zasad etyki, praw życia zbiorowego i indywidualnego. Łamanie przyjętych norm prowadzić może do przekroczenia zasad zapisanych w przepisach prawa, np. gwałt popełniony pod wpływem pornografii.
Neurotyczność – w psychologii oznacza cechę osobowości polegającą na silnym niezrównoważeniu emocjonalnym o charakterze nerwicowym, niskiej odporności na stres, skłonności do popadania w stany lękowe.
Neurotyczność składa się z następujących cech:
Lęk
Przygnębienie
Poczucie winy
Niska samoocena
Napięcie
Modele zdrowej osobowości:
Model osobowości dojrzałej G. Allporta
Poczucie rozszerzenia się własnego ja
Cieple stosunki z innymi ludźmi
Poczucie bezpieczeństwa emocjonalnego (poczucie własnej wartości i przynależności emocjonalnej)
Realistyczna percepcja siebie i innych niezniekształcona wpływem mechanizmów obronnych
Przezywanie i osiąganie sukcesów zgodnie z własnymi uzdolnieniami
Posiadanie zintegrowanej filozofii
Model osobowości samorealizującej się A. Maslowa
Obiektywna percepcja rzeczywistości
Akceptacja przyrody, innych ludzi i samego siebie
Spontaniczność, prostota i naturalność
Koncentracja na problemach obiektów (spoza ja)
Potrzeba prywatności i niezależności
Autonomiczne funkcjonowania
Utrwalone poczucie świeżości wrażeń
Doświadczanie przeżyć szczytowych
Zainteresowanie i zachowania prospołeczne
Silne więzi interpersonalne
Tolerancja, etyczność
Niezłośliwe poczucie humoru
Postawa twórcza i kreatywność
Odporność na akulturację
Model osobowości Cz. Czapówa
Zdolność do analitycznego, pośredniego opartego na pojęciach formalnych poszczegania świata i intelektualnego opracowania dokonanych spostrzeżeń
Zdolność do współodczuwania (symonii, empatii) i odczuwania perspektywy innego człowieka
Zdolność do zachowań prospołecznych i altruistycznych oraz przyjmowania postawy dobra wspólnego
Zdolność do refleksyjnego działania podlegającego świadomej kontroli
Aktywna postawa wobec siebie i życia
Zdolność do zachowań proaktywnych (wyprzedzających) wyrażających się w inicjatywie
Racjonalna i wewnętrzna kontrola własnego postepowania
Zdolność do prospołecznej autonomii (respektowania interesów własnych i interesów innych osób)
Integracja wewnętrzna na wysokim poziomie
| Osobowość dojrzała | Osobowość niedojrzała - nieprzystosowana |
|---|---|
| KRYTERIA PSYCHOLOGICZNE | |
| Złożone formy wyrażania emocji | Proste formy wyrażania emocji |
| Zdolność do modulowania reakcji emocjonalnych | Niezdolność do modulowania reakcji emocjonalnych (reaktywność i nieadekwatność) |
| Umiarkowana i zróżnicowana ekspresja emocji | Silna i słabo zróżnicowana ekspresja emocjonalna |
| Umiejętność odraczania zaspokajania potrzeb | Niezdolność do odraczania zaspokajania potrzeb |
| Brak postawy roszczeniowo żądaniowej wobec otoczenia społecznego | Postawa roszczeń i żądań wytaczanych wobec otoczenia społecznego |
| Znaczna wytrwałość w darzeniu do celów długotrwałych - zdolność do odraczania gratyfikacji | Brak wytrwałości w dążeniu do długotrwałych celów – niezdolność do odraczania gratyfikacji |
| Koncentracja na przyszłości i teraźniejszości | Koncentracja na teraźniejszości |
| Adekwatna percepcja rzeczywistości niezniekształconej na skutek doraźnych emocji | Nieadekwatna percepcja rzeczywistości na skutek oddziaływania doraźnych emocji |
| Trwałość i silne więzi uczuciowe z innymi ludźmi | Nietrwałość i słabe więzi uczuciowe z innymi ludźmi |
