Anna Maria Mikulska
Wydział Humanistyczny
Kulturoznastwo i nowe media
I rok
Współczesne społeczeństwo wymaga od człowieka bardzo wiele. Zawrotny rozwój techniki wymaga od nas większych umiejętności. Znajomość jednego języka obcego często już nie wystarcza, musimy też wykazywać się ogromną wiedzą i kwalifikacjami. Najważniejszą receptą naszego sukcesu jest, więc nauka. Z racji tego, że żąda się od nas tak wiele pierwsze, co musimy zrobić to „nauczyć się uczyć”. Nie jest to jednak proste. Każdy człowiek jest indywidualnością, każdy z nas reprezentuje inną osobowość i umiejętność przyswajania wiedzy. Tym, co nas łączy, jest nasz potencjał intelektualny. Jako homo sapiens-sapiens jesteśmy wyposażeni w jeden z najdoskonalszych tworów natury- ludzki mózg. Umiejętne wykorzystanie jego właściwości w przyswajaniu wiedzy, jest gwarancją naszego sukcesu zawodowego i osobistego. Aby jednak to zrobić, musimy poznać nas samych i wiedzieć, jaki styl uczenia jest dla nas najlepszy. Celem tej pracy jest, więc porównanie jednostkowego stylu uczenia się i jego krytyczna ocena w stosunku to współczesnych teorii poświęconych temu tematowi. Dokładna analiza najistotniejszych cech efektywnej nauki i ich faktyczne wykorzystanie przez moją osobę, ma za zadanie ukazać typowe błędy współczesnych uczniów i studentów. Zdanie sobie sprawy z naszych złych nawyków, jest pierwszym krokiem na drodze do efektywnej nauki i samodoskonalenia.
Istnieje wiele sposobów nauki, w rzeczywistości, każdy z nas ma swój własny. Nie wszystkie są jednak właściwe lub efektywne. Współczesne teorie uczenia się, dzięki analizie pracy naszego mózgu dają nam, więc cenne wskazówki, jak powinniśmy się z nim obchodzić.
Mózg ludzki jest najdoskonalej zorganizowaną strukturą we wszechświecie i działa na pewnych zasadach. Każda z jego półkul odpowiada za różne czynności. W zależności od tego, czy człowiek jest prawo, czy leworęczny, półkula przeciwna (na przykład dla praworęcznego lewa półkula) to tzw. „półkula logiczna”. Druga odpowiada tzw. „kreatywna” za intuicje i wyobrażenia. W starym typie uczenia, częściej wykorzystuje się tylko półkulę logiczną, co powoduje słabą efektywność naszej pracy. Neurony (komórki nerwowe) i ich połączenia odpowiadają za naukę kolejnych czynności. W trakcie używania obydwu półkul wytwarzają się nowe ścieżki neuronowe, które ułatwiają zapamiętanie materiału. W prawidłowym procesie nauki ważne jest, by półkule współdziałały ze sobą w harmonii. To gwarancja utworzenia nowych połączeń neuronowych pomiędzy nimi.
Najważniejszym sposobem wykorzystania tej właściwości mózgu jest nauka wszystkimi zmysłami. Jeżeli nasza nauka polega wyłącznie na czytaniu, angażujemy tylko jedną z półkul- nasza praca jest, więc mało efektowna. Gdy oprócz tego skorzystamy w tym samym czasie z kilku różnych zmysłów, ta sama informacja, zostaje zapisana w kilku różnych miejscach mózgu i wytwarza się sieć połączeń między półkulami. Doskonałym sposobem nauki jest, więc nauka przy tle muzycznym, która angażuje zarówno zmysł wzroku (i tym samym półkulę logiczną- analizujemy treść informacji) jak i zmysł słuchu (pobudzamy do działania półkulę kreatywną, która jest odpowiedzialna między innymi za rytm).
