Zakres zadań lekarza POZ obejmuje:

W zakresie działań mających na celu zachowanie zdrowia świadczeniodawcy:

- prowadzi edukację zdrowotną, systematyczną i okresową ocenę stanu zdrowia w ramach badań bilansowych zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami.

- uczestniczy w realizacji programów zdrowotnych a w ramach działania na rzecz zachowania zdrowia społeczności lokalnej - rozpoznaje środowisko świadczeniobiorcy;

W zakresie profilaktyki chorób:

- identyfikuje czynniki ryzyka oraz zagrożenia zdrowotne i podejmuje działania ukierunkowane na ich ograniczenie.

- koordynuje wykonanie i dokonuje kwalifikacją obowiązkowych szczepień ochronnych ora^ wykonanie szczepień, informuje o szczepieniach zalecanych.

- uczestniczy w realizacji programów pro prowadzi systematyczną kontrolę

W zakresie działań zmierzających do rozpoznania chorób:

- planuje i koordynuje postępowanie diagnostyczne,

- przeprowadza badanie przedmiotowe, wykonuje testy lub zleca wykonanie badań dodatkowych (laboratoryjnych , obrazowych),

- kieruje na konsultacje specjalistyczne w celu dalszej diagnostyki i leczenia i odpowiednio do jednostek lecznictwa zamkniętego.

- orzeka o stanie zdrowia w oparciu osobiste badania i dokumentację medyczną;

W zakresie leczenia chorób:

- planuje i uzgadnia ze świadczeniobiorcą postępowanie terapeutyczne oraz działania edukacyjne w celu ograniczenia lub wyeliminowania stanu będącego przyczyną choroby,

- zleca i monitoruje leczenie farmakologiczne,

- wykonuje zabiegi i procedury medyczne; kieruje: do wykonania zabiegów i procedur medycznych u innych świadczeniodawców. do oddziałów lecznictwa stacjonarnego, do z pielęgnacyjne- opiekuńczych i opiekuńczo -paliatywno-hospicyjnych, długoterminowej

do lecznictwa uzdrowiskowego;

- orzeka o czasowej niezdolności do pracy lub ( koordynuje lub kontynuuje działania lecznicze świadczeniodawców).

W zakresie usprawniania :

- zleca wykonanie zabiegów rehabilitacyjnych;

- wykonuje zabiegi i procedury rehabilitacyjne, stosownie do posiadanej przez siebie wiedzy umiejętności, posiadanych kwalifikacji i możliwości;

- zleca wydanie świadczeniobiorcy przedmiotów^ ortopedycznych i środków pomocniczych (wg odrębnych przepisów).

Świadczenia zdrowotne realizowane przez pielęgniarkę POZ obejmują:

1) Działania w zakresie promocji zdrowia i profilaktyki a więc:

- rozpoznawanie, ocena i zapobieganie zagrożeniom zdrowotnym;

- rozpoznawanie potrzeb pielęgnacyjnych i problemów zdrowotnych;

- prowadzenie edukacji zdrowotnej (w tym ocena poziomu wiedzy i umiejętności i motywacji podopiecznych do zachowań prozdrowotnych);

- prowadzenie poradnictwa w zakresie zdrowego stylu życia;

- realizacja programów promocji zdrowia i profilaktyki chorób;

- organizacja grup wsparcia;

- profilaktyka chorób wieku rozwojowego;

- edukacja w zakresie obowiązkowych szczepień ochronnych i informacja o szczepieniach zalecanych;

- prowadzenie działań profilaktycznych u podopiecznych z grup ryzyka zdrowotnego;

- procedurę profilaktyki gruźlicy.

2) Działania diagnostyczne:

- przeprowadzanie wywiadów środowiskowych,

- wykonywanie badania fizykalnego,

- wykonywanie pomiarów podstawowych parametrów życiowych. ich ocena i interpretacja.

- wykonywanie testów diagnostycznych w miejscu zamieszkania.

- wykrywanie odchyleń od normy rozwojowej;

- ocena stanu ogólnego chorego oraz procesu jego zdrowienia;

- ocena jakości życia i wydolności psychofizycznej,

- ocena wydolności pielęgnacyjne— opiekuńczej rodziny;

- ocena monitorowania bólu;

- pobieranie materiału do badań do badań diagnostycznych.

3) Działania pielęgnacyjne :

- realizacja opieki pielęgnacyjnej u ś stanach zdrowia i choroby zgodnie z a

i współczesnymi standardami opieki pielą -wykonywanie zabiegów pielęgniarskich (!)

- przygotowanie i aktywizowanie do s w chorobie i niepełnosprawności.

4) Działania lecznicze:

- ustalanie diety w żywieniu przewlekle chorych;

- dobór technik karmienia w zależności od stanu chorego; -wykonywanie zabiegów z zastosowaniem ciepła i zimna,

- cewnikowanie pęcherza moczowego u kobiet; -płukanie pęcherza;

-wykonywanie wlewów/wlewek doodbytniczych;

- podawanie leków zleconych przez lekarza różnymi drogami i technikami;

- doraźna modyfikacja dawki leków przeciwbólowych w uzgodnieniu z lekarzem i zgodnie z wykazem leków, do podawana których uprawniona jest pielęgniarka(!):

- zakładanie opatrunków na rany i odleżyny i oparzenia;

-wykonywanie zabiegów opiekuńczo-leczniczych w stomiach, przetokach i ranach trudno gojących się w porozumieniu z lekarzem,

- zdejmowanie szwów;

- stawianie baniek;

- wykonywanie inhalacji;

- udzielanie pierwszej pomocy w stanach j i nagłych zachorowaniach w tym prowadzenie resuscytacji krążeniowo - oddechowej.

5) Działania rehabilitacyjne:

rehabilitacja przyłóżkowa zapobiegająca powikłaniom wynikającym z procesu chorobowego i długotrwałego unieruchomienia; usprawnianie mchowe; drenaż ułożeniowy; prowadzenie gimnastyki oddechowej; ćwiczenia ogólnousprawniające.

Świadczenia pielęgniarki POZ realizowane są w domu świadczeniobiorcy, wyłącznie w miejscu zamieszkania, w tym również w domu pomocy społecznej. Realizacja świadczeń odbywa się zgodnie z indywidualnym planem opieki.

Pielęgniarka POZ sprawuje kompleksową opiekę pielęgniarską, zgodnie z obowiązującym zakresem zadań oraz zapewnia realizację zleceń na zabiegi i procedury medyczne (na postawie zlecenia lekarza ubezpieczenia zdrowotnego), których wykonanie możliwe jest w trybie ambulatoryjnym.

Pielęgniarka POZ na zlecenie lekarza, do którego zdeklarowany jest pacjent, pobiera materiały do badań diagnostycznych - lekarz jest zobowiązany zapewnić pojemniki na materiał, transport materiału cfaz zagwarantować odbiór próbek.

Położna POZ

Położna POZ realizuje kompleksową pielęgnacyjną opiekę położniczo-neonatologiczno- ginekologiczną obejmującą:

- edukację w zakresie planowania rodziny,

- opiekę w okresie ciąży, porodu i połogu nad kobietą, noworodkiem, niemowlęciem i rodziną,

- opiekę w schorzeniach ginekologicznych i onkologicznych nad kobietą w każdym okresie jej życia.

Świadczenia gwarantowane położnej POZ:

- wizyty realizowane w warunkach ambulatoryjnych,

- wizyty realizowane w domu świadczeniobiorcy,

- wizyty patronażowe, -wizyty profilaktyczne.

Świadczenia realizowane przez położną POZ obejmują:

1) Działania edukacyjne (działania w zakresie profilaktyki i promocji zdrowia:

- edukację w zakresie prozdrowotnego stylu życia kobiety (przygotowanie do porodu, poradnictwa z zakresu higieny odżywiania w czasie połogu):

- poradnictwo w zakresie pielęgnacji i prawidłowego żywienia noworodka i niemowlęcia do 2 miesiąca życia, poradnictwo laktacyjne i promowanie karmienia piersią;

- udzielanie porad w zakresie powrotu płodności po porodzie i metod regulacji płodności:

- profilaktykę chorób ginekologicznych i patologii położniczych;

- edukację kobiety we wszystkich okresach życia w zakresie prowadzenia samoobserwacji , wczesnego wykrywania i likwidacji czynników ryzyka nowotworowego;

- edukację w zakresie zapobiegania zakażeniom oraz chorobom przenoszonym drogą płciową;

- edukację w zakresie szczepień ochronnych.
2) Działania pielęgnacyjne położnej POZ:

- opieka pielęgnacyjna nad kobietą w okresie ciąży, porodu i połogu, nad noworodkiem do 2 miesiąca życia, kobietą ze schorzeniami ginekologicznymi;

- wspieranie rodziny w opiece świadczonej na rzecz noworodka, niemowlęcia i kobiety;

- przygotowanie kobiety do samoopieki i samopielęgnacji.

3) Działania diagnostyczne położnej:

- przeprowadzenie wywiadu środowiskowo/rodzinnego,

- monitorowanie rozwoju ciąży fizjologicznej

- wykonywanie badania położniczego u kobiet,

- monitorowanie przebiegu połogu,

- obserwacja i ocena rozwoju psychoruchowego noworodka i niemowlęcia do 2 miesiąca życia,

- pobieranie materiałów do testów na fenyloketonurię i hypotyreozę u noworodków;

- wykonywanie testów diagnostycznych w przeznaczone do wykonywania oznaczeń, zamieszkania oraz materiału do badań diagnostycznych

4) Działania lecznicze obejmują:

- udzielanie pomocy położniczej i neonatologicznej w stanach nagłych do czasu przybycia lekarza:

- przyjmowanie porodu nagłego w warunkach domowych;

- podawanie leków różnymi drogami;

- zdejmowanie szwów oraz leczenie i opatrywanie oparzeń, ran, odleżyn we współpracy z pielęgniarką POZ.

5) Działania rehabilitacyjne:

- ćwiczenia usprawniające w ciąży, połogu i schorzeniach ginekologicznych,

- wykonywanie drenażu ułożeniowego u kobiety,

- prowadzenie gimnastyki oddechowej, relaksacyjnej, przygotowującej do porodu i połogu.

Pielęgniarka środowiska nauczania i wychowania (szkolna)

• Pielęgniarka szkolna zobowiązana jest do udzielania kompleksowych świadczeń opieki zdrowotnej na rzecz uczniów objętych świadczeniami z zakresu profilaktycznej opieki nad dziećmi i młodzieżą w środowisku nauczania

i wychowania zgodnie z odpowiednimi przepisami(l).