| Wysoki poziom rozwoju struktur poznawczych, które kontrolują struktury popędowo emocjonalne | Niski poziom rozwoju struktur poznawczych, przewaga struktur popędowo emocjonalnych nad poznawczymi |
| Adekwatna samokontrola emocjonalna | Brak samokontroli emocjonalnej |
| EMPIRYCZNE WSKAŹNIKI | |
| Wysokie wartościowanie stosunków z innymi ludźmi | Ambiwalencja w wartościowaniu dobrych stosunków z innymi ludźmi |
| Motywacja prospołeczna – kierowanie się dobrem innych w podejmowanych działaniach | Motywacja egocentryczna – podejmowanie działań jedynie na własne dobro |
| Silna potrzeba afiliacji w sposób adekwatny realizowana w grupach pozytywnych społecznie | Silna potrzeba afiliacji zaspokajana w kontaktach z grupami alternatywnymi, opozycyjnymi |
| Pozytywny stosunek do rówieśników z grup społecznie pozytywnych, z którymi podziela się uznawane wspólnie normy i wartości | Negatywny stosunek do rówieśników z grup społecznie pozytywnych ze względu na rozniecę w uznawanych normach i wartościach |
| Odnoszenie sukcesów szkolnych ze względu na pozytywny stosunek do nauki szkolnej | Większe nasilenie niepowodzeń szkolnych ze względu na negatywny stosunek do nauki szkolnej |
| Poziom motywacji i zdolności nie różnicuje osób przystosowanych i nieprzystosowanych | Poziom zdolności i motywacji do nauki szkolnej podobny jak u jednostek przystosowanych społecznie |
| Wyższa aktywność na zajęciach w szkole, której towarzyszy zaangażowanie swoich zainteresowań poza środowiskiem szkolnym | Mniejsza aktywność na zajęciach w szkole przy większym zaangażowaniu w różne działania poza szkołą niekoniecznie pozytywne |
| Wysoki poziom dojrzałości emocjonalnej, co skutkuje dominacja pozytywnych emocji | Niski poziom dojrzałości emocjonalnej, co wyznacza dominacje negatywnych emocji (lęk, wrogość) |
| Adekwatna samokontrola | Nieadekwatna samokontrola |
| Sposób reagowania na bodźce z zewnątrz jest odpowiedni i adekwatny do siły i charakteru bodźca | Sposób reagowania na zewnętrzne bodźce jest nieadekwatny do ich siły i charakteru (nadwrażliwość) |
| Adekwatny do własnej charakterystyki poziom samoakceptacji i poczucia własnej wartości | Niski lub obniżony poziom samoakceptacji i niskie poczucie własnej wartości |
| Wysoki i adekwatny poziom poczucia kontroli nad otoczeniem i poczucia sprawstwa | Niski lub bardzo niski poziom poczucia kontroli nad otoczeniem i poczucia sprawstwa |
| Zdolność do nawiązywania kontaktów interpersonalnych z komponentą ciepła emocjonalnego | Brak zdolności do nawiązywania kontaktów interpersonalnych charakteryzujących się ciepłem emocjonalnym |
Pomiar nieprzystosowania społecznego:
Przyjęcie określonej definicji niedostosowania społecznego na podstawie założeń teoretycznych
Określenie wskaźników empirycznych, definicyjnych i inferencyjnych
Konstrukcja narzędzia pomiaru na podstawie przyjętych założeń teoretycznych
Sprawdzenie kryteriów poprawności metodologicznej, narzędzia pomiaru (standaryzacja obiektywna, rzetelna)
Przyjęcie i określenie norm psychometrycznych kwalifikujących i selekcjonujących
| MODEL DIAGNOZY RESOCJALIZACYJNEJ |
|---|
| Diagnoza stanu (diagnoza wstępna) |
| Wyjściowa sytuacja wychowawcza |
| Diagnoza zewnętrzna środowiska |
Obszary diagnozy:
|
| Źródła – przyczyny i mechanizmy niedostosowania społecznego |
|---|
| SYMPTOMY |
|
AUTOPORTRET STEINA:
Instrukcja
Każdy człowiek na określonym etapie życia ma wiele różnorodnych potrzeb i oczekiwań wobec życia i pracy. Nie zawsze je do końca uświadamia i zastanawia się nad nimi.