Budowę mózgu możemy także podzielić ze względu na jego części takie jak na przykład móżdżek, kora mózgowa czy układ limbiczny. W ostatniej z wymienionych- układzie limbicznym- znajdują się dwa bardzo istotne dla nowych teorii uczenia się ośrodki- ośrodek emocji i pamięci długotrwałej. Wiadomym jest, że chwile silnie nacechowane emocjonalnie pozostają w naszej pamięci na bardzo długi okres czasu, czasem na całe życie. Możemy to wykorzystać także w nauce. Pozytywne nastawienie, buduje naszą motywację do nauki, sprawia, że jest ona przyjemniejsza. Czerpanie przyjemności z nauki sprawia z kolei, że jesteśmy radośni, szczęśliwsi, uruchamiamy, więc nasz ośrodek emocjonalny, a następnie pamięć długoterminową. Dzięki pozytywnemu nastawieniu i zaangażowaniu w proces nauki nowe informacje zapamiętujemy na dłużej.
Nasz mózg emituje delikatne impulsy elektryczne zwane falami mózgowymi. Fale te, w zależności od częstotliwości przyjmują różne typy: alfa, beta, teta i delta. W klasycznym sposobie uczenia, wykorzystywane są fale beta- nie są one jednak skuteczne, pomagają w czasie codziennej aktywności powodując jednocześnie zmęczenie mózgu.
W nowych teoriach uczenia się najistotniejszą rolę odgrywają fale alfa. Mózg emituje te fale w czasie relaksacji, dobrego samopoczucia i wtedy też może przyjąć najwięcej informacji. Odpoczywamy i uczymy się jednocześnie. Aby osiągnąć ten stan, przed rozpoczęciem nauki zalecane są odprężające ćwiczenia fizyczne, słuchanie spokojnej muzyki, głębokie oddychanie, wyobrażanie sobie przyjemnych rzeczy- jednym słowem wszystko, co wprowadza nas w stan relaksacji. Przechodząc w stan alfa stajemy się rozluźnieni, odpoczywamy.
Należy tu wspomnieć, że odpoczynek jest bardzo istotny w procesie nauki. Zwykła dziesięciominutowa przerwa, polegająca na odprężeniu się, sprawia, że nasz mózg odpoczywa i ma czas na utrwalenie nowych informacji, by po tej chwili być znowu gotowym do działania. Udowodniono nawet, że najlepiej zapamiętujemy to, czego uczyliśmy się tuż przed odpoczynkiem.
Stres może być dla nas mobilizującym czynnikiem, jednakże w zbyt dużych ilościach upośledza nasz mózg i ma destrukcyjny charakter. Aby tego uniknąć, powinniśmy rozplanować naszą naukę w dłuższym czasie, a nie zostawiać wszystko na ostatnią chwilę. Podzielenie materiału na mniejsze partie sprawia, że zapamiętamy więcej, nasza nauka będzie bardziej efektywna. Systematyczne powtarzanie odświeża tak zwane ślady neuronowe i sprawi, że będziemy pamiętać nawet te informacje, których nauczyliśmy się dużo miesięcy wcześniej. Samoorganizacja jest kluczem do naszego spokoju i dobrej pamięci.
Planowanie jest także istotnym sposobem pokonania stresu i kluczem do lepszej pamięci. Zaplanowane czynności i posegregowane odpowiednio sytuacje są zgodnie ze sposobem pracy naszego mózgu. Dzięki planowaniu, nowo zdobyte informacje są odpowiednio uporządkowane w naszym umyśle, a co za tym idzie, łatwiejsze do przypomnienia w razie takiej potrzeby.
To, że każdy człowiek jest indywidualnym organizmem, sprawia, że każdy z nas różni się od siebie nawzajem. Różnice te dotyczą naszych charakterów, a także sposobów uczenia się. Kluczem do efektywnej nauki jest, więc znalezienie swojego stylu przyswajania wiedzy. Sposoby te, zależne są od naszego rodzaju inteligencji. Według profesora H. Gardnera z Uniwersytetu Harvarda istnieje, co najmniej osiem rodzajów inteligencji: kinestetyczna, językowa, matematyczno-logiczna, wizualno-przestrzenna, muzyczna, przyrodnicza, interpersonalna i intrapersonalna. Każdy z nas posiada kilka typów inteligencji. Musimy zdawać sobie z tego sprawę i dostosować do nich nasz sposób uczenia się. Na przykład dla reprezentanta inteligencji językowej i muzycznej doskonałym sposobem nauki będzie układanie sobie muzycznych rymowanek z istotnymi dla nas do zapamiętania informacjami.