• Profilaktyczną opiekę nad uczniami sprawuje pielęgniarka, która ukończyła szkolenie specjalizacyjne lub kurs kwalifikacyjny (lub odbywa wymienione szkolenia) w dziedzinie pielęgniarstwa środowiska nauczania i wychowania lub posiada tytuł zawodowy magistra pielęgniarstwa oraz co najmniej 3 -letni staż w POZ albo higienistka szkolna i położna (od 2009 r).

Świadczenia pielęgniarki szkolnej.

1) Działania w zakresie promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej:

- prowadzenie edukacji zdrowotnej uczniów (wspieranie nauczycieli i wychowawców - udział w projektowaniu zajęć z zakresu edukacji

zdrowotnej w placówce nauczania i wychowania, opracowywanie scenariuszy z zakresu edukacji zdrowotnej, prowadzenie form edukacji zdrowotnej dostosowanych do problemów zdrowotnych);

- upowszechnianie działań na rzecz zdrowia zapobiegania chorobom, urazom i wypadkom;

- udział w realizacji programów zdrowotnych w środowisku szkolnym w tym również opracowywania projektu szkoły promującej zdrowie

2) Działania w zakresie profilaktyki :

- organizowanie i realizowanie szczepień ochronnych; -realizowanie programów profilaktycznych;

- ocenianie stanu sanitarno -higienicznego placówki, bezpieczeństwa w placówce nauczania i wychowania.

3) Działanie diagnostyczne pielęgniarki szkolnej:

- wykonywanie testów diagnostycznych,

- identyfikacja podopiecznych z problemami zdrowotnymi

- przeprowadzanie wywiadów środowiskowych,

4) Działania pielęgnacyjna- lecznicze:

- podawanie leków różnymi drogami i technikami;

- udzielanie pierwszej pomocy w stanach zagrożenia życia, nagłych zachorowaniach, w wypadkach i urazach

- prowadzenie resuscytacji krążeniowe- oddechowej.

Uczniowie studenci mają prawo wyboru lekarza, pielęgniarki i położnej POZ w miejscu kształcenia:

- student na 9 miesięcy w roku (od października do czerwca),

- uczeń na 10 miesięcy (od września do czerwca),

- a na pozostałe miesiące - w miejscu stałego zamieszkania.

Nocna i świąteczna opieka medyczna w POZ dostępna jest od poniedziałku do piątku, w godz. od 18.00 do 8.00 dnia następnego oraz soboty, niedziele i inne dni ustawowo wolne od pracy (święta) od 8.00 do 8.00 dnia następnego. Pacjent zdeklarowany do lekarza czy pielęgniarki powinien mieć możliwość skorzystania ze świadczeń w przypadku:

- nagiego zachorowania,

- pogorszenia stanu zdrowia,

- konieczności zachowania ciągłości leczenia.

Świadczenia te są realizowane przez lekarza i pielęgniarkę POZ w warunkach ambulatoryjnych i obejmują:

- porady lekarskie udzielane w kontakcie bezpośrednim ze świadczeniobiorcą lub telefonicznie,

- świadczenia udzielane przez pielęgniarkę w gabinecie zabiegowym lub w domu świadczeniobiorcy na podstawie zlecenia lekarz^^ęzpieczenia zdrowotnego, wynikające z potrzeby zachowania pielęgnacji,

- świadczenia udzielane przez pielęgniarkę w warunkach ambulatoryjnych, zlecone podopiecznym przez le

zdrowotnego, wynikające z potrzeby zachowania pielęgnacji

- świadczenia pielęgniarskie udzielane doraźnie, w związku z poradą udzielaną przez lekarza w ramach nocnej i świątecznej ambulatoryjnej opieki lekarskiej w poz.

Liczba świadczeniobiorców objętych opieką jednego lekarza lub pielęgniarki - w trakcie realizacji świadczeń nocnej i świątecznej ambulatoryjnej opieki lekarskiej lub pielęgniarskiej w poz - nie powinna przekroczyć 50 000 osób.

Świadczeniodawca realizujący umowę w w/w zakresie organizuje miejsce udzielania świadczeń z zaleceniem zachowania spójności obszaru zamieszkania swiadczeniodawcow objętycjyeoo opieką

Świąteczna wyjazdowa opieka lekarska i pielęgniarska

Zakres w/w świadczeń obejmuje świadczenia zdrowotne udzielane w domu pacjenta i wynikają one z zasady ciągłości zachowania leczenia i pielęgnacji (jak w przypadku pomocy ambulatoryjnej), zapewniając: -udzielanie niezbędnej pomoc lekarskiej i pielęgniarskiej,

-w przypadkach wymagających dalszego postępowania, wskazanie ośrodków i miejsc udzielania świadczeń, w których proces przywracania zdrowia może być kontynuowany;

- orzekanie i opiniowanie o stanie zdrowia w uzasadnionych przypadkach;

- realizacji zleceń lekarskich niezbędnych ze względu na kontynuację procesu leczenia.

Świadczeniodawca udzielający tego typu świadczeń wykorzystuje

posiadane środki transportu, które nie musza spełniać norm dla

środków transportu sanitarnego.

Liczba świadczeniobiorców objętych opieką jedn poz składającego się z lekarza i pielęgniarki, w trj świadczeń nocnej i świątecznej wyjazdowej opieki pielęgniarskiej nie powinna przekroczyć 25 C

Transport sanitarny w POZ

Udzielanie świadczeń polega na przewozie osób ze wskazań medycznych środkiem transportu sanitarnego drogowego (ambulansem) do najbliższego świadczeniodawcy, udzielającego świadczeń zgodnie z potrzebami pacjenta (tam i z powrotem) na zlecenie lekarza POZ.

Świadczenia mogą być: bezpłatne, gdy występuje dysfunkcja narządy ruchu, uniemożliwiająca korzystanie ze środków transportu publicznego w celu odbycia leczenia; oraz częściowo odpłatne w sytuacji niewystarczającej konieczności podjęcia natychmiastowego leczenia.

Od 2008 r. funkcjonuje nowe świadczenie .transport daleki". Świadczenie to jest realizowane w sytuacji gdy występuje konieczność realizacji przewozu pacjenta POZ na odległość przekraczającą „tam i z powrotem" łącznie 120 km. Warunkiem uprawniającym do korzystania z tego świadczenia jest stan zdrowia uniemożliwiający samodzielny dojazd świadczeniodawcy. Także w sytuacji, gdy pacjent wypisany ze kraju wymaga dalszego leczenia szpitalnego.

Reforma systemu ochrony zdrowia w Polsce wprowadziła rynek usług medycznych wraz z jego uwarunkowaniami i elementami takimi jak: popyt. podaż, cena.

Dla nabywcy świadczeń zdrowotnych (NFZ) istnienie praw rynku oznacza sytuację, w której następuje:

- uświadomienie potrzeby zakupu,

- możliwość wyboru świadczeniodawcy, -możliwość zebrania i porównania informacji

o koszcie, jakości i innych cechach oferowanych świadczeń.

Dla świadczeniodawcy (oferującego usługi zdrowotne) funkcjonowanie w warunkach rynkowych oznacza:

- działanie w warunkach konkurencji i zabieganie o środki,

- konieczność skłonienia do zakupu przez

wykazanie własnej przewagi,

- konieczność starannej wyceny świadczeń,

- stałej troski o jakość i efektywność.

W wyniku ukształtowania się rynku usług zdrowotnych wytworzyła się nowa sytuacja, w której występują kupujący i sprzedający oraz system kontraktowania usług zdrowotnych.

Kontrakt to zobowiązanie stron dokonujących transakcji, umowa regulująca zachowanie obu stron biorących udział w transakcji (umowa cywilno-prawna).

Nabywca świadczeń zdrowotnych przed podjęciem decyzji o zakupie powinien ocenić :

- potrzeby zdrowotne populacji (sytuację demograficzną i epidemiologiczną ludności);

- liczbę, jakość i cenę proponowanych świadczeń,

- koszt i efektywność proponowanych , procedur medycznych.

Ustawa o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym stworzyła więc możliwość zawierania kontraktów na świadczenia zdrowotne oraz wprowadziła równość podmiotów w dostępie do środków finansowych przeznaczonych na świadczenia zdrowotne.

Kontraktowanie świadczeń zdrowotnych odbywa się w drodze konkursu ofert, w ramach którego zleceniodawca (dysponent środków publicznych na ochronę zdrowia) i zleceniobiorca (będący osobą fizyczną lub instytucją udzielającą świadczeń zdrowotnych), zawierają kontrakt, który określa warunki, zasady dostarczania a także finansowania określonych w kontrakcie usług.

Umowa o udzielanie świadczeń zdrowotnych powinna zawierać.

- określenie stron umowy,

- określenie rodzaju świadczeń zdrowotnych i przewidywaną ich liczbę,

- wyszczególnienie osób uprawnionych do świadczeń (w POZ lista/y zdeklarowanych do lekarza, pielęgniarki,położnej),

- harmonogram udzielania świadczeń,

- określenie warunków lokalowych i wykaz sprzętu i aparatury medycznej niezbędnych w procesie udzielania świadczeń,

- liczbę i kwalifikacje osób udzielających świadczeń,

- określenie czasu na jaki umowa została zawarta,

- sumę należności z tytułu realizacji i przedmiotu umowy, a także zobowiązanie przyjmujące zamówienie do: - ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej z tytułu ewentualnych szkód przy udzielaniu świadczeń

- prowadzenia dokumentacji medycznej i sprawozdawczości statystycznej,

- zobowiązanie poddania się kontroli NFZ w zakresie przedmiotu umowy

Przedmiotem umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w POZ, jest udzielanie świadczeń w miejscu zamieszkania oraz środowisku nauczania i wychowania w warunkach ambulatoryjnych, bądź - w warunkach domowych.

Możliwe jest łączenie lub oddzielne zawieranie umów o udzielanie świadczeń z zakresu zadań lekarza POZ i pielęgniarki POZ

• Zgodnie z ustawą o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ, pielęgniarki i położne są świadczeniodawcami, mogą więc przystępować do konkursu ofert na wykonywanie świadczeń zdrowotnych ogłaszanych przez NFZ w ramach kontraktowania świadczeń w POZ

Przedmiotem umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w POZ, jest udzielanie świadczeń w miejscu zamieszkania oraz środowisku nauczania i wychowania w warunkach ambulatoryjnych, bądź - w warunkach domowych.