Kwestionariusz zawiera krótki opis różnych skłonności, potrzeb, oczekiwań, dążeń i upodobań. Zadaniem Pana/Pani jest stwierdzenie, w jakim stopniu są one dla Pana/Pani charakterystyczne.
7 - doskonale mnie określa
6 - dobrze mnie określa
5 - raczej jestem taki
4 - trudno mi się zdecydować
3 - raczej talki nie jesteś
2 - wyraźnie mnie nie dotyczy
1 - ani trochę nie odnosi się do mnie
Opisy różnych potrzeb i skłonności
Dokonuję trudnych rzeczy. Usiłuję pokonywać przeszkody i realizować ambitne cele. Chętnie współzawodniczę z innymi. Jestem ambitny(a) i dążę do czegoś.
Lubię tworzyć coś nowego, chciałbym być twórczy i oryginalny w pracy. Cieszy mnie wymyślanie nowych metod pracy i współpracy z ludźmi oraz pięknych, wartościowych rzeczy.
Unikam sytuacji, w których mógłbym być źle oceniany lub w których mógłbym stracić ludzką sympatią. Jestem lękliwy(a) i zahamowany(a), boję się, aby kogoś nie urazić. Martwię się tym, co o mnie sądzą inni ludzie.
Unikam bólu, zranienie się i choroby. Trzymam się z dala od niebezpiecznych sytuacji. Jestem ostrożny(a) i wolę omijać sytuacje, w których mogłoby mi się stać.
Chętnie zdobywam coś na własność. Lubię zarabiać pieniądze. Jestem oszczędny(a), unikam niepotrzebnych wydatków, dawania i pożyczania. Lubię robić zapasy.
Unikam sytuacji, które mogą być dla mnie upokarzające. Boję się niepowodzeń. W sytuacji niepowodzeń ogarnia mnie zakłopotanie i zdenerwowanie. Czuję się wtedy zawstydzony(a) i upokorzony(a).
Lubię być z ludźmi i współpracować z nimi. Staram się być dla nich miły(a) i pozyskiwać ich sympatię. Lubię towarzystwo przyjaciół i jestem wobec nich lojalny. Lubię ludzi i mam do nich zaufanie.
Podziwiam i popieram ludzi, którzy nade mną górują. Bez sprzeciwu podporządkowuję się woli swoich zwierzchników.
Jestem życzliwy(a). Lubię pomagać potrzebującym pomocy. Jestem skłonny(a) popierać, bronić i pocieszać innych. Unikam robienia innym przykrości.
Lubię robić porządek. Jest dla mnie rzeczą bardzo ważną być schludnym, czystym, porządnym i ścisłym. Lubię wprowadzać ład i coś organizować.
Robię wiele rzeczy dla przyjemności i bez określonego celu. Lubię się bawić i odprężać, śmiać się i żartować. Jestem beztroski(a), lekkomyślny(a) i wesoły(a).
Poszukuję wrażeń zmysłowych i rozkoszuję się nimi. Uważam je za piękne i przyjemne. Doznaję i lubię przeżycia estetyczne.
Nie toleruję przymusu i ograniczenia. Nie podejmuję żadnych zajęć, w których inni usiłują mną rządzić. Jestem niezależny(a) i zwykle robię to co chcę i lubię.
Lubię samotność i odosobnienie. Jestem bardzo krytyczny(a) i wybredny(a) w doborze przyjaciół. Staram się być z dala od ludzi, których nie lubię.
Lubię być chwalony(a) i nagradzany(a). Zależy mi na uznaniu, zaszczytach i wyróżnieniach. Sprawia mi przyjemność, gdy ludzie wiedzą o moich osiągnięciach.
Panuję nad otoczeniem. Mam wpływ na innych. Jestem mocny, władczy, kategoryczny. Jestem pewny w stosunkach z innymi.