Z rodzajem inteligencji wiążą się także style nauki. Według przeprowadzonych przez Specific Diagnostic Studies badań, najpopularniejszymi stylami nauki wśród uczniów i studentów są: styl dotykowy (37%), wzrokowy (29%) i słuchowy (34%)1
Jak mówi sam twórca teorii myślenia lateralnego- Edward de Bono- „Myślenie wertykalne polega na kopaniu tej samej dziury, tylko coraz głębiej. Myślenie lateralne to próbowanie za każdym razem gdzie indziej.”2 Jak mamy to rozumieć? Otóż tradycyjne metody nauczania wykorzystują sposób myślenia wertykalnego. Korzystanie tylko z jednej z półkul sprawia, że informacje zostają zapisane tylko w jednym miejscu. Jeżeli uczymy się na przykład metodą skojarzeń lub wykorzystując do tego obydwie półkule mózgowe, nowe informacje zostają rozsiane po całym naszym mózgu. Kiedy więc będziemy musieli je sobie przypomnieć, dzięki temu sposobowi mamy większą szansę na ich „odnalezienie”- znajdują się, bowiem nie w jednym, a kilku miejscach naszego mózgu.
Współczesne teorie nauk ukazują nam wiele przydatnych sztuczek, które sprawiają, że nauka nie tylko staje się przyjemniejsza, ale także szybsza. Najciekawszymi propozycjami są między innymi nauka szybkiego czytania, mnemotechnika, aktywne słuchanie, umiejętne wykorzystanie źródeł pisanych (na przykład notatki w postaci tzw. mapy mózgu) i wiele innych. Umiejętności te, są niesamowicie przydatne w procesie nauki i warte bliższego zapoznania się z nimi.
Zaoszczędzi nam wiele czasu. Polega ona na umiejętności czytania bez powtarzania sobie słów w myślach, przez co znacznie je przyśpiesza. Istnieje wiele kursów i książek poświęconych temu sposobowi nauki. Technika szybkiego czytania wspomaga także rozwój naszej koordynacji ruchowej.
Różnego rodzaju mnemotechniki stosowane są w celu zapamiętywania trudnych dat, słów. Polegają one na tym, że w sposób sztuczny, przez metodę skojarzeń, powiązuje się ze sobą rzeczy trudne i łatwe do zapamiętania. Na przykład do każdej cyfry przypisujemy sobie przypominające nam ją zwierzę, aby następnie układając sobie z pozoru absurdalną historyjkę o tych zwierzętach zapamiętać ciąg liczb, datę.
Skupienie się na nauce jest bardzo istotne w jej efektywności. W rzeczywistości nasz mózg potrafi wykonywać tylko jedną czynność jednocześnie. Aby nauka szła nam szybko, musimy poświęcać jej, więc całą naszą uwagę. Wszelkie rozpraszanie przez bodźce zewnętrzne jest zgubne, wydłuża nasz czas pracy i niepotrzebnie męczy mózg. W celu zapobieganiu tym rozproszeniom przed rozpoczęciem nauki warto jest, więc zadbać o swój komfort- wygodne krzesło, odpowiednie światło, wyciszenie telefonu. Kiedy skupiamy się, automatycznie zapamiętujemy więcej informacji. Cenna jest tutaj umiejętność aktywnego słuchania czy czytania. Polega ona na rozumieniu przyswajanych informacji. To, co jest dla nas jasne, jest łatwiejsze do zapamiętania. Aby to sobie ułatwić, zalecane jest notowanie, które zmusza nas do skupienia.
Umiejętne wykorzystanie źródeł pisanych
Robienie notatek pozwala nam selekcjonować materiały, wskazać ważne i mniej ważne informacje. Dobrym sposobem notowania jest tak zwana mapa mózgu, czyli notowanie dużych partii materiału w sposób obrazowy. Ten sposób notatek- w przeciwieństwie do notatek linearnych- uruchamia nasze dwie półkule- analizują one obraz i informację.