Możliwe jest łączenie lub oddzielne zawieranie umów o udzielanie świadczeń z zakresu zadań lekarza POZ i pielęgniarki POZ

Pielęgniarka POZ jako samodzielny podmiot, realizując umowę o udzielanie świadczeń, jest zobowiązana do udzielania kompleksowych świadczeń w środowisku świadczeniobiorcy, musi posiadać lokal i sprzęt niezbędny do prowadzenia praktyki pielęgniarki rodzinnej.

Warunki lokalowe konieczne do prowadzenia praktyki pielęgniarki POZ:

- gabinet pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej;

- pomieszczenie lub szafa do przechowywania dokumentacji medycznej;

- pomieszczenie sanitarne;

- poczekalnię dla pacjentów.

Wyposażenie gabinetu: kozetka, stolik zabiegowy, szafki do przechowywania leków, wyrobów medycznych i środków pomocniczych, zestaw do iniekcji, zestaw do wykonania opatrunków, podstawowy zestaw narzędzi chirurgicznych, pakiety odkażające i dezynfekcyjne, środki ochrony osobistej, zestaw przeciwwstrząsowy, maseczka twarzowa do prowadzenia oddechu zastępczego, aparat do pomiaru ciśnienia tętniczego, stetoskop, testy do oznaczania poziomu cukru we krwi, sprzętu i pomocy do przeprowadzenia testów przesiewowych.

Pielęgniarka POZ realizując świadczenia w środowisku powinna posiadać neseser pielęgniarski wyposażony w podstawowy sprzęt i materiały jednorazowego użytku oraz zestaw przeciwwstrząsowy (zawierający produkty lecznicze określone w przepisach wydanych na podstawie ustawy o prawie farmaceutycznym), niezbędny zestaw do wykonywania zabiegów i czynności higieniczno - pielęgnacyjnych, środki ochrony osobistej (fartuchy, maseczki, rękawice, itd.)

Pielęgniarka szkolna realizuje świadczenia w szkole, w gabinecie profilaktyki lub w użyczonym w tym celu pomieszczeniu, które spełnia wymogi regulowane odpowiednimi przepisami.

Zapewnia dostępność do świadczeń w wymiarze czasu pracy proporcjonalnym do liczby uczniów oraz planu godzin lekcyjnych

W wyposażeniu gabinetu pielęgniarki szkolnej powinny znaleźć się: waga ze wzrostomierzem, tablice Snellena do badania ostrości wzroku, tablice badania widzenia barwnego, tablice-siatki centylowe wzrostu i masy ciała, środki i sprzęt do nadzorowanej grupowej profilaktyki próchnicy zębów

W gabinecie pielęgniarki szkolnej powinna znajdować się przenośna apteczka pierwszej pomocy wyposażona w zestaw p/wstrząsowy (zawierający produkty lecznicze zgodnie z przepisami na podstawie ustawy o prawie farmaceutycznym), jałowe gaziki i gazę, bandaże dziane i elastyczne, chustę trójkątną, przylepiec, przylepiec z opatrunkiem, Altacet, wodę utlenioną, spirytus salicylowy, tabletki p/bólowe i rozkurczowe, maseczkę twarzową do prowadzenia oddechu zastępczego, szyny Kramera, pakiet do odkażania oraz rękawiczki jednorazowe, stazę.

W przypadku sprawowania opieki nad uczniami przewlekle chorymi i niepełnosprawnymi uczęszczającymi do szkół z klasami integracyjnymi i szkół specjalnych -dodatkowe wyposażenie w sprzęt i aparaturę medyczną, odpowiednio do potrzeb zdrowotnych uczniów.

Praktyka pielęgniarek i położnych

Jedną z form wykonywania zawodu pielęgniarki/położnej jest prowadzenie indywidualnej praktyki pielęgniarki i położnej, indywidualnej specjalistycznej praktyki pielęgniarki/położnej albo grupowej praktyki pielęgniarek/położnych. Podstawą prawną regulującą tę formę wykonywania zawodu, są przepisy zawarte w Ustawie o zawodach pielęgniarki i położnej z dnia 5 lipca 1996 r.- art. 25-30.

następujących formach:

spółki cywilnej (na zasadach określonych w Kodeksie Cywilnym), podstawą rozpoczęcia działania jest umowa spółki - wspólnicy (pielęgniarki, położne) zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego poprzez działanie w sposób oznaczony, a szczególności przez wniesienie wkładów; wkładem może być własność lub inne prawa majątkowe jak również świadczenie usług.

1. umowa spółki cywilnej powinna posiadać następujące elementy:

- zawierać formę pisemną z określeniem czasu jej trwania i oznaczenie stron;

- oznaczenie celu gospodarczego, w tym przypadku będzie to świadczenie

usług zdrowotnych w celach zarobkowych i na własny rachunek;

- odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki.

2. spółki partnerskiej - działalność w tego rodzaju spółce mogą prowadzić osoby wykonujące wolny zawód (pielęgniarki/położne),które zawierają umowę spółki, a następnie składają wniosek o wpis spółki do KRS;

- umowa spółki partnerskiej powinna zostać zawarta w formie aktu notarialnego;

umowa spółki partnerskiej powinna zawierać.

- określenie wolnego zawodu wykonywanego przez partnerów w ramach spółki - przedmiotu działalności spółki,

- nazwiska i imiona partnerów, którzy ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki,

- gdy spółkę reprezentują tylko niektórzy partnerzy, ich imiona i nazwiska, firmę i siedzibę spółki,

- określenie wkładów wnoszonych przez każde partnera i ich wartość.

Spółka partnerska powstaje z chwilą wpisania jej do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego.

W ramach grupowej praktyki pielęgniarek/położnych mogą być udzielane świadczenia zdrowotne wyłącznie przez osoby będące wspólnikami w/w wymienionych spółek

Pielęgniarki/położne mogą uzyskać wpis do rejestru:

- na wykonywanie indywidualnej lub grupowej praktyki, jeżeli posiadają prawo wykonywania zawodu,

- na wykonywanie specjalistycznej indywidualnej lub grupowej praktyki jeżeli posiadają prawo wykonywania zawodu oraz posiadają specjalizację w dziedzinie pielęgniarstwa lub dziedzinie mające zastosowanie w ochronie zdrowia

- posiadają dokument stwierdzający tytuł prawny do lokalu, w którym przyjmowane są wezwania i przechowywany jest i dokumentacja medyczna

- dokonały opłaty w kasie okręgowej izby pielęgniarek i położnych za wydanie zezwolenia (dowód opłaty jako załącznik, wysokość opłaty określa rozporządzenie MZ z 18.10.2004r)

Pielęgniarka ubiegająca się o wpisanie do rejestru praktyki powinna przedstawić dane o pomieszczeniu, o jego wyposażeniu w aparaturę i sprzęt medyczny, a także opinię organu sanitarnego o spełnieniu warunków zgodnie z rozporządzeniem MZ z 04.04 .2000.

ORPiP ma upoważnienia do kontroli zrejestrowanych praktyk, a w szczególności:

-wizytacji pomieszczeń, w których udzielane są świadczenia;

- obserwowaniu czynności związanych z udzielaniem świadczeń;

-żądaniu informacji i udostępnianiu dokumentacji medycznej;

-wydawanie zaleceń pokontrolnych, mających na celu usunięcie stwierdzonych braków i wadliwości

Świadczenia zdrowotne w POZ finansowane są w oparciu o roczną stawkę kapitacyjną (od osoby zdeklarowanej do lekarza, pielęgniarki położnej POZ) na jednego świadczeniobiorcę. Stawka ta ustalona jest dla świadczeń udzielanych w ramach gotowości lekarza, pielęgniarki, położnej, zespołu lekarsko - I pielęgniarskiego lub jednostki transportu 1 sanitarnego

Roczna stawka kapitacyjna obejmuje środki' finansowe przeznaczone na świadczenia gwarantowane lekarza, pielęgniarki i położnej POZ.

Wysokość kapitacyjnych stawek rocznych określa Prezes Funduszu, informacja ta zawarta jest w Załączniku do Zarządzenia Prezesa NFZ na dany rok.

zdeklarowanego do pielęgniarki POZ stawka kapitacyjna korygowana jest współczynnikiem odpowiednim do grupy wiekowej właściwej dla świadczeniobiorcy albo charakteru miejsca pobytu świadczeniobiorcy.

Stawka kapitacyjna w zakresie świadczeń lekarza POZ obejmuje koszty udzielania świadczeń gwarantowanych (zgodnie z Rozporządzeniem) z podziałem na:

- grupy wiekowe (0-6 r.ż._; 7-19r.ż, 20-65 r.ż., powyżej 65 r.ż.);

- podopiecznych DPS, placówek interwencyjnych i resocjalizacyjnych.

Stawka kapitacyjna korygowana jest współczynnikiem odpowiednim do grupy wiekowej, charakterem miejscem pobytu świadczeniobiorcy, przyczyną udzielenia porady w przypadku leczenia chorób przewlekłych.

Maksymalna liczba świadczeniodawców objętych opieką przez jednego lekarza POZ nie powinna przekroczyć 2750 osób. W przypadkach uzasadnionych interesem świadczeniobiorcy, dyrektor Oddziału Funduszu może wyrazić zgodę na odstępstwo od wymogu (dokonane odstępstwo nie może wpłynąć na ograniczenie dostępności do świadczeń dla populacji objętej opiekę)

Liczba świadczeniobiorców pielęgniarki POZ nie powinna przekroczyć 2750 osób

(w przypadkach uzasadnionych interesem

świadczeniobiorcy na uzasadniony wniosek świadczeniodawcy, dyrektor oddziału Funduszu może wyrazić zgodę na odstępstwo od tego wymogu, dokonane odstępstwo nie może wpłynąć na ograniczenie dostępności świadczeń).

Stawka kapitacyjna w zakresie świadczeń pielęgniarki rodzinnej zawiera koszty udzielania świadczeń, z podziałem na grupy wiekowe, z uwzględnieniem wskaźnika demograficznego w następujących przedziałach wiekowych:

- osoby w wieku od 0 do 6 r. życia, (wsp.1,3)

- osoby w wieku od 7 do 65 r. życia, (wsp.l)

- osoby w wieku powyżej 65 r. życia, (wsp.2,0)

- podopieczni DPS lub placówek socjalizacji

interwencyjnej lub resocjalizacyjnej,!

Liczba świadczeniobiorców położnej POZ nie powinna przekraczać 6600 osób, zalicza się do nich osoby płci żeńskiej oraz noworodki i niemowlęta obu płci do ukończenia 2 miesiąca życia (w przypadkach uzasadnionych dyrektor Odziału Funduszu na uzasadniony wniosek

świadczeniodawcy może wyrazić zgodę na odstępstwo od określonego wymogu- warunki jw.)