Jeśli mi się coś nie udaje, próbuję jeszcze raz. Skutecznie przezwyciężam swoje słabe strony. Robię pewne rzeczy, aby udowodnić sobie, ze je potrafię zrobić. Jestem zdecydowany(a). Mam dużo szacunku dla samego(j) siebie.
Nazwy badanych potrzeb
potrzeba osiągnięć
potrzeba tworzenia
potrzeba bezpieczeństwa (społecznego)
potrzeba bezpieczeństwa (fizycznego)
potrzeba nabywania (rzeczy, środków finansowych)
potrzeba bezpieczeństwa (ochrona godności osobistej)
potrzeba afiliacji (kontaktu z ludźmi)
potrzeba uległości
potrzeba opiekowania się (otaczanie opieką innych)
potrzeba porządku
potrzeba zabawy
potrzeba doznawania pozytywnych wrażeń zmysłowych
potrzeba autonomii (niezależności)
potrzeba izolacji (odrzucenia)
potrzeba uznania (społecznego)
potrzeba dominacji
potrzeba kompensacji
Interpretacja odpowiedzi
Najbardziej diagnostyczną odpowiedzią odnoszącą się do określonej potrzeby jest zakreślenie wartości liczbowej 7. Oznacza to w praktyce, że ten rodzaj potrzeby występuje w najwyższym natężeniu. Na mniejsze natężenie potrzeby wskazują wartości 6 i 5.
Wartości liczbowe 4, 3, 2, 1 wskazują, że potrzeba określona tą wartością występuje w nieznanym stopniu lub w ogóle nie występuje.
HENRY MURRAY. POTRZEBY PSYCHICZNE
Potrzeby psychiczne
jawne – przejawiają się w jawnym, zewnętrznym zachowaniu osoby. W relacjach werbalnych, motorycznych i emocjonalnych. Można je zaobserwować w życiu codziennym, czyli codziennym zachowywaniu się danej osoby.
ukryte – to te, które są z różnych względów otamowywane np. przez rodziców, szkołę, naciski społeczne, nakazy i zakazy, wymagania, stłumione, wyparte, a które dążą do ekspresji. Wywierają one wpływ na zachowanie człowieka, w sposób zakamuflowany. Przejawiają się w wyobraźni, w marzeniach na jawie, w snach, zabawie, twórczości artystycznej, planach i pragnieniach czegoś, czego się nie realizuje oraz w spontanicznych reakcjach, kiedy osoba się nie kontroluje, jest pobudzona, zmęczona, kiedy działają na jej percepcję odpowiednie bodźce.
Cechy potrzeb:
Potrzeba to:
specyficzna tendencja aktywności jednostki
typowy zespół reakcji motorycznych, werbalnych, autonomicznych i wyobrażeniowych
specyficzny kierunek uwagi i zainteresowań
specyficzne emocje
specyficzne reakcje
Typy potrzeb:
wyróżnił 27 potrzeb psychicznych:
potrzebę bezpieczeństwa, jako tendencję do unikania psychicznego urazu
ze strony innych
we własnych oczach
potrzebę poniżania się
potrzebę wyczynu
potrzebę stowarzyszenia się, afiliacji
potrzebę agresywności
potrzebę autonomii
potrzebę kompensacji
potrzebę uległości
potrzebę usprawiedliwiania się
potrzebę dominowania
potrzebę uzewnętrzniania swojej osobowości i ekshibicjonizmu
potrzebę żywienia i opiekowania się
potrzebę porządku
potrzebę zabawy
potrzebę odrzucania i izolacji
potrzebę przyjemnych doznań zmysłowych
potrzebę seksualną
potrzebę doznawania opieki i oparcia
potrzebę rozumienia
potrzebę nabywania
potrzebę poznawczą
potrzebę tworzenia
potrzebę informowania innych
potrzebę doznawania aprobaty i uznania ze strony innych
potrzebę zatrzymywania
Murray nie uważał, że jest to zamknięta, wyczerpana lista potrzeb jednostki. Każda jednostka według niego charakteryzuje się również potrzebami indywidualnymi, niepowtarzalnymi. Jest to typowe dla podejścia idiograficznego w psychologii, którego zwolennikiem był Murray.