Najważniejsze hasło umieszczamy na środku kartki, a odpowiednio, najistotniejsze informacje łączymy razem z nim strzałkami i ozdabiamy kojarzącymi się nam z nimi rysunkami. Użycie różnych kolorów pobudzi pracę naszego mózgu.
Obecnie coraz więcej dowiadujemy się na temat nowych teorii uczenia w naszych szkołach i na uczelniach Niestety, te cenne wskazówki nie zawsze są przez nas wykorzystywane i mimo coraz większej wiedzy na ten temat, nie wykorzystujemy jej w pełni.
Dlatego też, każdy powinien zastanowić się, jak wygląda jego sposób nauki. Na przykładzie mojej osoby, możemy dowiedzieć się, jakie błędy się popełnia i co powinno się robić, aby je wyeliminować.
Jestem typem człowieka, który dopiero zaczyna się uczyć, a z racji tego, ciągle popełnia jeszcze wiele błędów. Na przykład podstawowym i najbardziej doniosłym jest moja nieumiejętność koncentracji. Niestety, na tym nie koniec. Brak koncentracji potęgowany jest rozpraszaniem przez czynniki obce, jak chociażby włączony komputer, rozmowa ze znajomymi w trakcie nauki, nieumiejętność wyciszenia się i poświęcenia nauce. Jaki jest tego efekt? Coś, co mogłabym robić w godzinę, robię w przysłowiowe trzy godziny.
Kolejnym błędem jest chaotyczność i dezorganizacja. Moje notatki nie są uporządkowane, tak sam plan działania i nauki. Najczęściej wszystko zostawiam na tak zwaną ostatnią godzinę, co jest powodem niepotrzebnych nerwów i stresu. Mimo, że zdaję sobie sprawę z tego błędu, ciągle go popełniam. Powód: zwykłe ludzkie lenistwo.
Innym błędem- do tej pory po prostu nieświadomym- jest brak robienia przerw w nauce. Efektem tego jest szybkie zmęczenie i zniechęcenie, nauka na siłę, bez przyjemności, co powoduje jej wydłużenie. Jednakże dzięki nabytej obecnie dokładniejszej wiedzy na ten temat będę już pamiętać, że odpoczynkiem nie jest rozproszenie przez włączenie filmu, tylko dziesięć minut relaksu, ćwiczeń fizycznych.
Nie mogę być jednak aż tak krytyczna w stosunku do samej siebie, bo jedną z często cytowanych przez nowe teorie uczenia się porad jest przecież pozytywne nastawienie do nauki i samego siebie. Plusem moich poczynań jest to, że staram się znaleźć w każdej dziedzinie coś ciekawego i angażuję się w naukę. W celu zwiększenia efektywności pracy zaczynam też wykorzystywać muzykę i mapy myśli. Odkąd studiuję, zauważyłam większe postępy w dążeniu do systematyczności. Mimo, że ciągle pozostawiają one wiele do życzenia, świadczą o tym, że mimo wszystko „idę do przodu w mojej nauce nauki”.
V. F. Birkenbihl, Trening sukcesu: ćwiczenie własnego umysłu, wydawnictwo Astrum, Wrocław 1996
G.A.Dudley, Jak podwoić skuteczność uczenia się. Techniki sprawnego zapamiętywania i przywoływania informacji. Warszawa, wydawnictwo Medium, 1994.
G. Dyren, J. Vos, Rewolucja w uczeniu. Przeł. B.Jóźwiak. Poznań, wydawnictwo Moderski i S-ka, 2000
K. Gozdek- Michaelis, Supermożliwości twojego umysłu. Katowice, Agencja Wydawnicza „Comes”,1994.
M. Łukasiewicz, Sukces w szkole: jak uczyć się 2-3 razy szybciej i umiejętnie sprzedawać swoją wiedzę, wydawnictwo Rebis, Poznań 2000
Dokładniejsze informacje na ten temat można znaleźć w książce G. Drydena i J. Vos, Rewolucja w uczeniu, wyd. Moderski i S-ka, Poznań 2000 (str. 120- 133)
2 Fragment z wywiadu Edwarda de Bono dla „Radia i” w Auckland, Nowa Zelandia↩