Świadczenia pielęgniarki szkolnej skierowane są do dzieci i młodzieży szkolnej począwszy od klasy „0" w szkołach podstawowych do ostatniej klasy szkoły ponadgimnazjalnej z wyłączeniem szkół dla dorosłych. Liczba uczniów przypadającej na jedną pielęgniarkę szkolną ustalana jest odpowiednio do typów szkół.

W stosunku do konkretnego ucznia stawka kapitacyjna jest korygowana współczynnikiem odpowiednim do typu szkoły, do której uczęszcza uczeń i jego charakterystyki zdrowotnej.

Finansowanie profilaktyki fluorkowej realizowane jest na podstawie rocznej stawki kapitacyjnej określanej odrębnie.

Najbliższe dziesiąciolecia przyniosą wzrost liczby osób dotkniętych niepełnosprawnością

oraz chorobami o charakterze przewlekłym, z powodu chorób wynikających z zachowań zdrowotnych i stylu życia, czy też czynników społeczno- ekonomicznych

Kraje Unii Europejskiej proponują podjęcie wspólnych działań w zakresie ochrony zdrowia, aby sprostać rosnącemu zapotrzebowaniu na opiekę nad chorymi przewlekle porzez:

- zapewnienie dobrego dostępu do usług opieki zdrowotnej i usług socjalnych,

- polepszenie jakości opieki długoterminowej,

- zapewnienie ciągłości finansowania.

Wiedza o trendach epidemiologicznych może pomóc w przygotowaniu pielęgniarek do świadczenia profesjonalnej opieki długoterminowej.

Pielęgniarki powinny być przygotowane nie tylko do prewencji, ale przede wszystkim do sprawowania opieki nad coraz to większą liczbą pacjentów w sytuacji problemów zdrowotnych o charakterze przewlekłym.

WHO podaje różne określenia dla stanów w jakich znajdują się chorzy cierpiący

- na „dlugotrwające" choroby niezakaźne (choroby spowodowane czynnikami niezakaźnymi uwarunkowanymi genetycznie lub wynikającymi ze stylu życia czy też wpływu środowiska):

- choroby przewlekle - choroby o wolnym przebiegu i wolnej progresji;

- stany przewlekle - problemy zdrowotne, które wymagają stałego sprawowania opieki w ciągu wielu lat lub dziesięcioleci.

Osoby chore przewlekle mają prawo do godnej opieki o wysokiej jakości, do wsparcia i ukierunkowania działań na ich potrzeby oraz do wspierania ich zdolności do samoopieki do końca trwania życia, a także towarzyszenia

Wiodącą grupą zawodową wśród profesjonalistów ochrony zdrowia realizujących opiekę długoterminową stanowią pielęgniarki.

Kwalifikacji do opieki długoterminowej dokonuje się w zależności od możliwości ekonomicznych danego kraju. Zwiększające się potrzeby społeczeństwa powodują stalą ewaluację organizacji tego poziomu usług zdrowotnych.

W Polsce pielęgniarska opieka długoterminowa to opieka nad obłożnie i przewlekle chorym przebywającym w domu.

Pacjenci objęci tego rodzaju opieką nie wymagają leczenia w warunkach stacjonarnych, lecz ze względu na istniejące problemy zdrowotne systematycznej i intensywnej opieki pielęgniarskiej w warunkach domowych, we współpracy z lekarzem POZ. Opieka ta dotyczy osób w każdym wieku, u których stwierdza się ograniczenie sprawności psychofizycznej spowodowane procesem chorobowym.

Celem pielęgniarskiej opieki długoterminowej jest:

- zapewnienie świadczeń pielęgniarskich w środowisku domowym pacjentom obłożnie chorym;

- przygotowanie chorego i jego rodziny do samoopieki, w tym kształtowanie umiejętności w zakresie radzenia sobie z niepełnosprawnością.

Do tego rodzaju opieki świadczeniobiorca może zgtosić się osobiści lub być zgłoszony w formie pisemnej przez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego, pielęgniarkę POZ, położną POZ oraz rodzinę, opiekunów lub instytucje.

Pielęgniarka i lekarz POZ muszą znać warunki objęcia chorego opieką długoterminową i udzielać informacji o możliwościach jej otrzymania.

Do pielęgniarskiej opieki długoterminowej mogą być zakwalifikowani pacjenci przewlekle chorzy, niezdolni do samodzielnej opieki i wymagający przynajmniej jednego z niżej wymienionych świadczeń t. j.:

- kroplowego wlewu dożylnego (state zlecenie lekarskie);

- wykonanie zabiegów pielęgnacyjnych w stomiach, przetokach, odleżynach troficznych owrzodzeniach podudzi i trudno gojących się ranach;

- karmienia przez zgłębnik i przetokę,

- płukania pęcherza moczowego;

- pielęgnacji rurki tracheotomijnej;

- zakładania i usuwania cewnika (stałe zlecenie lekarskie); którzy w ocenie dokonanej na podstawie kart.

Po otrzymaniu skierowania wystawionego przez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego pielęgniarka opieki długoterminowej ustala ze świadczeniobiorcą lub rodziną albo opiekunem - termin I wizyty, podczas której dokonuje ponownej oceny stanu świadczeniobiorcy przy użyciu skali opartej na skali Bartel i ustala plan opieki odnośnie rozpoznanych problemów pielęgnacyjnych.

Pielęgniarka opieki długoterminowej zapoznaje świadczeniobiorcę i jego rodzinę z planem opieki oraz z zasadami zabezpieczenia środków medycznych niezbędnych do świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych

Wyroby medyczne zapewnia zgodnie z wyposażeniem nesesera pielęgniarskiego, natomiast środki higieniczne i opatrunkowe, leki zlecone przez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego zapewnia świadczeniobiorca lub…

Udzielone świadczenia pielęgniarka odnotowuje w karcie czynności pielęgnacyjnych z datą ich wykonania- są one potwierdzone podpisem świadczeniobiorcy lub jego rodziny.

W okresie sprawowania opieki pielęgniarka dokonuje oceny stanu zdrowia świadczeniobiorcy wg. skali opartej na skali Bartel i w zależności od stwierdzonych zmian modyfikuje plan opieki, ujmując ten fakt w dokumentacji.

Jedna pielęgniarka może równocześnie sprawować opiekę maksymalnie nad 6 podopiecznymi, odwiedza pacjentów w promieniu średnio do 30 km od przychodni. Zabiegi odbywają się w domu chorego od poniedziałku do piątku w godz. od 8.00 do 20.00, w medycznie uzasadnionych przypadkach w soboty i niedziele oraz dni ustawowo wolne od pracy, w godz. ustalonych ze świadczeniobiorcą. Pacjentowi przysługują4 wizyty pielęgniarskie w tygodniu, -1.5 eodz. minimalny czas trwania wizyty.

Czas sprawowania opieki nad pacjentem jest uwarunkowany jego stanem zdrowia.

W przypadku gdy pacjent uzyska więcej niż 40 pkt. wg. skali Barthel, NFZ nie finansuje dalszej opieki w systemie opieki długoterminowej. W miarę poprawy stanu zdrowia, pacjent zostaje objęty opieką przez pielęgniarkę POZ.

Pielęgniarka opieki długoterminowej zobowiązana jest do powiadomienia lekarza i pielęgniarki POZ, do których świadczeniobiorca jest zdeklarowany :

- o terminie rozpoczęcia i zakończenia udzielania świadczeń;

- o istotnych zmianach w stanie zdrowia świadczeniobiorcy w dniu ich stwierdzenia, w tym także takich , które skutkują zaprzestaniem udzielania świadczeń.

1 .We wszystkich państwach członkowskich Europejskiego obszaru WHO, choroby niezakaźne stanowią przyczynę największej zachorowalności i śmiertelności; coraz szybszy wzrost tego rodzaju chorób odnotowuje się w krajach Europy Środkowej i Wschodniej oraz Wspólnoty Niepodległych państw.

2. Redukcja czynników środowiskowych i modyfikacja zachowań zdrowotnych są podstawą działań w celu zmniejszenia częstości występowania i zmiany przebiegu chorób przewlekłych.

3. Społeczne uwarunkowania zdrowia, np. edukacja, zatrudnienie, warunki mieszkaniowe, środowisko, transport, żywienie, mają ogromny wpływ na częstość występowania chorób przewlekłych,

FUNKCJONOWANIE POZ

Jakość opieki to poziom, na jakim opieka jest osiqgalna, akceptowana, całościowa, cięgła i udokumentowana lub są to efektywne działania opieki zdrowotnej polecające na podnoszeniu poziomu zdrowia i satysfakcji populacji.

Na jakość opieki wpływają następujące czynniki:

- aspekt techniczny (efektywność, biegłość, zdolność, bezpieczeństwo, troskliwość, skrupulatność, wyznaczniki leczenia);

- aspekt interpersonalny- aspekt relacji międzyludzkich w opiece i postaw zawodowych (szacunek dla osoby, tajemnica zawodowa, zapewnienie właściwych i oczekiwanych informacji, ustanowienie wzajemnych relacji, osobiste zainteresowanie, niezależność klienta, równość);

- aspekt organizacyjny, dotyczący środowiska (bezpieczeństwo, komfort, wyposażenie,

Dla zapewnienia opieki dobrej jakości niezbędna jest zindywidualizowana holistyczna opieka oparta na następujących elementach:

1) stosunek osobisty - dojrzała postawa, humanitarne podejście, empatia, wrażliwość, umiejętność nawiązywania kontaktowi podtrzymywania rozmowy, niezbędne do wytworzenia dobrej atmosfery terapeutycznej.

2) wzorzec organizacyjny- struktura organizacyjna, przyjazne środowisko pracy, dojrzałość kontaktów w zespole terapeutycznym, przydział podopiecznych a nie zadań..;

3) biegłość zawodowa - składają się na nią: wiedza, umiejętności, stosowanie metod systematycznych (myślenia i działania

Jakość w pielęgniarstwie POZ wyznaczają:

- bezpieczeństwo usług - to kwalifikacje pielęgniarek POZ, ich kompetencje wiedza, zdobyte w toku nauki i praktyki zawodowej; stosowanie nowoczesnych technologii medycznych, metod pielęgnowania, praca w oparciu o proces pielęgnowania, metodę środowiskową ..; posługiwanie się standardami postępowania /pielęgnowania i dokumentowania/.