Rodzaje lęku wg Freuda:
Lęk realny – przykre emocjonalne przeżycie, spowodowane percepcja jakiegoś niebezpieczeństwa, grożącego z zewnątrz.
Lęk neurotyczny – przykra reakcja emocjonalna, wyzwolona przez percepcję niebezpieczeństwa ze strony własnych instynktów i popędów jednostki. Stan lękliwego oczekiwania, że stanie się coś złego, że zagraża jakieś nieokreślone niebezpieczeństwo
Lęk moralny – przykre emocjonalne przeżycie, które określa się jako poczucie winy lub wstyd za swoje zachowanie. Nieustannie usprawiedliwia się, gwałtownie i przesadnie oskarża się przed sobą i innymi.
Obrona przed lękiem:
Racjonalizacja – jednostka tłumaczy sobie względnie logiczne i racjonalne powody, tłumaczące w jej oczach lęk o sobie lub jakieś drogie jej rzeczy lub osoby
Zaprzeczenie istnienia dręczących lęków – powoduje reakcje organizmu takie jak np. dreszcze, pocenie się, przyspieszony rytm serca, duszności, wymioty itd.
Narkotyzowanie – zażywanie jakiegoś narkotyku, który chwilowo oszałamia i zmniejsza reakcje lękowe np. picie alkoholu
Unikanie – wszystkich sytuacji, myśli, uczuć wywołujących napięcia lękowe
Reakcje lękowe organizmu:
Wzrost ciśnienia i krwi
Wzrost częstości bicia serca
Wzrost częstości oddychania
Obniżenie elektryczne oporności skóry
Wzrost bieżącej przemiany materii
Obniżenie alkaliczności śliny (suchość)
Zmniejszenie stężenia moczu
Reakcje lękowe organizmu u neurotyków:
Niespokojny, nerwowy
Czuje się osamotniony
Chciałby rzucić wszystko, co go otacza i przenieść się gdzieś
Zachowuje się głupio, robi i mówi głupstwa
Czuje się przygnębiony
Wykonuje nerwowe ruchy
Przezywa głupie bezpodstawne lęki
Jest nastawiony fatalistycznie
Nie ma do siebie zaufania
Wali mu mocno serce
Marzy na jawie
Czuje się napięty, jakby miał się rozpłakać
Szybkie tętno
Zimne dreszcze
Zmienne nastroje
Krańcowe uczucia
Łatwo się męczy
Reakcje lękowe organizmu u żołnierzy:
Gwałtowne bicie serca
Uczucie opadniętego żołądka
Drżenie całego ciała
Zimne poty
Uczucie zesztywnienia
Wymioty
Samoczynna biegunka, samoczynne moczenie się
Średnia - x
Odchylenie od średniej – x-x
Odchylenie standardowe – S
Miara rozproszenia wyników wokół średniej rozkładu
Poziom zainteresowań kulturalnych wyrażonych w punktach 92 uczniów od klas 5-8
Obrazuje tabela w oparciu o te dane obliczyć odchylenie standardowe
| Lp | Poziom | Osoby |
|---|---|---|
| 1 | 5-8 | 7 |
| 2 | 8-11 | 15 |
| 3 | 11-14 | 28 |
| 4 | 14-17 | 20 |
| 5 | 17-20 | 14 |
| 6 | 20-23 | 8 |
Korelacje
Miedzy dwoma zmiennymi nie ma zwiazkow 0
Zmiany w tendencjach przeciwne jedna rosnie druga maleje
Tabela Gilforda
0-0,2 współczynnik bardzo slaby
0,2 – 0,4 korelacja niska
0,4-0,6 korelacja umiarkowana
0,6-0,9 korelacja wysoka
0,9 – 1 korelacja bardzo wysoka
Nie bierzemy pod uwagę korelacji poniżej 0,5
Współczynnik Kendala:
| a | b |
|---|---|
| c | d |
$\frac{ad - bc}{ad + bc}$
Badano zainteresowania sportem studentów w 2 równolicznych grupach. Razem przebadano 100 osób. W grupie kobiet na 50 badanych tylko 12 czynnie uprawiało jakąś dyscyplinę sportową w grupie mężczyzn na 50 badanych 37 uprawiało sport. Ocen czy zainteresowania sportem ma związek z płcią.