• adekwatność (dostosowanie opieki do potrzeb);

- dostępność świadczeń - organizacja ( odległość, czas oczekiwania, możliwość "kontaktu osobistego, telefonicznego);

- podmiotowość pacjenta, rodziny, społeczności lokalnej i właściwe relacje interpersonalne pielęgniarka - pacjent;

- ciągłość opieki - współpraca członków zespołu

Jakość opieki można określić jako stopień, w jakim ta opieka przyczynia się do osiągnięcia pożądanych efektów w stanie zdrowia osób i zwiększa ich zdolność do samoopieki i samopielęgnacji.

Pacjent oczekuje szybkiej realizacji usług zdrowotnych wykonywanych przez kompetentny personel, w sposób gwarantujący dobry wynik terapeutyczny, bez powikłań.

Poziom satysfakcji pacjenta, jako odbiorcy usług zdrowotnych jest kryterium subiektywnym, lecz mimo to stanowi jeden z najważniejszych mierników odbiorców usług zdrowotnych.

KOMPETENCJE W POZ

Przez kompetencje określa się sumę posiadanych przez jednostkę zdolności, wiedzy, umiejętności, wspartą przez odpowiednie cechy osobowości oraz doświadczenie i sposoby zachowania.

Kompetencje to konglomerat: 1 )opanowanej wiedzy z danego zakresu-wiem co

2) umiejętności - wiem jak i potrafię,

3) Dostaw - chcę i jestem gotów wykorzystać

Na kompetencje pielęgniarki POZ składają się:

< umiejętności interpersonalne,

< zdolność do pracy zespołowej,

< umiejętność współodczuwania i wczuwania się w emocje innych (empatia),

< umiejętność rozwiązywania konfliktów,

< zdolność do systematycznego zbierania i przetwarzania informacji,

< umiejętność profesjonalnego postępowania w sytuacjach stresowych,

< umiejętność podejmowania inicjatyw w ryzykownych i niepewnych warunkach.

Zgodnie z obowiązującymi standardami pielęgniarka rodzinna powinna posiadać:

1) podstawowa wiedzę i umiejętności-potwierdzone dyplomem, staż pracy szpitalnej) obecnie co najmniej 2 lata), specjalizację (zgodnie z obowiązującymi przepisami), znajomość: szczegółowych programów profilaktycznych: z zakresu profilaktyki chorób układu krążenia, chorób nowotworowych, uzależnień, profilaktyki urazów i zatruć w rodzinie;

2) wiedzę o:

-rodzinie (fazach życia rodzinnego w aspekcie zadań opiekuńczych), funkcjach rodziny, związkach rodziny ze zdrowiem);

-systemach wsparcia społecznego; -Narodowym Programie Zdrowia; -organizacji systemu ochrony zdrowia; -programach profilaktycznych; -sytuacji epidemiologicznej środowiska.

3) umiejętności w zakresie:

- posługiwania się i prowadzenia zatwierdzonej formalnie dokumentacji medycznej,

- prowadzenia ciągłej, opartej o proces pielęgnowania opieki nad rodziną

i poszczególnymi jej członkami,

- doboru w warunkach domowych właściwej techniki zabiegów pielęgniarskich i metod zapobiegania powikłaniom w przewlekłych stanach chorobowych,

- udzielania pierwszej pomocy medycznej w stanach zagrożenia życia

- nawiązywania i utrzymywania kontaktu z ludźmi,

- prowadzenia doradztwa, poradnictwa w sprawach bezpośrednio związanych z pielęgnowaniem oraz mobilizowanie rodziny lub jej członków do samoopieki

i kontaktu z odpowiednimi specjalistami -psychologiem, logopedą,..,

- przygotowania rodziny i środowiska domowego na powrót osoby hospitalizowanej, w zakresie jaki jest niezbędny z uwzględnieniem jej ograniczeń

- prowadzenie odpowiedniego do stanu pacjenta procesu pielęgnowania w przypadku hospitalizacji domowej, w stałym kontakcie z rodziną i lekarzem kierującym leczeniem,

- ustalenia zakresu pomocy na rzecz osoby i rodziny w oparciu o analizę poziomu wydolności opiekuńczej rodziny,

- rozpoznania środowiska lokalnego ze względu na istniejące systemy wspierające zdrowie,

- praktycznych umiejętności związanych z wyborem i zastosowanie teorii pielęgnowania najbardziej adekwatnych do sytuacji rodziny lub poszczególnych jej członków,

- praktycznych umiejętności zastosowania i posługiwania się ITC i prowadzenia dokumentacji elektronicznej,

4) posiadać znajomość praktycznych zasad dotyczących wspótpracy z lekarzem rodzinnym, pielęgniarkami innych specjalności, przedstawicielami innych zawodów działających na rzecz zdrowia rodziny i poszczególnych jej członków,

Ponadto pielęgniarka rodzinna powinna wykorzystywać wyniki badań naukowych, dotyczących pielęgniarstwa rodzinnego, gromadzić i analizować dane na temat rodzin w ujęciu problemowym z wykorzystaniem technik komputerowych, podejmować samodzielne badania naukowe.

Zgodnie ze standardami obowiązującymi w profilaktycznej opiece zdrowotnej nad uczniami sprawowanej przez pielęgniarkę i higienistkę szkolną osoby te powinny posiadać zaświadczenia o ukończeniu kursu specjalistycznego zakresie szczepień ochronnych oraz w zakresie profilaktyki próchnicy zębów.

Organizacja świadczeń miarą jakości opieki w POZ

Każdy podmiot realizujący świadczenia w POZ zobowiązany jest zapewnić ich dostępność :

- świadczenia lekarza, pielęgniarki i położnej muszą być zapewnione w godzinach pracy podstawowej działalności (między 8 a 18-tą);

- pacjent powinien być poinformowany

0 godzinach pracy lekarza, pielęgniarki

1 położnej do których złożył deklarację wyboru i mieć możliwość uzyskania świadczeń podczas ich nieobecności;

- powinna być znana informacja o możliwości uzyskania świadczeń poza godzinami pracy poradni a także o podmiotach realizujących nocną i świąteczną opiekę lekarską

Pacjent powinien mieć określoną możliwość uzyskania porady w sytuacjach nagłych oraz w przypadku schorzeń przewlekłych; - pacjent powinien otrzymać informacje o przysługujących mu bezpłatnych badaniach diagnostycznych i możliwości ich wykonania (rola pielęgniarki);

- uczniowie zapisani do lekarza POZ w sytuacji zdrowotnej wymagającej opieki lekarskiej powinni mieć zapewnioną dostępność w wymiarze czasu odpowiadającym liczbie uczniów, z uwzględnienie godzin lekcyjnych.

Pacjent powinien mieć określoną możliwość uzyskania porady w sytuacjach nagłych oraz w przypadku schorzeń przewlekłych; - pacjent powinien otrzymać informacje o przysługujących mu bezpłatnych badaniach diagnostycznych i możliwości ich wykonania (rola pielęgniarki);

- uczniowie zapisani do lekarza POZ w sytuacji zdrowotnej wymagającej opieki lekarskiej powinni mieć zapewnioną dostępność w wymiarze czasu odpowiadającym liczbie uczniów, z uwzględnienie godzin lekcyjnych.

Istotą holistycznej opieki POZ jest przepływ informacji między poszczególnymi członkami zespołu, dlatego ważne jest aby zapewniona była stała współpraca i wymiana informacji o podopiecznych i ich problemach zdrowotnych.

WSPÓŁPRACA W ZESPOLE POZ

I ) Lekarz współpracuje: z pielęgniarką POZ wybraną przez świadczeniobiorcę, położną POZ (jw.), innymi świadczeniodawcami zgodnie z ich potrzebami, przedstawicielami organizacji i instytucji działających na rzecz zdrowia.

II) Pielęgniarka POZ współpracuje: z lekarzem POZ i w porozumieniu z nim wykonuje świadczenia lecznicze; pielęgniarką szkolną lub higienistką; położną, pielęgniarką opieki długotermino­wej domowej; innymi świadczeniodawcami zgodnie z potrzebami podopiecznych; przedstawicielami organizacji i instytucji działających na rzecz zdrowia.

III) Położna POZ wspótpracuje z: lekarzem ginekologiem (potożnikiem) udzielającym świadczeń specjalistycznych i w porozumieniu z nim wykonuje świadczenia lecznicze stosownie do zleceń w tej dziedzinie; lekarzem POZ, wykonując określone świadczenia lecznicze; położną zatrudnioną w specjalistycznej poradni ginekologiczno- położniczej, pielęgniarką rodzinną, pielęgniarką środowiska nauczania i wychowania i innymi świadczeniodawcami, organizacjami i instytucjami działającymi na rzecz zdrowia.

IV) Pielęgniarka szkolna wspótpracuje z: rodzicami, opiekunami prawnymi lub faktycznymi ucznia; dyrektorem szkoły, radą pedagogiczną, lekarzem POZ sprawującym opiekę zdrowotną nad uczniem, lekarzem dentystą sprawującym opiekę nad uczniem, pielęgniarką POZ, położną POZ, innymi świadczeniodawcami zgodnie z potrzebami podopiecznych, przedstawicielami organizacji i instytucji działającymi na rzecz zdrowia dzieci i młodzieży; powiatową stacją sanitarno- epidemiologiczną.

STANDARDY W Pielęgniarstwie POZ

Standardy - to wzory i normy realizacji poszczególnych funkcji i zadań pielęgniarek wobec pacjenta (grupy, środowiska), adekwatnych do miejsca pracy i zajmowane­go przez nią stanowiska, przyjętej teorii i metody pielęgnowania, koncepcji zdrowia weryfikowane poziomem optymalnych założeń i uzyskanych wyników. Cechy standardu: osiągalny, możliwy do realizacji celów

Standard I. Gromadzenie danych i diagnoza.

Określenie źródeł i technik zbierania danych, ich rodzaj, zakres i charakter. Wynikiem standardu jest uzyskanie pełnych informacji o pacjencie (rodzinie) i jego środowisku prawidłowo udokumentowanych.

Standard II. Planowanie opieki.

Określenie i dokumentowanie przyjętych celów. Wynikiem realizacji standardu jest zapisanie w dokumentacji listy celów jakie mają być osiągnięte, planu realizacji konkretnych zadań, zaakceptowanych przez

poszczególnych członków rodziny.

Standard III. Realizowanie planu opieki.

Polega na realizacji szczegółowych zadań, działań pielęgniarskich, ich bieżącej kontroli i ocenie realizacji poszczególnych zadań. Standard zakłada, że w razie potrzeby będzie możliwa modyfikacja zadań i dokumentowanie ich wykonania.

Wynikiem realizacji standardu jest pomoc pielęgniarska w uzyskaniu przez poszczególnych członków rodziny, samodziel­ności w różnych aspektach i bezpośrednia fachowa pomoc, polegająca na przekazaniu wiedzy i umiejętności w zakresie samoopieki i samoopielęgnacji oraz pomoc w efektywnym radzeniu sobie z problemami codzienności i utrzymaniu aktywności fizycznej i społecznej.

Standard IV. Ocena wyników opieki.

Polega na weryfikacji zastosowanej metody i udokumentowania wyników opieki.

W wyniku realizacji standardu pielęgniarka rodzinna gromadzi dane porównując je z danymi wyjściowymi, wprowadza nowe dane do dokumentacji porównuje dane z fazy gromadzenia danych z danymi uzyskanymi w fazie oceny oraz przeprowadza ponowną analizą subiektywnej i obiektywnej oceny sytuacji zdrowotnej pacjenta , rodziny

TEORETYCZNE PODSTAWY OPIEKI ŚRODOWISKOWEJ

Człowiek jest nierozerwalnie powiązany ze środowiskiem, które w mniejszym lub większym stopniu na niego oddziałuje. Df. Środowisko to krąg osób i rzeczy otaczających przestrzennie w sposób względnie trwały określonego żyjącego osobnika.

■ Z definicji wynika, że wiele aspektów tworzy i wpływa na siebie, tworząc bliższe i dalsze otoczenie człowieka, w związku z tym wyróżnia się:

- środowisko naturalne - rozumiane jako pewnego rodzaju układ geofizyczny, składający się z elementów których istnienie nie jest zależne od wpływu człowieka (mikroklimat, ukształtowanie terenu, woda roślinność, zanieczyszczenie atmosfery..);

■ - środowisko kulturowe - określane jako wpływające na jednostkę elementy

dorobku historycznego poprzednich pokoleń i działalności człowieka (zabudowa, industrializacja, dostęp do dóbr materialnych i niematerialnych wytworzonych przez człowieka - sztuka, nauka);

■ - środowisko społeczne -jest to pewna zbiorowość społeczna ludzi, którzy wchodzę ze sobą w interakcje (środowiska pracy, zamieszkania, nauki, w tym miejskie, wiejskie, a .także środowisko terapeutyczne czy wypoczynku).

Wymienione rodzaje środowisk stanowię system nierozerwalnie ze sobą związanych, wzajemnie sprzężonych i wpływających na siebie elementów, wyznaczających funkcjonowanie jednostki. Dla funkcjonowania człowieka niezmiernie ważne jest przystosowanie do środowiska, adaptacja do nowego otoczenia, nawiązanie kontaktu w grupie społecznej. Środowisko jest też systemem oddziałujących na siebie subsystemów (mniejszych środowisk, mikrosystemów).

Każdy system charakteryzuje m. in.:

- struktura-części, składniki i powiązania zachodzące między elementami systemu w określonym czasie np. rodzina: ojciec, matka, dzieci, dziadkowie i występujące między nimi relacje;

- organizacja - obejmująca związki między elementami systemu np. związki między członkami rodziny, które są konieczne dla utrzymania wzajemnej przynależności i wypływających z tych powiązań zobowiązania m.in. do sprawowania opieki nad jej członkami w sytuacji choroby czy niepełnosprawności;

- środowisko — w którym funkcjonuje system i z którym wchodzi w interakcje, system przystosowuje swoją

strukturę do potrzeb środowiska, aby zachować..................

System ulega dezintegracji, jeśli nie potrafi przystosować się do zmiany dotychczasowych warunków na bardziej niekorzystne:

- w sytuacji choroby w rodzinie,

■ braku umiejętności opiekowania się chorym

w najbliższej rodzinie, • narodzin pierwszego dziecka i braku

przygotowania do pełnienia roli rodzica.

• Najczęstsze przyczyny braku przystosowania:

- społeczne - niewłaściwy przebieg procesu wychowawczego (skutkujący zachowaniami agresywnymi wśród dzieci, młodzieży, dorosłych)

- biomedyczne - wady genetyczne, zaburzenia psychiczne i zaburzenia procesów adaptacyjnych;

- środowiskowe - wpływ środowiska, zmiana środowiska (częste zmiany środowiska zamieszkania , szkoły, pracy).

■ Pielęgniarka, oceniając wpływ środowiska na zachowania zdrowotne, powinna

uwzględnić:

- czynniki środowiska, mogące oddziaływać na poszczególne jednostki, charakter tych czynników, ich rodzaj oraz znaczenie dla codziennego życia (nauki, pracy) oraz siłę ich oddziaływania, uzależnioną od czasu (wpływ jednorazowy, czy przewlekły, stały),

- więzi emocjonalne łączące poszczególnych członków społeczności, rodziny (wyznacza­jące stosunki interpersonalne i możliwości świadczenia pomocy),

- kulturę, w której jednostka funkcjonuje lub funkcjonowała, obowiązujące w niej stygmaty i uprzedzenia oraz zwyczaje, a także postawy wobec zdrowia.

Niektóre czynniki środowiskowe mogą powodować określone reakcje, psychiczne,

Opieka środowiskowa oznacza prowadzenie właściwego poziomu działania i wsparcia, pozwalającego ludziom osiągać maksymalną niezależność i sprawować kontrolę nad ich własnym życiem w miejscu zamieszkania. Zatem celem pielęgniarskiej opieki środowiskowej jest promocja zdrowia i zapobieganie chorobom nie tylko jednostki, ale i całej populacji jak najbliżej miejsca ich bytowania.

■ Pielęgniarka realizując działania w miejscu bytowania jednostki posługuje się metodami pracy środowiskowej, wśród których wyróżnia się:

-metodę indywidualnego przypadku

polegającą na wykorzystaniu możliwości tkwiących w jednostce do poprawy jej indywidualnej kondycji;

- metodę grupową, uwzględniającą możliwości i zasoby grupy, które można wykorzystać do wprowadzania korzystnych zmian;

-metodę środowiskową, wykorzystującą

możliwości i potencjał ludzi zamieszkujących w społeczności lokalnej oraz zasoby środowiska.

Posługując się metodami pracy środowiskowej, wykorzystując zasoby i możliwości środowiska (zasoby ludzkie i materialne) pielęgniarka wdraża działania, których celem jest zmiana niekorzystnych zachowań zdrowotnych zgodnie z koncepcją opieki środowiskowej.

Rodzina podmiotem opieki pielęgniarki POZ

Przygotowanie pielęgniarki rodzinnej do pracy w środowisku musi być oparte na solidnej wiedzy o rodzinie. Wiedza o strukturze, cyklach, więziach łączą­cych poszczególnych członków rodziny jest nieodzownym elementem codziennej pracy pielęgniarki rodzinnej. Rodzina jest grupą, która będzie głównym partnerem pielęgniarki w realizowanych przez nią funkcjach zawodowych w środowisku rodzinnym, domowym.

Celem działań pielęgniarki POZ (rodzinnej) jest: zwiększenie, potencjału zdrowia uzyskanie korzystnej zmiany stanu zdrowia poszczególnych członków rodziny, zapewnienie opieki w chorobie i niepełnospra­wności.

Realizując swoje zadania pielęgniarka POZ przygotowuje członków rodziny do samoopieki i samopielęgnacji oraz do sprawowania opieki nad chorym, wykorzystując potencjał (możliwości materialne i społeczne) rodziny, a także społeczności lokalnej dla zachowania, potęgowania i poprawy zdrowia jej członków oraz poprawy ogólnej sytuacji zdrowotnej i warunków zdrowotnych całej rodziny.

Cechy pielęgniarstwa rodzinnego wg. Międzynarodowej Rady Pielęgniarek: Pielęgniarki troszczą się o rodziny wykorzystując podstawowe zasady, według których należy podejmować działania i świadczyć pomoc w oparciu o zrozumienie kompleksowych, dynamicznych relacji między zdrowiem rodziny i zdrowiem jej indywidualnych członków.

Zasady te bazują na następujących założeniach:

1. Pielęgniarstwo rodzinne jest ukierunkowane na członków rodziny tak zdrowych jak i chorych.

2. Pielęgniarki rozpoznają relacje między jednostką i zdrowiem rodziny . (Troszcząc się o indywidualnych członków rodziny w zdrowiu i w chorobie pielęgniarka zajmuje się także rodziną, w której jednostka funkcjonuje).

3. Opieka rodzinna dotyczy doświadczeń rodziny w okresie przeszłości, teraźniejszości oraz

w perspektywie przyszłości.

Ideą pielęgniarstwa środowiskowego jest holistyczna opieka nad człowiekiem zdrowym, chorym i niepełnosprawnym, od 3-4 miesiąca życia aż do naturalnej śmierci.

W czasie sprawowania opieki nad jednostką czy grupą, pielęgniarka jest zobowiązana do podjęcia działań mających na celu:

- rozpoznanie stanu bio-psycho-społecznego jednostki,

- wydolności opiekuńczo -pielęgnacyjnej rodziny,

-ustalenia diagnozy pielęgniarskiej określającej stan aktualny i potencjalne zagrożenia,

- możliwości rodziny w sprawowaniu opieki.

Rodzina, w ustawodawstwie polskim, to osoby spokrewnione lub niespokrewnione, pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące.

Rodzina jest:

- miejscem rozwoju i dojrzewania człowieka, tworzenia się więzi emocjonalnych, kształtowania postaw i systemu wartości;

- najwyżej cenioną wartością w życiu człowieka;

-jest „stabilizatorem" życia człowieka, ostoją, pomagającą utrzymać równowagę emocjonalną poprzez dostarczanie jej członkom różnych form wsparcia.

Rodzina jest podstawową komórka społeczną, funkcjonującą w różnych systemach społecznych, kulturowych, prawnych i politycznych. Dziś społeczeństwo akceptuje różne typy i struktury rodzinne.

Pojawiają się nowe typy rodzin, takie jak:

- samotny rodzic z dzieckiem;

- rodziny z dziećmi przysposobionymi;

- kolejne związki osób rozwiedzionych, posiadających już dzieci;

- konkubinat.

Rodzina wypełnia wobec swoich członków określone funkcje, służące zaspokajaniu określonych potrzeb jednostki oraz członków społeczeństwa.

(Wg. Z. Tyszki funkcje rodziny są to wyspecjalizowane oraz permanentne działania i współdziałania członków rodziny, wynikające z bardziej lub mniej uświadomionych zadań, podejmowanych w ramach wyznaczonych przez obowiązujące normy i wzorce, służące zaspokajaniu określonych potrzeb członków rodziny oraz potrzeb lub wymogów społecznyci.