| 12 | 38 |
|---|---|
| 37 | 13 |
$$\frac{12*13 - 38*37}{12*13 + 38*37} = \frac{- 1250}{1562} = \ - 0,80$$
Pomiar – przyporządkowanie wartości liczbowych określonemu obiektowi wg jasno określonej zasady. Najprostszym zabiegiem pomiaru jest zliczanie. Zliczanie jest typowe w badaniach sondażowych.
Pomiar długości
Pomiar poziomu agresji
Zmienne jakościowe
Klasyfikacja
Brane pod uwagę kryteria są rozłożne (każdy element da się przyporządkować do jednej klasy np. kobieta – mężczyzna, ekstrawertyk – introwertyk)
Podział binarny
Palący – niepalący
Skala nominalna
Dostosowani – niedostosowani
Pomiar za pomocą skali porządkowej, rangowej
Porządkowanie obiektów ze względu na nasilenie jakiejś cechy
Przechodniość
X>Y>Z X>Z
Spójność
X>Y
Y<X
| Imię | IQ | Ranga |
|---|---|---|
| Janek | 128 | 4 |
| Krysia | 131 | 3 |
| Zbyszek | 143 | 1 |
| Basia | 137 | 2 |
| Ania | 121 | 5 |
| Osoby |
|---|
| 1 |
| 2 |
| Ranga |
| 1 |
Efekt Rosenthala – przeprowadził prosty eksperyment na grupie studentów i szczurów. Naukowcy losowo podzielili studentów na dwie grupy. Jednej grupie przydzielili szczury inteligentne, co w tym przypadku oznaczało, że lepiej zapamiętują drogę w labiryncie. Zaś druga grupa studentów otrzymała szczury z hodowli o mniejszych zdolnościach zapamiętywania. Zadaniem studentów było nauczenie szczurów odnajdywania właściwej drogi wiodącej przez labirynt.
Taką wersje poznali studenci. Prawda było nieco inna.
Obie grupy studentów otrzymały szczury z jednej hodowli wybierane losowo. Nie było żadnych podstaw by kategoryzować szczury jedne, jako lepsze, a drugie, jako gorsze. Okazało się jednak, że studenci doszli do innych wniosków. Ci, którzy opiekowali się szczurami inteligentnymi oceniali ich zdolności zdecydowanie lepiej niż grupa studentów, która uważała, że ich szczury nie należą do najlepszych.
Powyższy eksperyment nazwano efektem Rosenthala, czyli tendencja do uzgadniania tego, co się widzi z własnymi przekonaniami.
Kanony Milla – schematy wnioskowania indukcyjnego. Zgodnie z intencją autora, kanony miały pomóc w rozwiązaniu problemu indukcji. Pozwalają ustalić związki przyczynowe między występowaniem zjawisk różnego rodzaju.
kanon jednej zgodności - dotyczy związków pomiędzy przyczyną a skutkiem danego zjawiska;
kanon jednej różnicy - ma miejsce wtedy, kiedy możemy wskazać warunki niezbędne do zaistnienia danej sytuacji;
kanon zmian towarzyszących - możemy zastosować wówczas, kiedy zaobserwujemy zmiany w natężeniu zjawiska w zależności od sytuacji towarzyszących;
kanon zgodności i różnicy;
kanon reszty.
| ŹRÓDŁO STANDARDÓW KULTURY |
|---|
| Kultura dominująca (oficjalna) – formalne środowisko wychowawcze |
|
| PRZEKAZ KULTURY OFICJALNEJ |
| Mechanizmy transmisji kulturowej |
sposób reagowania na sankcje społeczne (kary i nagrody) |
| STYLE ŻYCIA |
| Nieproduktywny |
|