Z punktu widzenia społecznego uważa się że najważniejsze są funkcje:

- wychowawcza,

- socjalizacyjna,

- prokreacyjna,

- ekonomiczna.

Funkcje te obejmują bardzo istotne zadania w rozwoju człowieka są to:

- zapewnienie pełnego i prawidłowego rozwoju fizycznego i intelektualnego dziecka;

- zaspokojenie potrzeb psychicznych, a w szczególności emocjonalnych;

- kształtowanie kultury wyrażania uczuć;

- wprowadzenie w świat kultury i sztuki;

- wyrabianie aktywnego stosunku do pracy;

- rozwijanie potrzeb kontaktów międzyludzkich;

- kształtowanie właściwego stosunku do zadań małżeńskich;

- przygotowanie do samodzielnego życia;

- wprowadzenie w krąg zagadnień społeczno-politycznych.

W procesie przygotowania rodziny do współpracy w pielęgnowaniu chorych członków rodziny pielęgniarka ocenia możliwości rodziny w realizacji poszczególnych funkcji - diagnozuje wydolność opiekuńczo- pielęgnacyjną rodziny.

Na podstawie diagnozy pielęgniarka ustala deficyty : wiedzy, umiejętności, chęci podejmowania opieki, planuje działania pielęgniarskie wspierające realizację tej funkcji przez rodzinę.

Rodzina w okresie swojego zapoczątkowania i trwania przechodzi wiele faz. w praktyce pielęgniarskiej istotna jest znajomość konsekwencji poszczególnych faz/cykli, ponieważ istnieje analogia miedzy fazami życia człowieka i życia rodziny: między okresem rozwojowym (wzrastania), dojrzałości, starzenia się i starości człowieka a okresami życia rodziny -jej powstaniem, rozwojem, dojrzałością i starzeniem się.

Rodzina jest grupą, która będzie głównym partnerem pielęgniarki w realizowanych przez nią funkcjach zawodowych w środowisku rodzinnym/domowym.

Cechy współczesnej rodziny,

> samodzielność zamieszkania ( 76,2% rodzin zamieszkuje samodzielnie);

< mała liczebność gospodarstw domowych (2,6 osób w mieście i 3,3 na wsi, 93,8% ogółu gosp. to gospodarstwa jednorodzinne);

< wzrasta tendencja do tworzenia gospodarstw przez osoby poniżej 30 r. (poprawia to komfort jednostki, utrudnia realizacje funkcji opiekuńczo -zabezpieczającej wobec członków rodziny np. rodziców, co wymusza podejmowanie tych działań przez instytucje, wolontariuszy);

< mniejsza liczba zawieranych małżeństw (z przyczyn ekipnomicznych lub społecznych pozostawanie w wolnych związkach);

< wzrasta liczba małżeństw bez dzieci, a starsze małżeństwa po usamodzielnieniu się dzieci pozostają w fazie „pustego gniazda";

< rośnie liczba matek samotnie wychowujących dzieci (rozwód, separacja, zgon współmałżonka, macierzyństwo bez zawierania związku małżeńskiego);

< niepełnosprawność w rodzinie ( co siódmy mieszkaniec kraju to osoba niepełnosprawna somatycznie lub psychicznie);

< bezrobocie ( wskaźnik wynosi ok. 14%, ponad połowa nie przekroczyła 35 r.ż.

im niższe wykształcenie tym trudniej o pracę, podobnie wpływ ma wiek);

< niskie dochody niewystarczające do zaspokojenia podstawowych potrzeb (średni miesięczny dochód na 1 członka rodziny ok. 625.00, poszerza się strefa ubóstwa do ok. 12%).

Pielęgniarka rodzinna, analizując powyższe dane o rodzinie może zorientować się co do potrzeb występujących w rodzinach, poszukiwać możliwości wsparcia w dalszej rodzinie, wśród znajomych, przyjaciół, grupach społecznych lub odpowiednich instytucjach.

Sytuacje kryzysowe mogą dotyczyć wielu aspektów, najbardziej jednak dotkliwą sytuacją dla członków rodziny jest choroba najbliższej osoby.

Choroba powoduje określone reakcje członków rodziny, są to:

- faza kryzysu psychicznego,

- faza reakcji,

- faza przystosowania,

- orientacji.

Sytuacje kryzysowe mogą dotyczyć wielu aspektów, najbardziej jednak dotkliwą sytuacją dla członków rodziny jest choroba najbliższej osoby.

Choroba powoduje określone reakcje członków rodziny, są to:

- faza kryzysu psychicznego,

- faza reakcji,

- faza przystosowania,

- orientacji.

Zadaniem pielęgniarki rodzinnej jest określenie fazy, w jakiej znajduje się rodzina i włączenie działań pomocowych w przejściu do kolejnej fazy. Pomoc pacjentowi i jego rodzinie polega na:

- zdiagnozowaniu sytuacji kryzysowej,

- określenie zasobów umożliwiających „radzenie sobie" w sytuacji trudnej

- zmotywowanie do współpracy.

Czasami spotyka się zaburzenia funkcji rodziny, doprowadzające do jej dysfunkcjonalności.

Rodzina dysfunkcjonalna to rodzina niezdolna do pełnienia przypisanych jej funkcji i zadań (wg. ICN) (występuje wypaczenie ról wewnątrz rodziny, brak celów rodzinnych, obojętność wobec zachodzących zmian, zaniedbanie domu, nieufność względem innych ludzi a także poczucie beznadziei).

Rodzina dysfunkcjonalna może być źródłem problemów społecznych, a także różnego rodzaju patologii.

O patologii społecznej mówi się, gdy dochodzi do naruszenia przyjętych w danej społeczności zasad i norm etycznych przez system jednostkowych bądź zbiorowych zachowań ludzi, powodując tym określone skutki społeczne.

Patologia życia rodzinnego to sytuacja, która grozi brakiem zapewnienia podstawowych potrzeb członków rodziny.

► Sytuacje patologiczne w rodzinie powodują niewypełnianie przez rodzinę zasadniczych funkcji w stopniu powodującym zachwianie poczucia bezpieczeństwa, co w konsekwencji może doprowadzić do patologii społecznej. Są to: przemoc wobec kobiet, przemoc wobec dzieci (krzywdzenie fizyczne, psychiczne, wykorzystywanie seksualne, zaniedbanie bytowe i wychowawcze).

Rozróżnia się następujące czynniki ryzyka krzywdzenia dzieci:

- ze strony dziecka - dziecko niechciane, nieślubne, kalekie, przewlekle chore;

- ze strony rodziców- choroby umysłowe, zaburzenia osobowości, narkomania, alkoholizm, karalność za przestępstwa, niedojrzałość psychiczna i bardzo młody wiek rodziców;

- ze strony rodziny- sytuacja krytyczna spowodowana choroba, niepełnosprawością, śmiercią jednego z rodziców, rodzina niepełna, sytuacje zagrażające utratą pozycji życiowej (bezrobocie, choroby), brak adaptacji do nowych warunków życiowych (migracje, emigracje).

► W każdym przypadku podejrzenia sytuacji patologicznej pielęgniarka rodzinna powinna dążyć do zidentyfikowania problemu, wskazanie możliwości jego rozwiązania w rodzinie lub z pomocą wyspecjalizowanych instytucji.

Rodzina podejmująca trud rozwiązania problemu wymaga monitorowania z zewnątrz.

Pielęgniarka rodzinna jako osoba najbliższa rodzinie powinna odwiedzać rodzinę, dając jej wsparcie, poczucie bezpieczeństwa i dawać odczucie, że w sytuacjach trudnych nie pozostają sami.

Ogromnym problemem i częstym powodem dysfunkcjonalności rodziny jest ubóstwo.

Ubóstwo wg. WHO, można definiować jako stan człowieka charakteryzujący się czasowym lub trwałym pozbawieniem środków, zdolności, wyborów, bezpieczeństwa i siły niezbędnej do cieszenia się odpowiednim poziomem życia oraz prawami cywilnymi, kulturalnymi, ekonomicznymi, politycznymi i społecznymi.

► Ubóstwo wiąże się silnie ze słabym zdrowiem

- biedni ludzie chorują częściej i ciężej, mają utrudniony dostęp do opieki zdrowotnej i kształtowania zdrowego stylu życia. Ubóstwo to stan poważniejszy niż tylko brak dochodu, obejmuje:

- brak możliwości decydowania,

- upokorzenie,

- poczucie pozbawienia dostępu do dóbr i usług społecznych.

> Funkcjonują różne sposoby mierzenia ubóstwa tzw. linie oddzielające biednych od „niebiednych", w zależności od sposobu definiowania tego zjawiska ( może to być poziom dochodu, liczba spożywanych dziennie kalorii).

Przyjętą przez Bank Światowy w skali globalnej definicją jest posiadanie 1 USD dziennie na życie (w lokalnej walucie).

Międzynarodowa Rada Pielęgniarek wymienia następujące typy ubóstwa:

1. Ekstremalne - pozbawienie elementów koniecznych do utrzymania życia i zdrowia, a więc odpowiedniego pożywienia, zdrowej wody, schronienia, terenu, zatrudnienia i bezpieczeństwa. Ludzie w tej grupie najczęściej me są w stanie wyzwolić się z tycn uwarunkowań, mimo poprawy ogólnych warunków społecznych.

2. Relatywne - pozbawienie możliwości, środków materialnych i szacunku do samego siebie, postrzegane jako norma w środowisku, w który dana osoba żyje (można mieć podstawową żywność i schronienie, przy braku dostępu do wykształcenia i opieki zdrowotnej). Taka nierówność dzieli społeczeństwo danego kraju, prowokuje niestabilność, ogranicza rozwój społeczeństwa.

Do grup szczególnie dotkniętych ubóstwem zalicza się przede wszystkim : kobiety, rdzenną ludność, mniejszości, margines społeczny, migrantów, niesprawnych fizycznie lub psychicznie, ludzi z HIV/AIDS.

► Inne przyczyny ubóstwa, powodujące pogłębienie zjawiska to:

- bezrobocie wśród ludzi młodych(na świecie 41% ludzi wwiekul5-25 lat

pozostaje bez pracy) i towarzyszące mu negatywne zjawiska społeczne jak : wzrost przestępczości, narkomania, alkoholizm, terroryzm, przemoc, „przemysł seksualny";

- osoby starsze - starzejące się społeczeństwa, niskie dochody lub ich brak

Na rodzinę oddziałuje też społeczność lokalna, rozumiana jako grupa jednostek otaczających rodzinę. Społeczności lokalne mogą być źródłem różnego rodzaju inicjatyw społecznych, które mogą stanowić podstawę powstawania związków, stowarzyszeń, fundacji działających na rzecz zdrowia, a tym samym wspierać jednostki i rodziny w sytuacjach choroby i niepełnosprawności.

Wsparcie społeczne określane jest jako powszechnie oczekiwana pomoc, dostępna dla jednostki lub grupy w sytuacjach trudnych, stresowych, przełomowych, a których sami nie są w stanie przezwyciężyć. Ten szczególny sposób i rodzaj pomocy ma służyć mobilizacji sił po to, aby móc radzić sobie ze swoimi problemami.

Rodzaje wsparcia:

- informacyjne, udzielanie porad prawnych, medycznych, informacji pomocnych w rozwiązywaniu życiowych problemów jednostki, jak również wzbogacenie wiedzy samego zainteresowanego oraz jego rodziny o możliwościach korzystania z rzeczowej pomocy;

- emocjonalne, polegające na okazywaniu zrozumienia, współczucia, podtrzymywania na duchu w chwilach kryzysu emocjonalnego, „ bycie razem";

- materialne, polegające na dostarczaniu różnego rodzaju środków materialnych, ułatwiających aktywność;

- instrumentalne, zwane także wsparciem przez świadczenie usług, polegające na udzielaniu pomocy przy wykonywaniu codziennych czynności, prac domowych lub poza domem;

- wartościujące, polegające na okazywaniu uczuć uznania, akceptacji, potwierdzenia znaczenia i wartości do życia społecznego (jesteś dla nas bardzo ważny);

► Systemy wsparcia:

- pierwotne, są to grupy osób, które tworzą więź wsparcia spontanicznie, potrzeby pomocy innym, bez zapisów prawnych, regulaminów funkcjonowania, działanie w nich jest dobrowolne, wzajemne; (uważa się, że systemy pierwotne są bardziej skuteczne, działają korzystniej, nie stygmatyzują, nie generują kosztów, są łatwe i dostępne dla potrzebujących);

- wtórne (instytucjonalne), instytucje o różnym stopniu sformalizowania, zróżnicowane ze względu na wiek, płeć, podobne przeżycia lub doświadczenia. Wsparcie społeczne jest potrzebne człowiekowi zarówno w zdrowiu jak i w chorobie, kiedy podejmuje działania dla zachowania zdrowia (obniżenie masy ciała, zerwanie z nałogiem), w sytuacji kryzysowej (choroba, niepełnosprawność,..).

Pielęgniarka rodzinna powinna rozpoznać możliwości nawiązania kontaktu z tymi organizacjami w działaniach na rzecz uzyskania pomocy w rozwiązywaniu problemów zdrowotnych.

Proces pielęgnowania jest nazwą stosowaną dla systemu charakterysty­cznych działań pielęgniarskich mających na celu zachowanie zdrowia jednostek, rodzin i/lub środowisk (wg. WHO).

Proces pielęgnowania to 4 etapy, które występujg w codziennej praktyce i sq w rzeczywistości zintegrowane, a które będziemy omawiać kolejno dla potrzeb dydaktycznych.

Proces pielęgnowania to następujące po sobie etapy, nakładające się na siebie i tworzące usystematyzowany sposób postępowania.

I etap - gromadzenie danych i diagnoza pielęgniarska;

II etap - planowanie działań pielęgniarskich;

III etap - realizacja planu opieki;

IV etap- ocena wdrożonych działań

z zaplanowanym celem, możliwym do osiągnięcia.

Ad. I Ten etap stanowi podstawę do ustalenia potrzeb, problemów, stanu pacjenta, rodziny w sytuacji zdrowia, choroby czy niepełnosprawności; przyjęte w toku pracy ustalenia muszą być aktualizowane i uzupełniane.

Źródła informacji sq liczne, ale podstawowym źródłem danych jest sam podopieczny (zdrowy czy chory i jego najbliżsi) w czasie odwiedzin . Odwiedziny mogą być zależne od kolejnych wejść do środowiska (1-razowe i następnej lub wynikające z charakteru działań diagnostyczne, lecznicze, profilaktyczno-edukacyjne, pielęgnacyjno-rehabilitacyjne).

Zgromadzone dane powinny zostać naniesione w dokumentacji pacjenta zgodnie z instrukcją. Informacje zawarte w dokumentacji powinny być jasne, zwięzłe i zrozumiałe, muszą dostarczać danych, aby w oparciu o nie można było stworzyć bazę danych o pacjencie, rodzinie i środowisku.

Pielęgniarka opieki długoterminowej zobowiązana jest do powiadomienia lekarza i pielęgniarki POZ, do których świadczeniobiorca jest zdeklarowany :

- o terminie rozpoczęcia i zakończenia udzielania świadczeń;

- o istotnych zmianach w stanie zdrowia swiadczeniobiorcy w dniu ich stwierdzenia, w tym także takich , które skutkują zaprzestaniem udzielania świadczeń.

Cechy diagnozy i jednostki i rodziny

Diagnoza może być ukierunkowana:

1) na zachowanie i potęgowanie zdrowia, promocje zdrowia (profilaktykę I fazy) Diagnoza na potrzeby promocji zdrowia ma na celu rozpoznanie możliwości rodziny w zakresie zachowania] potęgowania zdrowia, ustalenia deficytów wiedzy i umiejętności w sferze radzenia sobie z problemami zdrowotnymi; określenie stanu zdrowotnego osób, rodziny, środowiska lokalnego, z uwzględnieniem jego potencjału/ możliwości (braku zaburzeń, dolegliwości czy otwartości na współpracę na rzecz umacniania zdrowia) oraz trudności/problemów, uniemożliwiających potęgowanie zdrowia (brak współpracy, „niezdrowestereotypy" kulturowe, trudności finansowe, deficyt wiedzy itp.).

Na postawie wiedzy z zakresu czynników ryzyka chorób (nowotworowych, krążenia, zakaźnych, częstotliwości ich występowania w warunkach środowiska zamieszkania podopiecznego), metod badawczych - oceny częstotliwości ich występowania oraz identyfikacji czynników ryzyka z wykorzystaniem dostępnych opracowań dla określonych jednostek chorobowych; działania profilaktyczne pielęgniarki będą uzależniane od diagnozy, określającej fazę zagrożenia chorobą (diagnoza fazy).

Dane gromadzone przez pielęgniarkę w odniesieniu do jednostki dotyczą: -pomiarów niezbędnych parametrów (RR. tętno,..),

-identyfikacja zachowań uznanych jako zwiększające ryzyko choroby palepie ty­toniu wysokoenergetyczne odżywianie), -informacje o rodzinnych predyspozy­cjach występowania chorób, stosowanych przewlekle lekach czy alternatywnych metodach leczenia, zwiększających ryzyko wystąpienia pewnych chorób.

3) Wdrażanie działań zapobiegającym pogłębianie się stanu chorobowego i niepełnosprawności (profilaktyka III fazy). Pielęgniarka identyfikuje czynniki sprzyjające występowaniu powikłań w chorobach przewlekłych oraz wskazuje sposoby zapobiegania tym chorobom, możliwe do zastosowania przez pacjenta, rodzinę. W działaniach profilaktycznych tej fazy pielęgniarka posługuje się diagnozą aktualnego stanu zdrowia i diagnozą prognostyczną.

Dla potrzeb diagnozy gromadzi dane dotyczące: wiedzy pacjenta/rodziny na temat istoty choroby, objawów pogorszenia stanu zdrowia, umiejętności nieprofesjonalnego pielęgnowania w chorobie, umiejętności korzystania z różnych form wsparcia.

Zgromadzone dane pozwalają na ocenę wydolności chorego/rodziny do stosowania się do zaleceń pielęgniarki, lekarza, rehabilitanta, a więc do możliwości podjęcia współpracy w procesie pielęgnowania. Przykłady diagnozy:

- odleżyny, deficyt wiedzy, rodzina

- choroby układu krążenia, deficyt wiedzy

- rehabilitacja pacjenta, przerwana,

- posługiwanie się sprzętem rehabilitacyjnym, częściowe.

4) Diagnoza pielęgniarska w chorobie i niepełnosprawności.

Diagnoza jest oparta na wiedzy pielęgniarki o sposobach leczenia oraz możliwościach wspomagania chorych i niepełnosprawnych.

Gromadzone przez pielęgniarkę dane obejmują:

- wiedzę o konieczności przestrzeganiu zaleceń lekarskich,

- radzeniu sobie z sytuacja trudną, w tym wykonywaniem

niezbędnych zabiegów diagnostycznych,

- motywacja, pacjenta do udziału/współpracy w leczeniu i procesie pielęgnacji,

- zauważone ograniczenia w leczeniu i rehabilitacji, sprzyjające nawrotom choroby,

- występujące zagrożenia powikłaniami,

- rodzaje czynności, których pielęgniarka powinna nauczyć pacjenta

Ad. II (planowanie opieki)

Planowanie to decydowanie o tym, co powinno lub co może być osiągnięte i w jaki sposób przeprowa­dzić działania.

Planowanie oznacza określenie celów działań pielęgniarskich, wskazanie osoby odpowiedzialnej za realizację zaplanowanych działań, a także oznaczenie miejsca, sposobu ich realizacji.

Pielęgniarka razem z pacjentem decyduje o tym jaki cel ma być zrealizowany w przypadku każdej potrzeby.

Plan opieki służy zachowaniu jej ciągłości, dlatego powinien być tak sporządzony aby był zrozumiały dla wszystkich członków zespołu terapeutycznego.

Ad, III Realizacja planu opieki.

Działanie pielęgniarskie w trzecim etapie procesu pielęgnowania opierają się na wdrożeniu planu opieki. Systematyczne realizowanie opieki pielęgniarskiej wymaga ciągłej oceny tego czy zlecona opieka realizuje cele, a także umiejętności przeprowadzenia ponownego rozpoznania i dostosowania planu opieki, z wykorzystaniem wiedzy, umiejętności i postawy zawodowej.

Ad. IV Ocena (ewaluacja).

Ostatni etap procesu pielęgnowania daje odpowiedź czy zrealizowane zostały cele

opieki. Oceny całości działań w procesie pielęgnowania dokonuje pielęgniarka wspólnie z rodziną i polega na porównaniu aktualnego (uzyskanego) stanu rodziny ze stanem wyjściowym określonym w diagnozie: wskazuje zmianę (poprawę) sytuacji zdrowotnej, biorący udział w ocenie członkowie rodziny powinni umieć dostrzegać cechy nowego, korzystniejszego stanu.